To lubie program nauczania, Filologia polska z wiedzą o kulturze, III rok, DLiJP


Program nauczania języka polskiego w klasach 1-3 gimnazjum

(wersja dostosowana do nowej Podstawy Programowej)

To lubię!

Maria Jędrychowska

Zofia Agnieszka Kłakówna

Halina Mrazek

Marta Potaś

Autorka aktualizacji programu: Regina Komarzewska-Skolimowska

Kraków, 2009

SPIS TREŚCI

  1. Założenia i podstawowe cele……………………………………………..2-3

    1. Charakterystyka programu………………………………………………3-4

    2. Cele edukacyjne (zasady porządkujące dobór treści i ich strukturyzację)………………………………………………………………….4

    3. W zakresie kształcenia językowego…………………………………..5-6

    4. W zakresie kształcenia kulturowo-literackiego……………………7-8

  1. Treści kształcenia oraz założone osiągnięcia ucznia z uwzględnieniem obszarów nauczania ………………………………8-14

  1. Oczekiwane rezultaty po III klasie gimnazjum……………….15-16

  1. Sposoby oceniania rezultatów pracy ucznia………………………..17

Wydawnictwo Edukacyjne

Kraków 2009

  1. ZAŁOŻENIA I PODSTAWOWE CELE

Program zakłada przygotowanie młodzieży, na ile to można przewidzieć, do świadomej, wartościowej aktywności w liceum i aktywności kulturowej, gdy osiągnie ona dorosłość. Celem nadrzędnym polonistycznych działań edukacyjnych w gimnazjum - wychowania i kształcenia - jest pomoc w kształtowaniu się zintegrowanej wewnętrznie, wielowymiarowej osoby ludzkiej (w aspekcie intelektualno-estetycznym, wolicjonalno-emocjonalnym, moralnym, społeczno-wspólnotowym).

Respektując ideę antropocentryzmu dydaktycznego (podmiotowości ucznia), który wynika z filozofii personalistycznej, konstruujemy program tak, by mógł służyć uczeniu młodzieży:

- samodzielności poznawczo-wartościującej i decyzyjnej, zwłaszcza w obszarach otaczającej i dziedziczonej kultury,

- umiejętności porozumiewania się i woli porozumienia.

Oparciem dla tych starań jest koncepcja edukacyjna wywiedziona z pojęć organizujących wizję działań dydaktycznych. Są nimi: integracja, osłabiona kompozycja programu, funkcjonalność.

Integracja w obrębie języka polskiego oznacza, że - przy zachowaniu autonomii oraz specyfiki dziedzin macierzystych - dbamy o taki typ relacji między nimi, by mogły się one wzajemnie dopełniać, oświetlać, ujawniać elementy tożsame i odmienne, tworzyć wspólną wizję człowieka i świata. Integracja zatem, w naszym rozumieniu, w płaszczyźnie problemowo-tematycznej jest zaprzeczeniem mechanicznego zestawiania treści, ukazuje natomiast drogi ich przepływu. Pojęcie integracji odnoszone jest w programie „To lubię!” przede wszystkim jednak do poznającego ja. Oznacza to, że przedmiotem zabiegów czyni się wytworzenie spójnego obrazu poznawanego świata w umyśle ucznia.

Osłabiona kompozycja w programowaniu działań dydaktycznych oznacza konieczną wielowariantowość rozwiązań w zakresie doboru treści (cele - materiał - osiągnięcia), organizacji i tempa przekazywania oraz nabywania wiedzy i umiejętności. Procesy te zawsze powinny być pochodną diagnozy dydaktycznej, która wskazuje, jakie są możliwości i potrzeby konkretnego zespołu uczniowskiego. (…)

Z zakresem tej wolności, możliwej i potrzebnej w zinstytucjonalizowanym nauczaniu i uczeniu się, wiążemy problem funkcjonalności wiedzy i umiejętności. Wiedza nie może być przedmiotem mechanicznej, jedynie pamięciowej reprodukcji ani też przytłaczającym ilościowo zbiorem, często niezrozumianych informacji (encyklopedyzm). Ważna i potrzebna jest o tyle, o ile umożliwia twórcze percypowanie świata i aktywne w nim funkcjonowanie.

Przedstawiony i sformułowany wyżej przez nas cel ogólny rzutuje na charakter prezentowanej przez nas koncepcji edukacyjnej. Daje ona każdorazowo szansę elastycznego reagowania na zastaną sytuację w obszarze możliwości dydaktycznych. (…)

By człowiek mógł się rozwijać we wszystkich wskazanych wymiarach i mógł realizować oczekiwane wartości, musi przede wszystkim myśleć i być istotą wrażliwą. W nauczaniu języka polskiego chodzi o to, by spontaniczne motywacje poznawcze, tkwiące w każdym człowieku oraz intuicyjne przeczucia przekształcać w motywacje świadome i poznanie coraz bardziej zintelektualizowane. Pomocą oferowaną wychowankowi jest zatem wyzwalanie jego własnej inicjatywy poznawczej.

