Wykładowca dr. Waldemar Kozłowski

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego

PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA:

• Zajmuje się tym, w jaki sposób ludzie funkcjonują (jak zmienia się nasze życie społ.; jak obecność innych wpływa na jednostkę) z innymi ludźmi;

• na co wpływa obecność ludzi:

• na emocjonalność, uczucia

• na myślenie; jak i o czym myślimy; jakimi pojęciami się posługujemy;

• jak odbieramy rzeczywistość; np. podczas podróż; masowe złudzenia np. na tle religijnym

• na nasze wartości

• na nasze cele, dążenia życiowe

• na zachowanie np. kwestia agresji

• Zajmuje się tym, w jaki sposób ludzie wpływają na nas; nauka o interakcjach międzyludzkich.

Związku z psychologii. społ. z innymi naukami:

• z psychologią ogólną - Zachowania ludzi w grupach można tłumaczyć na wiele sposobów odwołując się do procesów psychicznych (można tłumaczyć też biologicznie).

• z socjologią. Socjologia - nauka o społeczeństwie, grupach; jak to funkcjonuje.
  Diada - dwie osoby pomiędzy którymi zachodzą interakcje.

Mała grupa społ. - ludzie się spotykają, coś ich łączy, min. 3 osoby; komunikacja twarzą w twarz, np. rodzina, gr. koleżeńska, itp.; max 30 osób.

Duża grupa społeczna - np. ludzie na roku lub osiedlu.

Organizacje - wspólne cele, role, poczucie wspólnoty, problemy ze spotkaniami.

Zbiorowości - np. mieszkańcy wsi itp.

Różnica pomiędzy psychologią społ. a socjologią:

• psychologia społ -> wpływ i kontakty i co z tego wynika; diada, małe gr. społ.

• socjologia -> to, co wykracza poza kontakty środowiska lokalnego.

MAŁE GRUPY (większość naszego życia i relacji)

• Na czym to polega:

• nie jest zwykle przypadkowa

• Celowość (długotrwała?); element więzi; świadomość celu i więzi

• Zasady, które obowiązują wszystkich -> normy grupowe pozytywne, negatywne (w zbiorowościach są normy społ.)

• Specyfikacje dla danej grupy:

• Tożsamość grupy -> zakazy, nakazy, prawa itp.; porozumiewanie się, kontakty ( z kim można, gdzie, kiedy); wartości i przekonania; manifestowanie zew.; sankcje dla podważających normy: ostracyzm - wykluczenie, odsunięcie od ważnych spraw, pozbawienie funkcji/pozycji, zawieszenie kontaktu. Osoba ukarana - pokazuje cierpienie, żal, skruchę.

• pozycje w grupie są różne i nierówne (?) - struktura grupowa.

Nierówności (wymiary struktur społ?):

• poziom sympatii (struktura emocjonalna): otwartość, gadatliwość

• przywództwo (struktura władzy)

• struktura informacyjna. Lider zwykle wie najwięcej i rozdziela informacje, bo jest najwyżej w hierarchii. Ale np. w szkole dyrektor ma władzę, ale jest mało lubiany. Np. pani woźna ma zwykle najwięcej informacji i plotek, mimo nie najwyższej oficjalnej pozycji, ale za to jest lubiana.

• Rola grupowa - oczekiwania grupy w stosunku do danej osoby; można podjąć rolę lub też nie.

Polaryzacja grupowa - w grupie następuje nasilenie tendencji jednostki bardziej wyrazistej.

Kamuflaż - przystosowanie się do norm panujących w grupie.

Przywództwo grupowe - szybko pojawia się lider.

emocje -> zbiorowe stany emocjonalne.; intensyfikowanie; myślenie grupowe.

Iluzja nieomylności - złudne przekonanie, że ma się słuszność i dużą moc podejmowania słusznych decyzji;

iluzja lepszej moralności (od ludzi spoza grupy)

tłumienie różnorodności pomysłów - "cenzura"; strach przed ujawnieniem swoich poglądów; niemerytoryczna krytyka; zjawisko jednomyślności

tworzenie wroga - ludzie czują, że więcej ich łączy.

