Temat: Nauka , poznanie naukowe i jego cele

1. Pojęcie nauki

2. Istota poznania naukowego

3. Istota badań naukowych i ich cele

4. Funkcje nauki

5. Zasady poznania naukowego

6. Pożądane cechy badacza

Odn. 1. Pojęcie nauki

1

2

3

4

Nauka rozpatrywana w aspekcie treściowym

Będzie to system należycie uzasadnionych twierdzeń i hipotez zawierających możliwie obiektywną i adekwatną na danym etapie rozwoju poznania naukowego i praktyki społecznej wiedzę o zjawiskach i prawidłowościach określonej dziedziny nauki.

Nauka rozpatrywana w aspekcie czynnościowym

Będzie to ogół czynności składających się na działalność naukową (badawczą), a więc badania naukowe, przekazywanie ich wyników, wdrażanie tych wyników do szeroko rozumianej praktyki, itd. prowadzoną zgodnie z metodami mającymi zapewnić prawdziwe, zasadne i uporządkowane poznanie danej dziedziny wiedzy.

Odn. 2. Istota poznania naukowego

Poznanie naukowe

FAKTY

TEORIE

PRZEWIDYWANIA

FAKTY

J. Brzeziński

Poznanie naukowe

		DEDUKCJA
Świat konstrukcji teoretycznych	Budowa teorii		Sprawdzanie
Świat konstrukcji empirycznych

Istotą procesu poznania jest:

Prowadzi do określenia:

- reguł, etapów poznania,

- odpowiedniego utrwalania treści rezultatów badań,

Czy każde poznanie może być uznane za naukowe ?

realizacja

Cele zewnętrzne Wynikają z funkcji jakie w danym społeczeństwie pełni nauka, tj. w życiu ludzi, a wiec „na zewnątrz” gdy jest stosowana do realizacji pewnych zadań teoretycznych lub praktycznych.		Cele wewnętrzne To cele jakie zwykle stawia sobie uczony (badacz) bezpośrednio w podejmowanych przez siebie badaniach, są to cele czysto poznawcze.

					Ogólność
Prostota			Informatywna zawartość							Pewność
			(stopień sprawdzalności)
					Ścisłość

Wzajemne powiązania wewnętrznych celów poznania naukowego

Najważniejszym głównym celem poznania naukowego jest poznanie:

która cechuje się:

• Ogólnością

• Ścisłością

• Wysoką informatywną zawartością

• Pewnością

• Prostotą

Czego nie można opisać i zbadać eksperymentalnie, sprawdzić doświadczalnie i uzasadnić teoretycznie nie zasługuje na miano prawdy w ujęciu naukowym

Dawid Deutsch

STAROŻYTNOŚĆ

paradygmat naukowy

Przyzwyczailiśmy się do tego, że nauka wie wszystko. I stwierdzenie, że występuje jeszcze coś takiego czego nie umiemy wyjaśnić bo to tkwi „gdzieś” w naszej lub poza naszą świadomością (jaźnią) nas nie zadowala, ponieważ chcemy ogarnąć nieznaną nam rzeczywistość, pozostając jednocześnie w zgodzie z naukowym światopoglądem.

Resimé

Odn.3. Istota badań naukowych i ich cele

Definicja

Badanie naukowe jest celowym poznawaniem obranego wycinka rzeczywistości przyrodniczej, społecznej lub kulturowej. Przebiega zawsze w ten sam sposób od działania praktycznego, poprzez uogólnienie poznania umysłowego aż do praktyki.

Ujęcie:

Badanie naukowe sprowadza się do:

1. Całości przemyśleń

2. Przyjęcia i uzasadnienia problemu (ów)

3. Formułowania założeń badawczych

4. Opracowania roboczych metod

5. Wykonania pracy badawczej

6. Zredagowania sprawozdania naukowego

Ujęcie:

Cele badań naukowych

OPIS STANU [ D E S K R Y P C J A ]

WYJAŚNIENIE [ E K S P L I K A C J A ]

OCENA [ E W A L U A C J A ]

OPTYMALIZACJA

Odn.4. Funkcje nauki

1. F. DESKRYPTYWNA
2. F. EKSPLANACYJNA
3. F. PROGNOSTYCZNA

Odn.5. Zasady poznania naukowego

Zasada I

W postępowaniu badawczym powinniśmy posługiwać się metodami naukowymi, zapewniającymi racjonalny dobór, układ i metodologiczną poprawność czynności i zabiegów gromadzenia wiedzy.

Zasada II

Język badań i wyników powinien być na tyle jednoznaczny i ścisły by umożliwiał intersubiektywną komunikowalność.

Zasada III

Należy uznawać za naukowe tylko takie twierdzenia, które oparte są na dostatecznych przesłankach empirycznych, pozwalających przyjąć je jako pewne lub odznaczające się dużym stopniem prawdopodobieństwa.

Zasada IV

Wyjaśnienia naukowe, zbiór twierdzeń, teoria muszą być wewnętrznie nie sprzeczne oraz uporządkowane w logicznie spójny system naukowy.

Zasada V

Obowiązuje również ciągły krytycyzm wobec wszelkich przyjmowanych tez oraz prowadzenie ustawicznej weryfikacji, kontrolowania i rozbudowy istniejącego systemu twierdzeń naukowych.

Zasada VI

Rezultaty poznania muszą wykazywać twórczy charakter oraz możliwości ich praktycznego wykorzystania.

