Mamy tylko jedną Ziemię,

a jej przyszłość zależy od każdego,

na pozór niewielkiego, ludzkiego działania,

zależy od każdego z nas.

[ Florian Plit ]

PROGRAM

EDUKACJI EKOLOGICZNEJ

W PRZEDSZKOLU

Opracowała: mgr.Katarzyna Gostyńska

Łódź 2003/2004

„Planowanie jest podstawowym warunkiem

organizowania wszelkiej pracy w dążeniu

do wysokiej jakości”. / T. Kotarbiński /

I

IDEE I CELE EDUKACJI EKOLOGICZNEJ W PRZEDSZKOLU

„ EKOLOGIA - /gr.oikos - dom środowisko + logos - nauka/ - dziedzina biologii badająca wzajemne stosunki między organizmami otaczającym je środowiskiem”, początek swój biorąca w latach trzydziestych XX w., pod jego koniec znacznie rozszerzyła zakres swojego działania.

W zakres edukacji ekologicznej wchodzą wszelkiego rodzaju działania mające na celu m. in.:

• Uświadomienie, że życie bez kontaktu z przyrodą jest niemożliwe. Wszystko, co jest potrzebne człowiekowi do życia, czerpie on ze środowiska;

• Pogłębienie wiadomości na temat roślin i zwierząt żyjących na Ziemi.

• Kształtowanie podstawowych zasad ochrony przyrody;

• Kształtowanie umiejętności racjonalnego korzystania z zasobów przyrody

• Wprowadzenie czystych technologii, oraz utylizacji odpadów;

• Kształtowanie własnego „ja” w harmonii ze środowiskiem;

• Rozwijanie aktywnych form wypoczynku na łonie natury;

• Kształtowanie poczucia odpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego;

Zmian w sposobie dotychczasowego myślenia i zachowania człowieka należy dokonywać od najmłodszych lat jego życia.

Dziecko wychowane w potrzebie kontaktu z przyrodą, nauczone proekologicznego myślenia, w okresie dojrzałym, jest w stanie naprawić lub zneutralizować negatywne skutki gospodarki jego poprzedników na Ziemi.

Działania wychowawczo - dydaktyczne w tym zakresie odbywają się w placówce przedszkolnej i środowisku, w jakim jest usytuowana.

TREŚĆ PROGRAMU

Program skierowany jest do dzieci w wieku przedszkolnym,t.j.od 3 do 6 lat. Edukacja ekologiczna jest „ interdyscyplinarna”, treści podane w poszczególnych działach programowych muszą być ze sobą integralnie powiązane. Jednocześnie realizowanie różnorodnych zadań wychowawczo - dydaktycznych stwarza możliwości wielostronnego intensywnego uczestnictwa dziecka w działaniu, przeżywaniu i poznawaniu otaczającego świata.

Naczelnym zadaniem podczas realizacji treści zawartych w tym programie jest takie ich opracowanie przez nauczyciela, aby potrzeba poznania wynikała z zainteresowania samego dziecka. Dziecko wieku przedszkolnego staje się coraz sprawniejsze. Poznawanie świata za pomocą działania i zmysłów jest dla niego sprawą naturalną.

Opracowany program podzieliłam na dwie grupy wiekowe:

1. Dzieci trzy- i czteroletnie

2. Dzieci pięcio- i sześcioletnie

Oparty jest na zasadzie stopniowania trudności, przystosowany do możliwości ruchowych, manualnych, emocjonalnych i umysłowych poszczególnych grup wiekowych..

Każda grupa wiekowa podlega trzem kierunkom oddziaływań wychowawczych:

1. Działania wspomagające rozwój zdrowia fizycznego, emocjonalnego i sprawności ruchowej dziecka

2. Działania wspomagające rozwój intelektualny dziecka

3. Działania wspomagające rozwój aktywności twórczej i wrażliwości estetycznej dziecka.

Program ten jest otwarty, możliwy do realizacji bez względu na czas uczestniczenia w nim i w połączeniu z obowiązującym Programem wychowania w przedszkolu.

Treści mogą być realizowane wybiórczo.

Bowiem:

Cele zajęcia osiągają bezpośrednio dzieci,

a skuteczność pracy nauczyciela, to nie „realizacja programu”

lecz osiągnięcia dzieci.