POZNANIE SPOŁECZNE - zbieranie informacji o ludziach

Wiedza o ludziach i sami ludzie są potrzebni do zaspokajania potrzeb. Musimy znać ludzi, żeby wiedzieć do czego dany człowiek może się przydać , czego możemy od niego oczekiwać, wiedzieć jak mamy się zachować.

relacje z ludźmi -> samopoznanie, percepcja/postrzeganie społ.

wybiórczość, selektywność - cechy osoby (tej danej osoby i jak ta osoba postrzega nas), np. wyrazistość, kontrast (odmienność), kreujemy obraz, emocje.

naiwny realizm - zakłada się, że wszyscy powinni uważać, jak ja; wyjątkami są wrogowie; neutralni są przeciwko mnie; przecenianie różnic między mną a przeciwnikami; moja cena ludzi jest dobra, a innych spaczona, nieobiektywna.

zmienność - człowiek tak, przedmioty nie

teoria umysłu

Proces poznawania człowieka:

• wartościowanie

• przejście od cech zew. do psychologicznych - kiedy mamy mało czasu zwracamy uwagę na wygląd, po nim oceniamy komunikację niewerbalną- nietreściowe aspekty mowy -> tonacja głos., modulacja, tempo, zapachy, itp.

Jesteśmy obiektem wpływu i sami wpływamy na ludzi samą swoją fizyczną obecnością; nie zawsze jest to zamierzone.

Oddziaływanie: intencjonalne i nieintencjonalne

Dlaczego ulegamy innym?:

• uleganie innym - zmieniamy zachowanie pod wpływem innych ludzi.

• trwałe zmiany - np. zmiana przekonań, wartości, itp. ; wpływ głębszy; przyjmujemy sposób bycia, reakcje, poglądy, uznajemy to za swoje.

• Często nie przyznajemy się, że ulegamy innym, nawet przed samym sobą.

• Poczucie podmiotowości - poczucie, że ma się wpływ na własne sprawy

• KONFORMIZM:

• nie dotyczy wpływu, który mogą mieć na nas jednostki (uczuciowe); słabo i mało informuje nas o wpływie na masy np. politycy.

• Dotyczy: zmian zachowania i/lub przekonań pod wpływem rzeczywistego lub wyobrażonego nacisku innych ludzi na nas,

• np. pod wpływem nacisku grupy ktoś, kto nie lubi się normalnie ruszać, zaczyna to robić i to nawet częściej i chętniej.

• sytuacja zmiany zachowania i przekonań, np. ktoś nie lubi piwa, ale pije je znajomymi w pubie.

• np. prywatnie ktoś sądzi coś innego niż w grupie

• wpływ wyobrażony - pod wpływem przypuszczeń zmienia sie zamiar, zachowanie.

• konformizm może prowadzić do strat, konfliktów;

• nie zawsze świadomy

• nie jest trwałą cechą trwałą osobowości.

• oportunista - zmienia poglądy, bo przyniesie to długotrwałe korzyści; robi to co się opłaca; świadomie coś się robi dla korzyści.

Od czego zależy uleganie: (czynniki: sytuacyjne, osobowościowe/indywidualne)

• cz. sytuacyjne - sytuacja społeczna: określa cel; relacje międzyludzkie; wyposażenie i otoczenie; (wyniki badań Salomona Ascha o odcinkach -> silne emocje mają wpływ na nas i naszą percepcję). Sytuacja społ.; siła wpływu; konformizm:

• silniej ulegamy małej grupie (3-4 osoby), bo jednomyślność, siła presji; łatwiej się to osiąga w małej grupie.

• jeżeli grupa omawia fakt, łatwiej się przeciwstawić -> mniejszy wpływ

• skład grupy (ludzie): kompetencja w danej dziedzinie = duży wpływ; to co nas wiąże;

osoby znaczące (liczę się z jego zdaniem, bo: go lubię; lider się z nim liczy)

podobieństwo do nas (pod względem wieku, płci, poglądów) - tym bardziej ulegamy im bardziej ludzie są do nas podobni.

Presja silniejsza (silniejszy konformizm): gdy musimy coś otwarcie powiedzieć; dyskusje otwarte, grupowe prowadzą do ujednolicenia poglądów, złudzenie jednomyślności.

Element sytuacyjny: pozycja w grupie - im silniejsza pozycja tym mniejsze uleganie; przytakując ludzie chcą się przypodobać; liderowi można więcej; więcej ujdzie mu na sucho.

