Dydaktyka Historii : zagadnienia egzaminacyjne

1. Przedmiot i zadania Dydaktyki historii

Dydaktyka historii : nauka o edukacji historycznej społeczeństwa w szczególności młodzieży- zarówno obecnie jak i w przeszłości

Zajmuje się ona złożonymi procesami przenikania wiedzy historycznej do społeczeństwa, kształtowaniem się jego świadomości i kultury historycznej, działalnością edukacyjną na tym polu różnych instytucji( rodziny, organizacji politycznych i społecznych) za szczególnym uwzględnieniem szkoły.

• W polu jej zainteresowania znajdują się też wszystkie formy przekazu historycznego, m. in. dzieła popularno naukowe, literackie, publicystyczne i naukowe oraz oralne i plastyczne wyobrażenia przeszłości w takim zakresie, w jakim wpływały na świadomość historyczną ludzi.

• Dydaktyka historii koncentruje swoją uwagę na zjawiskach masowych. Pojedyncze jednostki są ważne, jeśli wpływają na szerszy obraz historyczny.

Przedmiot dydaktyki historii: analiza i opis

• uwarunkowań powszechnego charakteru historii

• jej bezpośredniego wpływu na życie człowieka

• procesu „wrastania w historię” młodszych generacji

• dziedzictwa przeszłości

• roli środków społecznego przekazu w percepcji treści historycznych

• społeczno-politycznego znaczenia wiedzy historycznej

Dydaktyka bada wszelkie procesy edukacyjne związane z przyswajaniem sobie przez społeczeństwo wiedzy historycznej. Poza tym współpracuje ze wszystkimi dyscyplinami naukowymi, które z różnych względów interesują się edukacją historyczną i badają ją z właściwych dla siebie punktów widzenia( psychologia, socjologia, nauki polityczne, historia historiografii).

RÓŻNICA MIĘDZY DYDAKTYKĄ A METODYKĄ NAUCZANIA:

DYDAKTYKA opisuje zjawiska i wykrywa zależności oraz prawidłowości procesu uczenia się-nauczania w ogóle. (Funkcje diagnostyczne i prognostyczne)

Metodyka nauczania: to umiejętność adoptowania teorii do potrzeb konkretnej działalności, a nawet konkretnego zespołu czynności nauczyciela w klasie szkolnej na danym poziomie kształcenia.(funkcje instrumentalne: ukazywanie sposobów i środków efektywnego nauczania-uczenia się w przewidywanych sytuacjach kontaktu dydaktycznego)

ZADANIA DYDAKTYKI:

• opisuje edukację historyczną

• wyjaśnia dokonujące się w niej zmiany

• poszukiwanie pojawiających się w tym obszarze regularności

• tworzenie optymalnych modeli edukacji historycznej

2. EDUKACJA HISTORYCZNA

1. Cele:

• wyposażenie uczniów w wiedzę

• zaznajomienie uczniów z zasadami badań historycznych

• ukształtowanie naukowej postawy wobec przeszłości

• rozwinięcie zdolności intelektualnych

• zaszczepienie odpowiedniego systemu wartości

• ukształtowanie pożądanych postaw społecznych

1. Cele kształcenia historycznego ze względu na treści

• Poznawcze: wytworzenie w umysłach uczniów określonego modelu dziejów zawierającego podstawowe, najbardziej charakterystyczne elementy procesu dziejowego i uwzględniającego stosunki zachodzące między nimi

• Kształcące: kształtowanie i rozwijanie zdolności w zdobywaniu wiedzy i umiejętności posługiwania się nią w praktyce

• Ideowo-wychowawcze: cele związane m. in. z wychowaniem patriotycznym

1. TAKSONOMIA ustawia hierarchicznie jakość osiągnięć uczniów. Pozwala na naturalne odzwierciedlenie postępów ucznia oraz wykorzystywana jest przy budowie programów kształcenia, formułowaniu systemu wymagań szkolnych, planowaniu zajęć edukacyjnych i egzaminów.

2. Taksonomia celów wg Centkowskiego :

• Wiadomości: zapamiętywanie oraz rozumienie informacji i faktów

• Umiejętności: umieszczanie faktów w czasie i przestrzeni, interpretacja źródła historycznego, dostrzeganie zmienności ocen faktów historycznych

• Rozumienie: kształtowanie postaw i przekonań tj. szacunek dla dokonań własnego narodu i państwa oraz innych narodów i państw, afirmacja zasad humanizmu i tolerancji w życiu społecznym, wrażliwość na niesprawiedliwość i krzywdę społeczną

1. Ze względu na zasięg:

• kierunkowe czyli długofalowe, ogólne ( finalne)

• operacyjne czyli szczegółowe( etapowe)

1. Taksonomia celów wg Maternickiego:

• Autonomiczne (podstawowe): uwzględniają specyfikę edukacji historycznej, zasady myślenia historycznego i warsztatu historycznego; mają wykształcić u młodzieży świadomość historyczna

• Uniwersalne: ( wtórne) wspólne dla historii i innych przedmiotów nauczania, których realizacja odbywa się w toku celów podstawowych np. pogłębianie uczuć patriotycznych, przywiązanie do demokracji i sprawiedliwości społecznej, rozwijanie krytycyzmu i samodzielnego myślenia.

Uczenie się to proces powstawanie zmian w uczniu o charakterze emocjonalnym i poznawczym

Nauczanie działanie edukacyjne (nauczyciela) skierowane na wytworzenie zmian w uczniu, zorientowane przede wszystkim na zmiany poznawcze. Jego wynikiem są wiadomości i umiejętności

Wychowanie: działanie zorientowane na zmiany emocjonalne, pośrednio na poznawcze. Jego wynikiem jest zdolność do regulowania emocji i motywacji według przyjętych wartości i norm społeczno-moralnych. W tym zakresie szkoła dzieli swoje zadania z rodziną i środowiskiem.

Kształcenie : działanie edukacyjne zrównoważone w aspektach poznawczym i emocjonalnym. Wynikiem kształcenia jest zdolność do sprawnego osiągania celów o wysokiej wartości( np. pokonanie trudności przy rozwiązywaniu problemów, samodzielne opanowanie wybranej dziedziny wiedzy)

3. METODY NAUCZANIA HISTORII

1. Metody kształcenia: wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczyciela i uczniów realizowany świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości uczniów. Właściwie, tj. racjonalnie stosowana metoda powinna wywoływać różne rodzaje aktywności uczniów np. aktywność intelektualną, emocjonalną i praktyczna.

2. Tok nauczania: od nauczyciela wymaga uważnego, opartego na regułach klasycznej logiki, postępowania metodycznego.

• Indukcyjny( wnioskowanie indukcyjne)- od szczegółu do myśli ogólnej

• Dedukcyjny( wnioskowanie dedukcyjne) - polega na wyprowadzeniu z jakiegoś zadania racji, jakiegoś następstwa, tj. zdania, które z niego logicznie wynika.

