Pojęcie, funkcje i miejsce finansów publicznych w nauce finansów

FINANSE - środki pieniężne(potocznie); ogół zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka.

„Finare”- coś kończące, rozliczające.

F. PUBLICZNE = F. Państwowe (na różnych szczeblach)

Cele POLITYKI FINANSOWEJ państwa - mają charakter realny, a oddziaływanie państwa na stosunki finansowe w gospodarce jest środkiem do osiągnięcia tych celów.

Cele polityki finansowej państwa dzieli się na:

-cele UNIWERSALNE

- wzrost gospodarczy,

- tworzenie miejsc pracy (walka z bezrobociem) - stabilizacja gospodarki, -wspieranie konkurencyjności gospodarki, -zachowanie realnej wartości pieniądza (walka z inflacją), bezpieczeństwo wewnętrzne systemu finansowego, -bezpieczeństwo zewnętrzne systemu finansowego.

B)cele SPECYFICZNE (szczególne cele uniwersalne)

- Uzyskanie 3% PKB w roku

-Uzyskanie inflacji na poziomie 2%

KLASYFIKACJA ZJAWISK FINANSOWYCH:

1. Kryterium przedmiotow przychody i wydatki pieniężne regulowane przez mechanizm rynkowy: ekwiwalenty za prace, ruchy pieniądza związane z kupnem i sprzedażą towarów, transfery pieniężne, czyli emerytury, renty, zasiłki, przekazywane z budżetu, przychody i wydatki pieniężne kredytowe związane z operacjami bankowymi.

2. Kryterium podmiotowe - opiera się na rodzajowym zróżnicowaniu jednostek gospodarujących. Na podstawie tego kryterium wyróżnia się 5 grup zjawisk finansowych:

Finanse przedsiębiorstw - gromadzenie przychodów pieniężnych z tytułu sprzedaży towarów, usług, przychody kredytowe w postaci pożyczek bankowych, wydatki na zakup materiałów do produkcji, wynagrodzenia dla pracowników.

Finanse ludności - gospodarstw domowych- przychody pieniężne w postaci wynagrodzenia za pracę, transfery z budżetu, wydatki finansowe na zakupy towarów usług o charakterze konsumpcyjnym oraz transfery do budżetu w postaci podatków i opłat.

Finanse publiczne - to finanse samorządów terytorialnych i państwa. Przychody pieniężne związane są z wpływami transferowymi- opłaty i podatki, grzywny. Wydatki stanowią wypłaty wynagrodzeń dla osób zatrudnionych w jednostkach sektora publicznego oraz transfery świadczeń socjalnych dla ludności.

Finanse banków i innych instytucji bankowych - wpływy pieniężne to odsetki od kredytów, prowizje od czynności bankowych oraz wydatki transferowe w postaci podatków i opłat odprowadzanych do budżetu i wydatki na wynagrodzenia.

Finanse ubezpieczeń - instytucje ubezpieczeniowe gromadzą przychody pieniężne w postaci składek od jednostek ubezpieczających wartości materialne i osoby od ryzyka powstania szkód w wyniku wypadków losowych.

FUNKCJE finansów gospodarce finansów:

1. Funkcje alokacyjne - dostarczenie dóbr społecznych albo proces, w którym wykorzystuje się całość zasobów. Jest dzielone między prywatne i społeczne dobra i w którym ustala się strukturę dóbr społecznych. Proces ten jest charakterystyczny dla polityki budżetowej państwa.

2. Funkcja dystrybucyjna - dostosowanie podziału dochodu i bogactwa do zgodności z, co społeczeństwo uważa za „słuszny” czy „sprawiedliwy” stan podziału.

3. Funkcja stabilizacyjna -polityka bpudżetowa (podatki, rząd + parlament, ciało polityczne i populistyczne). polityka monetarna (stopy procentowe - cena pieniądza, NBP + RPP ciało merytoryczne)

wykorzystywanie polityki budżetowej jako instrumenty utrzymania wysokiego stanu zatrudnienia, racjonalnego poziomu stabilności cen i właściwej stopy wzrostu gospodarczego, gospodarczego uwzględnieniem ich efektów dla bilansu płatniczego.