• cz. indywidualne:

• płeć, wiek, wykształcenie. Kobiety częściej i chętniej ulegają (nie jest to duża różnica), bo -> oczekiwania i wzorce otoczenia od urodzenia; wychowanie - bardziej zwraca się im uwagę jak są odbierane, ale dzięki temu są bardziej uwrażliwione na mowę niewerbalną; wykształcenie, (błędne) przekonanie, że ludzie inteligentni nie powinni ulegać; jednak nie bardzo to wpływa

• cz. osobowościowe: (nie ma osób, które zawsze ulegają:

• przekonanie/poczucie kompetencji w danej dziedzinie (a nie istotna wiedza);

• samoocena; sytuacja(??) konkretna - w danej dziedzinie poczucie własnej wartości

• lęk (społ.):

• nieśmiałość - strach przed ujawnieniem siebie, bo może ktoś negatywnie nas odebrać; takie osoby nie lubią ekspozycji społ.

• strach przed opinią innych o sobie; ktoś boi się eksponować, żeby ludzie nie pomyśleli o nim inaczej niż poprzez stworzony pozytywny przed niego obraz.

• jeśli komuś zależy na grupie -> większy konformizm, bo chce zasłużyć na akceptację

• (po części sytuacyjny) jeśli jednostka wie jak się zachować -> konformizm mniejszy

TECHNIKI MANIPULACJI:

część 2 o manipulacji i technikach wpływania na ludzi.

• lęk, nadzieja (technika 'niska piłka') -> chcąc kogoś do czegoś zachęcić, dajemy coś komuś na wyciągnięcie ręki to, o czym marzy, dajemy mu nadzieję. Stopniowo zwiększa się wymagania. Osoba je spełni, żeby dostać wymarzoną rzecz. Złudzenie, że ktoś coś ma.

• huśtawka emocjonalna - aby skłonić kogoś, żeby zrobił, co chcemy, musimy sprawić, żeby przeżył dwie skrajne silne emocje. Ludzie tracą wtedy kontrolę. Np. dobry i zły glina. Ludzie są wtedy bardziej podatni na prośby, sugestie.

• poczucie wstydu (wstyd - relacja pomiędzy tym, co robimy, a tym jak nas postrzegają i oceniają; popularne w Japonii) i winy (wew. poczucie, że źle zrobiłem; jeśli np. spowodowałbym wypadek, pomógłbym nawet bez świadków; kraje skandynawskie) -> wzbudzając poczucie wstydu i/lub winy możemy skłonić kogoś zrobienia, co chcemy.
  Poczucie wstydu (często stosowane oddziałują tak reklamy) -> powinieneś coś mieć, bo inaczej będziesz gorszy.

• lęk (wysoka piłka) - stawia się wysokie wymagania, a później się je obniża

• dobry nastrój sprzyja pomaganiu; ludzie w kiepskim nastroju mają zawężone pole odbioru, czują się osamotnieni, beznadziejni; uważają wtedy, że 'ja też mam problem, takie już jest życie, nie masz co narzekać'.

• ludzie mają potrzebę dobrego mniemania o sobie - można odwołać się do tego, że są znaczący, ważni -> technika "liczy się każdy grosz" -> odwołuje się do egocentryzmu "dasz cokolwiek, bardzo dobrze, pomoże nam to!"; zakłada, że osoba wpływająca szanuje dającego; prośba respektująca potrzeby.

• technika nieformalnego wymuszenia - niby nie ma podanej ceny, ale stoi np. puszka na datki wypełniona dużymi banknotami, kwotami; sugeruje ile wypada co najmniej dać.