METODY PRACY

1. Metody podające ( opowiadanie, opisy, wyjaśnienia)

2. Metody eksponujące ( pokaz i przeżycie, sztuka teatralna)

3. Metody praktyczne ( uczenie się przez działanie)

DZIECI TRZY-, CZTEROLETNIE

Działania wspomagające rozwój zdrowia fizycznego, emocjonalnego i sprawności ruchowej dziecka.

• Zwiększanie do maksimum pobytu dziecka w ogrodzie, organizowanie tam zajęć i zabaw, szczególnie ruchowych

• Przestrzeganie zasady wietrzenia i nawilżania pomieszczeń, w których przebywają dzieci

• Włączenie dzieci do prac porządkowych klas i ogrodu poprzez czynny udział lub obserwację

• Kształtowanie nawyków kulturalno - higienicznych

• Wdrażanie dzieci do racjonalnego odżywiania się

• Odkrywanie i akceptowanie przez dziecko własnego „ja”

• Szanowanie inności drugiego dziecka, eliminowanie agresji i lęku w stosunku do otoczenia

• Doskonalenie sprawności fizycznej, ruchowej i emocjonalnej dzieci, przez zwiększoną ilość zabaw ruchowych

• Kształtowanie u dzieci potrzeby spontanicznej pomocy innym oraz próby wspólnego działania

• Kształtowanie poczucia własnej wartości, pozytywnego stosunku do ludzi i przyrody

Działania wspomagające rozwój intelektualny dziecka

• Zainteresowanie dzieci florą i fauną

• Obserwacja zmian w przyrodzie w zależności od pory roku (np. spacery po najbliższym otoczeniu )

• Prace i doświadczenia prowadzone w kąciku przyrody

( np. przekonujące dzieci o obecności wokół nich powietrza niewidzialnego gazu, którym oddychają lub ze znaczeniem ciepła i światła słonecznego dla życia na Ziemi)

Działania wspomagające rozwój aktywności twórczej i wrażliwości estetycznej dziecka.

• Zwiększenie udziału dzieci w estetycznym zagospodarowaniu klasy, gwarantującym im poczucie ładu i harmonii wewnętrznej

• Podkreślanie znaczenia artystycznej twórczości dzieci przez dekorowanie pomieszczeń przedszkolnych ich pracami

• Pogłębianie wrażliwości estetycznych dziecka zdobytych w kontakcie z przyrodą przez dobór odpowiedniej literatury i muzyki

• Udostępnienie dzieciom możliwości kontaktu ze sztuka i książkami gwarantującymi wysoki poziom artystyczny

• Kształtowanie u dzieci potrzeby estetycznego wyglądu własnej osoby

• Zapewnienie dzieciom stałego kontaktu z otoczeniem przyrodniczym stwarzającym możliwość samorealizacji przez aktywność twórczą w tym środowisku

• Wprowadzanie technik plastycznych takich jak: glina, piasek, materiały przyrodnicze, rysowanie patykiem na piasku,

• Zainteresowanie wartościami wizualnymi i dźwiękowymi, bogactwem kolorystyki i kształtów przyrody

DZIECI PIĘCIO- I SZEŚCIOLETNIE

Działania wspomagające rozwój zdrowia fizycznego, emocjonalnego i sprawności ruchowej dziecka..

• Organizacja długiego pobytu dziecka w ogrodzie, organizowanie tam zajęć i zabaw, szczególnie ruchowych

• Codzienne prowadzenie ćwiczeń kompensacyjno - korekcyjnych nawyków celu zapobiegania i korygowania wad postawy

• Utrwalanie nawyków prawidłowego korzystania ze sprzętu terenowego oraz bezpiecznego poruszania się w terenie przedszkola

• Stwarzanie sytuacji sprzyjających rozwojowi ekspresji ruchowej

• Zapoznanie z podstawowymi zasadami bezpiecznego poruszania się po ulicy

• Przekonywanie dzieci o konieczności używania wyłącznie własnych przedmiotów codziennego użytku ( np. ręcznik)