1. Metoda nauczania: akcentuje sposób pracy nauczyciela ;

• nauczyciel podaje uczniom gotowe wiadomości i organizuje owo nauczanie w myśl przyjętych celów i zasad

4. KLASYFIKACJA METOD NAUCZANIA

1. Cel czynności dydaktycznych nauczyciela

• wprowadzenie nowego materiału

• utrwalanie

• kontrola i ocena

1. Udział receptorów ucznia w procesie poznania

• Słowne

• Oglądowe

• Praktyczne

1. Logiczny tok czynności poznawczych ucznia:

• indukcyjne

• dedukcyjne

• analityczne

• syntetyczne

1. Źródło wiedzy ucznia

• Akromatyczne( wykładowe)

• Eromatyczne (pytaniowe)

1. Źródło wiedzy ucznia i współudział w jej zdobywaniu

• podające

• pytające

1. Zakres czynnej postawy ucznia w procesie poznania

• pasywne

• aktywne

1. Jednostronny lub wielostronny przepływ informacji różnych źródeł

• monologowe

• dialogowe

1. Stopień sformalizowania

• Dogmatyczne

• Wyzwalające

5. METODY KLASYCZNE( KONWENCJONALNE)

1. Opowiadanie: słowne, obrazowe i emocjonalne przedstawienie przebiegu określonego wydarzenia historycznego, zjawiska, nieznanych osób, przedmiotów z uwzględnieniem opisu najbardziej charakterystycznych szczegółów

Cechy opowiadania:

• przekazanie nowych treści historycznych

• nawiązanie do posiadanych przez uczniów doświadczeń

• Operuje zrozumiałym i plastycznym językiem

• Posiada przejrzystą konstrukcję i akcentuje sprawy najbardziej istotne przez grupowanie wokół nich faktów drugorzędnych i uzupełniających

• Pojawiają się elementy uczuciowości i dramatyzmu, aby apelować do sfery emocjonalnej ucznia

• Styl gawędziarski

• Wzbogacanie treści narracji poprzez stosowanie różnych technik narracji: przytaczanie fragmentów tekstu źródłowego, literatury, korzystanie z przeźroczy, obrazów, ilustracji

Funkcje opowiadania:

• pobudza myślenie konkretno-obrazowe

• oddziałuje na wyobraźnię uczniów

• sprzyja formowaniu poglądów i przekonań

• wpływa na emocje uczniów

1. Opis : słowne, obrazowe przedstawienie składników danego wydarzenia historycznego lub charakterystyka właściwości poszczególnych składników jak rzeczy, ludzie, ich czyny.

Cechy opisu:

• opisowi powinien towarzyszyć pokaz ( schematy, diagramy, szkice, eksponaty)

• powinien dawać wyobrażenie zmian tych składników i ciągłej ich ewolucji

• zjawiska historycznego nie można w pełni zademonstrować dlatego posługujemy się analizą logiczną. Polega ona na podaniu jego genezy, cech charakterystycznych i znaczenia w dalszym rozwoju wypadków. Wymaga także pisemnego zwerbalizowania -na tablicy i w zeszytach uczniowskich kilku najważniejszych elementów obrazujących zjawisko. Zapis ten powinien być krótki.

Funkcje opisu:

• Wnikliwa obserwacja

• Kształtowanie obserwacji

• Przygotowanie do właściwego rozumienia pojęć historycznych

• Nabywanie umiejętności analitycznych i syntetycznych

1. Wykład: zespół czynności i zabiegów metodycznych, z dominującą rolą słowa mówionego nauczyciela, ale pozostających w związku z innymi rodzajami aktywności metodycznej np.

• wykorzystywaniem źródeł historycznych

• literatury popularnonaukowej

• mapy

• schematu

• diagramu

• filmu

• obrazu lub fotografii

• przedmiotu

Funkcje wykładu:

• Aktywizuje myślenie hipotetyczno-obrazowe

• Opisuje układy rzeczy, zjawisk, wydarzeń i procesów

• Ukazuje związki i zależności pomiędzy nimi

Cechy wykładu:

• Należy przestrzegać reguł logicznej struktury podawanych treści

• Należy zadbać o rozpoznanie przygotowania intelektualnego słuchaczy

• Występuje tu hierarchiczny, zazwyczaj w porządku chronologicznym usystematyzowany układ omawianych zdarzeń

• Treść nie powinna być identyczna z tekstem podręcznika

Rodzaje wykładów :

• organizacyjny na początku roku szkolnego, dla przedstawienia m.in. programu nauczania, zasad pracy na lekcji czy wymaganych pomocy dydaktycznych( podręcznik, atlas, teksty źródłowe, literatura uzupełniająca)

• informacyjny: kiedy poszerzamy i uzupełniamy wiedzę podręcznikową, wprowadzamy nowe zagadnienia w szerszym ujęciu, pokazujemy nowe pola poszukiwań

• analityczny: podczas którego przeprowadzamy przykładowa analizę określonego zjawiska historycznego, omawiając kolejno jego genezę, przebieg i skutki

• syntetyczny: przydatny zwłaszcza do omówienia większych partii materiału, podsumowanie epok historycznych, kiedy ważna jest umiejętność selekcji i hierarchizacji elementów większej struktury

• problemowy: w którym najpierw stawiany jest problem, a następnie ukazujemy możliwe sposoby jego rozwiązania

• z elementami innych metod, takich jak opowiadanie, opis, pogadanka

1. Pogadanka: inaczej zwana rozmową nauczającą, choć jest zaliczana do metod klasycznych jest w pełni aktywizującą metodą. Polega na dochodzeniu do nowych informacji przez udzielanie odpowiedzi na odpowiednio dobrane pytania

Rodzaje pytań:

• przygotowawcze: za pomocą których przywołujemy wiadomości niezbędne w dalszej rozmowie, powtarzamy je i zwracamy uwagę na kwestie ważne dla rozwinięcia tematu. Np. czy ktoś z was był w…? kto z was przypomni przyczyny …, Pamiętacie kiedy..?

• Naprowadzające : pozwalające uczniom łączyć fakty i zjawiska, dochodzić do nowej wiedzy, porządkować, selekcjonować i uściślać informacje. Np. jak sądzicie, z jakiego powodu.., jeżeli przyjmiemy, że …, to dlaczego..

• Pobudzające do posługiwania się zdobytą wiedzą w nowych sytuacjach. Np. wyobraźcie sobie, że … , co by się wówczas stało?

• Podsumowujące skłaniające do formułowania wniosków i ocen oraz do refleksji nad zdobytymi wiadomościami

Cechy pogadanki:

• wymaga wstępnego przygotowania ucznia w zakresie omawianego tematu.

• Należy precyzyjnie określić cel pogadanki i tak kierować pytania, by uzyskać pożądane odpowiedzi.

• Pytania powinny być krótkie, precyzyjne i jednoznaczne

• Starajmy się unikać pytań rozstrzygających, wywołujących prostą odpowiedź

• Może występować na różnych etapach lekcji( jako element rekapitulacji wtórnej, części wprowadzającej czy podsumowaniu)

6. METODY AKTYWIZUJĄCE UCZNIA

1. Praca w grupach: metoda kształcąca pracę w zespole . polega na podzieleniu uczniów na grupy, którym następnie nauczyciel wyznacza zadania, niejednokrotnie połączone z wykorzystaniem materiału pomocniczego. Najlepiej pracują grupy średnie 4-5 osobowe. W zależności od celu jaki chcemy osiągnąć, podział na grupy może być :

• Spontaniczny uczniowie sami, kierując się osobistymi sympatiami lub miejscem siedzenia dobierają się w grupy; taki sposób jest cenny dla nauczyciela zwłaszcza ze względów wychowawczych, pozwala zaobserwować relacji koleżeńskie i ewentualnie zauważyć uczniów mających problemy ze znalezieniem grupy

• Automatyczny uczniowie kolejno odliczają do 4-5, w zależności jak liczne maja być grupy i formują się w zespoły składające się z uczniów odliczonych jako jedynki, dwójki, itd.

• Losowany uczniowie losują przydział do grup spośród przygotowanych przedmiotów. Ten sposób wymaga więcej czasu, ale pomaga rozluźnić atmosferę w klasie

• Kierowany uczniowie zostają przydzieleni do grup przez nauczyciela, który decyduje o tym kto z kim będzie pracować; dzieje się tak, kiedy zadanie wymaga zróżnicowanego intelektualnie składu grupy albo z powodów wychowawczych, np. chce się rozdzielić typowe osobowości liderów, żeby nie wzmacniać jednej grupy kosztem innych.

