1.Psychologia rozwoju - bada zmiany na przestrzeni życia, rozwój w pełnym cyklu życia. Stanowi dyscyplinę naukową badającą wzrost, rozwój i zmiany w zachowaniu ludzi od poczęcia do śmierci.

2.Rozwój - to proces trwający całe życie. Różne aspekty zachowania zmieniają się w sposób różnie dynamiczny.

3.Ciągłość rozwoju - to zachowanie cech indywidualnych z wiekiem. Cechy indywidualne pozostają niezmiennie oraz ulegają przeobrażeniu. Ciągłość cech wyrażona za pomocą współczynników korelacji między dwoma poziomami wieku, rzadko wykracza poza poziom umiarkowany, zdarzają się przejawy nieciągłości cech, największą ciągłość wykazują cechy znajdujące się na krańcach rozkładu normalnego (bardzo silna nieśmiałość, silna agresja). Stopień ciągłości zależy częściowo od kombinacji wieku i odstępu czasu (im starsza jednostka tym stopień ciągłość i większy podobnie im krótszy odstęp czasu pomiędzy badaniami). Trudne sytuacje życiowe mogą drastycznie zakłócić stopień ciągłości cech lub zachowania.

4.Czynniki kierujące przebiegiem rozwoju:

- czynniki normatywne związane z wiekiem - występujące powszechnie w określonym przedziale wiekowym (pójście do szkoły, miesiączkowanie).

- czynniki normatywne związane z historią - swoiste dla pewnych okresów historycznych (wojna, kryzys gospodarczy, zmiana kulturowa).

- czynniki nienormatywne - oddziałują tylko na pewne jednostki i mogą pojawić się w każdym wieku (wypadek, emigracje).

5.Dynamika rozwojowa:

- WZRASTANIE: rzeczywiste, biologiczne czy też ilościowe zwiększanie się rozmiarów (wzrost liczby komórek).

- DOJRZEWANIE: rozwój komórek do takiego stanu, w którym organizm może w pełni je wykorzystać (genetyczne kontrolowanie przemiany, które prowadzi komórkę do stanu dojrzałości i gotowości).
- UCZENIE SIĘ: trwała zmiana zachowania będąca rezultatem doświadczenia.

6.Zasada epigenetyczna - związana z modelem nieciągłego rozwoju.

7.Nieciągły model rozwoju:

- kładzie nacisk na zmiany jakościowe, które sprawiają, że obecna postać jednostki różni się od poprzedniej w sposób zasadniczy.

- podkreśla fazowość rozwoju.

- stadia układają się w pewną strukturę- by osiągnąć kolejne stadium należy wyjść z poprzedniego. Nie można opuścić żadnego z nich. KONCEPCJA ERICA ERIKSONA.

8.Trajektorie rozwojowe (szlaki rozwoju, wzorce biegu życia) - drogi jakimi podążają jednostki w toku rozwoju włącznie z długofalowymi wzorcami przyjętych zachowań, napotkanymi wyzwaniami i sposobem odpowiadania na nie oraz implikacjami określonego przebiegu rozwoju dla długofalowego przystosowania.

Na ich kształtowanie wpływa: wyposażenie genetyczne, doświadczenie życiowe

9.Punkty zwrotne - wybór przed jakim stoi jednostka w toku rozwoju, dotyczący tego, którym z kilku możliwych szlaków powinna podążać, prowadzący w niektórych przypadkach do radykalnej zmiany okoliczności życiowych (rozwód, wybór szkoły).

10.Ekwifinalność - wiele przyczyn- jeden skutek. Istnieje więcej niż jeden szlak rozwojowy prowadzący do danego wyniku

Multifinalność - identyczne doświadczenia we wczesnym okresie życia, niekoniecznie prowadzą do tego samego wyniku. Podobne przyczyny- różne skutki.

11.Stadia rozwojowe:

Stadium: odrębna faza życia, charakteryzująca się niepowtarzalnym zbiorem cech psychicznych.

Kryteria identyfikacji stadium:

- reorganizacja: zmianę rozwojową zapowiada pojawienie się jakościowo odmiennej formy funkcjonowania, nine- polepszenie funkcjonowania, ale działania w zupełnie nowy sposób.

- NAGŁOŚĆ: przejście od jednego stadium do drugiego dokonuje się względnie szybko i nagle.

- RÓWNOCZESNOŚĆ: zmiana dokonuje się jednocześnie i w podobny sposób w szerokim zakresie funkcji psychicznych.

12.Studium przypadku - skupia się na jednej osobie badanej. Ma na celu zebranie informacji na temat rozwoju tej osoby. Istotna technika: wywiad

13.Metoda korelacyjna - próba odpowiedzi na pytanie czy między zmiennymi zachodzi do związek (czy istnieje związek między piciem alkoholu przez ciężarną a inteligencją noworodka).

Zasada: dwie zmienne są ze sobą skorelowane jeśli zmiany jednej pociągają za sobą zmiany drugiej.