Ze względu na autonomiczne cele polonistyczne realizuje się ten proces w następujących przestrzeniach:

Czynności

Wola (motywacja)

Refleksja

Oglądanie, słuchanie, mówienie, czytanie, pisanie, inne działania.

Chcę umieć to robić

Jak poznaję świat?

Opisywanie, analiza, próby interpretacji, ocenianie.

Chcę poznać bliżej język i teksty kultury, by zrozumieć siebie, innych, świat.

Co poznaję?

Jak ukształtowane jest to, co poznaję (wypowiedź i jej konteksty, poetyka tekstów kultury)?

Czym jest dla mnie poznawane i poznawanie?

Własna aktywność twórcza.

Mam do powiedzenia coś od siebie i chcę to wyrazić.

Jak dam innym poznać, co czuję i myślę?

Wyodrębnione na pierwszym miejscu czynności prymarne (instrumentalne), niezbędne nie tylko na lekcjach języka polskiego, warunkują powodzenie działań o charakterze bardziej skomplikowanym intelektualnie i emocjonalnie. Wskazane czynności każdorazowo powinny być motywowane (chcę), zaś refleksja ma koncentrować się nie tylko na przedmiocie poznania (języku, literaturze, obrazie, teatrze, filmie itd.), ale w równej mierze na sposobach poznania tak, by w rezultacie przeradzać się w autorefleksję.

Dobrze wykonane czynności (działanie) wiążemy z realizacją wartości dobra, pogłębianie refleksji i jakość myślenia z prawdą. Wola obcowania z tym, co dobre i prawdziwe, prowadzi ku doznawaniu wartości piękna. Taki zapis aksjologicznego wymiaru polonistycznej edukacji uzmysławia, że możliwy jest w szkole stały przepływ i w obu kierunkach między tym, co etyczne, a tym, co estetyczne.

    1. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU

Program „To lubię!” ma charakter:

PROGRAM UWZGLĘDNIA I EKSPONUJE:

    1. CELE EDUKACYJNE (ZASADY PORZĄDKUJĄCE DOBÓR TREŚCI I ICH STRUKTURYZACJĘ)

- kształcenie językowe (rozwijanie języka ucznia na poziomie komunikacji potocznej, z perspektywy teorii tekstu),

- kształcenie kulturowo-literackie (rozwijanie języka ucznia na coraz wyższych piętrach, w odniesieniu do odbioru coraz bardziej skomplikowanych, różnorodnych tekstów kultury: obrazów, przekazów multimedialnych, literatury oraz ich językowego ogarnienia, komentowania i przetwarzania na własne wypowiedzi twórcze (także niewerbalne lub mieszane).

Zawsze punktem odniesienia, centrum dyspozycyjnym i oceniającym jest: ja”; świadomość, która racjonalizuje doświadczenie, wykracza poza racjonalne, może transcendować doświadczenie (sacrum).

    1. W ZAKRESIE KSZTAŁCENIA JĘZYKOWEGO

Istotą kształcenia językowego jest rozwijanie kompetencji komunikacyjnej, wyrażającej się w coraz to szerszym repertuarze zachowań językowych, adekwatnych do sytuacji komunikacyjnych. Jednostkę podstawową stanowi akt mowy, czyli wypowiedź budowana zgodnie z intencją nadawczą i w celu uzyskania założonego efektu komunikacyjnego, a więc skuteczności porozumienia. Zasada otwarcia na drugiego człowieka nadje aktywności językowej właściwy sens. Objawia przede wszystkim cechę mówienia - dialogowość. Owa zasada wyznacza równocześnie rodzaje i hierarchię problemów, które są przy tym ważnym czynnikiem warunkującym skuteczność komunikacyjną. Tworzą je:

- uwarunkowanie sytuacyjne,

- uwarunkowania społeczne,

- uwarunkowania pragmatyczne (w tym systemowe).

Dopiero splot wszystkich uwarunkowań decyduje o doborze środków językowych. Wiedza z zakresu systemu językowego pojawia się więc wówczas, gdy jej niedobory uniemożliwiają porozumienie. Pojęcia w zakresie nauki o języku wprowadza się zgodnie z Podstawą programową opublikowaną w Dzienniku Ustaw Nr 4, poz.17 w dniu 15 stycznia 2009r.). Obowiązuje zatem:

- kształcenie umiejętności rozróżniania i ćwiczenie zachowań językowych w sytuacjach oficjalnych i nieoficjalnych (III.2.1); (III.2.2); (III.2.5);

- ćwiczenie odbioru tekstów pisanych, mówionych, werbalnych, niewerbalnych (I.1.1);

- ćwiczenie umiejętności wyszukiwania informacji, cytowania, porządkowania, wykorzystywania przypisów (I.1.2; I.1.3; I.1.11);

- ćwiczenie umiejętności przestrzegania zasad etyki mowy w różnych sytuacjach komunikacyjnych, np. takich jak: SMS, e-mail, czat, blog; świadomie korzysta np. z Internetu) (III.1.6); (III.1.8);

- ćwiczenie umiejętności dyskutowania zgodnego z regułami dyskusji oraz wynikającego ze znajomości podstawowych strategii negocjacji (III.1.5); (III.1.7);