• Wyszukiwanie z otoczenia zjawisk akustycznych będących przyczyna zdenerwowania i zmęczenia ( głośna muzyka, maszyny)

• Wdrażanie do mówienia umiarkowanym głosem, korzystania z cichych zabawek

• Uświadamianie dzieciom potrzeby racjonalnego odżywiania się i kulturalnego zachowania podczas posiłków

• Zapoznanie dzieci z niebezpieczeństwem grożącym im w wyniku spożywania nieznanych grzybów, roślin, czy innych pokarmów i płynów

• Kształtowanie u dzieci potrzeby spontanicznej pomocy innym oraz próby wspólnego działania i czerpania z nich radości

• Kształtowanie poczucia własnej wartości, pozytywnego stosunku do ludzi i przyrody, próby wyrabiania samooceny

Działania wspomagające rozwój intelektualny dziecka

• Rozwijanie zainteresowań kosmicznych, miejsca Ziemi w kosmosie i jego znaczenia dla życia na planecie

• Znaczenie Słońca dla życia na Ziemi ( źródło światła i ciepła)

• Znaczenie powietrza niezbędnego do oddychania

• Wykonywanie doświadczeń pozwalających dzieciom zrozumieć przyczyny zanieczyszczenia powietrza

• Wpływ skażonego powietrza na zdrowie człowieka

• Znaczenie wody dla życia na Ziemi

• Zapoznanie dzieci ze źródłami wody i poznanie jej właściwości

• Poznanie przyczyn zanieczyszczenia wody

• Konieczność uprawiania gleby i wprowadzanie ekologicznych sposobów uprawy roślin

• Zanieczyszczenia gleby i ich znaczenie

• Znaczenie roślin i ich poszczególnych części w życiu człowieka

• Obserwacja życia roślin w ogrodzie przedszkolnym

• Rozwijanie wiedzy na temat ochrony środowiska

• Rozwijanie wiedzy na temat różnych gatunków zwierząt i ich gatunków

• Uczenie opiekuńczego stosunku do zwierząt

• Rozwijanie zainteresowania środowiskiem leśnym

• Wyposażenie kącika w mikroskopy, szkła powiększające, lornetki, zeszyty do rysunkowych notatek

Działania wspomagające rozwój aktywności twórczej i wrażliwości estetycznej dziecka.

• Szczególnie zwracamy uwagę na rozwój twórczości plastycznej dziecka w otoczeniu przyrodniczym ( różne wykorzystanie naturalnych materiałów, np.. piasku, muszelek, liści itp.

• Pełniejsze poznawanie wartości wizualnych i dźwiękowych, bogactwem kolorystyki i kształtów przyrody

• Dalsze zainteresowanie dzieci sztuka ludową, szukanie w niej wpływu przyrody

• Tworzenie związków z dziedzictwem kulturowym regionu

• Łączenie nastrojowych utworów muzycznych z działalnością plastyczną dzieci

• Pogłębianie wrażliwości estetycznych dziecka zdobytych w kontakcie z przyrodą przez dobór odpowiedniej literatury i muzyki, malarskich dzieł sztuki

Przykładowe scenariusze zajęć

Temat: GDZIE JEST POWIETRZE?

Forma: zabawy badawcze

Cele:

• obserwacja ruchu, kierunku i siły powietrza

• zapoznanie ze znaczeniem powietrza w życiu człowieka

Czas realizacji: 2 godz.

Środki dydaktyczne: balony, patyczki z przywiązanymi paskami bibuły

Organizacja zajęć:

Nauczycielka planuje przeprowadzenie zajęć w czasie wietrznego dnia.

Kładzie wówczas na stoliku „wiatromierze” i paczkę przewiązaną czerwoną wstążką.

Przebieg zajęć:

• Dzieci razem z nauczycielką otwierają paczkę i oglądają znajdujące się w niej kolorowe balony.

-Co zrobimy z tymi balonami?

• Po podjęciu decyzji każde dziecko próbuje nadmuchać swój balon.

- Kto zgadnie, dlaczego balony powiększają się?

• Ma miejsce krótka rozmowa, a następnie powolne wypuszczanie powietrza z balonów w kierunku własnych twarzy, żeby dzieci odczuły istnienie, ruch i siłę wydobywającej się zawartości balonów.