14.Metoda eksperymentalna - próba określenia związku pomiędzy różniącymi się zjawiskami. Dla wykrycia zasad rządzących zachowań w celu znalezienia związków przyczynowo- skutkowych.

Zmienne zależne: jeśli przedmiotem badania, której związki z innymi zmiennymi chcemy określić (wyjaśnić).

Zmienne niezależne: zmienną, od której zależy zmienna zależna, która oddziałuje na zmienną zależną

15.Obserwacja - łac. observatio- zwracanie uwagi na coś. Zespół czynności pozwalających na uzyskanie odpowiedzi na pytanie w wyniku zamierzonego spostrzegania.

- prosta nieplanowana rejestracja zmian i faktów.

- zbliżony proces kontrolowanego systemu i ukierunkowanego spostrzegania z użyciem specyficznych narzędzi (kamera) oraz specjalnie do tego celu przygotowanych kwestionariuszy.

16.Kryteria klasyfikacyjne obserwacji:

* TREŚĆ OBSERWACJI:
- całościowa- obejmuje całość zachowań danej osoby lub grupy.

- tematyczna: obejmuje wybrane elementy zachowań osoby lub grupy.

* LICZBA OBSERWOWANYCH OSÓB:

- jednostkowa.

- grupowa.

* LICZBA OBSERWATORÓW I TYP ICH KONTAKTÓW Z OBSERWATORAMI:

- bezpośrednia- obserwator sam rejestruje zachowania obserwowanych.

- pośrednia- osoba określa zadania osoby obserwującej bezpośrednio zbiera od niej dane i interpretuje uzyskane informacji również obserwator pośredni, gdy rejestruje zachowania osób przez użycie kamery.

- uczestnicząca ukryta: obserwator jest członkiem grupy.

- uczestnicząca jawna: uczestniczący grupy znają cel obserwacji, obserwator jest członkiem grupy.

- pozornie uczestniczącą: obserwator wciela się w rolę członka grupy, np. za pomocnika nauczyciela.

* CZAS:

- ciągła; trwa przez określony czas.

- próbek czasowych: wskazane są ściśle określone zakresy czasowe dokonywania obserwacji oraz przerw w rejestracji zdarzeń.

- próbek tematycznych: rejestrowane są ściśle określone, rytmicznie pojawiające się zachowania obserwowanych, np. co trzecia odpowiedź udzielana przez ucznia.

* AKTYWNOŚĆ OBSERWATORA:

- bierna: obserwowanie sensu stricte, rejestrowanie zjawisk.

- czynna: wywoływanie pewnych reakcji osoby obserwowanej by następnie je obserwować.

17.Uszczegółowienie obserwacji i stopień standaryzacji zapisu.

*OBSERWACJA LUŹNA: polega na swobodnym, nie strukturalizowanym, nie zamierzonym uprzednio zebraniu danych w trakcie wszelkiego rodzaju kontaktu między osobami. Najprostsza teza, nie posiada jasno sformułowanego celu, polega na ustawicznym rejestrowaniu bodźców, spostrzegawczość obserwatora oraz umiejętności integracji.

* POGŁĘBIONA OBSERWACJA CELOWA - przy jej podjęciu wyznaczony zostaje cel, jest to jednak wciąż obserwacja wszystkich zdarzeń związanych z interesującym badacza celem, nie przewiduje się kategorii, w które można ująć zaobserwowanie wyniku. Daje informacje dokładne i wartościowe, nie zawsze jednak wystarcza do zrozumienia zjawisk, nie stwarza możliwości porównania.

* OBSERWACJA ZDARZEŃ ZNACZĄCYCH - obserwacja poszczególnych zdarzeń dokonywana na tle sytuacji, zakłada obserwacje celową oraz stały, powtarzający się sposób postępowania, do obserwacji sytuacji. Dobór zdarzeń do obserwowania musi być dokonywany zgodnie z określonym, przyjętym kryterium.

* OBSERWACJA - poszczególne, interesujące obserwatora zdarzenia ujęte są w kategorie. Zadaniem obserwatora jest stwierdzenie czy dane zjawisko wchodzące w zakres danej kategorii wystąpiło.

3 podstawowe rodzaje zapisów w obserwacji zdarzeń znaczących:

- zapis złożony z samych faktów

- zapis mieszany

- zapis wyodrębniony częściami: zdarzenie, interpretacja, uwagi i zalecenia

18.Wywiad

- jedna z podstawowych technik diagnostycznych.

- sposób gromadzenia danych przez bezpośredni kontakt z określonymi, przez wykorzystanie procesu komunikacji, przez zadawanie pytań.

- jest rozmową diagnosty z respondentem prowadzoną według określonych dyspozycji z zachowaniem pewnych reguł jej poprawności.

- ukierunkowana rozmowa, której celem jest zbieranie informacji od dobranych odpowiednio osób.