Struktura grupy: lider, sekretarz, sprawozdawca;

• przydział funkcji powinien być rotacyjny i zmieniać się przy kolejnym zadaniu

Technika „śnieżnej kuli” sposób przechodzenia od pracy indywidualnej do pracy grupowej; uczniowie najpierw indywidualnie wykonują zadanie, następnie łączą się w pary, porównują swoje propozycje i ustalają wspólny wariant odpowiedzi; W dalszej części pracy pary łączą się w grupy 4-, 8-, 16- osobowe, które również dochodzą do wspólnego stanowiska. W finale na forum klasy następuje przyjęcie ostatecznego rozwiązania.

• wymaga zarezerwowania odpowiedniej ilości czasu

1. Praca pod kierunkiem: samodzielne wykonanie zadania przez ucznia pod bezpośrednią opieką i kontrolą nauczyciela, z wykorzystaniem dostarczonych( lub wskazanych) materiałów pomocniczych

• kształtuje indywidualne możliwości i osiągnięcia uczniów

• każdy uczeń pracuje w swoim tempie

• nauczyciel przygotowuje materiały i zadania dla uczniów, w toku lekcji wyjaśnia zasady ich rozwiązywania oraz udziela indywidualnej pomocy.

• Najczęściej praca pod kierunkiem przyjmuje formę pracy z podręcznikiem, tekstem źródłowy, materiałem ikonograficznym lub ze środkami audiowizualnymi

• Należy przygotować dwa warianty zadania: podstawowy i rozszerzony, dla uczniów, którzy pracują szybciej; jeśli zostanie im czasu to mogą rozwiązać go dodatkowo

Etapy pracy pod kierunkiem

• Wstępny: nauczyciel wyjaśnia zadanie, ustala formę i czas pracy oraz wskazuje materiały pomocnicze, tak aby każdy wiedział, co jak ma zrobić

• Właściwy: uczniowie zapoznają się z materiałami i wykonują zadanie. Nauczyciel w razie potrzeby udziela dodatkowych wyjaśnień na prośbę ucznia

• Podsumowujący: kiedy następuje porównanie wyników pracy indywidualnej i omówienie prawidłowych rozwiązań.

1. Burza mózgów polega na podawaniu w krótkim czasie dużej liczby skojarzeń lub rozwiązań, które podpowiada nam wyobraźnia. Jej główna zaletą jest rozwijanie sprawności umysłowej, kreatywności i przełamywanie oporów przed przedstawianiem własnych pomysłów.

Etapy „burzy mózgów” :

• Etap I : określenie problemu do rozwiązania lub podanie hasła, do którego uczniowie będą podawać skojarzenia; ustalenie formy i czasu pracy oraz przypomnienie zasad, jakie obowiązują w trakcie zgłaszania pomysłów; określamy także jak zapisywane będą pomysły

• Etap II : tworzenie pomysłów iż zgłaszanie rozwiązań

• Etap III : weryfikacja i krytyka zgłoszonych pomysłów; po odczytaniu wszystkich propozycji eliminujemy te pomysły, które nie odpowiadają założonym na początku warunkom. Wykreślamy te, które są całkowicie nierealne, powtarzają się lub nie mają zastosowania w konkretnej sytuacji

• Etap IV: porządkowanie i wartościowanie pozostałych pomysłów. Łączenie w grupy pomysły o podobnym zakresie, wydzielamy pary pomysłów przeciwstawnych, staramy się je pogrupować wg określonych kryteriów

• Etap V: wybór i uzasadnienie najlepszego rozwiązania. Szukamy rozwiązania, które akceptują wszystkie osoby. Ważne, aby dokładnie wyjaśnić, dlaczego niektóre pomysły zostały odrzucone, tak aby nikt nie miał z tego powodu negatywnych odczuć. Na końcu ewentualnie zapisujemy w zeszycie rozwiązanie.

1. Drzewo decyzyjne: jest to metoda wykorzystująca graficzny model drzewa do zilustrowania podstawowych elementów procesu podejmowania decyzji.

Funkcje:

• Rozwijanie umiejętności dokonywania wyboru i podejmowania decyzji

• Rozwijania myślenia przyczynowo -skutkowego

Etapy wypełniania drzewa decyzyjnego:

• Etap I : Zdefiniowanie problemu do rozwiązania. Zapisujemy go w formie pytania w pniu drzewa( w dolnej części rysunku). Formułując pytanie należy pilnować by odpowiedź na nie była jednoznaczna (tak lub nie), ale by było wiele różnych rozwiązań. ( W jaki sposób?, dlaczego?)

• Etap II : Określenie celów i wartości, jakie przyświecały (lub mogły przyświecać) osobom podejmującym decyzję w przeszłości, Wpisujemy je w główną część korony drzewa, symbolizującej granice zakresu decyzyjnego.

• Etap III : Znalezienie różnych możliwych rozwiązań postawionego problemu. Im więcej uczniowie zaproponują rozwiązań, tym drzewo będzie miało więcej gałęzi, ponieważ swoje propozycje wpisujemy u dołu korony drzewa, zgodnie z zasadą jedno rozwiązanie to jedna gałązka

• Etap IV: Określenie pozytywnych i negatywnych skutków każdej z możliwości z punktu widzenia stawianych sobie celów i wartości. Przy każdy rozwiązaniu uczniowie wpisują w koronę drzewa po jednej lub kilka wad i zalet zaproponowanych możliwości, wpisanych wcześniej w koronie drzewa celach i wartościach

• Etap V: podjęcie decyzji o sposobie rozwiązania problemu i skonfrontowanie go z rzeczywistym rozwiązaniem, zastosowanym w przeszłości. Warto przy tej okazji zwrócić uwagę uczniów na okoliczności podjęcia rzeczywistej decyzji i zastanowić się nad tym, dlaczego nasz współczesny punkt widzenia różni się od tego z przeszłości

Cechy Drzewa Decyzyjnego:

• metodę można stosować zarówno w pracy indywidualnej jak i grupowej

• jest polecana dla uczniów klas starszych

• można zastąpić schemat drzewa tabelką lub innym schematem

1. Debata: metoda polegająca na wymianie zdań, ścieraniu się różnych poglądów, gromadzeniu argumentów na rzecz jakiejś tezy przez uczniów.

Zasady dyskusji:

• Dobór odpowiednio interesującego i kontrowersyjnego tematu do dyskusji

• Uczniowie powinny być przygotowani merytorycznie, dlatego metodę stosujemy w czasie podsumowania lub lekcji powtórzeniowych

• Funkcje kierownicza sprawuje nauczyciel

• Na zakończenie musi nastąpić podsumowanie pod względem merytorycznym jak i kształcącym(czyli jak formułowano wypowiedzi, czy przestrzegano zasad dyskusji)

• Należy zadbać o wyciszenie emocji i napięć, tak by uczniowie nie kłócili się na przerwie

• Należy uczniom wyjaśnić, że nie każda dyskusja musi się zakończyć przekonaniem wszystkich uczestników, często chodzi o konfrontację poglądów, a każdy może pozostać przy swoim

Rodzaje dyskusji:

• Debata „za” i „przeciw”: kształtuje umiejętność argumentacji i oceny problemu z dwóch różnych punktów widzenia.