- ćwiczenie tworzenia spójnej wypowiedzi ustnej (monologowej i dialogowej) oraz pisemnej (opis sytuacji i przeżyć, zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis zwykłych przedmiotów lub dzieł sztuki) (III.11);

- ćwiczenie w rozpoznawaniu i tworzeniu wyżej zorganizowanych form wypowiedzi (rozprawka, streszczenie, charakterystyka postaci literackiej, filmowej lub rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, filmu, spektaklu i ze zdarzenia z życia, podanie, życiorys, i CV, list motywacyjny, dedykacja); dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się wypowiada(III.1.1);

- ćwiczenie w stosowaniu zasady organizacji tekstu zgodnie wymogami gatunku (III.1.2); w tworzeniu planu odtwórczego własnej wypowiedzi (III.1.3); w starannej redakcji tekstu napisanego ręcznie i na komputerze (III.1.4);

- ćwiczenie w posługiwaniu się mową zależną i niezależną, rozpoznawaniu i określaniu roli mowy pozornie zależnej;

- kształtowanie pojęć związanych z retoryką i tekstami o strukturze logicznej (rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, wskazuje tezę, argumenty i wnioski) (I.1.9.)

- ćwiczenie w świadomym używaniu stylistycznych środków wyrazu wynikających ze znajomości składniowych funkcji części mowy ( jak w szkole podstawowej, a także: (I.3.5.; I.3.8);

- ćwiczenie w badaniu wartości tekstu ze względu na etykę komunikacyjną (rozpoznaje informacje o faktach od opinii; rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem; rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym; rozpoznaje intencje wypowiedzi; dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji; dostrzega zróżnicowanie słownictwa i jego funkcje w tekście; (I.1.4., I.1.5., I.1. 6., I.1.7., I.1. 8., I.1. 9.); (I.3.3);

- usprawnianie budowania wypowiedzeń złożonych i stosowania w nich poprawnej interpunkcji (I.3.6); wykorzystuje wiedzę o składni w stosowaniu reguł interpunkcyjnych; stosuje średnik; przekształca zdania ze świadomością ich funkcji (III.2.6); (III.2.7);

- ćwiczenie w precyzowaniu znaczeń wyrazów i związków frazeologicznych poprzez poprawne stosowanie mechanizmów słowotwórczych (I.3.9);

- ćwiczenie w stosowaniu fleksyjnych odmian wyrazów rodzimych i zapożyczonych (I.3.7); (III.2.10);

- ćwiczenie precyzyjnego wysławiania się, dzięki świadomości leksykalnej i frazeologicznej (I.3.2); III.2.3; III.2.4; III.2.8; III.2.9; III.2.11);

- kształcenie postawy samokształceniowej poprzez: samodzielne docieranie do informacji - w książkach, prasie, mediach elektronicznych oraz wypowiedziach ustnych (I.2.1); korzystanie z zasobów bibliotecznych i różnorodnych słowników w formie książkowej i elektronicznej (I.2.2; I.1.3);

Wskazane pojęcia funkcjonują w podręcznikach. Sygnowane nimi problemy (wymiary, uwarunkowania skuteczności komunikacyjnej) są z różną siłą akcentowane i rozwijane w poszczególnych klasach. Punktem wyjścia jednak pozostaje zawsze praktycznie realizowany przez uczniów, a inspirowany przez nauczyciela tekst, który stanowi całość myślowo-intencjonalna, ze swej natury podlegający regułom semantyczno-stylistycznym, nie zaś regułom strukturalnym. Wypowiedź płynie na prawach nawyku, przyswojonego zachowania językowego lub podlega „zastopowaniu” z braku potrzebnej umiejętności. Gdy zostanie wykonana (w różnych postaciach: płynnej, zakłóconej lub niemej), przychodzi czas na wsparcie - tylko drobną korektę, naprawę lub zbudowanie od podstaw. Kształcenie kompetencji komunikacyjnej (potocznej), ukierunkowanej na obserwację, zrozumienie i kreowanie wypowiedzi jest podstawą rozumienia i komentowania - poprzez transfer - tekstów literackich, w które wpisane są różnorodne okoliczności i związane z nimi sposoby mówienia. Umiejętności dotyczące potocznej i kulturowo-literackiej kompetencji komunikacyjnej wynikają z naturalnych i koniecznych więzi, sprzężenia zwrotnego w ramach obu odmian. Inspirują się wzajemnie, wzajemnie objaśniają i dopełniają. Chodzi bowiem o wyraźną sugestię i konieczność próbowania ról i języka przez ucznia, wielokrotność przymiarek, tak w zakresie ćwiczeń cząstkowych, jak i całościowych zadań - zawsze w poszukiwaniu, najlepszych, dobrych lub co najmniej poprawnych zachowań językowych. Celem nadrzędnym pozostaje funkcjonalność, tj. rozwijanie znaczeń tekstowych - poprzez obserwację, analizę, interpretacje. (…) Nauczyciel wiedząc, czego potrzebują jego uczniowie, wybiera zadania najbardziej odpowiednie dla nich i pracuje w tempie dostosowanym do uczniowskich możliwości. Pełnej wiedzy systemowo-gramatycznej, wiedzy dotyczącej aktów mowy i profesjonalnej biegłości w zakresie praktyk mówienia oczekuje się od nauczyciela. U ucznia decydujące umiejętności - tworzenie i recepcja tekstów - które stanowią świadectwo rozumienia znaczeń i dostosowywania się do okoliczności mówienia oraz pojęcia, których wspomniano wcześniej. Żadne z nich nie może być jednak rozpatrywane ani w trakcie procesu kształcenia, ani podczas egzaminów w oderwaniu od tekstu.