- zadaniem osoby prowadzącej wywiad, jest usuwanie czynników deformacji wypowiedz i takie stawianie pytań, aby zachować pozór zwykłej rozmowy i uzyskać możliwie dokładne informacje i opinie.

- dane empiryczne zbierane podczas wywiadu: fakty, wydarzenia, sądy, opinie, postawy, wyobrażenia, uczucia, deklarowane zachowania, wiedza o rzeczywistości.

19.Typy wywiadu:

- Jawny- wiąże się ze świadomością respondenta, jest przedmiotem badania, wie ze jest prowadzony wywiad.

- ukryty- nie wie, że prowadzony jest wywiad.

- nieformalny- wie, że prowadzony i wyraża zgodę ale nie zna prawdziwego celu.

- formalny- zna prawdziwy cel.

- swobodny- pytania otwarte, rożne pytania.

- skategoryzowany- pytania wg kwestionariusza, raczej brak pytań otwartych.

- indywidualny- przeprowadzany z jedną osobą.

- zbiorowy- przeprowadzany z większą ilością osób.

- zwykły- jednorazowy.

- ustny- komunikacja werbalna.

- pisemny- w formie pisemnej.

- panelowy- przeprowadzony w co najmniej dwóch sesjach.

- psychologiczny- indywidualny, klasyczny, kliniczny.

- środowiskowy- poszukiwanie zależności między jednostką a środowiskiem.

20.Reguły budowania pytań w wywiadzie oraz typy struktur i rodzajów wywiadu.

Reguły:

- pytania posiadają jasno określony cel diagnostyczny.

- liczba dostosowana do celu diagnozy.

- sformułowane jasno, konkretnie, zrozumiale.

- nie mogą mieć treści lub formy zagrażającej poczuciu bezpieczeństwa badanego.

- zwroty grzecznościowe.

- nie mogą sugerować odpowiedzi.

- zgrupowane w bloki tematyczne.

- logicznie wypływać z kolejnych części wywiadu.

- unikać wieloznacznych stwierdzeń.

- unikać pytań ujawniających stereotypowe odpowiedz.

- pytania otwarte.

- pytania wprost- dotyczą interesujących badacza treści, mają charakter niezagrażający i są zrozumiale.

- pytanie nie wprost- przeformułowany język teorii na język potoczny.

Typy struktur:

- konstrukcja lejkowa- zawężająca, czyli od ogółu do szczegółu.

- konstrukcja odwróconego lejka- od pytań konkretnych szczegółowych do bardziej ogólnych.

- konstrukcja progresji- najpierw pytamy o sprawy zbliżone do tych, o których naprawdę chcemy się dowiedzieć, a później zbliżamy się do treści właściwych.

21.Pozapoznawcze funkcje wywiadu:

- okazja do pełniejszego poznania osoby badanej.

- okazja do obserwacji emocjonalnego stosunku osoby badanej do tematu diagnozy.

- możliwość zawiązania relacji diagnostycznej, terapeutycznej- zmiana, poprawa relacji z osobą badaną.

- okazja do uświadomienia sobie elementów informacji diagnostycznych dotąd nie znanych.

- okazja do skłonienia osoby badanej do uświadomienia sobie pewnych faktów i nowego „spojrzenia” na diagnozowany stan rzeczy.

- elementy „ terapeutyczne” wywiadu, nowy ogląd sytuacji diagnostycznej dla osoby badanej.

22.Dojrzewanie:

- Dojrzewanie stanowi istotny element wielu teorii rozwojowych (Freud, Erikson, Piaget).

- Szczególną rolę pełni w teorii przyswajania mowy i rozwoju preparacyjnego.

- Istnieje zatem wrodzony mechanizm uaktywniania tzw. „kamieni milowych w rozwoju”.

- Badania: spowolnienie rozwoju w sytuacji deprywacji lub niedożywienia częstsze niż przyspieszenie rozwoju pod wpływem szczególnej stymulacji.

- Współzależność czynników wewnętrznych (dojrzewania) i zewnętrznych znaczenie bardziej skomplikowana i wielokierunkowa (niemowlęta - pozycja pionowa).

23.Normy rozwojowe - przeciętne poziomy wieku, na których pojawiają się nowe cechy zachowania i zakresu ich zmienności.

* Gesell:

- dostarczył rodzicom i specjalistom wskazówek jak porównywać rozwój dzieci z normami dla ich grupy wiekowej.

- opracował Skale Rozwojowe Gesella (zestaw testów).

- badał rozwój, sugerując stadialność - sekwencję zmiany.

- wskazał, że umiejętności motoryczne pojawiają się zgodnie z dwoma prawami: cefalo- kauzalne i proksymalno-dystalnym.

- był przekonany, że zmiany w rozwoju są wynikiem czynników przede wszystkim wewnętrznych (geny).

- środowisko odgrywało wg Gesllera rolę drugorzędną.