• Uczniowie są podzieleni na 2 grupy: zwolenników i przeciwników tezy

• Pod kierunkiem nauczyciela przedstawiają argumenty

• Obie grupy powinny usiąść po przeciwnych stronach i wedle ustalonej kolejności przedstawiać swoje argumenty

• Jeśli klasa jest zbyt liczna to część uczniów zostaje obserwatorami, którzy w czasie debaty zapisują woje uwagi i na koniec podsumowują debatę

• Nauczyciel powinien wyjaśnić uczniom zasady debaty, tak by przebiegała ona kulturalnie i rzeczowo

• Debata oksfordzka : jest formą debaty za i przeciw, ale biorą w niej dwie zaledwie kilkuosobowe grupy, pozostali słuchacze na koniec głosują, które stanowisko było bardziej przekonujące

• należy odpowiednio przygotować salę, tak by słuchacze mogli zmieniać miejsca( czyli po jednej stronie-za, po drugiej -przeciw, po środku- niezdecydowani)

• uczestnicy debaty zabierają głos na przemian, jednorazowo max. 2 minuty, pierwsi zabierają głos zwolennicy

• na końcu słuchacze powinni zająć jednoznaczne stanowisko

• Dyskusja punktowana: ma na celu sprawdzenie wiedzy ucznia i zastosowania jej w dyskusji; za każdy rodzaj aktywności podczas dyskusji zarówno merytorycznej jak i sposobu dyskutowania, uczeń otrzymuje punkty ujemne lub dodatnie, które na końcu są sumowane.

• nauczyciel jasno określa zasady punktacji, czas trwania dyskusji

• nauczyciel powinien pilnować, by punkty były sprawiedliwie przyznawane

• nauczyciel nie powinien wtrącać się do dyskusji

1. Metaplan: polega na kilkuetapowej analizie problemu w celu ustalenia sposobów osiągnięcia stanu pożądanego. Pomysły na rozwiązanie problemu są wytwarzane najczęściej podczas pracy zespołowej, ustalenia podjęte na każdym etapie zaangażowania zapisywane na specjalnym schemacie.

Ważne jest aby zachować kolejność poszczególnych etapów:

• Etap I: Jak było?

• Etap II : Jak powinno być ?

• Etap III: Dlaczego nie było jak być powinno?

• Etap IV: Co należało zrobić, aby było tak jak powinno?(wnioski)

1. Analiza SWOT:




• Strenghts,(mocne strony)

• Weaknesses(słabe strony),

• Opportunities(szanse) ,

• Threats(zagrożenia)




• Definiujemy problem, który będzie podany analizie

• Oceniamy stan faktyczny, określając uwarunkowania pozytywne i negatywne, mające wpływ na analizowany problem

• Metoda jest lepsza dla starszych uczniów

1. Drama historyczna: może być wykorzystywana w formie dramy klasycznej( technika rozmowy, wywiadu, etiudy pantomimicznej, improwizacji, inscenizacji) jaki i w formach inspirowanych różnego rodzaju „aktywnościami”: teatrem, filmem, umiejętnościami plastycznymi, umiejętnościami pisarskimi

• metoda stosowana w ramach lekcji powtórzeniowych

najpopularniejsze typy dram:

• Rozmowa: w zespołach dwu- lub kilkuosobowych na zadany temat. Uczniowie wcielają się w role postaci z przeszłości i prowadzą rozmowę, wymieniając argumenty za lub przeciw jakiejś tezie.

• Wywiad: w zespołach 2-lub kilkuosobowych; Jedna z osób wchodzi w rolę konkretnej postaci historycznej, z którą reszta klasy lub jeden uczeń lub reszta klasy prowadzi rozmowę, opartą na zasadach wywiadu

• Etiuda pantomimiczna: uczniowie bez użycia głosu odtwarzają wydarzenia z przeszłości. Może być indywidualna lub grupowa

• Improwizacja: uczniowie zgodnie z przydzielonymi rolami i tematami przedstawiają sytuację, nauczyciel określa ogólny zarys przedstawienia, natomiast od inwencji uczniów zależy reszta

• Rzeźba: polega na wejściu przez jednego ucznia w role rzeźbiarza który następnie z materiału rzeźbiarskiego(pozostałych uczniów) formułuje wyznaczony temat.

• Rysunek

• Pamiętnik

9. portfolio metoda polegająca na gromadzeniu, porządkowaniu i prezentacji własnych materiałów na dany temat.

• może być stosowana na lekcji, w ramach pracy domowe lub jako długoterminowa praca zaliczeniowa

• nauczyciel powinien określić zasady pozyskiwania materiałów i ich opracowania także termin oddania pracy i sposób jej prezentacji

10. mapa mentalna: metoda polegająca na graficznym przedstawieniu problemu z wykorzystaniem krótkich haseł, rysunków, zdjęć, znaków i symboli

- można stosować ją w czasie pracy grupowej na lekcji, pracy domowej, jako podsumowanie lekcji powtórzeniowych lub przy wyjaśnianiu pojęć historycznych.

Funkcje:

• zapisanie informacji

• uświadomienie uczniom struktury zjawiska,

• całościowe ujęcie zjawiska i wykazanie sposobów jego analizy

H) Projekt edukacyjny: polega na samodzielnej realizacji przez uczniów szerszych zadań o charakterze interdyscyplinarnym. Istnieją dwa rodzaje projektu: badawczy i działań praktycznych

Funkcje:

• kształtowanie umiejętności planowania i organizacji pracy własnej uczniów,

• zbierania i selekcjonowania informacji,

• rozwiązywanie problemów

• współpracy w grupie

Zasady:

• nauczyciel organizuje materiały uczniom i udziela im wskazówek

• Należy dobrze opracować instrukcję projektu, tak aby uczniowie nie mieli żadnych wątpliwości przy pracy( temat, cele, opis zadania, wykaz źródeł, termin konsultacji z nauczycielem i termin prezentacji oraz kryteria oceny projektu

7. LEKCJA HISTORII:

jest podstawową formą organizacyjną szkolnej edukacji historycznej, podczas której realizowane są treści kształcenia określone odpowiednimi programami nauczania i w której udział uczniów jest obowiązkowy.

• System klasowo-lekcyjny wymyślił John Cele, członek zgromadzenia Braci Wspólnego Życia, który w drugiej połowie XIV wieku w holenderskiej szkole podzielił uczniów na zespoły klasowe i wprowadził zasadę przechodzenia z jednej klasy do drugiej.

• Zalety: możliwość zespołowego kształcenia na masową skalę dzieci i młodzieży w tym samym lub zbliżonym wieku; dale im mniej więcej jednolitą podstawę wiedzy ogólnej

• Wady: nadmierna sztywność organizacyjna

1. STRUKTURA LEKCJI HISTORII:

Ogniwo I : Czynności organizacyjno-porządkowe:

• może obejmować wzajemne powitanie, sprawdzenie obecności, przyjęcie usprawiedliwień i zgłoszeń braku przygotowania do lekcji, podłączenie odpowiedniego sprzętu, rozdanie materiałów dydaktycznych

• ta cześć lekcji powinna być najkrótsza i trwać 2-5 minut

Ogniwo II: Rekapitulacja wtórna:

• polega ono na sprawdzeniu i powtórzeniu wiadomości z poprzednich lekcji

• można odpytać ucznia przy tablicy, zrobić kartkówkę lub zastosować różne formy metod dydaktycznych

• powtórką może być sprawdzenie i omówienie pracy domowej

• bez względu na to, jaka metodę dydaktyczną wybierzemy, na realizację tego ogniwa powinno się poświęcić nie więcej niż 10 minut

Ogniwo III: Nawiązanie do tematu lekcji

• skupiamy się na tych treściach, których przywołanie wiąże się bezpośrednio z tematyką nowego materiału

• może przyjąć różne formy( od najprostszych: podania przez nauczyciela treści, po bardziej wyszukane: przytoczenie fragmentu literatury, źródła, prezentacjaę materiału ikonograficznego, projekcję filmu)

• Na koniec tego etapu lekcji należy zapisać nowy temat lekcji w pełnym brzmieniu. W młodszych klasach należy zaczekać, aż wszyscy uczniowie zapiszą go w zeszytach.