„Właściwe efekty stabilizacyjne dla gospodarki można osiągnąć tylko pod warunkiem równoczesnego i skoordynowanego wykorzystania instrumentów polityki budżetowej i polityki monetarnej”

FUNKCJE pieniądza w gospodarce:

miernik wartości - wyraża wartość towarów pozwalając przejść od systemu cen relatywnych (wzajemne proporcje wymiany dwóch towarów np. 1kg cukru na 2kg mąki) do systemu cen absolutnych czyli 1 kg cukru za 2,50 zł a 2kg mąki za 1,25 zł (Towar - pieniądz - Towar)

środek cyrkulacji (wymiany) - pozwala na dokonywanie transakcji i przyspiesza procesy rozwoju gospodarczego jednostek w gospodarce rynkowej.

środek płatniczy - stosowany jest przy spłacie wszelki zobowiązań.

środek przechowywania wartości - można przekazywać w postaci:

-środki pieniężne przechowywane w domu (dobre przy wysokiej inflacji)

-środki pieniężne na rachunku bankowym

-aktywa finansowe (akcje, obligacje)

-aktywa rzeczowe (nieruchomości, działa sztuki)

Motywy utrzymywania pieniądza w gospodarce rynkowej:

-motyw transakcyjny - środki pieniężne do rozliczeń

-motyw ostrożnościowy (przezorności) - każda jednostka otrzymuje pewien zasób pieniężny na niespodziewane zdarzenia finansowe

-motyw spekulacyjny - środki na inwestycje (okazje)

Miary masy pieniądza na rynku (agregaty pieniężne)

M0 - masa pieniądza banku centralnego (pozostające w cyrkulacje środki pieniężne oraz depozyty banków komercyjnych na rachunku w banku centralnym.

M1 - środki pieniężne oraz depozyty na rachunkach bankowych banków komercyjnych płatne na każde żądanie (Avista)

M2 - M1 + lokaty krótkoterminowe

M3 - M2 + lokaty długoterminowe

M4 (L) - M3 + aktywa finansowe w postaci papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu.

Decentralizacja finansów publicznych.

-Decentralizacja finansów publicznych - samoograniczenie się władz centralnych na rzecz innych podmiotów publicznych w zakresie: wykonywania zadań, dysponowanie majątkiem, gospodarowanie środkami publicznymi.

Przykładowe zadania publiczne realizowane przez jednostkę samorządu terytorialnego JST:

• ochrona zdrowia

• edukacja

• kultura

• ochrona środowiska

• gospodarka komunalna

Dysponowanie majątkiem podmiotów publicznych obejmuje:

• własność budynków i lokali komunalnych

• nadzór nad funkcjonowaniem przedsiębiorstw będących własnością samorządu terytorialnego

Gospodarowanie środkami publicznymi zawiera:

-dochody publiczne (daniny publiczne, opłaty, dochody od mienia, spadki, zapisy, darowizny w postaci pieniężnej)

-środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegają zwrotowi.

-przychody jednostek organizacyjnych i osób prawnych zaliczanych do sektora finansów publicznych, pochodzące ze działalności i innych źródeł.

-przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego pochodzące ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych postaci finansowych z prywatyzacji majątku skarbu państwa oraz majątku JST, ze spłaty pożyczek udzielonych ze środków publicznych i otrzymanych pożyczek i kredytów.

Przesłanki decentralizacji finansów publicznych:

-nieracjonalność sektora publicznego w państwie wysoce scentralizowanym (utworzenie powiatów, gmin, województw)

-nieskuteczność tradycyjnej polityki regionalnej (niegospodarność w wydatkowaniu środków publicznych, wzrost biurokracji oraz utrzymywanie nieefektownych struktur)

-procesy integracji europejskiej i malejącej roli państwa na rzecz układów międzynarodowych.