    1. W ZAKRESIE KSZTŁCENIA KULTUROWO-LITERACKIEGO

W klasach I-III gimnazjum program preferuje teksty kultury z adresem uniwersalnym, młodzieżowym oraz bez wskazanego wiekowo adresata (przewaga tekstów dla dorosłych).

Zawsze bierze się pod uwagę teksty werbalne, niewerbalne (kultura czytania obrazu) i mieszane; teksty literackie i nieliterackie.

Wyboru tekstów artystycznych - literackich i nieliterackich - dokonuje się ze względu na ich wysokie, uznane walory estetyczne i obligacje wynikające z „Podstawy programowej”.

Liczący się polisemicznością współczesnej kultury bogaty dobór tekstów artystycznych umożliwia stopniowe kształtowanie postawy estetycznej w odbiorze tekstów.

Odczytywanie sensów tego rodzaju tekstów, zwłaszcza literatury współczesnej i dawnej (obszar tradycji) wymaga określonych umiejętności i odpowiedniego instrumentarium. Poetyka traktowana jest w „To lubię!” - także na tym poziomie - użytkowo. Pojęcia i odpowiadające im nazewnictwo z tego zakresu „wywoływane” są przez konkretne teksty.

Program nie proponuje czytania tekstów dlatego, że umożliwiają one wprowadzenie określonych pojęć teoretycznoliterackich, lecz daje możliwość wprowadzenia tych pojęć w celu bardziej adekwatnego nazywania dostrzeżonych przez uczniów zjawisk i w momencie, kiedy młodzież, kierowana przez nauczyciela, odkrywa zjawiska charakterystyczne dla ukształtowania poznawanego tekstu.

Posługiwanie się pojęciami i budowanie systemowej wiedzy kulturoznawczej uzależnia się od możliwości i potrzeb uczniów. Czas wprowadzania niezbędnych dla precyzyjnego mówienia o tekstach terminów wynika z nauczycielskiej diagnozy - oceny sposobu obserwowania i komentowania przez uczniów materiału lekturowego. Podobnie jak w kształceniu językowym, nauczyciela bezwzględnie obowiązuje aktywne słuchanie wypowiedzi uczniów.

Teksty, zawsze dobierane zgodnie z wiedzą o możliwościach ich odbioru przez uczniów w określonym wieku i w danym zespole klasowym, wyznaczają równocześnie obszar działań analityczno-interpretacyjnych i „wykonawczych” oraz poziom użycia metajęzyka, tj. pojęciowego ogarniania ich specyfiki (tworzywo, rodzaje, gatunki, konwencje, funkcje, relacje osobowe).

W lasach I-III gimnazjum obowiązuje przy tym:

- ćwiczenie umiejętności przedstawiania najistotniejszych treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują one w tekście (II.2.1);

- ćwiczenie umiejętności wstępnego rozpoznania utworu, czyli opisania odczuć, które budzi dzieło; rozpoznania problematyki utworu (II.1.1; II.1.2);

- ćwiczenie w czytaniu utworów literackich i innych tekstów kultury wysokiej z nastawieniem na charakteryzowanie i wewnątrztekstowych relacji sygnowanych pojęciami: postać mówiąca w utworze; narrator pierwszoosobowy i trzecioosobowy; świat przedstawiony, bohater, podmiot liryczny (II.2.2; II.2.3);

- ćwiczenie w przechodzeniu od opisu poprzez analizę do interpretacji tekstów artystycznych nastawionej na wydobywanie ich sensów symbolicznych i metaforycznych (neologizmy, archaizmy, zdrobnienia, zgrubienia, metafory, powtórzenia, pytania retoryczne, rymy, rytm, wyrazy dźwiękonaśladowcze) (II.2.4);

- ćwiczenie w określaniu funkcji elementów konstrukcyjnych utworu: tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego (II.2.5);

- ćwiczenie w rozpoznawaniu cech gatunkowych (przypowieść, pamiętnik, dziennik, komedia, dramat, tragedia, ballada, nowela, hymn, powieść historyczna) (II.2.7);

- ćwiczenia w rozpoznawaniu odmian gatunkowych literatury popularnej (powieść lub opowiadanie obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne, fantastycznonaukowe, fantasy) (II.2.8);

- ćwiczenia w rozpoznawaniu rodzaju literackiego, elementów dramatu (akt, scena, tekst główny i poboczny, monolog, dialog) (II.2.6; II.2.9);