• "stopa w ustach" - zanim się o coś prosi kogoś, pyta się najpierw o jego samopoczucie -> ktoś zrobi coś dla nas z wdzięczności, bo będzie myślał, że naprawdę się nim interesujemy

• zwiększenie kontaktu - np. częstotliwość albo kontakt dotykowy; na poziomie symboli prośba poprzedzona dialogiem -> osoba z którą zamieni się chociaż kilka słów, staje się mniej anonimowa; ma się poczucie, że się ją jakkolwiek zna i wypada coś dla niej zrobić

• "decyzja należy do ciebie" - pokazuje się kilka opcji, ale mocno akcentuje się tą, którą chcemy, żeby ktoś wybrał (wynika to z porównania), ale nie wprost; egocentryzm

• posługiwanie się imieniem - odwołanie do egocentryzmu

• podkreślanie podobieństwa - wzbudzenie sympatii

• sugerowanie specjalnego traktowania -> egocentryzm

Działania mające charakter złożony (jawny, niejawny), np. techniki stosowane przez sekty:

• Pozyskanie kogoś - zwykle ludzi młodych; gdzieś na świecie istnieje ktoś, kto w końcu ma takie same przekonania jak ja i mnie rozumie; apele do osób zagubionych, zniszczonych i zmęczonych życiem społ.; rozmowy, namowy na spotkanie.

• wywiezienie, izolacja - pranie mózgu (zmiana osobowości, celów); wypłukanie z tego, co było nam bliskie; stosuje się stres, zagrożenie, stres fizjologiczny (np. głodzenie); huśtawka emocjonalna, pozbawienie człowieczeństwa, oparcia z zew. i siebie, brak wpływu na własne życie; oddziaływanie na wartości np. pokazywanie książek negatywnych o Bogu, religii; pozbawienie rozsądku; sprowadzenie człowieka do stanu dziecka.

• oferowanie nowego życia -oferta pozytywna pod wieloma warunkami;
  makiawelizm - sposób postępowania z ludźmi oparty na zasadach:

• cel uświęca środki - dla ludzi....

• pesymistyczne spojrzenie na naturę ludzką - ludzie nie kierują się wartościami, są egocentrykami; każdego można kupić i skłonić do czegoś prostymi środkami odwołując się do ich prostych potrzeb.

Obrona przed manipulacją:

• sama świadomość tych technik; trafnie odczytane intencje

• jeśli odczuwamy niepokój, lepiej zachować się asertywnie; (ujawniać siebie-sygnalizować swoje prawa, pragnienia, itp.); stanowczo i otwarcie, bezpośrednio.

• można się uodpornić na techniki manipulacji. ; np. można nie przyjmować prezentów, które sugerują wzajemność.

ODMIANY AGRESJI:

• agresja wroga - bo kogoś nie lubimy, emocje

• a. instrumentalna - bo ktoś stoi nam na drodze

• a. indywidualna - jednostka robi kuku

• a. zbiorowa

Przyczyny agresji:

• biologiczne

• czynniki społeczne, ekonomiczne, kulturowe, tradycja

• wojny

Zachowania agresywne: czynniki indywidualne:

• temperament, zapotrzebowanie na pobudzenie. Osoby, które aby dobrze się czuć muszą być pobudzone (dlatego są agresywne bez powodu), kiedy się nic nie dzieje, nudzą się.

• zaspokojenie potrzeb osobowościowych:

• np. potrzeby uznania -> kiedy ludzie się boją danej osoby, ta osoba czuje się bardziej pewna siebie

• uzewnętrznienie wartości (?) -> źródłem zadowolenia jest zadawanie bólu

• osobowość psychopatyczna (co innego niż psychopatia -> do leczenia): impulsywność (jeśli osoba z osobowością psychopatyczną ma na coś ochotę, po prostu to robi); nieodpowiedzialność (brak poczucia odpowiedzialności); brak lęku przed karą; niedorozwój (brak) empatii (umiejętność wczuwania się w emocje innych) - objawy cierpienia i bólu, nie są czynnikiem hamującym agresję

• pozycja w grupie; tendencja do władzy; potrzeba dominacji

• nie ma jasnej zależności między agresją a samooceną.

Przyczyny agresji grupowej:

• poczucie anonimowości

• rozproszenie odpowiedzialności

• konformizm (uleganie normom grupowym, bo chce należeć się do grupy)

• wpływ liderów

• emocje - zarażanie (się) emocjami; przeżywanie emocji intensywniej

Co robić, aby ograniczyć agresję (program hamowania i przeciwdziałania agresji):

• z powodów ekonomicznych i biologicznych nie da się wyeliminować agresji całkowicie

• unikanie błędów wychowawczych. Gdyby rodzice starali się coś robić i interweniowaliby, kiedy widzą pierwsze agresywne zachowanie dziecka (np. kiedy ma 3 lata); może później dziecko nie byłoby agresywne.

