DZIECKO UPOŚLEDZONE I OPUŹNIONE UMYSŁOWO
Niedorozwój umysłowy = Upośledzenie umysłowe - Powstały w okresie rozwojowym stan w którym sprawność intelektualna jest istotnie mniejsza od przeciętnej (100 pkt.)
Opóźnienie umysłowe - Jest to okresowe opóźnienie/zahamowanie rozwoju umysłowego, które z biegiem czasu wyrównuje się.
Otępienie - Jest to upośledzenie rozwoju umysłowego pojawiające się po zakończeniu okresu rozwojowego. Dotyczy osób starszych. Ma charakter postępujący.
Stopnie upośledzenia umysłowego
Podstawą klasyfikacji jest iloraz inteligencji (I.I.), czyli stosunek wieku umysłowego do wieku rzeczywistego.
Norma: 70 - 130
Upośledzenie umysłowe lekkie: 50 - 70 punktów
Upośledzenie umysłowe umiarkowane: 35 - 49 punktów
Upośledzenie umysłowe znaczne: 20 - 34 punkty
Upośledzenie umysłowe głębokie: poniżej 20 punktów
Ociężałość umysłowa (norma): 70 - 80 punktów
Przyczyny upośledzenia umysłowego
Biologiczne (organiczne)
Genetyczne - ok. 25%, np.: Zespół Downa
Środowiskowe - ok. 25%
* powstałe w okresie życia płodowego (np.: zakażenie wirusem różyczki, cytomegali, toksoplazmozy)
* powstałe w okresie okołoporodowym (np.: niedotlenienie, poród kleszczowy)
* powstałe we wczesnym okresie rozwojowym, np.:
- choroby zakaźne do 2 r.ż. (świnka, zapalenie opon mózgowych, odra)
- urazy głowy (2 - 8 lat)
- poszczepienne odczyny mózgowe
- zaburzenia endokrynologiczne, np.: niedoczynność tarczycy
- zatrucia, np.: ołowiem
Psychospołeczne - ok. 50%
Upośledzenie lekkie
Stanowi 85% wszystkich upośledzeń.
Jako osoby dorosłe osiągają wiek umysłowy dziecka 9 -12 letniego.
Występuje powierzchowność zainteresowań, zainteresowania typowe dla wieku młodszego (infantylizm). Potrafią porozumiewać się z otoczeniem, zawierają/nawiązują kontakty. Słownictwo jest ubogie. Uwaga jest mało podzielna. Wyobraźnia jest uboga. Myślenie powolne. Mają kłopoty z porównywaniem (różnice, podobieństwa). Problemy z dostrzeganiem sytuacji jako całości. Problem z myśleniem abstrakcyjnym i wyciąganiem wniosków. Bywają bardzo gadatliwe - łatwo nawiązują kontakty. Występuje chwiejność reakcji emocjonalnych.
!!! Osłabienie krytycyzmu wobec siebie !!!
Duża część pochodzi z rodzin dysfunkcyjnych.
Mogą ukończyć szkoły specjalne, szkoły zawodowe, zdobyć zawód i podjąć pracę. Wymagają pomocy innych osób, szczególnie w sytuacjach stresujących.
Upośledzenie umiarkowane i znaczne
Upośledzenie umiarkowane stanowi 10% wszystkich upośledzeń.
Upośledzenie znaczne stanowi 3-4% wszystkich upośledzeń.
Jako osoby dorosłe z upośledzeniem umiarkowanym osiągają wiek umysłowy dziecka 8-letniego, a ze znacznym 6-letniego.
Występuje upośledzenie znaczne mowy i myślenia, są zorientowane w czasie i przestrzeni. Odróżniają osoby znane od obcych, okazują uczucia. Są przymilne, a niekiedy złośliwe i agresywne. U dzieci występuje bardzo prymitywny sposób zabawy (np.: kółeczkiem). Potrafią ustrzec się typowych niebezpieczeństw. Znaczne upośledzenie zdolności uczenia. Wolniej uzyskują samodzielność w czynnościach samoobsługowych, ale jak dużo ćwiczą są w wstanie je wykonać. Mogą pracować w domu pod opieką innej osoby, wymagają znacznej pomocy w życiu.
Upośledzenie głębokie.
Jako osoby dorosłe osiągają wiek umysłowy dziecka 3-letniego.
Upośledzenie głębokie stanowi 1-2% wszystkich upośledzeń.
Nie rozpoznają otoczenia, bardzo często nie poznają bliskich. Nie mówią prawie wcale, wydają nieartykułowane dźwięki, hałaśliwie je wykrzykują. Nie rozumieją często mowy, czasami pojedyncze słowa. Tylko niektóre osoby sygnalizują potrzeby biologiczne. Bardzo rzadko okazują uczucia.
Wszystkie dzieci
Występuje nadmierne podniecenie i ruchliwość albo apatia i osowienie,
Cechy fizyczne:
nieproporcjonalna budowa ciała
specyficzne rysy twarzy
nieforemna czaszka
nieprawidłowe uzębienie
małogłowie
!!! Nie zawsze wygląd świadczy o stopniu upośledzenia !!!
Metody terapii z dziećmi upośledzonymi
W zależności o stanu dziecka prowadzi się terapię:
psychologiczną
pedagogiczną
logopedyczną
leczniczą
rehabilitacyjną
oraz hipoterapię, dogoterapię, hydroterapię, muzykoterapię.