- ćwiczenie w odnajdywaniu w tekstach współczesnej kultury popularnej nawiązań di tradycyjnych wątków literackich i kulturowych (II2.10);

- ćwiczenie umiejętności czytania różnorakich tekstów kultury, określanie ich specyfiki (literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne) (II.2.11);

- ćwiczenie w sztuce interpretacji tekstu kultury z wykorzystaniem kontekstów także głosowej interpretacji (II.3.1; II.3.2; II.2.3.3);

- ćwiczenie rozpoznawania, nazywania wartości w literaturze i sztuce; objaśniania ponadczasowych zagadnień egzystencjalnych dostrzegania zróżnicowania postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych - w celu kształtowania własnej tożsamości (II.4.1; II.4.2; II.4.3)

Program - poprzez zawartość związanych z nim nierozdzielnie podręczników - preferuje układanie w cykle tematyczne tekstów zróżnicowanych pod względem tworzywa, rodzaju, gatunku, konwencji, akcentując tym samym możliwość i specyfikę różnorakiego wyrażania podobnych treści.

Tematyka poszczególnych cyklów dobierana jest tak, by odzwierciedlała bogaty rejestr problemów uniwersalnych, interesujących człowieka zawsze, niezależnie od czasów, w których przyszło mu żyć. Tematykę tę ustala się przede wszystkim na podstawie mitów oraz Biblii.

Program lansuje czytanie znaczących fragmentów wybranych tekstów literackich, by uczyć uwagi, koncentracji, „smakowania” lektury.

  1. TREŚCI KSZTAŁCENIA ORAZ ZAŁOŻONE OSIĄGNIĘCIA UCZNIA Z UWZGLĘDNIENIEM OBSZARÓW NAUCZANIA

KLASA PIERWSZA

Teksty kultury wskazane w Podstawie programowej (w spisie znajdują się tytuły tekstów zawartych w podręczniku dla klasy I)

  1. Jan Parandowski Mitologia - wskazane fragmenty

  2. Jan Kochanowski O żywocie ludzkim; O doktorze Hiszpanie; O miłości; Do Magdaleny

  3. Homer Iliada - wskazane fragmenty

  4. Pieśń o Rolandzie -wskazane rozdziały

  5. Jan Parandowski Przygody Odyseusza

  6. Henryk Sienkiewicz Potop

  7. Adam Mickiewicz Reduta Ordona

  8. Stanisław Lem Trzej elektrorycerze

  9. Adam Mickiewicz Ballady (np. Pani Twardowska, Świtezianka, Świteź, Lilie, To lubię)

  10. Adam Mickiewicz II część Dziadów

  11. Juliusz Słowacki Balladyna

  12. Konstanty Ildefons Gałczyński Teatrzyk „Zielona Gęś”; Zaczarowana dorożka

  13. Kazimierz Wierzyński W biały dzień; Strofa

  14. Wisława Szymborska Radość pisania

  15. Maria Jasnorzewska-Pawlikowska Spalone rękopisy

  16. Julian Tuwim Sitowie

  17. Zbigniew Herbert Pisanie

  18. Juliusz Słowacki Hymn

  19. Czesław Miłosz Który skrzywdziłeś

  20. Święty Paweł Hymn o miłości

  21. Święty Łukasz Miłość Samarytanina

  22. Jan Twardowski tak mało; Na chwilę; miłość

  23. Małgorzata Musierowicz Szósta klepka (fragment)

  24. William Shakespeare Romeo i Julia

  25. Utwory wskazane przez uczniów

  26. Wybrany film, np. Potop, reż J. Hoffman, Polska, 1975

  27. Ilustracje obrazów, fotografii, rysunków, plakatów

Osiągnięcia ucznia w poszczególnych obszarach

I Odbiór i wykorzystanie zawartych w nich informacji

Uczeń:

II Analiza i interpretacja tekstów kultury

Uczeń:

III Tworzenie wypowiedzi

Uczeń:

odbiera komunikaty pisane (artykuły prasowe informacyjne, polemiczne, interwencyjne, reklamowe); wskazuje akty mowy, wypowiedzi, teksty, realizujące funkcję impresywną;

wyszukuje i porządkuje informacje w wypowiedzi potrzebne informacje

rozpoznaje cechy gatunkowe: mitu, epopei, eposu rycerskiego, powieści (młodzieżowej, historycznej) opowiadania, ballady, dramatu romantycznego, hymnu, fraszki, przypowieści, tragedii

tworzy ustnie i pisemnie różne wypowiedzi, w zależności od sytuacji i potrzeb, np.: dialogi proste i rozwinięte opisy(sytuacji i przeżyć)

opis dzieł sztuki, przedmiotów

charakterystyka postaci literackiej, rzeczywistej, filmowej,

sprawozdanie z lektury

recenzje, komunikaty, notatki, relacje, instrukcje

rozróżnia informacje werbalne i niewerbalne, mieszane;

rozróżnia kryteria merytoryczne, kryteria autorytetu jako podstawy oceny, opinii, sądu