• nie uczyć agresji -> nie nagradzać zachowań agresywnych; nie pozwalać osiągać celu poprzez agresję; nie pokazywać agresji w życiu społecznym, w domu itp.

• ograniczyć dziecku dostęp do agresji w mediach - np. towarzyszyć dziecko podczas oglądania tv

• pomagać dziecku w zrozumieniu i rozładowaniu emocji

• uczyć empatii

• umiejętnie rozwiązywać konflikty - np. negocjacje

• umiejętność porozumienia się

• Ludzie są mniej agresywni, kiedy ktoś jest do nich bardziej podobny -> pokazywać podobieństwa

• normy moralne; nauka wybaczania

• ograniczenie agresji grupowej -> związane z czynnikami, które wywołują agresję (w grupie)

ZACHOWANIA PROSPOŁECZNE - wszelkiego typu zachowania, których cele jest pomoc innym; pomoc w odniesieniu korzyści innym.

• Pomoc indywidualna.

• Pomoc grupowa.

• Różne formy pomocy np. psychiczna.

Mechanizmy zachowań prospołecznych:

• egocentryzm -opłaca się pomagać z osobistego punktu widzenia; własny interes.

• socjobiologia -zachowania ludzi służą interesom biologicznym; zachowania społeczne to efekt ewolucji (robimy coś dla przetrwania); najbardziej poświęcamy się dla rodziny/krewnych (dzieci), bo to zapewni przetrwanie naszym genom; zasada doboru krewniaczego - im bardziej ktoś z nami spokrewniony, tym bardziej mu pomagamy (przetrwać); pomagamy samobójcom i niespokrewnionym - bo wykształciło się to u nas w procesie ewolucji -> grupowo łatwiej było przetrwać.

• mechanizm odwzajemniania i wymiany - pomoc z wyrachowania

• pomoc wszystkim - inwestycja na przyszłość -> nie wiadomo kto i kiedy się do czegoś może przydać i odwzajemni naszą pomoc, kiedy będę tego potrzebować.

• pomoc wybranej osobie - interesuje mnie tylko ta jedna osoba, która odwzajemni pomoc, w nią 'inwestuję', reszta może 'zdechnąć'.

• empatia (współodczuwanie):

• współodczuwająca - odbiera się emocje innych i przeżywa się je; nastrój innych wpływa na mnie, więc pomagam im, kiedy jest im np. źle, bo sam czuję się źle

• poznawcza - rozumienie emocji innych bez wpływu na mój nastrój; postawienie się w czyjejś sytuacji, decentracja

• empatyczna troska - stan drugiej osoby powoduje u mnie ciepłe uczucia np. współczucie, ciepłe zainteresowanie, czułość itp.; podstawa altruizmu.

• normy nakazujące (mechanizmy normocentryczne? ; zwykle w religiach)

• normy uznawane, ale nie realizowane - pomaga się innym, kiedy ludzie o tym wiedzą

• normy realizowane - pomaga się nawet, kiedy ludzie o tym nie wiedzą, zgodnie z sumieniem, bez świadków.

STEREOTYPY I UPRZEDZENIA:

Stereotyp- sądy, przekonania dotyczące jakiejś grupy ludzi, mówi nam jacy są np. politycy, fryzjerzy). Nie dotyczą jednostek. Są przedmiotem zainteresowania wielu dziedzin (np. socjologia, politologia, psychologia).

• Socjolog bada sądy, przekonania dotyczące grup społecznych obiektywnie wyróżnianych, na podstawie elementów zróżnicowania społecznego; przekonania osób ze sobą nie powiązanych na temat grup, powszechnie podzielane w danej grupie.

• Psycholog grupuje ludzi na dowolne grupy/cechy (przykład uszek).

Charakterystyka:

• sąd uproszczony- odnoszą się do niewielkiej liczby cech, ubogi treściowo;

• są niezróżnicowany- nie bierze cech indywidualnych, nadmierne uogólnienie;

• sądy są bardzo trwałe, nie zmieniają się łatwo, nawet jeżeli się nie potwierdzają;

• ludzie są przekonani, że ich stereotypy są trafne;

• sądy opisowe, ale nie są neutralne, są zabarwione.