24.Prawa rozwoju cefalokaudalne i proksymodystalne.

25.Uczenie się w środowisku - warunkowanie klasyczne. Zmiany rozwojowe są spowodowane przede wszystkim wpływami środowiska zewnętrznego i mogą być wyjaśnione mechanizmami uczenia się.

- relacja dorosły - dziecko.

- mechanizmy jako nagrody, kary, modelowanie.

Clark Hull : nawiązanie do prac Pawłowa. Bodziec początkowo neutralny skojarzony zostaje z bodźcem znaczącym.

- warunkowanie klasyczne. Zachowanie może być warunkowane - uaktywnianie lub wygaszanie reakcji.

Badania wyjaśniły jedynie niewielką ilość zjawisk rozwojowych, które wyjaśnia ten paradygmat.

26.Uczenie się w środowisku - warunkowanie instrumentalne.
Skinner:

- Warunkowanie instrumentalne, sprawcze.

- Zachowanie jest pod kontrolą jego następstw .

- Reakcje nagradzane- są wzmacniane.

- Reakcje karane - są wygaszane i eliminowane.

- Mechanizm wyjaśniający większą ilość nabywanych zachowań.

- Techniki częste w terapii behawioralnej.

27.Uczenie się w środowisku- teoria społecznego uczenia się:

Teoria społecznego uczenia się Alberta Bandury : nabywanie nowych wzorców zachowania w wyniku obserwowania, jak wykonują to inni.

Uczenie się w środowisku :

- Zachodzi głównie w sytuacjach społecznych, a których dostępny jest model, umożliwiający dziecko naśladowanie.

- Może obejmować całą sekwencję reakcji za jednym razem, w odróżnieniu od procesów przebiegających etapowo, opisanych w modelach warunkowania.

- Może następować bardzo szybko, nawet po jednej ekspozycji (uczenie się bez prób, no trial) - przeciwieństwie do stopniowego kształtowania, wynikającego z warunkowania.

- Nie wymaga żadnego wzmocnienia.

- Uczenie się zastępcze - obserwowanie nagród lub kar, występujących po reakcji innej osoby.

- Wzmocnienie wewnętrzne - wewnętrzne poczucie dumy lub przyjemności (motywacja wewnętrzna).

- Koncepcja Bandury nie jest koncepcją rozwojową.

- Istotny element -procesy poznawcze: uwaga, przechowywanie, wytwarzanie informacji, motywacja.

- Konieczna : zdolność do symbolicznego ujmowania, kodowania i odtwarzania obserwowanych aktów, zdarzeń, reakcji.

- Z czasem umiejętności nabywane w rozwoju zależne są coraz bardziej od kodów werbalnych, nie zaś od wyobrażeń wzrokowych i bodźców czuciowych.

28.Konstruktywizm - pogląd stwierdzający, że umysł aktywnie uczestniczy w gromadzeniu wiedzy o świecie w procesie wzajemnych oddziaływań ze środowiskiem, zamiast biernie nabywać taką wiedzę na drodze bezpośredniego spostrzegania.
Wiedza: stanowi wynik selekcji, interpretacji i odświeżania doświadczeń zmysłowych, której dokonuje ludzki umysł.

Czynniki subiektywne: poziom poznawczy, zapisane doświadczenia, przekonania, motywy, temperament.

„Ojciec” konstruktywizmu: Immanuel Kant:

Umysł jest wyposażony w różne struktury (kategorie rozumu), dzięki którym wszyscy ludzie mogą rozumieć doświadczenie w pewien sposób. Struktury te mogą zostać uruchomione jedynie w obecności odpowiednich doświadczeń.

Wiedza nabywana podczas aktywnej interakcji osoby ze środowiskiem kształtuje się jako rezultat dążenia umysłu do asymilacji doświadczenia.

JEAN PIAGET - uważał, że człowiek aktywnie dopiera i interpretuje dostępne mu informacje (wykorzystując posiadaną już wiedzę oraz wszystkie strategie poznawcze).

KONSTRUKTYWIZM SPOŁECZNY: Wygotski - znaczenia przypisywane doświadczeniom są gromadzone społecznie, w zależności od kultury, w jakiej wychowane jest dziecko, i od jednostek odpowiedzialnych za wychowanie.

Procesy interpersonalne - geneza rozwoju poznawczego .

Język - ogromna rola w kształtowaniu rozwoju..

29.Systemy dynamiczne - każda złożona struktura, składająca się z wielu różnych części składowych, z których każda pełni własną, odrębną funkcję, ale także wchodzi we wzajemne oddziaływania z innymi częściami, tworząc określony wzorzec.

SYSTEMY DYNAMICZNE - ZASADY:

- Całościowość - system jest zintegrowaną całością, która jest czymś więcej niż suma jej części; jego właściwości nie można zrozumieć jedynie na podstawie analizy funkcjonowania poszczególnych składników.