METODY PRACY z dziećmi upośledzonymi
Gimnastyka mózgu - metoda Dennisona (powstanie jak najwięcej połączeń między półkulami)
Integracja sensoryczna (SI) - tzw. Naukowa zabawa
Ruch rozwijający Weroniki Sherborne
Pedagogika Marii Montesori („pomóż mi zrobić to samemu” - powolne dojście do celu)
Pobudzanie aktywności własnej, poprzez:
zabawy dotykowe i ćw. ruchowe
zabawy muzyczne i taniec
zabawy w wodzie
rysunek, malowanie (palcami)
zabawy różnymi masami (modelina, plastelina, kisiel) i produktami sypkimi (ryż, kolorowy żwirek)
Komunikacja pozawerbalna (mimika, język gestów, piktogramy)
Pozytywne motywowanie, itp. - dostrzeganie wszystkiego.
Rola opiekunki
zdobycie zaufania dziecka
niezniechęcanie się minimalnymi postępami
ważny jest pogodny nastrój
naukę czynności zaczynamy od prostych elementów, pokazujemy na obrazku, zdjęciu, filmie
łagodzimy napięcia emocjonalne
dbamy o estetyczny wygląd dziecka
dbamy o czystość tego dziecka
akceptować, ale nie rozpieszczać
pozwalamy na samodzielność, mobilizujemy
jak najlepiej poznać dziecko
Zespół Downa
Mocne strony:
łatwość nawiązywania kontaktów społecznych
chce być chwalone, lubi występy sceniczne
Słabe strony:
opóźniona mowa - prowadzić ćw. artykulacyjne
problemy ze słuchem
obniżone napięcie nerwowe - problemy z motoryką
rozwój funkcji poznawczych - utrudnione, czasem nie wykonalne: czytanie, liczenie i abstrakcyjne myślenie(nie występuje)
DZIECKO NIEWIDOME I NIEDOWIDZĄCE
Osoba niewidoma - osoby, które absolutnie nic nie widzą od urodzenia, albo wczesnego dzieciństwa.
Ociemniali - osoby, które straciły wzrok później, po okresie dojrzewania, np.; zaćma.
Osoby słabo widzące - osoby, które na tablicy w czasie badania wzroku widzą tylko dwa największe rzędy liter.
Osoby szczątkowo widzące - osoby, które na tablicy w czasie badania wzroku widzą tylko największą literę i to z odległości 3 m.
Osoby niedowidzące - osoby z wadami wzroku, np.: krótkowzroczność
Do polskiego związku niewidomych mogą należeć osoby niewidome, ociemniałe, słabo widzące i szczątkowo widzące.
Przyczyny zaburzeń widzenia
Wady refrakcji - krótkowzroczność, dalekowzroczność, astygmatyzm
Jaskra
Zaćma
Uszkodzenie nerwu wzrokowego
Wady wzrodzone ukł. nerwowego, czaszki, oczodołów, gałki ocznej
Stany zapalne gałki ocznej
Nowotwory gałki ocznej
Zatrucie, np.: alkoholem metylowym
Urazy oka
Czasami po chorobach zakaźnych (odra, krztusiec, płonica) może dojść do pogorszenia się wzroku chwilowo lub na stałe
Fizyczny rozwój dziecka niewidomego
w pierwszych miesiącach życia przebiega tak jak u dziecka zdrowego (I kwartał)
dziecko potrzebuje więcej czasu na lokalizację przedmiotu, podawać „grające” przedmioty.
potrafi zlokalizować przedmiot w 7-12 m.ż
bawi się własnym ciałem, interesuje się nim
może wystąpić przywiązanie do rzeczy znanych dziecku, a niechęć do nowych przedmiotów (starać się to zmienić)
niechęć do jedzenia łyżeczką (w czasie przejścia z butelki)
opóźnienie lokomocji (nie zna otoczenia)
później siada, raczkuje, wstaje i zaczyna samodzielnie chodzić
chodzą sztywno i niepewnie
czasami mają problem ze skakaniem i bieganiem
często pojawiają się wady kręgosłupa, zwiotczenie mięśni i wiązadeł
niekiedy pojawiają się BLINDYZMY (zachowania stereotypowe):
uciskanie gałek ocznych
kiwanie się do przodu i tyłu
kręcenie się w kółko
pocieranie dłoni o siebie
Psychiczny rozwój dziecka niewidomego
dziecko niewidome poznaje świat głównie zmysłem słuchu i dotyku
mogą pojawić się pewne opóźnienia w rozwoju mowy (dziecko nie widzi sposobu układania się ust podczas artykułowania i gestów)
są ostrożniejsze i rzadziej wykazują spontaniczną ciekawość świata (ze względu bezpieczeństwa)
wykazują lęk przed niepowodzeniem
występuje opóźnienie w zakresie samodzielności (brak naśladownictwa, częste wyręczanie)