Role, funkcje:

• są źródłem użytecznych informacji, są potrzebne, żeby szybko zyskać informacje o danej osobie. Spotykamy osobę, przypisujemy ją do danej grupy i na tej podstawie nadajemy jej cechy;

• oszczędza nam to siłę w kontaktach z innymi, nie musimy ich poznawać dokładnie, żeby przypisać jej dane cechy;

• po bliższym spotkaniu człowieka okazuje się często, że stereotyp się potwierdza, więc jest on użyteczny- wiemy czego oczekiwać od człowieka, wiemy, jak sami mamy się zachować, pewność w kontaktach z innymi;

• autostereotyp - dotyczący grupy, do której należę; heterostereotyp - dotyczące grup, do których nie należę. Autostereotyp jest zawsze trochę zabarwiony, przypisuje się nim pozytywniejsze cechy, niż heterostereotypom. Zalety naszej grupy mają większe znaczenie, niż wady, w heterostereotypie odwrotnie, służy to powiększeniu poczucia własnej wartości;

• Stereotypy ułatwiają komunikację między ludźmi, czasami mogą być źródłem konfliktu, ale częściej ułatwiają komunikację wtedy, kiedy ktoś zgadza się z nami na temat stereotypów;

• pomagają nam wyjaśniać własne zachowania przed sobą i innymi ludźmi, zwłaszcza usprawiedliwiać- kiedy powinniśmy komuś pomóc, a tego nie zrobiliśmy i czujemy się źle, wtedy kiedy zachowaliśmy się niemiło wobec innych ludzi, zrobiliśmy coś nieładnego- chronią poczucie własnej wartości;

Wady:

• nasze przewidywania mogą być nietrafne- druga osoba może czuć się obrażona, reagować wręcz agresywnie, może to prowadzić do konfliktów;

• każdy chce być traktowany indywidualnie, a stereotyp na to nie pozwala, jeśli przy bliższym spotkaniu ktoś wciąż myśli o nas stereotypowo, a my się z tym nie zgadzamy, to budzi to niechęć, pretensję;

Geneza:

• ze stereotypami nikt się nie rodzi, tworzą się stopniowo z biegiem lat

• źródła społeczne stereotypów- stereotypy krążą wśród ludzi, ludzie się nimi posługują, dziecko styka się ze stereotypami dotyczącymi grup, często jest tak, że poznaje najpierw stereotyp, nie znając jeszcze osoby należącej do danej grupy (np. z filmu wie jacy są Anglicy, ale żadnego osobiście nie zna), grupy rówieśnicze rozpowszechniają stereotypy, środki masowego przekazu są pełne stereotypów- wykorzystują istniejące już stereotypy, grają nimi oraz utrwalają je, wiedza z którą dziecko styka się w szkole, przekazy kulturowe;

• źródła indywidualne stereotypów- zajmują się nimi psycholodzy, własna aktywność psychiczna jednostki, my sobie je tworzymy w główce- indywidualne doświadczenia, kategoryzacja- dziecko poszukuje porządku w świecie, szuka się podobieństw i różnic i na tej postawie tworzy się kategorie- niezbędny element ludzkiej percepcji, zjawisko uogólniania- po to żeby lepiej poznawać świat, konformizm- nie wychylać się, dostosować się do grup (jak tak nie sądzę, ale grupa tak, więc się dostosuję);

Trwałość stereotypów- są silnie zakorzenione w umysłach ludzkich, jeśli stereotyp się nie potwierdza, to traktujemy to jako wyjątek od reguły, ludzie traktowani stereotypowo sami potwierdzają ten stereotyp swoim zachowaniem.

Uprzedzenia - postawa do grupy społecznej. Bardzo wyraźny stosunek emocjonalny do danej grupy społecznej, łatwo przekładają się na zachowania. Zwykle mówi się o uprzedzeniach, że są negatywne. Mogą prowadzić do agresji jawnej lub ukrytej, dyskryminacji- gorzej kogoś traktujemy, bo należy do grupy, do której jesteśmy uprzedzeni, izolacji, dystansu.

Bez uprzedzeń można byłoby żyć, bez stereotypów nie.