- Integralność podsystemów - system składa się z podsystemów, a każdy z nich może być również traktowany jako osobny system.

- Stabilność i zmiana - system może być otwarty na wpływy z zewnątrz; może początkowo opierać się zmianom w celu zachowania stabilności; często jednak konieczna jest zmiana całego systemu.

- Cyrkularność oddziaływań - w obrębie systemu wzorzec oddziaływań nie ma charakteru liniowego, ale cyrkularny.

30.Okresy krytyczne - biologicznie zdeterminowane fazy rozwoju podczas których jednostka jest w największym stopniu gotowa do przyswojenia sobie nowego wzorca zachowań. W danym momencie jednostka jest w dużej mierze podatna na dane doświadczenie- jeśli nie pojawią się wówczas, nie będzie już możliwości przyswojenia sobie wzorca zachowań wywołanych przez te doświadczenia ( natychmiastowe, niezmienne, nieodwracalne).

31.Okresy sensytywne - fazy rozwoju podczas których przyswojenie nowego wzorca zachowania staje się bardziej prawdopodobne niż w innych fazach. Nabycie nowego wzorca zachowania zazwyczaj nie jest natychmiastowe

Okres taki nie musi być niezmienny. Późniejsze doświadczenia sprawiają, że wzorzec może być nabyty lecz w zmodyfikowanej formie.

32.Mechanizmy antycypujące doświadczenia oraz mechanizmy zależne od doświadczenia.

Mechanizmy antycypujące doświadczenie: Odnoszą się do typowych dla gatunku doświadczeń w środowisku, jakich wszystkie osobniki danego gatunku mogą oczekiwać w danym okresie rozwoju.

W mózgu - określono sieć powiązań umożliwiającą reagowanie w określony sposób na pewne bodźce w pewnym czasie

Mechanizmy zależne od środowiska: doświadczenia specyficzne, indywidualne dla danej jednostki w toku jej rozwoju, prowadząc do powstania nowych połączeń nerwowych.

33.Plastyczność mózgu - elastyczność organizacji mózgu, a w szczególności zdolności obszarów korowych, do przyjmowania funkcji innych obszarów bezpośrednio związana z wiekiem, im młodsze dziecko, tym plastyczność większa.

- funkcja mowy( lewa półkula)- uszkodzone w dzieciństwie zastępowane przez obszary prawopółkulowe.

- brak podobnej plastyczności w odróżnieniu do funkcji wzrokowo-przestrzennych.

- głuchota- znaczna reorganizacja kory wzrokowej.

- język migowy- aktywna prawa półkula.

- u osób niewidomych- kora wzrokowa aktywna podczas aktywności dotykowych.

- amputacja kończyn- brak dezaktywacji odpowiedniej struktury korowej.

- w rozwoju mózgu - predeterminacja możliwy transfer funkcji w obrębie kolejnych struktur plastyczność wzmacniana przez doświadczenie.

34.Teoria Jaeana Piageta

Istota rozwoju poznawczego: rekonstrukcja i reintegracja wcześniejszych sposobów myślenia i kształtowania się nowych, bardziej adekwatnych i bardziej zrównoważonych struktur poznawczych.

* PODZIAŁ ROZWOJU POZNAWCZEGO:

jednostronny sposób myślenia związany z czynnościami na przedmiotach -> odwracalne operacja umysłowe na reprezentacjach konkretnych przedmiotów -> myślenie abstrakcyjne- operacje formalne umysłowe.

* PODSTAWOWE ZAŁOŻENIE PIAGETA:
- poznanie- inteligencja.

- proces biologiczny na różnych poziomach wieku- różne poziomy rozumienia i rozumowania.

- rozwój intelektualny przebiega poprzez kolejne stadia.

- rozwój poznawczy- proces nabywania serii jakościowych, intelektualnych osiągnięć.

* PODSTAWOWE POJĘCIA PROCESU POZNAWCZEGO:

Organizacja:

zdolność do porządkowania, klasyfikowania nowych doświadczeń w naszym umyśle, zwanych schematami, jest to proces wrodzony.

nowe bodźce-->konstruowanie nowej organizacji-->kategoryzacja i integracja w uporządkowane systemy-->schematy (obiekty, zdarzenia).

Adaptacja : uzależniona od procesów asymilacji i akomodacji pozwala na pełne rozumienie otaczającego świata.

Asymilacja: proces włączania nowych doświadczeń ze świata zewnętrznego do już ukształtowanych struktur poznawczych

Interpretacja nowych informacji w kategoriach posiadanej już wiedzy i rozumienia (ptak = samolot).

Funcja: uczynienie nieznanego znanym, generalizacja bodźcowa:
-funkcjonalna (powtarzanie reakcji)

-uogólniająca (różne bodźce- ta sama reakcja)

- różnicująca (różne reakcje w zależności od kontekstu).