uboższa ekspresja zewnętrzna (nie widzi co my pokazujemy, naszych gestów, mimiki)
utrudnione odczytywanie emocji innych ludzi
niskie poczucie własnej wartości
(ważne jest jak mówimy, jak śpiewamy, ile jest w tym ekspresji)
Społeczny rozwój dziecka niewidomego
W dużej mierze zależy od najbliższej rodziny
Czy nie izoluje dziecka, czy nie wyręcza, czy nie ochrania go za bardzo
Ważna jest edukacja przedszkolna (stres, nowe miejsce, rozłąka z rodzicami)
U dzieci wykształcana jest wrażliwość opuszków palców, przystosowanie do czytania alfabetu Brajla
W Polsce są 2 przedszkola dla dzieci niewidomych, oraz przedszkola specjalne dla dzieci niedowidzących
TYFLOPEDAGOGIKA - osoby niewidome i niedowidzące
SURDOPEDAGOGIKA - osoby niesłyszące i słabosłyszące
OLIGOFRENOPEDAGOGIKA - osoby upośledzone
Podstawowe problemy:
Stopnia niedowidzenia i czasu pojawienia się kalectwa
Zagrożenie bezpieczeństwa
Kłopoty z orientacją w nowym otoczeniu
Mała samodzielność
Poczucie odizolowania
Trudności w interpretowaniu sytuacji społecznych
METODY PRACY z dziećmi niewidomymi
Te same co u upośledzonych tylko dopasowane do potrzeb, tzn.:
Gimnastyka mózgu - metoda Dennisona (powstanie jak najwięcej połączeń między półkulami)
Integracja sensoryczna (SI) - tzw. Naukowa zabawa
Ruch rozwijający Weroniki Sherborne
Pedagogika Marii Montesori („pomóż mi zrobić to samemu” - powolne dojście do celu)
Pobudzanie aktywności własnej, poprzez:
zabawy dotykowe i ćw. ruchowe
zabawy muzyczne i taniec
zabawy w wodzie
rysunek, malowanie (palcami)
zabawy różnymi masami (modelina, plastelina, kisiel) i produktami sypkimi (ryż, kolorowy żwirek)
Komunikacja pozawerbalna (mimika, język gestów, piktogramy)
Pozytywne motywowanie, itp. - dostrzeganie wszystkiego.
Opieka nad dzieckiem niewidomym
Korygowanie wady wzroku
Wizyty u lekarza
Systematyczne zażywanie leków
Leczenie operacyjne
Ćwiczenia ortopedyczne
Ułatwienie orientacji w otoczeniu
Nieprzekładanie przedmiotów
Otoczenie musi być bezpieczne (jak najmniej sprzętów)
Systematyczne uczenie samoobsługi (samodzielności)
Umożliwienie kontaktu z innymi dziećmi
Nie dotykać dziecka bez ostrzeżenia
Mówimy o każdej czynności
Nie krzyczymy i nie wykonujemy gwałtownych ruchów
Organizując czas wolny dzieciom możemy:
Słuchanie dźwięków (otoczenie, muzyka)
Zabawy masami (np.: glina)
Rozpoznawanie przedmiotów codziennego użytku
Rozpoznawanie zapachów (kwiatów, warzyw, owoców, potraw)
Zabawy kontaktowe
Dopasowywanie kształtów do otworów
DZIECKO GŁUCHE I NIEDOSŁYSZĄCE
Badania przesiewowe słuchu u noworodków
czy są zaburzenia, czy nie
czy dziecko reaguje na dźwięk
są im poddawane wszystkie noworodki
jeśli nie ma to dostaje certyfikat
jeśli są to dostaje skierowanie do audiologa i zaczyna się rehabilitacja
Przyczyny wad słuchy:
wrodzone
powstałe w okresie ciąży, np.: toksoplazmoza, cytomegalia, opryszczka, różyczka
wrodzone wady małżowiny usznej, przewodu słuchowego, rozszczep podniebienia
używanie używek przez mamę
genetyczne
głuchota dziedziczna
zagrożenia okresu okołoporodowego
poród kleszczowy
intensywna terapia przez czas dłuższy niż 7 dni
mechaniczna wentylacja przez czas dłuższy niż 5 dni
punktacja w skali Apgard 0-4
wcześniactwo poniżej 33 tyg ciąży
stosowanie leków ototoksycznych, np.: amikacyna
Zaburzenia we wczesnym dzieciństwie
Poważne infekcje w okresie noworodkowym
Choroby zakaźnie (0-2), np.: odra, szkarlatyna
Urazy głowy z utratą przytomności lub złamaniem kości czaszki
Wysiękowe zapalenie ucha, jeśli trwa powyżej 3 miesięcy, nawracające (trąbka słuchowa u dzieci jest krotka i bardziej prosta)
Przewlekłe choroby takie jak cukrzyca
Uszkodzenia akustyczne (np.: słuchanie za głośno muzyki, telefizora)
Fazy rozwoju mowy dziecka słyszącego i niesłyszącego.