Ogniwo IV: Opracowanie tematu lekcji :

• trwa ok. 20-25 minut

• przebieg tego ogniwa zależy od doboru metod dydaktycznych

• nauczyciel wprowadza uczniów w nową tematykę

• ważnym elementem tej części lekcji, jest forma zapisu istotnych informacji dotyczących nowego tematu czyli notatka z lekcji- zwięzła i krótka, w młodszych klasach obowiązkowo podyktowana lub nawet zapisana na tablicy

• w starszych klasach uczniowie sami notują, ale nauczyciel powinien zapisywać najważniejsze pojęcia na tablicy

Ogniwo V : Rekapitulacja pierwotna:

• jest to czas na zebranie, podsumowanie i uporządkowanie nowych informacji oraz powiązanie ich z wiedzą oraz umiejętnościami już nabytymi.

• Uczniowie powinni wyciągnąć jednoznaczne wnioski z omawianego tematu

• Możemy zastosować różne metody, ale lepiej unikać tych zbytnio aktywizujących uczniów, bo może zabraknąć nam czasu

• Ocena aktywności uczniów na lekcji

• Poświęcamy na to ogniwo 7-10 minut

Ogniwo VI: Podanie i omówienie pracy domowej :

• Podanie zadanie

• Wyjaśnienie sposobu i formy jego wykonania

• Termin oddania

• Czas trwania ogniwa: ok. 3 minut

KONSPEKT LEKCJI: jest uproszczoną i schematyczna formą , która zawiera podstawowe dla toku lekcji informacje.

SCENARIUSZ LEKCJI: zawiera szczegółowy opis wszystkich czynności nauczyciela i uczniów, wraz z komentarzem metodycznym o ewentualnych problemach, literaturą dla nauczyciela i materiałami dydaktycznymi dla uczniów, które zaplanowano podczas lekcji

8. TYPY LEKCJI:

A)Przekazująca nowe wiadomości:

• można zrezygnować z rekapitulacji wtórnej, szczególnie po sprawdzianie

2. Kompetencyjna ( kreatorska)

• służy integracji wiedzy i umiejętności z kilku dziedzin

• czasem trzeba na jej przeprowadzenie 2-3 lekcji

• nauczyciel musi się do niej bardziej przygotować

• służy porządkowaniu i utrwalaniu wiedzy

Podział na ogniwa:

• Zaangażowanie: sformułowanie tematu zajęć, celów podejmowanych działań, wywołanie sytuacji angażującej uczniów w rozwiązanie problemu. Stroną aktywną jest nauczyciel

• Badanie i przekształcanie: Stroną aktywną są uczniowie; Analizują przydzielone i zadania, przeglądają materiały pomocnicze, a następnie przystępują do przekształcania swojej wiedzy i umiejętności.

• Prezentacja: prezentacja wyników prac poszczególnych grup

• Refleksja: podsumowanie nauczyciela i uczniów, a także samoocena uczniów( wtedy przydatne są arkusze ewaluacyjne)

3. Powtórzeniowa:

• Systematyzująca: przeprowadzana w celu utrwalenia większej partii materiału lub jednego wątku rozwojowego czy też zagadnienia omawianego na kilku kolejnych lekcjach;

Cele:

• utrwalenie i usystematyzowanie wiadomości

• selekcja i klasyfikacja omawianego materiału historycznego z niezbyt obszernego zakresu chronologicznego

• Syntezująca: służy ostatecznemu zebraniu wiadomości dotyczących kilku problemów charakterystycznych dla danego okresu lub epoki

Cele:

• syn teza materiału

• szersze spojrzenie na omawiany okres

• przedyskutowanie różnych punktów widzenia

Ogniwa:

• Czynności organizacyjno-porządkowe

• Podanie tematu lekcji i ustalenie zasad oraz planu powtarzania

• Powtarzanie wiadomości wg ustalonego porządku

• Podsumowanie lekcji

• Podanie i omówienie pracy domowej

• Sposoby powtarzania:

• strukturalnie: odtworzenie budowy określonego faktu lub zjawiska, widzianego jako całość, którą tworzą odpowiednio uporządkowane elementy

• problemowo: skupiamy się na rozwiązaniu określonych problemów, a samo powtórzenie jest zabiegiem wtórnym

• mechaniczne: tzw. łańcuchowo; uczniowie odtwarzają kilkakrotnie wiadomości w porządku, w jakim je poznali, tworząc rodzaj łańcucha skojarzonych ze sobą faktów.( nienajlepszy sposób)

• wyrywkowo: wybieramy najważniejsze elementy z poznanego materiału, np. daty, nazwiska, imiona władców określonej dynastii; zakuwanie!!, najgorszy typ powtarzania

• Kiedy robimy lekcje powtórzeniowe:!!!!:

• na początku nauki, kiedy uczniowie wracają z wakacji nic nie pamiętają i muszą sobie odświeżyć materiał z poprzedniej klasy

• na zakończenie określonych partii materiału (przed sprawdzianem)

• na koniec semestru nauki, po wystawieniu ocen

• na koniec roku szkolnego, w celu podsumowania całości materiału z danej klasy

• przed egzaminami, z nastawieniem na kształcenie umiejętności rozwiązywania zadań egzaminacyjnych

4. Kontrolująco-sprawdzająca

Ogniwa:

• Czynności organizacyjno -porządkowe: typowe czynności organizacyjne, dodatkowo przygotowanie przez uczniów papieru do pisania

• Przygotowanie do kontroli wiadomości: nauczyciel podaje zadania

• Wykonywanie zadań przez uczniów: nauczyciel dba o odpowiednie warunki do pracy, informuje uczniów ile czasu im pozostało, określa co mają robić ci którzy szybciej skończyli; ogniwo trwa ok. 35 minut

• Podsumowanie kontroli wiadomości: omówienie zakresu poprawnych rozwiązań; można rozdać kartki z prawidłowymi odpowiedziami; nauczyciel powinien podać termin wyników kontroli

9. ŚRODKI DYDAKTYCZNE:

1. Definicja: są to przedmioty materialne lub ich wytwory oddziaływujące na różne receptory i umożliwiające wtórną rekonstrukcję procesu dziejowego na potrzeby związane z szeroko rozumianą edukacją historyczną

• urozmaicają one przyswajanie wiedzy i pozwalają kształtować określone umiejętności

1. Klasyfikacja środków dydaktycznych:

• Środki słowno-tekstowe

• Bezpośrednie ( źródła historyczne, pisane)

• Pośrednie ( podręczniki, literatura popularnonaukowa)

• Środki poglądowe bezpośrednie

• występujące w środowisku naturalnym (budowle)

• występujące w środowisku zastępczym (muzeum, szkolna izba pamięci)

• Środki poglądowe pośrednie

• odwzorowujące minioną rzeczywistość w sposób jednowymiarowy: fotografie, obrazy

• odwzorowujące minioną rzeczywistość w sposób wielowymiarowy: modele

• Środki symboliczne

• mapy, diagramy, schematy

• Środki audiowizualne

• foniczne

• wizualne

• foniczno-wizualne

• Środki automatyzujące proces dydaktyczny

• Komputery, maszyny, dydaktyczne

10. MEDIA EDUKACYJNE: różnego rodzaju przedmioty i urządzenia przekazujące odbiorcom określone informacje (komunikaty) poprzez słowa, dźwięki, obrazy, a także umożliwiające im wykonywanie określonych czynności intelektualnych i manualnych

• na media edukacyjne składa się więc : komunikat, nośnik komunikatu, oraz urządzenie umożliwiające przekazywanie komunikatu

• klasyfikacja :

• media małe: tzw. szkolne, będące w zasięgu nauczyciela i

• media duże: tzw. mass media

• media zimne: komunikujące dużą liczbę informacji

• media gorące: o niskiej zawartości informacji, które uczeń sam musi zinterpretować

• proste

• złożone

• Mediateka: zbiór wszystkich materiałów medialnych

• Lekcja multimedialna: z wykorzystaniem wielu mediów

• Media nie mogą być stosowane dowolnie. Powinny być zaprojektowane i wprowadzone do procesu nauczania - uczenia się w postaci systemu materiałów dydaktycznych, określanych jako pakiet multimedialny.