-zasięg terytorialny dóbr publicznych i dóbr społecznych świadczonych przez sektor

-ruchy regionalne skierowane przeciwko państwu centralistycznemu

-wzmożona aktywność wspólnot lokalnych i regionalnych oraz ich gotowość do samostanowienia.

-ujemna różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi

-procesy decentralizacji wykształcenia struktur zespołowych na poziomie zakładu, tworzonych przez pracowników którzy silnie związani są z danym regionem

Cele decentralizacji sektora finansów publicznych:

-dostosowanie środków publicznych do zadań jednostek samorządu terytorialnego przyznający im przez konstytucje i ustawy. Podział dochodów publicznych pomiędzy sektor rządowy i JST.

-zagwarantowanie wzajemnej niezależności finansowej JST. Brak wzajemnej podległości między JST tzn. transfery z budżetu państwa przekazywane są bezpośrednio do poszczególnych JST a nie poprzez budżet województwa do budżetów gmin i powiatów.

-zastosowanie znacznego udziału dochodów własnych w strukturze dochodów JST. Dochody z podatków i opłat lokalnych oraz gminne, powiatowe, wojewódzkie udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa mają umożliwić władzy samorządowej wykonanie powierzonych zadań.

-zagwarantowanie sektorowi rządowemu zdolności do wypełniania właściwych mu funkcji związanych z wykonaniem i finansowaniem zadań publicznych (z zakresu obrony narodowej wymiaru sprawiedliwości, działalności dyplomatycznej) Dochody i wydatki publiczne sektora rządowego mają umożliwić rządowi osiągniecie określonych celów polityki społecznej i gospodarczej, niemożliwych do osiągnięcia wyłącznie poprzez rynek (restrukturyzacja hutnictwa i górnictwa). Władze państwowe muszą zachować zdolność do wypełniania zobowiązań finansowych związanych z obsługą długu publicznego

Planując dochody i wydatki państwa trzeba brać pod uwagę:

• stopę wzrostu gospodarczego

• stopę bezrobocia

• stopę inflacji

• czynnik kreacji pieniądza

• stopę procentową

• poziom rezerw oficjalnych

ZASADY BUDŻETOWE:

Równowaga - dochody budżetu powinny równać się wydatkom

Zupełność - ujęcie w budżecie wszystkich dochodów i wydatków państwa

Jedność formalna - skonsolidowany bilans systemu finansów publicznych.

Podstawy prawne finansów publicznych

PRAWO FINANSOWE - obejmuje zespół norm prawnych regulujących ustrój i postępowania organów państwowych i samorządowych w zakresie gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych.

Na prawo finansowe składają się:

Prawo:

• walutowe,

• dewizowe (papiery dotyczące obrotu walutowego; przelewy zagraniczne na obcą walutę),

• budżetowe,

• daniowe (podatkowe),

• wydatkowe (dotyczy legalności wydatków).

Specyfika prawa finansowego:

- odrębność celu i budowy norm prawa finansowego

- odrębność przedmiotów i podmiotów dyspozycji normy prawa finansowego

- specyfika sankcji prawa finansowego

- sposoby prawnych konkretyzacji i realizacji indywidualnych uprawnień i obowiązków finansowych

Normy prawa finansowego mają trójczłonową budowę (hipoteza, dyspozycja, sankcja) stąd obejmuje następujące części składowe:

-powołanie się na akt normatywny (źródła prawa) z którego wynika jej obowiązywanie

-powołanie się na stan faktyczny (hipoteza) uzasadniające dyspozycję normy na którą składa się:

-przedmiot normy który jest określone zachowanie się stanowiące uprawnienie jednego podmiotu, a zobowiązanie drugiego. Zachowanie to może być dalej szczegółowo określane w normie co do czasu, miejsca, sposobu jego wykonania

-podmioty normy (1 strona - czynny, uprawniony; 2 strona - bierny, zobowiązany)

--sankcje normy. Norma jest zawsze dwustronna, określa obowiązki i odpowiadające im uprawnienia

Dyspozycje normy prawa finansowego mają charakter przedmiotowy i podmiotowy. Z przedmiotowego punktu widzenia dyspozycję normy prawa finansowego wyrażają przepisy, które określają uprawnienia i obowiązki finansowe obywateli i organów administracji.