Geneza:

• mają charakter ekonomiczny- ludzie biedni czują się gorsi, chcą być lepsi i ze sobą rywalizują- odstawa ekonomiczna i zróżnicowanie społeczne jest podstawą uprzedzeń;

• konflikty na tle politycznym, rasowym, religijnym, itp.- uprzedzenia przekazywane z pokolenia na pokolenie;

• uprzedzenia mają podłoże emocjonalne- dzieci przyglądając się dorosłym, nie wiedzą do końca o co chodzi, ale przyjmują pewne nalepki słowne, które kojarzą się im w sposób negatywny, bolesny, emocje rodziców udzielają się dzieciom, na tej podstawie przyjmują negatywny stosunek emocjonalny do pewnych grup nie wiedząc o nich nic (np. antysemityzm);

• osobiste doświadczenia na temat danych grup społecznych.

Sposoby ograniczania uprzedzeń (jest to trudne, ponieważ uprzedzenia z fazy jawnej przeszły w fazę ukrytą, nieładnie żywić uprzedzenia, nie są one modne):

• metody świadomościowe- pokazywanie ludziom różnych kultur, wymiana, wyjazdy do innych krajów;

• przełamywanie „my”-”oni”- pokazywanie wspólnych interesów i celów, kontakt ludzi, którzy mają uprzedzenia na bazie współpracy, musi opierać się na takich zasadach, żeby akcentować podobieństwa, zasada równości i otwartości- dzięki tym doświadczeniom ludzie mogą zobaczyć, że więcej ich łączy, niż dzieli;

• technika odgrywania ról- człowiek zobaczy, jak to jest żyć w grupie, do której ma się uprzedzenia;

• pokazywanie podobieństw;

• ćwiczenia wyobraźni

‎1. Jaki wpływ na nasze poznanie może mieć empatia?
2. Podaj indywidualne cechy sprzyjające obronie przed konformistycznym wpływem grupy?
3. Jakie korzyści można uzyskać dzięki stosowaniu stereotypów

4. Podaj argumenty przeczące twierdzeniu, że agresja u człowieka jest wrodzona.

5. Podaj regułę, którą ludzie posługują się podczas oceniania innych.

6. Czynniki sytuacyjne, które wpływają na większe uleganie (konformizm) w grupie.

7. Skąd dzieci uczą się agresji.

8. Pozytywne strony stereotypów.

9. Co to jest egotyzm atrybucyjny.

10. Przyczyny rozpadu grup nieformalnych.

11. Czemu ludzie stosują metody manipulacyjne.

12. Jak w dziecku rozwinąc chęć do niesienia pomocy.

12. Skutki nadmiernej uległości wobec grupy.

13. Powody powstawania grup nieformalnych.

14. Dlaczego ludzie niechętnie pomagają w tłumie.

15. Jak sprawić, żeby od małego oduczyć dzieci agresji.

16. Dlaczego ludzie lubią tworzyć grupy nieformalne i chętnie w nich pozostają?

17. Jaki wpływ na poznawanie ma tzw. teoria osobowościowa

18. Wymień przykład niejawnej techniki manipulacyjnej.

19. Jak można walczyć z uprzedzeniami?

20. Powody wpływania na innych.

21. Geneza uprzedzeń.

22. W jakich sytuacjach dziecko uczy się agresji?

23. Fundamentalny błąd atrybucji i jego konsekwencje dla ucznia.
24. Rozproszenie odpowiedzialności i konsekwencje dla kontaktów międzyludzkich.
25. Jak ograniczać agresje u dzieci i młodzieży?
26. Dlaczego ludzie zakładają grupy nieformalne.

27. Jaki wpływ na poznanie ma prywatna teoria osobowości.

28. Jak zmniejszać uprzedzenia.

‎30. Skąd dzieci uczą się zachowań agresywnych?

31. Prywatna teoria osobowości- jak wpływa na nasze poznanie?

32. Podaj przykład udzielania pomocy jako podejmowanie decyzji.

33. Jak minimalizować uprzedzenia.

34. Dlaczego rozpadaja sie grupy formalne?

35. Dlaczego ludzie manipuluja?

36. W jaki sposób wychowawywać dzieci, aby pomagaly?

37. Jakie konsekwencje dla relacji uczeń - nauczyciel ma egotyzm atrybucyjny.

1

---