odczytuje treści zgodnie ich występowaniem w tekście literackim (czas, przestrzeń, bohaterowie, fabuła, sytuacja liryczna), charakteryzuje osobę mówiącą w utworze

dokonuje starannej redakcji tekstu napisanego ręcznie i na komputerze (np. formatowanie, justowanie, korekta)

rozpoznaje typy wypowiedzi: zwierzenie, wyznanie, list, portret, komunikat reklamowy, wypowiedzi o toku dyskursywnym, realizujące zwłaszcza funkcję impresywną, nakłaniającą

opisuje uczucia, które budzi w nim dzieło; rozpoznaje problematykę utworu rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową

stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat

sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny

rozróżnia gatunki publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne (artykuł, wywiad, reportaż)

odczytuje reklamę i rozpoznaje niektóre sposoby manipulowania odbiorcą

objaśnia funkcje tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego

tworząc wypowiedzi, dąży do precyzyjnego wysławiania się; starannie dobiera leksykę, wykorzystuje wiedzę o składni i fleksji

rozpoznaje założenia komunikacji i etyki komunikacyjnej (logiczność/nielogiczność, uczciwość/nieuczciwość, lojalność/nielojalność, odpowiedzialność, dobro/ zło, miłość/nienawiść, cierpienie/przebaczenie, agresja, wulgaryzacja);

rozpoznaje role intymne i oficjalne

wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu słownictwa (archaizmów, zdrobnień, zapożyczeń, neologizmów, metafor), składni (powtórzenia, pytań retorycznych, różnego rodzaju zdań i równoważników), fonetyki (rymu, rytmu, wyrazów dźwiękonaśladowczych

zabiera głos w dyskusji, uzasadnia swoje zdanie, dobiera argumenty, włącza się do dyskusji, podsumowuje rozważania

stosuje zasady etykiety językowej

przestrzega zasady etyki mowy w różnych sytuacjach komunikacyjnych (elektroniczne środki przekazu informacji)

rozpoznaje cechy stylu funkcjonalnego

przypisuje czytany utwór do epiki, liryki lub dramatu

tworzy plan twórczy swojej wypowiedzi

zna zasady wymawiania samogłosek nosowych, grup spółgłoskowych

wskazuje elementy dramatu: akt, scena, tekst główny, tekst poboczny, monolog, dialog

przygotowuje tekst do wygłoszenia (recytacji) zgodnie z podstawowymi zasadami dykcji

rozpoznaje części mowy, m.in. formy czasowników , imiesłowy, rzeczowniki tworzone od innych części m.

buduje komentarz interpretacyjny tekstu kultury i przestawia argumenty zaczerpnięte z tekstu

wyraża stany uczuciowe, rozpoznaje i nazywa uczucia

odróżnia temat fleksyjny od końcówki

wykorzystuje w interpretacji konteksty, np. biograficzny, historyczny

tworzy porównania w celu urozmaicenia, ożywienia, uplastycznienia wypowiedzi

rozróżnia zdania pojedyncze i złożone

zna biografię, np.:

A. Mickiewicza,

J. Słowackiego, B. Prusa,

H. Sienkiewicza

skraca i rozwija wypowiedź na różne sposoby

rozpoznaje rodzaje podmiotów, orzeczeń, opisuje grupę podmiotu i orzeczenia

w kontekście zróżnicowanych postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, etycznych, kulturowych kształtuje swoją tożsamość

dobiera odpowiednie związki wyrazowe (stałe, okazjonalne) w zależności od tematu i adresata

rozpoznaje temat słowotwórczy i formant w wyrazach pochodnych

uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury (teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne)

wprowadza cytaty

dostrzega zróżnicowanie słownictwa (skróty, skrótowce, eufemizmy, wulgaryzmy,); rozpoznaje wyrazy rodzime i zapożyczone

na podstawie tekstów kultury opisuje i poddaje refleksji następującą problematykę: „świat jako teatr”, „kulturowe role, np. rycerz”, „człowiek wobec dobra i zła”, „funkcja mitów, legend, historii”, „twórczość, miłość, religia a sens życia”

rozpoznaje i stosuje w zależności od sytuacji i potrzeb: skróty, skrótowce, wyrazy zapożyczone zachowuje normę językową (m.in. ortograficzną i interpunkcyjną)

korzysta z różnych źródeł informacji (słowniki, encyklopedie, leksykony, teksty popularnonaukowe

znajduje w tekstach kultury popularnej nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków

stosuje zasady etykiety językowej (formy grzecznościowe)

KLASA DRUGA

Teksty kultury wskazane w Podstawie programowej (w spisie znajdują się tytuły tekstów zawartych w podręczniku dla klasy II)