Normy prawa finansowego dotyczą przepisów prawnych w obszarach:

-ustrojowym - określają organizację, kompetencje oraz formy prawne ich realizacji przez podmioty systemu administracji państwowej wyspecjalizowanej.

-materialnym - tworzą indywidualną sytuację prawną (uprawnienia i obowiązki) podmiotów stosunków prawnych bądź to bezpośrednio z mocy prawa bądź też przez akty jednostronnego ich stosowania przez organy wyspecjalizowanej administracji państwowej

-proceduralnym - określają reguły postępowania w procesie stosowania norm materialnych

Funkcjonowanie finansów publicznych określa:

-konstytucja RP z 1997

-ustawy (konstytucyjne i zwykłe)

-ratyfikowane przez Polskę umowy międzynarodowe

-rozporządzanie władzy wykonawczej, wydawane na podstawie ustaw i w celu ich wykonania

Konstytucyjne regulacje finansów publicznych dotyczą:

• prawodawstwa finansowego,

• danin publicznych,

• budżetu państwa,

• gospodarki finansowej samorządu terytorialnego,

• centralnego banku państwa i polityki pieniężnej.

Konstytucyjne regulacje finansów publicznych dotyczą:

-prawodawstwa finansowego (art. 84, 89, 118, 123, 168, 190, 216, 217, 221-225)

-danin publicznych (art. 84, 123, 167, 168, 217)

-budżetu państwa (art. 146, 190, 204, 219-226)

-gospodarki finansowej samorządu terytorialnego (art. 167, 168, 171 ust 2)

-centralnego banku państwa i polityki pieniężnej (ar 204, 227)

Przepisy prawa finansowego zawiera ustawa z 28 listopada 1998 o finansach publicznych.

Ustawa zawiera definicje pojęć: środków publicznych, dochodów publicznych, rozchodów publicznych, sektora finansowego, finansów publicznych, deficytu i nadwyżki sektora finansów publicznych, potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, państwowego długu publicznego w tym długu skarbu państwa.

Ustawa o finansach publicznych określa:

-zasady i sposoby zapewnienia równości i przejrzystości finansów publicznych

-formy organizacyjno prawne jednostek należących do sektora finansów publicznych

-zasady planowania środków publicznych oraz dysponowania nimi

-zasady zarządzania państwowym długiem publicznym oraz procedury ostrożnościowe i sanacyjne wprowadzone w razie nadmiernego zadłużenia, a także zasady zaciągania zobowiązań przez inne niż skarb państwa podmioty sektora finansów publicznych

sposób finansowania deficytu i zasady operacji finansowych dokonywanych przez podmioty sektora finansów publicznych

-zakres projektowanych i uchwalanych budżetów opartych na dochodach publicznych w tym zasady klasyfikacji dochodów i wydatków

-zasady opracowywania projektów

-zasady uchwalania budżetów

-zasady i tryb wykonywania budżetów

-odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Ogólne zasady finansów publicznych:

LEGALNOŚC - wymóg oparcia procesów gromadzenia i wydatkowania publicznych środków pieniężnych na podstawach prawnych, ustawa o finansach publicznych, konstytucja

CELOWOŚĆ - nakaz gromadzenia i wydatkowania publicznych środków jedynie dla osiągnięcia wytyczonego celu społecznego, gospodarczego lub politycznego