Akomodacja: proces przekształcenia organizacji struktur umysłowych w taki sposób, by mogły włączyć nowe informacje

Zmienia strukturę umysłu, zmienia schemat; powstają nowe struktury poznawcze.

Funkcja: lepsze, pełniejsze przystosowanie się do środowiska, poznania; różnicowanie bodźcowe.

Inteligencja sensomotoryczna: Uczenie się poprzez bezpośrednie doświadczenie, ćwiczenie odruchów i manipulacji.

- niemowlę ćwiczy podstawową, sensoryczną i motoryczną świadomość,

- funkcjonuje prawie wyłącznie za pośrednictwem reakcji odruchowych,

- wszystkie możliwości uczenia się zależne od koordynacji prostych umiejętności sensoryczno-motorycznych,

- początkowo- aktywność poznawcza jest ograniczona, nie różnicuje ja- świat,

- rozpoczynają się interakcje z otoczeniem,

- wykształca się pojęcie stałości przedmiotu,

- dojrzewanie organów zmysłów, sensorycznych i motorycznych okolic mózgu (kory) poprzedza funkcjonowanie poznawcze.

* STADIUM PRZEDOPERACYJNE:

coraz bardziej świadome planowanie działań, przejście do myślenia,

- wiek 2-7 r.ż,

- wzrost zdolności językowych,

- kształtują się specyficzne cechy myślenia: egocentryzm, animizm, artyficjalizm, sprawiedliwość immanentna,

- myślenie ma charakter impulsywny,

- odróżnianie obiektów- na podstawie elementarnych cech ,

- wzmożona aktywność poznawcza,

- struktury poznawcze stają się bardziej szczegółowe,

- pojawia się zdolność do wykorzystywania funkcji symbolicznej.

Funkcja symboliczna- zdolność do rozróżniania znaczeń referencjalnych (odniesieniowych) reprezentacji od przedmiotów odniesienia (od tego, co jest reprezentowane) słowa, obrazy- obiekty, zdarzenia.

Tworzone są obrazy umysłowe; możliwy staje się rozwój inteligencji w kierunku większej jej plastyczności i dywergencyjności w myśleniu oraz rozwiązywaniu problemów.

Egocentrym- styl myślenia dziecięcego, który umożliwia przyjmowanie jedynie własnej perpektywy, ogranicza umiejętność spostrzegania różnego rodzaju sytuacji z czyjegoś punktu widzenia. Ujawnia się również w sposobie komunikowania i rozumowani dzieci (np. w sklepie jest dużo zabawek, bo lubię się nimi bawić).

Animizm- specyfika myślenia odznaczające się przypisywaniem obiektom nieożywionym cech obiektów ożywionych.

Nadawanie przedmiotom cech ludzkich ma na celu ogarnięcie i zrozumienie otaczającego dzieci świata; stanowi konsekwencję braku wyodrębnienia wyraźnych granic pomiędzy swoim Ja a światem zewnętrznym (np. gdzie jest mój miś? On się boi być sam!).

Artyficjalizm- stanowi przekonanie dziecka, że wszystko na świecie zostało stworzone przez kogoś na użytek człowieka (np. mamo, a kiedy ktoś ulepił te góry?)

Sprawiedliwość immanentna- tego rodzaju typ rozumowania związany jest z przekonaniem, że w świecie istnieje ogólny zbiór praw i porządku, według którego zostają określane konsekwencje dobrego lub złego postępowania osób; zgodnie z tym sposobem myślenia każde nieszczęście lub dobry obrót spraw może być traktowany jako nagroda lub kara za określone postępowanie.

Rozwój pojęć- na kształtowanie się pojęć ma wpływ rozwój zdolności percepcyjnych
pojęcia kształtu i wielkości, przestrzeni, ilości, czasu.

Myślenie intuicyjne- kształtowane przez bezpośrednie spostrzeżenia i doświadczenia niż przez operacje umysłowe.

4-7 r.ż

Egocentryzm obecny, jednak zmienia się wskutek wykształcania się nowych struktur umysłowych.

Centracja- koncentracja na jednej najbardziej rzucającej się właściwości obiektu z jednoczesnym pominięciem jego innych cech.

Rozumowanie transdukcyjne- od szczegółu do szczegółu, bez poszukiwania pozwalającego je powiązać uogólnienia. Często niedokładne (np. mama bierze książkę, więc będzie mi czytała.)

* OPERACJE KONKRETNE:
- coraz bardziej odwracalne manipulacje na reprezentacjach konkretnych przedmiotów i zdarzeń

- 7-11 r.ż

- stadium, w którym dzieci zaczynają myśleć logicznie, stają się zdolne do tworzenia planu poprzedzającego działanie; znajomość i zrozumienie konkretnych właściwości obiektów. Brak rozwoju pojęć abstrakcyjnych

- rozumowanie przekształceniowe (transdukcyjne)- podczas obserwacji określonego, mającego charakter sekwencyjnych zmian, zdarzenia, możliwe jest zrozumienie w jaki sposób jeden stan przechodzi w inny.