• Reforma z 1999 roku wprowadziła ścieżkę międzyprzedmiotową: edukację medialną

11. Środki słowno- obrazowe

1. Szkolny podręcznik historii:

• Rodzaje podręczników:

• Syntezy : zawierają w pełni gotową wiedzę historyczna zarówno w odniesieniu do zamieszczonych opisów jaki uogólnień i sądów wartościujących

• Kompendia materiałowe: zawierają surowy materiał faktograficzny, ale w postaci uporządkowanej

• Podręczniki uniwersalne: są połączeniem dwóch powyższych postaci podręcznika

• Funkcje podręcznika:

• naukowo-informacyjna: dostarcza wiedzy

• metodologiczna: kształtuje poglądy na proces historyczny

• wychowawcza: kształtuje wartości moralne

• transformacyjna: kształtuje umiejętności w posługiwaniu się zdobyta wiedzą

• badawcza: wdraża do dostrzegania i rozwiązywania problemów

• samokształceniowa: wyrabia umiejętność samodzielnej pracy z tekstami

• autokontrolą: pomaga w utrwalaniu wiedzy oraz kontroli i ocenie osiągnięć ucznia

• Elementy składowe podręcznika:

• Część tekstowa: tekst podstawowy, teksty uzupełniające(źródła, ciekawostki, frag. literatury) teksty wyjaśniające( słowniki, wykazy pojęć)

• Elementy pozatekstowe: środki ikonograficzne( zdjęcia, ryciny, rysunki), symboliczne(mapy, schematy, taśmy chronologiczne)

• System informacji : wstęp i podsumowanie

• System sterowania przyswajaniem wiedzy: pytanie, zadania

• System utrwalania i kontroli: testy kontrolne

• Kryteria wyboru optymalnego podręcznika:

• Adekwatność zawartej w podręczniku wiedzy do zawartości określonego programu nauczania

• Zawartość merytoryczną

• Sposób strukturyzacji wiedzy prezentowanej przez podręcznik

• Poprawność językową treści podręcznika

• Atrakcyjność prezentowanych informacji( strona ilustracyjna, przejrzystość)

• Ogólna estetyka podręcznika i jakości jego wydania

• Zasady pracy z podręcznikiem:

• 3 etapy: wyjaśnienie zadania, pracę z podręcznikiem, podsumowanie

• Uczniowie powinni umieć czytać ze zrozumieniem

• Po lekturze tekstu zapytać uczniów o niezrozumiałe pojęcia, wyrażenia i wyjaśnić je

• Podręcznik wykorzystujemy przy następujących rodzajach ćwiczeń

• udzielanie odpowiedzi napytania związane z przeczytanym tekstem

• wyjaśnienie sformułowań użytych w tekście

• wykorzystanie informacji z podręcznika do tworzenia innych form przekazu treści, np. uzupełnianie tabelki, wykresów czy przygotowanie ustnych lub pisemnych wypowiedzi

• wyszukiwanie informacji za lub przeciw określonej tezie

• wydzielenie z tekstu najważniejszych informacji

• wykorzystanie zawartych w podręczniku innych Śródko dydaktycznych, np. mapa, tekst źródłowy, wykresy czy zdjęcia

12. Mapy historyczne: jest środkiem dydaktycznym, w którym uporządkowane czasowo i przestrzennie informacje o wydarzeniach i zjawiskach historycznych, dotyczące określonego terytorium, przekazywane są za pomoca charakterystycznych znaków i symboli, umieszczonych na dwuwymiarowej płaszczyźnie

1. Rodzaje map:

• Przekrojowe: przedstawiają wydarzenia historyczne, związane z różnymi sferami aktywności człowieka w sposób statyczny

• Rozwojowe: przedstawiają w sposób dynamiczny proces historyczny w dłuższej perspektywie czasowej; do lekcji powtórzeniowych i podsumowujących

• Problemowe: tematyczne; dotyczą jednego zagadnienia

• Indukcyjne: towarzyszom trzem wymienionym tu rodzajom map, występują na tzw. kartonach bocznych, są uszczegółowieniem problematyki głównej: bitwa, wojna, itp.

Oraz

• ścienne

• atlasowe

• w podręcznikach i zeszytach ćwiczeń,

• komputerowe

• foliogramy

1. Etapy kształcenie umiejętności czytania z mapy

• Etap I : Postrzegania:

• uczniowie odbierają obraz mapy jako rozmieszczenie na niej linii, sygnatur punktowych, powierzchniowych; poznają jej tytuł i zastosowanie do konkretnego tematu lekcji.

• Ćwiczymy umiejętność rozpoznawania i nazywania różnych map historycznych, przyporządkowanie map do tematów

• Etap II :Rozróżnienie

• Wstępna analiza treści historycznej mapy, operując wewnętrznym językiem mapy

• Uczniowie wyodrębniają znaki powierzchniowe, punktowe i liniowe oraz identyfikują ich znaczenie

• Ćwiczymy: analizowanie legendy mapy i systemu znaków, mogą również sami uzupełniać legendę przykładowych map, kolorować wskazane przez nauczyciela elementy

• Etap III : Rozpoznawanie

• uczniowie identyfikują użyte na mapie sygnatury z oznaczonymi przez nie obiektami, faktami i zjawiskami historycznymi

• informacje odczytane z mapy zostają włączone w kontekst historyczny powiązane z dotychczasową wiedzą

• Ćwiczenia: bardziej skomplikowane: odszukanie miejsc na mapie, udzielanie odpowiedzi na pytania związane z mapą oraz zadania wymagające zbudowania narracji ustnej lub pisemnej na podstawie mapy

1. Podręcznik wykorzystujemy przy następujących rodzajach ćwiczeń:

• odnajdywanie informacji na mapie

• porównanie map

• wykorzystywanie map konturowych

• samodzielne wykonywanie całych mapek lub ich części

• wykorzystywanie mapy jako źródła informacji

• wykorzystanie mapy do opracowania innych materiałów: tabeli, kalendarium wojskowego

13. Środki audio-wizualne:

1. Muzyka:

• Funkcje:

• Poznawcza: umożliwiają uczniom poznanie najważniejszych zabytków kultury muzycznej i jej twórców

• Kształcąca: kształtuje umiejętność spostrzegania, odróżnienia cech ogólnych i typowych od jednostkowych; dostrzegania związków pomiędzy elementami wiedzy historycznej z wydarzeniami w życiu społeczno-politycznym i gospodarczym

• Emocjonalna: wywołuje przeżycia emocjonalne, będące podstawą do kształtowania pozytywnego stosunku do określonych wartości życia przeszłego i współczesnego

• Motywacyjna: pozwala na wywołanie i podtrzymanie zainteresowania problematyką lekcji.

• Utwory muzyczne mogą być :

• Elementem wprowadzającym

• Elementem ilustrującym przekazywane wiadomości

• Elementem uprzyjemniającym pracę uczniów

• Etapy pracy:

• I przygotowanie uczniów do odbioru utworu muzycznego (informacje o utworze, kompozytorze, celu jego powstania itp.)