|
Dziecko słyszące |
Dziecko niesłyszące |
1 |
Gruchanie - I kwartał |
Gruchanie - rozwija się do wieku przedzszkolnego |
2 |
Gaworzenie - II, III, IV kwartał |
Brak gaworzenia |
3 |
Mowa bierna - od II, III kwartału |
Brak mowy biernej (częściowy lub całkowity) |
4 |
Wyrazy z powtarzaną sylabą (12-15m) |
Jako efekt długotrwałej systematycznej rehabilitacji występują takie same etapy jak u dziecka słyszącego, lecz znacznie później. |
5 |
Wyrazy dźwiękonaśladowcze (12-18m) |
|
6 |
Wyraz ze zróżnicowaną sylabą - powyżej 18m |
|
7 |
Nazwa czynności - powyżej 18m |
|
8 |
Zlepki i zdania pojedyncze nierozwinięte - ok. 2 r.ż. |
|
9 |
Zdanie pojedyncze rozwinięte i zdania złożone - ok. 3 r.ż |
Zdania pojedyncze rozwinięte, a zdania złożone najczęściej nie występują. |
Rodzaje niedosłuchu
(ze względu na stopień ubytku słuchu)
Lekki ubytek słuchu 21-40 dB
Średni ubytek słuchu 41-70 dB
Poważny ubytek słuchu 71-90 dB
Głęboki ubytek słuchu 91 dB i więcej
Rodzaje niedosłuchu
(za względu na umiejscowienie wady)
Odbiorczy
Przewodzeniowy (można usunąć przyczynę)
Charakterystyka rodzajów niedosłuchu
LEKKI
Dziecko nie słyszy mowy cichej i szeptu
Nie słyszy mowy w hałaśliwym otoczeniu
Ma problem z różnicowaniem głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych
ŚREDNI
Dziecko nie słyszy mowy cichej i szeptu
Nie słyszy mowy w hałaśliwym otoczeniu
Ma problem z różnicowaniem głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych
Nie słyszy mowy z dalszej odległości
Nie słyszy intonacji wypowiedzi
Nie rozumie znacznej części audycji radiowych, tekstów piosenek i nagrań audio
Nie rozumie tekstów filmów zagranicznych z da bingiem
Niewiele kojarzy z przedstawień teatralnych, szczególnie lalkowych (jeśli są w teatrze to powinny siedzieć blisko sceny, żeby widzieć ruchy ust)
POWAŻNY
Słaby rozwój mowy we wszystkich zakresach
Dziecko nie reaguje adekwatnie na dźwięki otoczenia
Mowę odbierają tylko drodze wzrokowo-słuchowej (musi widzieć osobę mówiącą)
GŁĘBOKI
Słaby rozwój mowy we wszystkich zakresach
Głos jest głuchy lub piskliwy
Mowa nosowa
Często zakłócona jest melodia mowy i intonacja
Dziecko mówi bardzo szybko, albo nadmiernie przeciąga głoski
Mowę odbiera głównie na drodze wzrokowej
Dzieci mogą uczęszczać do przedszkoli i szkół specjalistycznych lub rzadziej do szkół integracyjnych, a przy lekkim niedosłuchu do szkół masowych
Zakres niepełnosprawności zależy od:
Stopnia i rodzaju niedosłuchu
Środowiska w którym żyje
Postawy rodziców i otoczenia najbliższych
Możliwości kontaktu z osobami niedosłyszącymi
Czasu pojawienia się niedosłuchu - kiedy była diagnoza
Czasu rozpoczęcia rehabilitacji
Intensywności rehabilitacji
METODY TERAPII (pracy z dziećmi)
Gimnastyka mózgu - metoda Dennisona (powstanie jak najwięcej połączeń między półkulami)
Integracja sensoryczna (SI) - tzw. Naukowa zabawa
Ruch rozwijający Weroniki Sherborne
Pedagogika Marii Montesori („pomóż mi zrobić to samemu” - powolne dojście do celu)
Pobudzanie aktywności własnej, poprzez:
zabawy dotykowe i ćw. ruchowe
zabawy muzyczne i taniec
zabawy w wodzie
rysunek, malowanie (palcami)
zabawy różnymi masami (modelina, plastelina, kisiel) i produktami sypkimi (ryż, kolorowy żwirek)
Komunikacja pozawerbalna (mimika, język gestów, piktogramy)
Pozytywne motywowanie, itp. - dostrzeganie wszystkiego.
Alfabet palcowy > przy nazwisku
Język migowy > używamy obydwu metod
Nauka pisania (jeśli trochę słyszą)
Opieka lekarska
Właściwe aparatownie
Postępowanie z małym dzieckiem słabosłyszącym
Jak najwcześniejsze rozpoznanie rodzaju i głębokości zaburzenia, aby dostosować metodę korygowania niedosłuchu (aparat, implant) oraz rozpocząć rehabilitację. Najlepiej ok. 4-6 miesiąca życia.
Zanim dziecko otrzyma aparat.
Rozpoczynamy tzw. „WYCHOWANIE SŁUCHOWE” tzn.:
Mówimy do dziecka podczas zabaw i wszystkich czynności pielęgnacyjnych - należy mówić wprost do ucha dziecka i jak najwięcej śpiewać. Należy mówić głosem „śpiewającym” tak, aby głos był odbierany jako coś przyjemnego. Nie krzyczymy!!!
Mówimy do dziecka twarzą w twarz, aby dziecko „opatrzyło się z mową”. Mówimy nieco głośniej niż zazwyczaj.
Od 3 m-ca życia siadamy z dzieckiem na krotki czas pomiędzy głośnikami z których płynie muzyka - obserwujemy reakcję dziecka.
Gramy na instrumentach muzycznych (pianino, organki, akordeon).
Gdy dziecko otrzyma aparat:
Zakładamy początkowo 4 razy dziennie na ok. 10 minut - dziecko musi przyzwyczajać się stopniowo.