- odwracalność- zdolność do odtworzenia własnej linii rozumowania aż do miejsca, w którym zostało ono zapoczątkowane.

- stałość- pojęcie wskazujące, iż bez względu na zmiany zachodzące w zewnętrznym, fizycznym wyglądzie substancji, ich ilość lub masa pozostają takie same.

- klasyfikacja- zdolność do rozumienia pojęć klas, podklas i do dokonywania ich inkluzji/ rozróżniania.

- szeregowanie- zdolność do porządkowania obiektów według ich wielkości.

* OPERACJE FORMALNE:

- w pełni odwracalne operacje umysłowe na przedmiotach i zdarzeniach

- 11-15 r.ż

- Stadium ostatnie, oznaczające odchodzenie od niedojrzałych operacji umysłowych w kierunku operacji formalnych, będących efektem integracji i krystalizacji wszystkich wcześniejszych stadiów rozwoju poznawczego.

- myślenie abstrakcyjne- abstrakcje przedstawiają subiektywne pojęcia bądź idee wyodrębnione przez jednostkę dzięki obiektywnej analizie konkretnego otoczenia.

- Strategie stosowane przy rozwiązywaniu problemów: rozumowanie dedukcyjne, rozumowanie hipotetyczno- dedukcyjne, rozumowanie indukcyjne.

35.Koncepcja rozwoju osobowości Erika Eriksona:

- stadia rozwoju psychoseksualnego,

- proces socjalizacji dziecka w danej kulturze dokonuje się stopniowo,

- jednostka przechodzi przez 8 stadiów rozwojowych,

- uznawał ważność siły popędów w rozwoju,

- akcentował jednak również istotność interakcji dziecka (osoby) ze środowiskiem,

- przebieg rozwoju jest możliwy do odwrócenia (kolejne stadia rozwoju mogą powracać, cechy mogą powracać mimo złych przeżyć w danym stadium),

- zdarzenia występujące w późniejszym okresie życia mogą wpływać na zmiany w zakresie wcześniej ukształtowanej osobowości,

- rozwój ego - istota koncepcji,

- rozwiązywanie konfliktu - dynamiczna siła kształtująca rozwój,

- ego - od urodzenia wzrasta,

- w danym czasie pojawia się i ulega szybkiemu rozwojowi jedna, określona część składowa ego.

*podstawowe zaufanie - podstawowa nieufność:

-czynnik krytyczny: charakter relacji rodzice - dziecko,

-troska, miłość, przywiązanie - rozwija poczucie zaufania,

-niezaspokajanie podstawowych potrzeb - rodzi podejrzliwość dziecka, brak zaufania do swojego otoczenia.

pozytywne rozwiązanie kryzysu: nadzieja.

*autonomia - poczucie zwątpienia, wstydu:

- niezależność dziecka - dzięki rozwojowi motorycznemu oraz umysłowemu,

-rodzice wspierający dziecko w eksploracji świata wzmacniają je w poczuciu ufności wobec samego siebie,

-dezaprobata lub niechęć rodziców wobec rozwijającej się niezależności dziecka - wytwarza u dziecka niewiarę we własne zdolności i zwątpienie we własne kompetencje.

pozytywne rozwiązanie: wola.

*inicjatywa - poczucie winy:

-inicjatywa - spontaniczna eksploracja otoczenia,

-rozwijają się umiejętności poznawcze,

-rodzice zachęcający dziecko inicjowania różnych działań, by osiągnął określone cele,

-ograniczenia dziecka ze strony rodziców mogą wzbudzać poczucie winy.

pozytywne rozwiązanie konfliktu: cel.

*przedsiębiorczość - poczucie niższości:

- dziecięce pragnienie manipulowania obiektami i zdobywania wiedzy o tym, na jakiej zasadzie funkcjonują dzieci,

-kształtuje się poczucie porządku, system reguł, zrozumienie natury rzeczy,

-rodzice niecierpliwi, uważający zachowanie dziecka za niemądre, złośliwe lub kłopotliwe, chce zrozumieć coś - rodzi poczucie niższości.

pozytywne rozwiązanie konfliktu: poczucie kompetencji.

*tożsamość - pomieszanie ról:

-ukształtowanie zintegrowanego poczucia ja,

-akceptacja własnego ja,

-akceptacja odmienności innych,

-nieadekwatne poczucie własnej tożsamości - poczucie nieadekwatności, izolacji, niezdecydowania.

pozytywne rozwiązanie kryzysu: zaufanie.

*intymność - samotność:

- rozwój bliskich i głębokich relacji z innymi,

-zdolność do dzielenia się z innymi w sferze moralnej, emocjonalnej, społecznej,

-małżeństwo, przyjaźń,

-brak umiejętności dzielenia się z innymi ciepłą, bliską relacją: poczucie samotności i izolacji.

pozytywne rozwiązanie kryzysu: miłość.