PLANOWOŚĆ - wymóg ujmowania procesów gospodarowania i wydatkowania publicznych środków pieniężnych w ramy planów finansowych o charakterze mikro (np. opłata od psa) i makroekonomicznych (VAT)

JAWNOŚĆ - finanse publiczne nie mogą być tajne dla społeczeństwa które tworzy dochody publiczne i korzysta z wydatków publicznych

PRZEJRZYSTOŚĆ - nakaz jawności finansów publicznych umożliwiających poznanie ich nie tylko od strony formalnej

OCHRONA INTERESU FINANSOWEGO PAŃSWA - dyrektywa którą należy kierować się tworząc prawo o dochodach i wydatkach publicznych a także stosuje w praktyce

PRAWORZĄDNOŚĆ PSOTEPOWANIA organów finansowych - nie nakazuje organom finansowym chronić interes finansowy państwa, lecz postępować zgodnie z przepisami prawa

RACHUNKOWOŚĆ - wymóg ujmowania finansów publicznych według reguł rachunkowości finansowej, która umożliwia ewidencję, analizę i kontrolę procesów finansowych oraz oddziaływanie na ich pożądany przebieg.

SPRAWOZDAWCZOŚĆ istotny element jasności finansów publicznych oraz forma ich kontroli, która pozwala ocenić funkcjonowanie finansów publicznych oraz podjąć w miarę potrzeby działania korygujące

KONTROLA - umożliwia sprawdzenie czy i w jakim stopniu są przestrzegane zasady finansów publicznych. Wyniki kontroli umożliwiają podejmowanie działań korygujących zachowania adresatów norm prawa finansowego i organizowania finansami

DYSCYPLINA - dotyczy dochodów i wydatków, wiąże się odrębnym systemem odpowiedzialności prawnej za jej naruszenie.

Procedury uruchomiania budżetu państwa.

BUDŻET PAŃSTWA - scentralizowany fundusz publiczny, służący gromadzeniu środków pieniężnych w związku z funkcjami państwa. Podstawą tworzenia budżetu jest ustawa w postaci aktu prawnego przyjmowana przez parlament, który uprawnia rząd do realizacji określonych w ustawie wydatków i dochodów. Cele i zadania realizowane za pomocą budżetu muszą być z góry określone.

Budżet - plan finansowy państwa sporządzany na okres jednego roku budżetowego który w przypadku Polski jest rokiem kalendarzowym.

Tryb opracowywania i uchwalania budżetu państwa:

-prace związane z opracowaniem projektu budżetu państwa realizują: Rada Ministrów, Minister Finansów, pozostali ministrowie, organy centralne, administracje rządowe i wojewodowie oraz podległe im podmioty.

-Prace nad projektem inicjuje Minister Finansów, realizuje je wspólnie ze wszystkimi naczelnymi i centralnymi organami administracji rządowej oraz wojewodami. Opracowują oni projekt założeń polityki społeczno gospodarczej państwa i przekazują do uchwalenia Radzie Ministrów. Rada Ministrów przedstawia parlamentowi roczne założenia polityki społeczno gospodarczej, roczny i wieloletni program rozwoju gospodarczego państwa oraz programy działań gospodarczych, a także analizę wykonania planów poprzedniego roku, wraz z oceną sytuacji społeczno gospodarczej kraju.

Cechy budżetu państwa:

-jest scentralizowanym funduszem zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo w związku z realizacją zadań

-gromadzenie środków budżetowych pod przymusem np. płacenia podatków

-dochody budżetowe gromadzone w budżecie są bezzwrotnie

-dotyczy działalności organów i podmiotów państwa w przyszłości, stąd tez zawsze jest planem dochodów i wydatków państwa na z góry ustalony czas

-budżet jako fundusz musi cechować specjalizacja, polegająca na nadaniu rygorów prawnych wydatkom budżetowym

-dochody i wydatki budżetowe związane są z działalnością państwa w zamkniętym okresie czasu, oznacza ze w istocie budżet państwa tworzą strumienie dochodów i wydatków

dochody = arytmiczność wydatki = rytmiczność

-strumieniowy charakter budżetu oznacza konieczność egzekwowania należnych w danym okresie dochodów, jak również obliguje do wydatkowania środków budżetowych przed upływem okresu budżetowego.