Mówimy „do aparatu”. Wyraźnie intonujemy, aby nauczyć dziecko, że siła i brzmienie głosu mają szczególne znaczenie.
Dostarczamy dziecku zabawki wydające różne dźwięki - muszą być w zasięgu jego rączek.
Demonstrując dźwięk używamy wyrazów dźwiękonaśladowczych.
Mówiąc, staramy się aby twarz była na wysokości twarzy dziecka i była dobrze oświetlona.
Wołamy dziecko z różnych odległości zanim nas zobaczy.
Uśmiechamy się do dziecka.
Świadomie wywołujemy różne dźwięki w otoczeniu, np.: szelest.
Rozbudzamy zainteresowanie różnymi odgłosami (telefon, dzwonek, mikser, zamykanie drzwi, szuflad) - dźwięki nie mogą się nakładać.
Wykonujemy ćwiczenia układu artykulacyjnego.
Prowadzimy zabawy ruchowe przy muzyce.
Uczymy rozładowywania negatywnych emocji za pomocą głosu i mimiki, a nie w formie rzucania się na podłogę, drapania i bicia.
Przepisy prawne dotyczące dzieci niepełnosprawnych:
Rozporządzenie M.E.N. i S. z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych i integracyjnych.
Rozporządzenie M.E.N. i S. z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach.
AUTYZM - ISTOTA, OBJAWY, POSTĘPOWANIE I METODY TERAPII.
Autyzm - jest to zaburzenie rozwojowe. Charakteryzuje się ograniczeniem lub brakiem kontaktu ze środowiskiem, dziwacznością zachowań i zainteresowań.
Pierwsze objawy pojawiają się przed 3 rokiem życia.
Częściej występuje u chłopców niż u dziewczynek w stosunku 4:1.
Występuje na całym świecie, tylko w krajach wysoko uprzemysłowionych ze względu na większe możliwości medyczne wykrywany jest częściej.
2-6 osób na 1000 ma autyzm.
150-siąta kobieta jest matką dziecka z autyzmem (różne stopnie choroby).
Każde dziecko jest inne i powinno być traktowane indywidualnie.
Diagnoza
Diagnozowanie autyzmu jest procesem opartym na starannej i wnikliwej obserwacji dziecka w różnych sytuacjach:
w trakcie spontanicznej aktywności
w samotności
z rodzicami
z terapeutami
w sytuacjach społecznych
w reakcji z innymi ludźmi
we współpracy
z zabawie
przy realizacji zadań
Proces ten wymaga dużo czasu i konsultacji przynajmniej dwóch pedagogów i psychiatry.
Przyczyny:
!!! Nie ma konkretnej, jednoznacznej przyczyny !!!
uszkodzenia C.U.N.
alergie
uwarunkowane genetyczne
wiek ojca powyżej 40 lat
po szczepiące świnka, odra, różyczka
zatrucia rtęcią
OBJAWY
Trudności w kontaktach z innymi dziećmi
Śmiech (chichot) nieodpowiedni do sytuacji
Kontakt wzrokowy ograniczony lub brak kontaktu wzrokowego
Wyraźna niewrażliwość na ból
Chęć pozostania w samotności, trzymanie się na uboczu
Kręcenie przedmiotami
Niewłaściwe przywiązanie do przedmiotów
Zauważalna nadmierna lub skrajnie ograniczona ruchliwość fizyczna
Niepodatność na zwykłe metody nauczania
Dążenie do monotonii; opór przed zmianami rutyny
Brak prawdziwego strachu przed niebezpieczeństwem
Ciągła dziwaczna zabawa
Echolalia (powtarzanie słów lub zdań w miejsce rozmowy)
Niechęć do przytulania (kiedy osoba dorosła inicjuje to przytulanie)
Brak odpowiedzi na bodźce słuchowe, pozorna głuchota
Trudności w wyrażaniu potrzeb, zamiast słów gestykulacja lub pokazywanie palcem
Napady złego nastroju - skrajna rozpacz bez wyraźnego powodu
Nierównomierny rozwój podstawowych i subtelnych zdolności ruchowych (może nie chcieć kopać piłki, ale potrafi stawiać klocki)
ZACHOWANIA DZIECKA AUTYSTYCZNEGO:
brak umiejętności nawiązywania odpowiednich do wieku kontaktów z rówieśnikami
zaburzenia mowy (brak mowy werbalnej lub niewielki zasób słownictwa, echolalia). Braku mowy dziecko nie próbuje kompresować za pomocą gestów i mimiki. Dzieci z rozwiniętą mową nie inicjują rozmowy
zaburzenia komunikacji niewerbalnej
ograniczony kontakt wzrokowy
kontakt fizyczny jest tylko wtedy, gdy dziecko samo go inicjuje
brak potrzeby dzielenia się z innymi swoimi osiągnięciami, swoim zadowoleniem (dziecko nie chwali się)
wykorzystywanie innych osób jedynie jako „narzędzi”
nieokazywanie uczuć
niechęć do zmian
stereotypie - powtarzające się rutynowe zachowania, np.: kilkugodzinne kręcenie kółkiem (zachowania stereotypowe)
manieryzmy ruchowe, np.: trzepotanie lub machanie rączkami, dziwne ruchy całego ciała
zabawa jest schematyczna - nie potrafią bawić się na „niby”
paniczne lęki połączone z agresją lub autoagresją
brak abstrakcyjnego myślenia
nadwrażliwość na zmiany pogody
ZABURZENIA SENSORYCZNE - występuje zaburzone funkcjonowanie jednego lub kilku zmysłów. Może występować nadwrażliwość lub zbyt mała wrażliwość.