• II Odbiór utworu

• III Opracowanie wyznaczonych zadań, prezentację i porównanie wyników pracy

1. Film i programy telewizyjne:

• Funkcje:

• Kształtowanie wyobraźni i postawy

• Rozwijają zainteresowania uczniów i pobudzają ich aktywność

• Ilustrują i wzbogacają poznawane treści

• Mogą pełnić funkcję utrwalającą( umożliwiają strukturalizowanie wiadomości i ich zapamiętanie) oraz kontrolną (ułatwiają samodzielną interpretację i ocenę wydarzeń historycznych)

• Kształtują świadomość historyczną

• Przegląd filmów dydaktycznych:

• „Historia” -seria 10-15 minutowych filmów dydaktycznych wydanych na początku l. 90 dla uczniów szkoły podstawowej (wadą jest czas produkcji- l. 50, 60, 70)

• cykl programów „Podróże wehikułem czasu- kryptonim Klio”

• adaptacje filmowe powieści historycznych

• filmy fabularne o tematyce historycznej

• filmy dokumentalne

• nagrania popularnych programów telewizyjnych o tematyce historycznej: Sensacje XX wieku

• nagrania programów z kanału TVP historia

• Możliwości wykorzystania :

• w ramach rekapitulacji wtórnej i nawiązania do nowych treści

• w tzw. lekcji właściwej jako przekaz informacji i sposób kształcenia umiejętności

• na podsumowaniu zajęć

1. Technologia informacyjna: jej wykorzystanie jest uzależnione od wyposażenia szkół w pracownie komputerowe i odpowiednie oprogramowanie.

• Zasady wykorzystywania technologii informacji

• tylko nauczyciel ma dostęp do komputera poza lekcją : sprzęt wykorzystywany jest do przygotowania bardziej atrakcyjnych materiałów do lekcji; komputer pełni funkcje środka technicznego, pozwalającego na szybsze i łatwiejsze powielanie potrzebnych materiałów

• uczniowie i nauczyciel maja dostęp do komputera poza lekcja: (Zarówno nauczyciel jak i uczniowie mogą przygotować materiały do zajęć, wykonywać zadania domowe i projekty edukacyjne z użycie sprzętu komputerowego i Internetu)

• lekcja odbywa się w pracowni komputerowej, w której każdy uczeń ma do dyspozycji komputer( uczniowie korzystają z pracowni komputerowej pod kierunkiem nauczyciela od czasu do czasu; w pracowni komputerowej uczniowie wykonują zadania, a podsumowanie następuje w sali historycznej; nauczyciel musi wtedy posiadać zaawansowane umiejętności informatyczne)

• lekcja odbywa się w pracowni przedmiotowej, w której jest jeden lub kilka komputerów (komputer pojawia się we fragmencie lekcji, gdy jest rzeczywiście potrzebny

• Możliwe zastosowanie TI w edukacji historycznej:

• W wyszukiwaniu i zapisywaniu adresów stron WWW, dotyczących problematyki poruszanej na lekcji historii

• w wyszukiwaniu niezbędnych informacji na stronach historycznych

• w weryfikacji rzetelności danych pochodzących z zasobów internetowych, ich krytyce i porównań z informacjami pochodzącymi z innych źródeł

• w tworzeniu prezentacji multimedialnych

• w opracowywaniu słowników pojęć historycznych

• w opracowywaniu kalendarium wydarzeń i tablic synchronicznych

• tworzeniu baz danych

• Metoda WebQuesta: jest to metoda uczenia się nastawiona na wyszukiwanie, selekcję i porządkowanie informacji za pomocą Internetu

• krótkoterminowa: 1-3 lekcje

• długoterminowa: 1-4 tygodnie

14. Źródła historyczne: to wszelkie ślady istnienia ludzkiego w przeszłości, które służą do poznania i rekonstrukcji faktów historycznych.

1. Podział Źródeł:

• Według Johanna Droysena:

• Właściwe: kroniki, pamiętniki, diariusze, czasopisma, gazety, pieśni, mity, dzieła historiograficzne

• Zabytki : pomniki, inskrypcje, monety, wizerunki monarchów

• Pozostałości : to co pozostało, ale bez świadomości utrwalenia ich twórców

• Według Gerarda Labudy:

• ergotechniczne: odbijające bezpośrednio gospodarczą strone aktywności człowieka, źródła materialne i demograficzne

• socjotechniczne: odzwierciedlające oddziaływania międzyludzkie, społeczne

• psychotechniczne: odzwierciedlające stan ludzkiej świadomości

• Tradycyjny podział

• Pisane:

• opisowe: historiograficzne, pamiętnikarskie, publicystyczne, epistolograficzne

• dokumentacyjne( NORMATYWNE) : traktaty, konstytucje, akta sądów, opisy majątków,

• niepisane:

• ikonograficzne

• kartograficzne

• architektoniczne

• audiowizulane

• Krytyka źródeł historycznych

• zewnętrzna:

• ustalenie miejsca i czasu powstania źródła

• ustalenie autora

• sprawdzenie autentyczności źródła

• sprawdzenie oryginalności tekstu

• Wewnętrzna :

• analizowanie treści tekstu

• ustalenie wiarygodności przekazu

• ŹRÓDŁA HISTORYCZNE W PRAKTYCE HISTORYCZNEJ:

• Źródła wykorzystywane w szkole są najczęściej już opracowane na potrzeby konkretnej grupy wiekowej:

• Pierwotne: w postaci nadanej lub przewidzianej przez autora ( źródła domowe, muzealne, archiwalne)

• Pochodne: źródła informacji opracowane na podstawie źródeł pierwotnych

• Etapy kształcenia kompetencji źródłoznawczych:

• Dostrzeganie, rozpoznawanie i nazywanie źródeł

• Stawianie pytań na podstawie treści i odnajdywanie odpowiedzi pośrednich i bezpośrednich

• Krytyka zewnętrzna i wewnętrzna - analiza

15. LITERATURA POPULARNONAUKOWA I PIĘKNA:

- na lekcjach historii uczeń ma nabyć nie tylko wiedzę o książce, polegającą na umiejętności dotarcia do określonego tytułu, ale także rzeczywista świadomość tych wartości, które ma dany typ literatury.

1. Literatura popularnonaukowa: może pogłębiać i poszerzać wiedzę historyczną ucznia, uzupełniać informacje na tematy wydarzeń, które zostały w podręczniku pominięte lub tylko zasygnalizowane:

• FORMY LAKTURY OPRACOWAŃ POPULARNONAUKOWYCH

• lektura stosowana na lekcji

• lektura opracowywana w ramach pracy domowej

• lektura indywidualna

• Korzystanie z prac popularnonaukowych powinno być poprzedzone wdrażaniem umiejętności wyszukiwania informacji w tekście

• Zasady pracy z literaturą popularnonaukową:

• wybór materiału jest uzależniony od tematu lekcji oraz możliwości poznawczych uczniów

• Pozycje nie powinny być zbyt obszerne

• Materiał powinien być możliwie interesujący dla uczniów

• FUNKCJE :

• kształtowanie umiejętności krytycznego korzystania z różnych opracowań historycznych

• przybliżenie ucznia do wydarzeń historycznych z innego punktu widzenia niż jest przedstawiany w podręczniku

• wspomaga pracę samokształceniową

• Literatura piękna:

• rozbudza zainteresowanie przedmiotem

• zachęca do wykorzystywania innych gatunków pisarstwa historycznego

• utwór literacki nie może zastąpić podręcznika

• Warstwą interesującą nauczyciela historii jest treść przedmiotowa utworu literackiego

• Poznając utwór literacki, poznajemy także jego autora i jego poglądy oraz poglądy grupy z jaka był związany

• INNE ŚRODKI SYMBOLICZNE:

1. Szkice: są to rysunki wykonane do celów dydaktycznych na tablicy, planszy, a także eksponowane za pomocą rzutnika pisma

• Realistyczne: przy przedstawianiu jakiegoś szczegółu architektonicznego

• symboliczne: przy bitwach

• Cechy:

• można je łączyć innymi środkami dydaktycznymi

• są najczęściej powiązane z obrazem o treści realistycznej

• Pozwalają na lepsze zrozumienie istoty obrazu dydaktycznego

• Wykorzystujemy je jako ilustracje opowiadania oraz podstawę opisu, a także przy utrwalaniu oraz kontroli osiągnięć uczniów

• Schematy: graficzne przedstawienie wzajemnej zależności pojęć, zjawisk lub procesów

• unaocznia stosunki i związku pomiędzy elementami analizowanej całości

• ułatwia proces poznawania oraz możliwości dynamizowania treści historycznych

• są zbudowane z linii w postaci strzałek i określonych symboli

• Zasady:

• rysunek schematyczny powstaje w toku opowiadania nauczyciela

• schemat powinien być w miarę prosty

• zastosowanie kolorowej kredy ułatwia recepcję omawianej problematyki

• należy dostosować formę schematu do możliwości poznawczych uczniów.