• Nauczycielka wyjaśnia zaobserwowane zjawisko i dla potwierdzenia nadmuchuje jeden z balonów do granic jego wytrzymałości, a drugi przekłuwa szpilką.

• Dzieci zaproszone do zabawy ruchowej pt. Baloniku nasz malutki

• Po zabawie nauczycielka otwiera szeroko okno, by uświadomić potrzebę wietrzenia pomieszczeń i zwrócić uwagę na wietrzną pogodę.

• Po kilku ćwiczeniach oddechowych i obserwacji ( z okien sali ) poruszających się gałęzi drzew i krzewów, nauczycielka wychodzi z dziećmi do ogrodu przedszkolnego zabierając patyczki z przywiązanymi paskami bibuły. Pomogą one w wyjaśnieniu zjawiska ruchu powietrza, kierunku oraz siły wiejącego wiatru.

Uzupełnienie:

1. Zabawy dydaktyczne na potwierdzenie ruchu powietrza i siły wiatru z wykorzystaniem wiatraczków, papierowych samolotów, podrzucania konfetti itp.

Temat: WYPRAWA W ŚWIAT DŹWIĘKÓW I WIBRACJI

- HAŁAŚLIWI SĄSIEDZI

Forma: wycieczka

Cele:

• Zapoznanie z różnorodnością dźwięków występujących w najbliższym otoczeniu;

• Kształtowanie umiejętności rozróżniania dźwięków i ocena ich wpływu na człowieka;

• Zmiana stylu zachowania w trosce o poprawę klimatu akustycznego środowiska.

• Utrwalanie zasad ruchu drogowego

Czas realizacji: w zależności od czasu wycieczki od 2 do 4 godz.

Środki dydaktyczne:Zdjęcia urządzeń technicznych i zwierząt, plansza z napisem „NIE”, kredki, papier kolorowy, klej, nożyczki

Organizacja zajęć:Nauczycielka planuje wycieczkę do miejsc umożliwiających poznanie różnych źródeł dźwięku ( w tym głownie hałasu), kształtujących stan klimatu akustycznego środowiska w określonym czasie i przestrzeni.

Mogą to być m.in.:

Ruchliwa ulica

Lotniska

Zakłady przemysłowe

Duże obiekty komunikacyjne, jak np. stacje kolejowe

Przebieg zajęć:

• Nauczycielka w rozmowie z dziećmi ustala rodzaje hałasu uciążliwego ( uliczny, osiedlowy, sąsiedzi, emitowany przez różne instalacje i urządzenia w budynku, lotniczy, kolejowy, usługowo - przemysłowy) i zaprasza na wycieczkę, w trakcie której będą mogły rejestrować, rozróżniać i porównywać dochodzące zewsząd dźwięki.

• Dzieci idąc ulicą rejestrują dochodzące dźwięki.

• Nauczycielka utrwala zasady bezpiecznego poruszania się po ulicach.

• W drodze powrotnej zatrzymują się w parku, w którym słychać śpiew ptaków, brzęczenie pszczół, szum drzew i/lub wody w fontannie. Odpoczywają.

• Po powrocie do przedszkola nauczycielka rozmawia na temat miejsc, w których panujący hałas był szczególnie uciążliwy. W podsumowaniu rozmowy nauczycielka podkreśla mankamenty usytuowania mieszkań i wielu terenów zielonych w bezpośredniej bliskości ulic, linii kolejowych oraz starych zakładów przemysłowych. Przypomina spostrzeżenia z wycieczki. Przypomina także, że jest wiele działań i zachowań ludzi, które staja się źródłem uciążliwości i zakłóceń, zakłóceń zależą przede wszystkim od sposobu bycia i kultury. Są to z reguły pozbawieni wyobraźni amatorzy głośnej muzyki, wieczni majsterkowicze, gościnni gospodarze, czyli tzw. „hałaśliwi sąsiedzi”.

• Dzieci postanawiają zaprojektować znak nakłaniający do zachowania ciszy w sali przedszkolnej i w domu.

• Nauczycielka zaprasza do zabawy pt. „ jestem dźwiękiem”, dźwiękiem, której każde dziecko naśladuje określony dźwięk wydawany przez urządzenia techniczne lub zwierzę.