SŁUCH (90 - 95%) - zatykanie uszu, uderzanie głową, krzyk lub przytulanie się do głośnych urządzeń.
WZROK - lęk przed dużą przestrzenią, przed schodzeniem po schodach, zasłanianie i mrużenie oczu lub wpatrywanie się w błyszczące, jaskrawe, wirujące przedmioty.
DOTYK - unikanie kontaktu, silna reakcja na ból lub jej brak, unikanie delikatnego dotyku (różna powierzchnia ciała może mieć różną wrażliwość)
SMAK - tolerancja, np.: dwóch potraw
WĘCH - wąchanie wszystkiego, lub unikanie zapachów
10% osób z autyzmem przejawia genialne zdolności w pewnych wąskich dziedzinach, najczęściej w muzyce, mechanice, matematyce, plastyce.
Zaburzenia sensoryczne są efektem nieprawidłowego przetwarzania bodźców w C.U.N.
METODY TERAPII dziecka autystycznego
Nie ma dwóch takich samych osób z autyzmem. Dlatego metody terapii są indywidualnie dobierane i modyfikowane przez zespół specjalistów.
Metoda holdingu (wyuczonego kontaktu) - celem metody jest budowanie lub przywrócenie więzi emocjonalnej pomiędzy matką a dzieckiem, poprzez wymuszanie bliskiego kontaktu fizycznego. Musi być prowadzona regularnie. Faza Konfrontacji- matka zachęca do kontaktu wzrokowego dziecko, siada na krześle i bierze dziecko na kolana twarzą do siebie. Faza Odrzucenia- dziecko próbuje uciekać oraz płacze, kopie, pluje, wyrywa się. Taki stan może trwać wiele godzin. Faza Rozwiązania- uspokojeni dziecka, intensywny kontakt wzrokowy, wyciszenie. Dziecko rozpoznaje matkę, dotyka jej twarzy.
Metody niedyrektywne (podążanie za dzieckiem) Metoda opcji- Terapeuta przyjmuje propozycję zabawy ze strony dziecka, naśladuje jego zachowanie oraz akceptuje fakt, że dziecko może odrzucić proponowane przez niego formy aktywności. Terapeuta to partner dziecka, który chce się włączyć w świat przeżyć dziecka, poprzez przyjęcie postawy ucznia nie nauczyciela. Głównym celem jest nawiązanie kontaktu z dzieckiem. Odbywa się to w środowisku znanym dziecku, dopiero gdy widać efekty wchodzi się w nowe środowisko.
Terapia behawioralna- uczenie dzieci poszczególnych zachowań- przede wszystkim języka, samoobsługi, zabawy oraz radzenia sobie w sytuacjach społecznych, ekspresji uczuć(drobne kroczki).
Trening słuchowy (zakładanie dziecku słuchawek z muzyką kilka razy dziennie na jakiś czas).
Trening wzrokowy(mrugające, błyskające światła).
Wspomaganie komunikacji.
Integracja sensoryczna (naukowa zabawa).
Metoda Dennisona.
Ruch rozwijający Weroniki Sherborne.
Pobudzanie aktywności własnej, poprzez:
zabawy dotykowe i ćw. ruchowe
zabawy muzyczne i taniec
zabawy w wodzie
rysunek, malowanie (palcami)
zabawy różnymi masami (modelina, plastelina, kisiel) i produktami sypkimi (ryż, kolorowy żwirek)
Pedagogika Marii Montesori.
Hydroterapia, hipoterapia, muzykoterapia.
WSKAZÓWKI DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW
Terapia musi być systematyczna(konsekwentna mimo oporu dziecka)
Stale utrzymuj kontakt z dzieckiem bądź na jego wysokości
Uprzedzaj o wszystkich planowanych zmianach(np. pokazanie zdjęcia)
Dowiedz się co dla dziecka jest nagrodą (mniej ją zawsze przygotowaną)
Mów prostymi zdaniami, unikaj wielomówstwa, korzystaj z gestów i demonstracji
Nie używaj:
Idiomów(nie mów np. „Nie bądź taki szybki Bill.”)
Dowcipów- ze względu na podwójne znaczenie słów
Sarka zmów(np. „wspaniale”- gdy coś zrobiło źle)
Przezwisk, np. koleś, mądralo, głuptasie
Nazywaj przedmioty, zjawiska(stosuj etykietowanie sprzętów)
Okazuj ekspresję w czasie osiągnięć i nieposłuszeństwa dziecka
Uporządkuj świat dziecka(nie może być chaosu)
Ograniczaj bodźce, które wywołują negatywne emocje, natomiast stymuluj w przypadku niedowrażliwości
Obserwuj dziecko- o wszystkich nowych spostrzeżeniach mów terapeucie
Ściśle współpracuj z terapełtą
Leczenie:
Nie ma lekarstwa na tą chorobę.
Osoby z autyzmem powinny brać dodatkowe dawki magnezu i witaminy B6.
Ewentualnie leki objawowe, np.: przeciw lękom
Z powodu możliwości wystąpienia infekcji grzybem ważne jest leczenie dietetyczne.