  1. Jerome David Salinger Buszujący w zbożu

  2. Adam Mickiewicz Oda do młodości

  3. Księga Rodzaju i Księga Wyjścia (wskazane rozdziały)

  4. Wisława Szymborska Na wieży Babel; Utopia

  5. Sławomir Mrożek Słoń; Wesele w Atomicach

  6. Ryszard Kapuściński Imperium (fragment)

  7. Ursula Le Guin Czarnoksiężnik z Archipelagu

  8. Bolesław Prus Faraon (fragment)

  9. Bolesław Prus Z legend dawnego Egiptu

  10. Jan Kochanowski Do fraszek

  11. Arthur Conan Doyle Przygody Sherlocka Holmesa

  12. Aleksander Fredro Zemsta

  13. A. de Saint Exupéry Mały Książę

  14. Konstanty Ildefons Gałczyński Niobe; Prośba o wyspy szczęśliwe

  15. Jan Kochanowski Tren I, V, VII, VIII, X, XIX

  16. Ignacy Krasicki Bajki (wybrane utwory)

  17. Utwory wskazane przez uczniów

  18. Komiks Imperialny rozmach

  19. Teksty publicystyczne

  20. Wybrany film, np. Syzyfowe prace, reż. P. Komorowski, Polska, 2000

  21. Ilustracje obrazów, fotografii, rysunków, plakatów

Osiągnięcia ucznia w poszczególnych obszarach

I Odbiór i wykorzystanie zawartych w nich informacji

Uczeń:

II Analiza i interpretacja tekstów kultury

Uczeń:

III Tworzenie wypowiedzi

Uczeń:

odbiera komunikaty pisane (artykuły prasowe informacyjne, polemiczne, interwencyjne, reklamowe)

rozpoznaje odmiany gatunkowe powieści: współczesnej, historycznej, parabolicznej, fantasy, detektywistycznej, młodzieżowej

tworzy ustnie i pisemnie różne wypowiedzi, w zależności od sytuacji i potrzeb (jak w kl. I oraz streszczenia, przemówienia)

odróżnia informacje o faktach od opinii; rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem

rozpoznaje cechy gatunkowe: powieści, noweli, reportażu literackiego, komedii, ody, trenu, bajki

formułuje na piśmie wypowiedź odznaczającą się spójnym, logicznym wywodem myśli (stosuje „spinacze” tekstu)

rozpoznaje wypowiedzi o charakterze perswazyjnym, a także intencje wypowiedzi, m.in. manipulację

odczytuje treści zgodnie ich występowaniem w tekście literackim (jak w klasie I)

przekształca dialog w opowiadanie, stosując mowę zależną;

opisuje przedmioty, krajobraz, postaci (z elementami charakterystyki)

rozróżnia gatunki publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne (wywiad, reportaż)

wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu słownictwa (jak w kl. I )

rozpoznaje sposoby manipulowania odbiorcą w różnych tekstach kultury i reagować na nie

rozpoznaje typy, odmiany, gatunki wypowiedzi (ogłoszenie, zaproszenie, zawiadomienie, dedykacje)

objaśnia funkcje tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego; wykorzystuje w interpretacji konteksty, np. biograficzny, historyczny

zabiera głos w dyskusji, (jak w kl. I oraz dobiera argumenty i kontrargumenty, włącza się do dyskusji, inicjuje dyskusję);

rozpoznaje i wyraża bezpośrednio i pośrednio różne intencje

rozpoznaje styl potoczny, naukowy, popularnonaukowy, kancelaryjno-urzędowy

przypisuje czytany utwór do epiki, liryki lub dramatu

tworzy plan odtwórczy; streszcza krótki tekst

zna zasady wymawiania samogłosek nosowych, grup spółgłoskowych

wskazuje elementy dramatu: akt, scena, tekst główny, tekst poboczny, monolog, dialog

przygotowuje tekst do wygłoszenia (recytacji) zgodnie z podstawowymi zasadami dykcji

rozpoznaje części mowy, np. czasowniki zakończone na -no, -to; rzeczowniki złożone, przymiotniki złożone, rzeczowniki odrzeczownikowe, przymiotniki odrzeczownikowe

znajduje w tekstach kultury popularnej nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków

wyraża różne stany uczuciowe, rozpoznaje i nazywa uczucia; formułuje pytania szczegółowe, ogólne i problemowe, zależnie od okoliczności

zna części zdania (np. orzeczenie imienne, którego składnikiem jest rzeczownik z przymiotnikiem)

uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury (jak w kl. I )

tworzy porównania w celu urozmaicenia, ożywienia, uplastycznienia wypowiedzi

rozróżnia zdania podrzędnie; wypowiedzenia złożone (dwa i więcej zdań składowych)

zna biografię np. Jana Kochanowskiego, Ignacego Krasickiego, Al. Fredry

korzysta z różnych źródeł informacji (np. słowniki itp.)