• Dysponując zdjęciami urządzeń i zwierząt, dzieci tworzą album dźwięków korzystnych dla zdrowia i samopoczucia. Zdjęcia przedstawiające urządzenia wywołujące niemiły dźwięk lub wibracje, umieszczają na planszy z napisem - „NIE”.

Uwagi:

Długość wycieczki jest zależna od usytuowania przedszkola.

Można zorganizować wycieczką między śniadaniem a obiadem a dalsze zajęcia poprowadzić po południu.

Temat: JAK OSZCZĘDZAĆ WODĘ?

Forma: zabawa dydaktyczna

Cele:

• Zapoznanie ze sposobami racjonalnego i oszczędnego korzystania z wody;

• Uświadomienie konieczności ochrony wody przed zanieczyszczeniami;

• Kształtowanie poczucia odpowiedzialności za stan czystości wód i obowiązku zachowania ich dla przyszłych pokoleń

Czas realizacji: 1,5 godz.

Środki dydaktyczne: kaseta z nagranymi odgłosami sposobów wykorzystywania wody w gospodarstwie domowym; zmywanie naczyń, kąpiel, pralka, mycie zębów, spłuczka w wc, odkręcony kran; obrazki przedstawiające sposoby oszczędnego korzystania z wody. Tekst wiersza pt. „ WODA” T. Ferenca i „Kropla” M. Jachowicz

Organizacja zajęć: nauczycielka przygotowuje magnetofon i kasetę z nagraniami. Przypina do tablicy obrazki ilustrujące; zmywanie naczyń w misce, kąpiel pod prysznicem, zakręcony kran, mycie zębów z użyciem wody z kubeczka, sedes i wiadro z wodą.

Przebieg zajęć:

• Dzieci słuchają wiersza

• Po przeczytaniu nauczycielka pyta, czego dzieci się dowiedziały o wodzie i dlaczego wodę należy oszczędzać?

• Dzieci naśladują odgłosy wydawane przez wodę. Są to zwroty wypowiadane przez nauczycielkę w dowolnie wymyślonym rytmie: Bul bul bul

Plusk plusk plusk

Chlup chlup chlup

• Nauczycielka zaprasza dzieci do obejrzenia obrazków rozłożonych w różnych miejscach Sali. Przedstawiają one, w jaki sposób można oszczędzać wodę.

• Po ich obejrzeniu dzieci słuchają z kasety magnetofonowej dźwięków wydawanych przez wodę podczas wykonywania różnych domowych czynności. Następuje próba rozpoznania każdej z nich oraz zastanowienia się, czy podczas tych czynności można zaoszczędzić wodę i w jaki sposób?

W trakcie uzupełniania odpowiedzi wskazane byłoby zaakcentowanie coraz częściej występującego problemu braku wody i jej zanieczyszczenia, będącego przyczyną wielu chorób.

Uwagi:

Dla dzieci młodszych przewidziałam wiersz pt. KROPLA

a dla starszych WODA

Temat: KOSZ PEŁEN ZDROWIA I POMYSŁÓW

Forma: prace gospodarcze

Cele:

• Poznanie wartości odżywczych warzyw i owoców i ich znaczenia w żywieniu człowieka;

• Wdrażanie do konieczności mycia rąk oraz owoców i warzyw przed ich spożyciem;

• Zachęcanie do zjadania surówek z różnych owoców i warzyw.

Czas realizacji: 2 godz.

Środki dydaktyczne: kosz z owocami i warzywami, miski, robot, talerzyki, łyżeczki, szczoteczka, fartuszki, czepki, blok rysunkowy, kredki, napisy z nazwami warzyw i owoców, śmietana, cukier, kubki, serwetki, ciastka lub bułki, masło, noże.

Organizacja zajęć: Pod wpływem doświadczeń z „niejadkami” nauczycielka planuje działania zmierzające do zmiany przyzwyczajeń żywieniowych dzieci. Postanawia poznać miejsca zakupu, jakość i rodzaj produktów przez nie spożywanych. Po takim sondażu rozpoczyna równolegle: zajęcia tematyczne z dziećmi oraz kilka spotkań z rodzicami z udziałem dietetyka.