Inne zasady

Odn.6. Pożądane cechy badacza

• Intelektualna dociekliwość i sztuka wyszukiwania ważnych mających znaczenie dla nauki problemów badawczych

• Śmiałość i inwencyjność myślenia. W każdej dyscyplinie naukowej obowiązuje szereg schematów i twierdzeń. Należy ich przestrzegać o tyle, o ile nie stoją w sprzeczności z tym co jest powszechnie uznawane. Inwencja i śmiałość podejmowania trudnych problemów to klucz do rozwoju nauki.

• Krytycyzm i ostrożność powinny dotyczyć wszystkich twierdzeń niezależnie kto je wypowiada i czasu ich sformułowania

• Systematyczność, ścisłość i precyzja są to atrybuty dobrej roboty. Jasność myśli i oszczędność słowa to najważniejszy atrybut stwierdzeń naukowych, odnosi się ono zarówno do używanych pojęć jak i formułowanych sądów

• Wszechstronność i bezstronność odnoszą się do analizowanego przedmiotu badań i bezstronnego oceniania uzyskanych wyników. Nie należy dyskwalifikować w procesie badawczym ani badanych osób, ani metod badawczych, tylko uzyskane wyniki, jeżeli są one faktycznie błędne.

Resimé

Pojęcie nauki

Definicje

Postawy badawcze badaczy

Zastosowanie metod

Sposób uprawiania nauki

Efekt działalności uczonych

NAUKA TO POJĘCIE WIELOZNACZNE

może być rozpatrywane w aspekcie:

TREŚCIOWYM

CZYNNOŚCIOWYM

Funkcje

DESKRYPTYWNA

EKSPLANACYJNA

PROGNOSTYCZNA

Poznanie naukowe

FAKTY

TEORIE

PRZEWIDYWANIA

FAKTY

Główny cel poznania naukowego to szukanie prawdy

Inne cele:

					Ogólność
Prostota			Informatywna zawartość							Pewność
			(stopień sprawdzalności)
					Ścisłość

Badania naukowe

Pojęcie

Szerokie

Wąskie

Cele badań:

OPIS

WYJAŚNIENIE

OCENA

OPTYMALIZACJA

Zasady badań naukowych

… stosowanie metod naukowych		… jednoznaczność języka nauki		… twierdzenia oparte na przesłankach empirycznych
… niesprzeczność twierdzeń i teorii		… krytycyzm		… twórczy i praktyczny charakter rezultatów badań

Cechy badacza

Intelektualna dociekliwość		Śmiałość i innowacyjność myśli		Systematyczność, ścisłość i precyzja
Krytycyzm i ostrożność				wszechstronność i bezstronność

Słownictwo

Dedukcja - rozumowanie polegające na wyprowadzeniu z pewnych zdań (prawdziwych przesłanek) wynikającego z nich logicznie następstwa (prawdziwego wniosku). Można również przyjąć, że jest to rozumowanie polegające na albo na dobieraniu następstwa do danej racji logicznej albo uzasadnianie następstwa za pomocą prawdziwej racji logicznej.

Empiria - poznanie za pośrednictwem doświadczenia

Hipoteza - to przypuszczenie wymagające sprawdzenia. Naukowa hipoteza jest przypuszczeniem wynikającym z dotychczasowego stanu naszych badań, opartych na nauce i dotyczących stanu naszej wiedzy.

Deskrypcja - opis badanego stanu

Eksplikacja - wyjaśnienie

Ewaluacja - ocena

Optymalizacja - wyznaczenie najlepszego rozwiązania danego problemu ze względu na wybrane kryterium i spełniającego zadane ograniczenia

Funkcja deskryptywna - opis

Funkcja eksplanacyjna - wyjaśnienie

Funkcja prognostyczna - przewidywanie

Empiryzm metodologiczny - źródłem poznania jest doświadczenie zmysłowe, zewnętrzne (w ujęciu materialistycznym) lub wewnętrzne ( w ujęciu subiektywistycznym)

Literatura do przedmiotu

Podstawowa:

Frankfurt - Nachmias Ch., Nachmias D., Metody badawcze w naukach społecznych, Poznań 2001

Gerstman S., Rozmowa i wywiad w psychologii, Warszawa 1980

Gnitecki J., Wstęp do metod i przetwarzania wyników badań w naukach pedagogicznych, Poznań 2004

Kamiński A., Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej [w:] Metodologia pedagogiki społecznej, R. Wroczyński, T. Pilch (red.) Warszawa 1974

Kubielski W., Zarys metodologii badań pedagogicznych, Słupsk 2001

Kubielski W.W., Błaszczyk - Kubielska E., Tok postępowania badaw-czego w pedagogice empirycznej, Collegium Balticum Szczecin 2009

Łobocki M., Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych, Kraków 1999; 2006

Pilch T., Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001

Zaczyński W.P., Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1995

Uzupełniająca:

Konarzewski K., Jak uprawiać badania oświatowe. Metodologia praktyczna, Warszawa 2000

Kubielski W.W., Podstawy pomiaru, konstruowania i ewaluacji testu dydaktycznego, Warszawa 2006

Kubielski W., Suchocka A.A., Statystyka dla pedagogów, Słupsk 2003

Palka St., Metodologia Badania. Praktyka pedagogiczna, Gdańsk 2006

Pawłowski T., Pojęcia i metody współczesnej humanistyki, Wrocław 1977

Skorny Z., Metody badań i diagnostyka pedagogiczna, Warszawa 1974

Nowak A., Metoda biograficzna w badaniach pedagogicznych [w:] Orientacje w metodologii, Nowak S.,[red'], Metody badań socjologicznych, Warszawa 1965

11

---