Dieta eliminacyjna: gluten, konserwanty, słodycze, nabiał.
DZIECKO Z CHOROBĄ SIEROCĄ
Choroba sieroca (inaczej „hospitalizm”) - występujący u dziecka zespół zaburzeń w rozwoju fizycznym, ruchowym i psychicznym spowodowany długotrwałą rozłąką z osobami bliskimi.
Występuje u dzieci wychowywanych w placówkach opiekuńczych.
Może dotyczyć także dzieci mających dom i rodzinę, ale występują tam nieprawidłowe relacje.
FAZY CHOROBY SIEROCEJ
Faza protestu - krzyk i płacz.
Ponadto u małych dzieci występują: zaburzenia snu, wzmożona pobudliwość, utrata łaknienia, niepokój.
Starsze dzieci reagują agresją słowną i fizyczną (również autoagresją), oporem.
Koniec 3 i 5-go miesiąca jest okresem krytycznym dla rozwoju dziecka.
Faza rozpaczy - dziecko odczuwa lęk i zagrożenie.
Uznało, że protest jest daremny i zastąpiło go rozpaczą.
Dziecko jest smutne, apatyczne, często płacze, występują zaburzenia snu, kiwanie się, ssanie palca.
Faza wyobcowania (zobojętnienia) - dziecko obojętnieje, nie protestuje, wydaje się pozornie pogodzone z losem i przystosowane, jest posłuszne, uległe.
Aktywność ulega dalszemu zahamowaniu, występują zachowania stereotypowe oraz zahamowanie rozwoju umysłowego i emocjonalnego.
OBJAWY (w II fazie)
kołysanie się - gdy separacja jest świeża występuje epizodycznie, a w ciężkich przypadkach jest prawie permanentna (może być jedyną formą aktywności).
Dziecko, gdy się kołysze traci kontakt ze światem zewnętrznym
autoagresja, np.: uderzanie głową o łóżeczko
moczenie nocne (nawet do 14-15 roku życia)
zachowania stereotypowe, np.: kręcenie głową, rzucanie przedmiotami, stukanie zabawkami.
„pusty”, matowy wzrok
„sumitowanie” u niemowląt
ssanie palców, poduszki
apatia, przewlekłe stany depresyjne
brak uśmiechu
jąkanie
brak inwencji, słaba wyobraźnia
problemy z myśleniem abstrakcyjnym
obniżona odporność na infekcje
zwolnione tempo rozwoju fizycznego i umysłowego
niechęć do jedzenia, zaburzenia żołądkowo-jelitowe
„lepkość” uczuciowa, brak umiejętności nawiązywania prawidłowych więzi emocjonalnych
TERAPIA - 3 etapy
Stadium oswajania
Życzliwość, akceptacja, bez narzucania się dziecku, bez przekraczania bariery ustalonej przez dziecko.
Matka jest z dzieckiem i pozornie zachowuje bierność, akceptuje je takie jakie ono jest.
Stadium nawiązywania porozumienia
Dziecko po okresie spokoju zaczyna okazywać niepokój, agresję, następuje aktywizacja przeżytych w przeszłości stresów i wyrzucenie ich na zewnątrz. Jest to najtrudniejszy moment dla rodziców (zastępczych, adopcyjnych). W tym okresie osobą akceptowana jest ojciec, gdyż w placówce dziecko było otoczone głównie przez kobiety. Matkę traktuje tak jak kolejną opiekunkę z domu dziecka.
Stadium normalności
Dziecko zaczyna „czuć” i dochodzi do równowagi emocjonalnej, przywiązuje się do opiekunów (występują problemy emocjonalne i trudności w tworzeniu rodziny)
Zespół wyobcowania - całkowite wycofanie się z życia społecznego.
Osoby z chorobą sierocą w dorosłym życiu mają wiele trudności, m.in. w przywiązywaniu się do innych; mogą być przestępcami, tworzą kolejne rodziny dysfunkcyjne.
DZIECKO ZMĘCZONE I ZNUŻONE
Zmęczenie - jest to przeciążenie, obciążenie układu nerwowego. U dzieci jest spowodowane niedojżajością układu nerwowego.
I. Podział zmęczenia:
fizyczne
umysłowe
psychiczne (usunięcie czynnika stresującego)
II. Zmęczenie:
Ostre
możemy zlikwidować odpoczynkiem, wypoczynkiem
odpoczynek bierny - sen, relaks
odpoczynek czynny - odwrotny niż praca zawodowa
Przewlekłe (przemęczenie)
gdy wypoczynek jest niewystarczający lub gdy jest go brak
można zlikwidować poprzez dłuższy, zaplanowany wypoczynek
Zmęczenie jest potrzebne, bo chroni przed przemęczeniem, mechanizm obronny organizmu, daje nam znaki, że organizm jest zmęczony.
Znużenie - jest to zmęczenie będące wynikiem monotonii (kiedy zbyt długo wykonują taką samą zabawę).
Należy prowadzić zabawy naprzemiennie, zróżnicowanie, ciekawie, stosować ładne, ciekawe, estetyczne pomoce.