dostrzega zróżnicowanie słownictwa (jak w kl. I), rozpoznaje wyrazy wieloznaczne

buduje komentarz interpretacyjny tekstu kultury i przestawia argumenty zaczerpnięte z tekstu

dobiera odpowiednie związki wyrazowe (stałe, okazjonalne) w zależności od tematu i adresata oraz sytuacji porozumiewania się

zna budowę hasła słownikowego

rozpoznaje i definiuje wartości pozytywne i ich przeciwieństwa

rozpoznaje i stosuje niektóre środki retoryczne: apostrofa, pytanie retoryczne, gradacja, przeciwstawienie, powtórzenie

rozpoznaje zrosty, zestawienia, złożenia

świadomie realizuje normy językowe i zwyczaj językowy

na podstawie tekstów kultury opisuje i poddaje refleksji następującą problematykę: „bunt i marzenie”, „na wieży Babel”, „w labiryncie życia”, „motyw Fortuny”, „motyw utopii”, „motyw nadziei i wiary”

opracowuje redakcyjnie własny tekst z zachowaniem reguł gramatycznych, ortograficznych, interpunkcyjnych; świadomie, odpowiedzialnie korzysta z Internetu

KLASA TRZECIA

Teksty kultury wskazane w Podstawie programowej (w spisie znajdują się tytuły tekstów zawartych w podręczniku dla klasy III)

  1. Małgorzata Musierowicz Pulpecja (fragment)

  2. Ewangelia św. Mateusza (wybrane rozdziały)

  3. Ewangelia św. Łukasza (wybrane rozdziały)

  4. Zbigniew Herbert Pan Cogito a pop; Tren Fortynbrasa; Pan od przyrody; Rozważania o problemie narodu

  5. Paulo Coelho Alchemik

  6. N. H. Kleinbaum Stowarzyszenie umarłych poetów

  7. Molier Skąpiec

  8. Maria Konopnicka A jak poszedł król na wojnę

  9. Władysław Broniewski Żołnierz polski

  10. Krzysztof Kamil Baczyński Z głową na karabinie

  11. Juliusz Słowacki Testament mój

  12. Aleksander Kamiński Kamienie na szaniec

  13. Ida Fink Zabawa w klucz; Wariat

  14. Miron Białoszewski Pamiętnik z powstania warszawskiego (fragmenty)

  15. Czesław Miłosz Piosenka o porcelanie

  16. Wisława Szymborska Koniec i początek

  17. Jan Twardowski Bez kaplicy, Bóg

  18. Utwory wskazane przez uczniów

  19. Teksty publicystyczne

  20. Wybrany film, np. Akcja pod Arsenałem, reż J. Łomnicki, Polska, 1977

  21. Ilustracje obrazów, fotografii, rysunków, plakatów

Osiągnięcia ucznia w poszczególnych obszarach

I Odbiór i wykorzystanie zawartych w nich informacji

Uczeń:

II Analiza i interpretacja tekstów kultury

Uczeń:

III Tworzenie wypowiedzi

Uczeń:

zna cechy wywiadu, dostrzega różnice między wywiadem prasowym, radiowym, telew.

odczytuje treści zgodnie ich występowaniem w tekście literackim (jak w klasie I i II)

tworzy ustnie i pisemnie: wywiady, referaty, recenzje, eseje

rozpoznaje różnice między informacją prasową a recenzją

rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobowa

gromadzi materiał do recenzji, wywiadu, referatu, eseju

zna cechy stylu artystycznego, rozpoznaje środki stylistyczne

doskonali umiejętności stylistyczne (swój styl)

wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu słownictwa (jak w klasie I i II)

tworzy trafne porównania i metafory w celu urozmaicenia, ożywienia wypowiedzi

rozpoznaje cechy kultury i języka swojego regionu (zna pojęcie gwary, dialektu, dialektyzacji)

objaśnia funkcje tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego

stylizuje własny tekst na język wybranej epoki

wskazuje cechy języka potocznego;

rozpoznaje odmiany środowiskowe języka np. gwarę młodzieżową

znajduje w tekstach kultury popularnej nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych (jak w kl. I i II)

przekształca wypowiedź potoczną (wybiera między typowością a indywidualizmem wypowiedzi)

zna strukturę i funkcje referatu

uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury (jak w kl. I )

przygotowuje i wygłasza referat

rozpoznaje stylizację archaiczną

rozpoznaje w liryce motywy tyrtejskie, lamentacyjne, autotematyczne

formułuje tezę/hipotezę

rozpoznaje związki frazeologiczne (wyrażenia, zwroty, frazy)

rozpoznaje cechy gatunkowe: powieści, opowiadania, pamiętnika, komedii, ody

przygotowuje tekst do wygłoszenia (recytacji)

rozumie sens i strukturę przysłów

buduje komentarz interpretacyjny tekstu kultury i przestawia argumenty zaczerpnięte z tekstu

objaśnia sens przysłów

zna zasady redagowania podania, życiorysu, CV,

listu motywacyjnego

jak w kl. I i II podejmuje problematykę: „poszukiwanie sensu życia”, „wolność od i wolność do”, „człowiek wobec „być i mieć”, „człowiek wobec historii”

redaguje podanie, CV, list motywacyjny, życiorys

odróżnia przypis od opisu bibliograficznego

zna teksty literacki i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela

sporządza adres bibliograficzny

  1. OCZEKIWANE REZULTATY PO KLASIE III GIMNAZJUM

Uczeń umie samodzielnie:

  1. SPOSBY OCENIANIA REZULTATÓW PRACY UCZNIA