• Diagramy: są to figury geometryczne, które mają na celu przybliżyć materiał statystyczny.

• Rodzaje : słupkowe, kołowe, kwadratowe, rysunkowe, liniowe, mieszane

• Diagram kołowy wykorzystujemy do pokazania zjawiska, które składa sie z określonych części : całe koło to 100 %, a jego wycinki obrazują odpowiednie części

• Są lepiej zrozumiałe dal uczniów klas starszych

• POZASZKOLNE I POZALEKCYJNE FORMY EDUKACJI HISTORYCZNEJ:

1. WYCIECZKA HISTORYCZNA :

• Podczas wycieczki historycznej następuje zetknięcie ucznia z dziedzictwem historycznym w jego naturalnej postaci i naturalnym środowisku

• Występują różne rodzaje: krótkie( 1-2 godziny lekcyjne) dłuższe( kilka dni), tematyczne( dotyczące dziejów politycznych, gospodarki, historii kultury, życia postaci historycznych), jednoprzedmiotowe i międzyprzedmiotowe

• Każda wycieczka powinna być uprzednio zaplanowana i zorganizowana

• Każde wyjście ze szkoły powinno być zgłoszone dyrekcji, a co do wycieczek dłuższych niż jeden dzień musimy wypełnić odpowiednie dokumenty

• Najczęściej wycieczki planuje się z góry na początku roku szkolnego

• Etapy wycieczki historycznej:

I : Czynności przygotowawcze:

• przedstawienie tematyki wycieczki i jej celów

• ustalenie szczegółów organizacyjnych

• pogadanka lub samodzielne zdobycie wiedzy przez uczniów o trasie i obiektach

• określenie zadań realizowanych przez uczniów

II : Realizacja wycieczki

III : Podsumowanie wycieczki:

- omówienie i prezentacja efektów końcowych zadań po opracowaniu materiału zebranego podczas wycieczki.

1. LEKCJA W MUZEUM:

• niektóre muzea organizują specjalne zajęcia , odbywające się w salach wystawowych

• lekcje muzealne umożliwiają uczniom bezpośrednie zetknięcie z kulturą materialną, artystyczną, techniczną, itp.

• Funkcje:

• wspomaga przyswajanie wiedzy

• uczy obserwacji i porównywania

• pozwala na konkretyzację wyobrażeń będących podstawą do kształtowania pojęć historycznych

• Etapy lekcji w muzeum:

I Czynności przygotowawcze:

• wyjaśniamy uczniom dokąd, po co idziemy

• wstępnie zapoznajemy uczniów z charakterem muzeum, jego zbiorami,

• omawiamy ciekawsze eksponaty

• dobrze jest przydzielić uczniom dodatkowe zadania

• w młodszych klasach należy wyjaśnić uczniom, jak należy się w muzeum zachowywać

II Realizacja zajęć w muzeum:

III Podsumowanie:

• odbywa się już na terenie szkoły

• uporządkowujemy zebrane wiadomości

• uczniowie przedstawiają wykonane zadania

• LEKCJA W ARCHIWUM:

• Archiwa w celu popularyzacji wiedzy historycznej:

• organizują okolicznościowe wystawy,

• przygotowują lekcje archiwalne,

• udostępniają nauczycielom i uczniom zgromadzone archiwalia( na potrzeby lekcji)

• Zasady zajęć w archiwum są takie same jak w muzeum

• PRACA DOMOWA: służy ona pogłębieniu i utrwaleniu wiedzy przyswojonej podczas lekcji, ale przede wszystkim uczy uczniów samodzielności

Zadania domowe:

• powinny mieć zróżnicowane poziomy

• powinny być zadawane racjonalnie

• powinny mieć odpowiednią organizację wykonania

• powinny zostać skontrolowane

Typy prac domowych:

• służące utrwaleniu materiału opanowanego podczas lekcji:

• służące rozwijaniu samodzielności i twórczości uczniów

• służące opanowaniu nowego materiału

• polegającą na przygotowaniu, wykonaniu lub zebraniu materiałów pomocniczych niezbędnych do nauki w szkole

1. SZKOLNE KOŁO HISTORYCZNE:

• odbywa się na terenie szkoły po zakończeniu zajęć obowiązkowych lekcji

• jest to zgromadzenie osób realnie zainteresowanych aktywnie działalnością w kole

• cechuje je dobrowolność uczestnictwa

• uczniowie poszerzają tam swoją wiedzę w zakresie

• uczestnicy są w różnym wieku

• OCENIANIE :

1. Ocena szkolna: to informacja o wyniku kształcenia wraz komentarzem dotyczącym jego wyniku.

• określa poziom wykonywania zadań ucznia w sensie jakościowym i ilościowym

• dostarcza informacji, które są niezbędne do wprowadzenia korekt i podejmowania decyzji w procesie w nauczania-uczenia się

2. OCENIANIE : zestawienie informacji na temat poziomu wiadomości, umiejętności i postaw ucznia.

Podstawową cechą dobrego oceniania jest obiektywizm:

• osobisty: stworzenie równych szans uczniom, przyjazna atmosfera oceniania

• punktowania: poprawna konstrukcja zadań, ścisłość kryteriów punktowania

• dydaktyczny: konstrukcja i realizacja programu nauczania

• CELE OCENIANIA:

• diagnoza

• informacja o efektywności procesu nauczania

• wystawienie stopnia

• powszechnienie osiągnięć uczniów

• ewaluacja programów oceniania

4. FUNKCJE OCENIANIA

• Klasyfikacyjna: wyrażona za pomocą symbolu

• Diagnostyczna: ma wspierać rozwój szkolnej kariery ucznia

5. RODZAJE OCENIANIA

• Sumujące: testy i egzaminy

• Kształtujące: ma pomóc uczniowi uczyć się( modyfikuje proces uczenie się, przygotowuje uczniów do oceny koleżeńskiej, pomaga uczniom wypracować metody uczenia się)

6. PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA:

• określenie szczegółowych wymagań edukacyjnych, wynikających z realizowanych przez niego programów szkolnych oraz określenie sposobów sprawdzania i kryteriów oceniania osiągnięć ucznia.

• Elementy PSO:

• formy sprawdzające na bieżąco oraz po zakończeniu cyklu kształcenia

• narzędzia sprawdzania: testy, zadania długofalowe, sprawdziany)

• zasady oceniania

• częstotliwość oceniania

• sposoby informowania uczniów i rodziców o postępach ucznia

• zasady współdziałania w celu poprawienia wyników

• SYSTEM OCENIANIA ZEWNĘTRZNEGO:

• Funkcjonuje od 2002 roku

• Elementy: sprawdzian szóstoklasisty, egzamin gimnazjalny, egzamin maturalny

• Egzamin maturalny: poziom podstawowy i rozszerzony

3

---