Realizację zajęć warto poprzedzić serią krótkich wycieczek do okolicznych sklepów, na bazar oraz do sadu lub ogródków działkowych itp.

Przebieg zajęć:

• Dzieci przeglądają zawartość kosza, dokonują segregacji na warzywa i owoce, wymieniają głośno ich nazwy, kolory wielkość i smak.

• Nauczycielka najlepiej znane okazy umieszcza w kąciku i prosi dzieci, aby dopasowały do nich podpisy. Pozostałe dzieci wybierają te owoce lub warzywa, z których można coś przyrządzić na surowo lub z użyciem takich urządzeń jak sokowirówka i tarki do jarzyn.

• Po wspólnym uzgodnieniu rodzaju surówki, jaką będą przyrządzać, nauczycielka przydziela zadania, przypomina o umyciu rąk oraz warzyw i owoców, czuwa nad współdziałaniem, zachowaniem ładu, porządku i bezpieczeństwem pracy.

• Dzieci wykonują poszczególne czynności.

Sok oraz surówkę dzielą na porcje dla wszystkich uczestników zajęć i nakrywają stół do drugiego śniadania. Dodatkiem mogą być bułki z masłem lub niezbyt słodkie ciastka.

• W trakcie posiłku dzieci dzielą się swoimi wrażeniami estetycznymi i odczuciami dotyczącymi walorów smakowych soku i surówki.

• Nauczycielka podkreśla znaczenie warzyw i owoców w żywieniu człowieka, a zwłaszcza w okresie jego wzrostu i rozwoju. Prosi o pomoc w doborze i zapisie nazw witamin występujących w sporządzonej surówce.

• Na zakończenie wszyscy tańczą „pląs witaminowy” wg własnego pomysłu w rytm podkładu muzycznego do piosenki pt. „Na marchewki urodziny”.

Temat: PRZYJACIELE KRETA

Forma: teatrzyk lalkowy

Cele:

• Zapoznanie ze zwierzętami żyjącymi w ziemi;

• Podkreślenie ważnej roli przyjaźni oraz dobrosąsiedzkich stosunków;

• Uświadomienie szkodliwości nadmiernego nawożenia.

Czas realizacji: wcześniejsze przygotowanie teatrzyku, zajęcia właściwe 1 godz. i 45 min

Środki dydaktyczne: kukiełki lub obrazki na patyku - kret, dwie dżdżownice, dwa roztocza, dwa pająki, dwa nicienie, dwa turkucie podjadki, dwa skoczogonki, magnetofon z nagraniem śpiewu ptaków.

Organizacja zajęć: Na kilka dni przed zajęciami nauczycielka wspólnie z rodzicami i dziećmi wykonuje w/w kukiełki. Mogą to być również rysunki tych zwierząt przypięte pinezkami do patyczków. Przygotowuje scenę teatralną, do której przymocowuje norkę kreta z otwartymi drzwiami ( obrazek). Kartka i grubo piszący flamaster posłuża do zapisania ogłoszenia, zaś kaseta z nagraniem ptasiego koncertu może być włączona przez cały czas trwania przedstawienia. Tekst przedstawienia.

Przebieg zajęć:

• Nauczycielka w krótkim wprowadzeniu zapoznaje dzieci ze zwierzętami żyjącymi w ziemi i zaprasza do obejrzenia teatrzyku kukiełkowego.

• Przedstawienie prowadzone przez nauczycielkę.

• Nauczycielka zaprasza dzieci do wspólnej zabawy z bohaterami teatrzyku, po czym omawia główne myśli zawarte w treści przedstawienia.

Bibliografia:

1. Ten piękny, tajemniczy świat pod red. Teresy Gałczyńskiej, W-wa 1997

2. O programie i planowaniu pracy pedagogicznej w przedszkolu Małgorzata Karwowska - Struczyk w: Edukacja w przedszkolu - Luty 2002

3. Poziomy planowania edukacji przedszkolnej Barbara Bieleń w: jw.

Aneksy:

1. Teksty wierszy pt.: „Woda” T. Ferenca

„ Kropla” M. Jachowicz

2. Tekst przedstawienia: „Przyjaciele kreta”
   
   

---