STRUKTURA BUDŻETOWA PAŃSTWA

Planując dochody i wydatki państwa trzeba brać pod uwagę:

-stopę wzrostu gospodarczego

-stopę bezrobocia

-stopę inflacji

-czynnik kreacji pieniądza

-stopę procentową

-poziom rezerw oficjalnych

ZASADY BUDŻETOWE:

-Równowaga - dochody budżetu powinny równać się wydatkom

-Zupełność - ujęcie w budżecie wszystkich dochodów i wydatków państwa

- Jedność formalna - skonsolidowany bilans systemu finansów publicznych.

Dochody i wydatki publiczne

Klasyfikacja budżetowa - to system symboli cyfrowych służący grupowaniu dochodów i wydatków budżetowych według określonych zasad i kryteriów.

Wśród kryteriów klasyfikacji budżetowej wyróżniamy:

-kryterium podmiotowe - podział budżetu na określone części, za których realizacje odpowiada właściwy organ państwowy. Podział budżetu na części jest adekwatny do ilości organów państwowych a nazwy części odpowiadają organom np. ministerstwo gospodarki

-kryterium przedmiotowe - podział dochodów i wydatków według usług ekonomicznych gałęzi gospodarki narodowej

-kryterium rodzajowe - pozwala szczegółowo określić charakter wydatków z budżetu i formy wpływów dochodów budżetowych.

Podział budżetu na części jest adekwatny do ilości organów państwowych, a nazwy ich często odpowiadają nazwom tychże organów (np. ministerstwo gospodarki)

Dochody publiczne - przyjęte przez państwo oznaczają definitywne, czyli bezzwrotne zasilanie finansowe władz publicznych. Źródłem tych dochodów są dochody innych podmiotów. Wydatkowanie tych dochodów oznacz także ostateczne ich zużycia przez władze publiczne. Jest to więc jakościowo inna sytuacje niż finansowanie wydatków pochodzących z pożyczek.

Dochody publiczne składają się z:

• podatek dochodowy od osób prawnych CIT
  - podatek dochodowy od osób fizycznych PIT

• podatki pośrednie np. akcyza, VAT

• daniny publiczne

• dochody publiczne z majątku i praw majątkowych

• pożyczki i kredyty

• opłaty

• składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, fundusz pracy.

Wydatki publiczne - wydatkowanie zgromadzonych środków pieniężnych, związane jest z realizacją funkcji, celów oraz zadań zaplanowanych przez parlament.

Najważniejsze wydatki państwa to:

• obowiązkowe ubezpieczenia społeczne

• pozostałe rozliczenia (w tym subwencje dla samorządu)

• opieka społeczna

• obsługa długu publicznego

• obrona narodowa

• bezpieczeństwo publiczne

• szkolnictwo wyższe

• administracja publiczna

• wymiar sprawiedliwości

• transport i łączność

Podatki bezpośrednie - odliczane od indywidualnego obecnego przychodu czy majątku

Zaliczamy:

-podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)

-podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)

-podatek od spadków i darowizn

-podatek rolny (areał)

-podatek leśny

-podatek od nieruchomości - regulacja w zależności od rynku

(najniższe na wsch.)

Podział:

- od budynków mieszkalnych (0,46zł/m²)

- budynki związane z działalnością gospodarczą (15,86zł/m²)

- od budowli (młyny, tartaki)(2% ich wartości)

- od gruntów związanych z działalnością gospodarczą (0,56zł/m²)

1. podatek od środków transportu

2. podatek od posiadania psów

3-8 - podatki samorządowe

Podatki pośrednie - wędrują do centrali (bezpośrednio), do 22%; konsumpcyjne, kreuje nam stopę bezrobocia - im większy podatek tym mniejsza konsumpcja

VAT - podatek od towarów i usług - wielofazowa forma opodatkowania obrotu. Wszedł w życie 5,07,1999r.