*produktywność - stagnacja:

- działanie dla innych,

-stawianie dobra innych ponad swoje,

-zainteresowanie przyszłością innych, świata,

-troska kierowana wobec innych osób,

-nadmierne zaabsorbowanie sobą, własnym samopoczuciem, zyskiem materialnym.

pozytywne rozwiązanie kryzysu: troska.

*integracja - rozpacz

-poczucie integracji - pozytywne poprzednich konfliktów,

-spoglądanie na swoje życie z godnością, satysfakcją i poczuciem spełnienia,

-niepomyślne rozwiązanie poprzednich kryzysów, poczucie niezadowolenia ze swojego życia - może wzbudzać rozpacz.

pozytywne rozwiązanie kryzysu: mądrość.

36.Rozwój moralny według Lawrenca Kohlberga:

Moralne sądy - nie zachowania. Ewolucja w zakresie rozumienia przez dziecko podstawowych pojęć. Proces rozwoju moralnego - przejście od heteronomii do autonomii moralnej

*Heteronomia moralna - normy traktowane jako zewnętrzne względem jednostki przestrzegane są w uwagi na autorytet dorosłych oraz sankcje jakie grożą za ich naruszanie dziecko wiąże rozwój sądów moralnych przede wszystkim z przymusem ze strony dorosłych, kiedy reguła jest naruszona - musi nastąpić kara (sprawiedliwość immamentna)

Egocentryzm - wzmacnia przekonania, że wszyscy mają taki sam pogląd na to co dobre i co złe

Niedojrzałość intelektualna - trudność oddzielenia tego co obiektywne i subiektywne (realizm moralny)

*Autonomia moralna - zdolność do rozpatrywania interakcji społecznych w kategoriach wzajemnego szacunku, równości, sprawiedliwości, jednostka kieruje się własnymi wartościami i zasadami moralnymi wewnętrzne poczucie obowiązku moralnego, chęć spełniania własnych standardów moralnych.

Norma - efekt współdziałania z innymi i wzajemnych uzgodnień zanika egocentryzm, przyjęcie że ludzie mogą różnić się między sobą poglądami rozwija się racjonalna świadomość normalna relatywistyczny stosunek do otoczenia

37.Przywiązanie (system przywiązania, zachowania przywiązaniowe, więzi przywiązaniowe, relacje przywiązaniowe, figury przywiązaniowe, bezpieczna baza).

38.Teoria Johna Bowlby'ego.

39.Funkcje rodziny wg Virgini Satir:

1. styl "zjednywacza" - to jest sposób rozmawiania z innymi. moje potrzeby nie są ważne, ważne jest dotrzymanie odpowiednich relacji z innymi, "wy" jako rodzina jest ważniejsze niż "ja". Jest to postawa brania wszystkiego na siebie, przejmowania odpowiedzialności. jest to emocjonalne uwikłanie ponieważ rodzi się we mnie frustracja i złość, ponieważ ciągle myśle o innych a nie o sobie.

2. styl "obwiniacza" - osoba jest osobą agresywną, myśli "ja" a nie "Ty". to ona oskarża innych i obwinia, jest egocentryczna, nie potrafi dostrzec potrzeb innych.

3. styl komputerowo - racjonalny - pozbawiony emocji, pozbawiony empatii, racjonalnego punktu widzenia drugiej osoby, brak emocjonalnego kontekstu utrudnia rozmowę z taką osobą, występuje totalny brak rozumienia.

4. styl poprawnego komunikowania się - polega na tym, że każda osoba mówi wprost o tym co myśli, osoba jest dojrzała, naturalna i relatywna. to co mówi nie musi być zgodne z tym, co mówią/myślą inni w opinii na różne tematy.

40.Charakterystyka rodziny funkcjonalnej:

- potrzeby wszystkich członków są zaspokojone,

- granice wewnętrzne i zewnętrzne są elastyczne- oznaczają, że rodzina potrafi być razem i osobno, czyli rodzina lubi razem spędzać czas w rodzinie, ale też pojawia się otwartość na innych, na to by każdy miał swoich znajomych i wyszedł do innych ludzi,

- posiada zdolność do transformacji wzorów zachowania niezbędnych do adaptacji, by mogły pojawić się wewnętrzne i zewnętrzne zmiany,

- posiada zdolność do otwartej komunikacji uczuć i poglądów.

41.Cykl życia rodzinnego

narzeczeństwo-> wczesne małżeństwo-> narodziny pierwszego dziecka-> małżeństwo z dziećmi w wieku szkolnym-> puste gniazdo-> emerytura i starość i koło się zamyka.

Jak więź się rozwinie u młodych małżonków to powraca ona w wieku średnim ( puste gniazdo).

Narodziny pierwszego dziecka - pojawia się kryzys w związku z opieką nad dzieckiem.

Małżeństwo z dziećmi w wieku szkolnym to czas stałych relacji.

---