Podstawą jest obrót, usługa przeznaczona dla ostatniego konsumenta.

-powszechność - przedmiotowa i podmiotowa

rodzaje działalności .......:

-sprzedaż towarów i usług

-opodatkowani są wszyscy

-wyliczanie VAT

22% - cena netto (sprzedaży) + VAT należny = cena netto * 1,22

Skarbówka - od poprzedniego płatnika: VAT należni - VAT od poprzednika

Stawki:

• podatkowa 22%

• ulgowa 7%

• stawka 3%

• stawka 0% (służy ewidencji działań, które mogłyby przynieść zysk)

Akcyza - (towary luksusowe + sól + zapałki) od 8,01,93r.

Opodatkowanie „zastąpiło” cło w eksporcie i imporcie wyrobów akcyzowych.

Podstawą jest obrót wyrobami akcyzowymi:

u producenta, wartość celna powiększona o należne cło

u importera, ilość wyrobów akcyzowych, jeśli podatek dolicza się według stawek kwotowych.

Powody: fiskalny, pozafiskalny

Wyroby na które nakładana jest akcyza:

-naftowe, syntetyczne, paliwo

-broń palna

-działalność gospodarcza (np. dyskoteki)

• sprzęt

• perfumy

• karty do gry

• alkohole

• tytoń

• łodzie

• opakowania z tworzyw sztucznych

• gaz do samochodów

• samochody

Stawki podatkowe (inne dla producenta i importera)

	producent	importer
spirytus + drożdże	95%	1900%
paliwa	80%	400%
wino, piwo, tytoń	70%	230%
samochody	40%	65%
pozostałe	25%	40%

opłaty
podatek

• pieniężne

• przymusowe

• bezzwrotne

Świadczenie na rzecz państwa

Opłaty stanowiące dochód gminy:

• skarbowe - akt urodzenie/ślubu, paszporty, dokumenty tożsamości itp.

• targowa - wg stawek ustalonych przez gminę

• administracyjne - w urzędach miasta

• miejscowa - turystyczno/klimatyczna (kurorty)

• parkingowa

• sądowa

• ............. - od uzbrojenia gruntu

cło ~ podatek

Podatek graniczny

• bezzwrotny

• przymusowy

• nieodpłatny

Główne funkcje cła

• fiskalna (dotyczy dochodów budżetowych)

• protekcjonistyczna

• cenotwórcza (znika cło bo obniża się cena detaliczna)

Deficyt budżetowy i publiczny

Deficyt - niedostateczna ilość przychodów w stosunku do całości wydatków przewidzianych w ustawie budżetowej na dany rok

Rodzaje deficytu budżetowego:

-rzeczywisty - różnica miedzy wydatkami i dochodami w danym okresie (roku budżetowym)

-strukturalny - wielkość skumulowana powstająca w warunkach, gdy dochody i wydatki są realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki

-cykliczny - rezultat cyklu koniunkturalnego (ożywienia lub recesji) wpływającego na dochody i wydatki budżetowe, a więc występuje w warunkach, gdy gospodarka nie funkcjonuje przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych

Dług publiczny - finansowe zobowiązania władz publicznych z tytułu zaciągniętych pożyczek

Przyczynami powstawanie długu publicznego mogą być także skutki innej działalności władz publicznych; np. przymusowe wywłaszczenie mienia na zasadach odpłatności oraz udzielenia poręczeń i gwarancji.

Głównym powodem długu publicznego jest deficyt budżetu państwa oraz finansowanie wydatków publicznych nie znajdujących pokrycia w planowanych dochodach państwa.

Dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z tytułu:

wyemitowania papierów wartościowych (obligacje, bony skarbowe)

-zaciągniętych kredytów i pożyczek z banków komercyjnych

-wymagalnych zobowiązań jednostek budżetowych i Skarbu Państwa

-przyjętych depozytów

Przyczyny powstawania długu publicznego:

-uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy

-okresy wzmożonych wydatków publicznych

-świadomie realizowana polityka utrzymywania deficytu publicznego jako narzędzia interwencjonizmu ................, bądź też polityka utrzymywania na tym samym poziomie dochodów publicznych i wydatków

-wejście władz publicznych w pułapkę zadłużenia

Rodzaje długu publicznego:

-Ze względu na podmiot, którego dług publiczny dotyczy:

-dług globalny - dotyczy całego sektora finansów publicznych

-dług Skarbu Państwa

-dług jednostek samorządu terytorialnego(gmin, powiatów i województw)

-dług innych jednostek sektora finansów publicznych np. organizacje pozarządowe np.: PCK, Caritas, kluby sportowe, harcerskie.

--Ze względu na źródło finansowania długu publicznego wyróżnia się np.:

-dług publiczny wewnętrzny (krajowy)

-dług publiczny zewnętrzny (zagraniczny)

-Przyjmując kryterium czasu można wyróżnić:

-dług publiczny krótkoterminowy (płynny) - finansowany przez bank krajowy

-dług publiczny długoterminowy (fundowany) - finansowany przez obligacje

--Ze względu na formę długu publicznego wyróżniamy:

-dług publiczny brutto (władze publiczne nie tylko zaciągają dług publiczny, ale mogą także udzielać zwrotnej pomocy innych podmiotom)

-dług publiczny netto (stan zobowiązań po odjęciu od nich należności z tytułu pomocy udzielonej innym podmiotom)

--Ze względu na wartość dług publiczny dzielimy na:

-dług nominalny (wartość nominalna zobowiązań)

-dług realny (wartość nominalna zobowiązań skorygowana przez uwzględnienie inflacji)

--Ze względu na postać dług publiczny dzielimy na:

-dług publiczny rzeczywisty (wymagalne zobowiązania bilansowe)

-dług publiczny potencjalny (wiąże się z udzielanymi przez władze ..................)

-zaciąganie zobowiązań finansowych w imieniu Skarbu Państwa, w szczególności w drodze emisji papierów wartościowych oraz zaciągania pożyczek i kredytów na rynku krajowym i zagranicznym

-opłaty zaciąganych zobowiązań (sposób ich spłacania)

-przeprowadzania innych operacji finansowych związanych z zarządzaniem długiem, w tym operacji związanych z finansowymi instrumentami podatkowymi

Prywatyzacja majątku państwowego

Prywatyzacja - proces transformacji własności państwowej we własność niepaństwowych osób prywatnych lub fizycznych realizowanych w drodze:

-udostępnienie osobom 3-cim udziałów/akcji w spółkach z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa, powstałych z przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego

-udostępnienie osobom 3-cim mienia przedsiębiorstwa

-sprzedaż przedsiębiorstwa

Prywatyzacja bezpośrednia-zmiana formy własności przedsiębiorstwa państwowego (połączona z jego likwidacją) przebiegająca bez uprzedniej komercjalizacji czyli, przekształcenia w spółkę prawa handlowego

Prywatyzacja kapitałowa (pośrednia) - jedna z tzw. ścieżek prywatyzacji, która może przybrać 2 formy:

-sprzedaż większościowego pakietu akcji/udziałów inwestorowi polskiemu lub zagranicznemu w wyniku rokowań podjętych na podstawie publikacji zaproszenia do negocjacji lub przetargu

-sprzedaż w drodze publicznej (emisja akcji (giełda))

Prywatyzacja założycielska (inicjująca) - proces tworzenia nowych prywatnych podmiotów gospodarczych, które angażują zasoby majątkowe i pracowników z restrukturyzowanych i prywatyzowanych podmiotów państwowych

1

---