DZIECKO NERWOWE I ZNERWICOWANE
Cechy dziecka znerwicowanego
Objawy ze strony układów i narządów
im młodsze dziecko tym bardziej na pierwszy plan wysuwają się objawy ze strony układów i narządów, objawy mogą dotyczyć jednego lub kilku układów
Ukł. pokarmowy - zaburzenia łaknienia, biegunka lub zaparcia, wymioty, bóle brzucha
Ukł. oddechowy - przyspieszenie oddechu, duszność, objawy astmatyczne
Ukł. krążenia - przyspieszenie akcji serca, omdlenia, wzrost ciśnienia
Ukł. moczowy - moczenie dzienne I nocne, częstomocz
Ukł. nerwowy - bóle głowy, zaburzenia widzenia, omdlenia
Objawy psychonerwicowe
u małych dzieci mogą w ogóle nie występować, a im dziecko starsze tym wychodzą na pierwszy plan
Reakcje hiperkinetyczne (cechy nadpobudliwości)
Reakcje lękowe i koszmarne sny (koszmary senne - ok. 2,5 roku), brak pewności siebie, lęk przed pewnością, zwierzętami, burzą, itp - nie okazywać własnego strachu
Reakcje agresywne - napady gniewu złości niszczycielstwo okrucieństwo
Reakcje izolacyjne, ucieczkowe - unikanie kontaktów z innymi dziećmi (uciekanie przed przykrościami), izoluje się od otoczenia przez stworzenie sobie nierealnego świata marzeń
Reakcje depresyjne - zahamowanie aktywności, brak zainteresowania zabawą
Dodatkowo występują - tiki, zaburzenia snu, jąkanie, obgryzanie paznokci I przedmiotów ssanie palca, itp, intensywnie reagują na wszystkie sytuacje
NERWICA
Jest to zaburzenie wieloobjawowe, charakteryzujące się występowaniem powyższych objawów, połączonych z ogólnym złym samopoczuciem i chorobliwą zmiennością aktywności.
Przyczyny:
błęby wychowawcze
zaniedbywanie dziecka
niezaspokajanie potrzeb
wrak wsparcia i szacunku
brak akceptacji
niechwiejność emocjonalna w rodzinie
rozwód rodziców
niekonsekwentne oddziaływania wychowawcze
nieustabilowany i nieuporządkowany tryb życia dziecka
→ NEGATYWNE EMOCJE + cechy wrodzone (wrażliwy ukł. nerwowy - duża wrażliwość emocjonalna) → poczucie lęku, zagrożenia, niska samoocena
Nerwica występuje m.in. gdy dziecko o wrażliwym ukł. nerwowym żyje w rodzinie, która niewłaściwie zaspokaja jego potrzeby to negatywne emocje kumulują się.
Postępowanie:
Diagnoza - znalezienie przyczyny, która wywołuje zaburzenia i w miarę możliwości eliminować je
prawidłowe zaspokajanie wszystkich potrzeb dziecka, o właściwym czasie i we właściwy sposób
nauczanie dziecka radzenia sobie z negatywnymi emocjami, rozładowywania ich (bieganie, krzyczenie, śpiewanie, malowanie)
nauka nazywania własnych emocji
spokojna atmosfera, nie używać przemocy
uregulowany tryb życia (przewidywalność)
unikanie niekonsekwencji i pobłażania
wymagania dostosowane do wieku i umiejętności dziecka
powściągliwość w okazywaniu przez dorosłych własnych emocji
DZIECKO KRZYWDZONE
Przemoc wobec dziecka:
Zaniedbanie
Przemoc fizyczna
Przemoc psychiczna
Molestowanie seksualne
Objawy:
Kopanie, uderzanie pięścią, gryzienie, szczypanie, wyrywanie włosów, duszenie, oparzenia
Następstwa :
brak poczucia bezpieczeństwa,
niska samoocena,
poczucie krzywdy i winy,
stany depresyjne,
lęki
agresja ze skłonnościami do autodestrukcji
zaburzenia pamięci, koncentracji i uwagi
Późne skutki (mogą pojawić się po wielu latach):
alkoholizm
narkomania
zachowania agresywne
stosowanie przemocy wobec własnych dzieci
Zaniedbanie - niezaspokojenie potrzeb biologicznych i psychospołecznych dziecka.
Przemoc psychiczna:
ograniczenie swobodnego poruszania się
upokarzanie
porównywanie, oczernianie
traktowanie jako kozła ofiarnego
straszenie
dyskryminowanie
wyśmiewanie
wszelkie inne formy wrogiego lub odrzucającego wychowania
stawianie zbyt dużych wymagań
zawstydzanie
Objawy:
lęki
niesprawiedliwości
brak poczucia bezpieczeństwa
zaburzenia snu
nerwice
myśli i próby samobójcze
zaburzenia poczucia tożsamości
niska samoocena
uzależnienie psychiczne od rodziców
zachowania depresyjne
odstraszanie od siebie innych
Wykorzystywanie seksualne - jest najbardziej odrażającą formą przemocy.
Akty pozbawione kontaktu fizycznego, np.: podglądactwo, eksybisjonizm, telefony.
Czyny skupione na fizycznym kontakcie z dzieckiem, np.: dotykanie, masturbacja.
Gwałt - zmuszenie dziecka do stosunku
Skutki: urazy narządów, infekcje, przerwanie błony, urazy ciała
Skutki długotrwałe: nadmierna erotyzacja, zaburzenia snu i fobie, lęki, nerwice, próby samobójcze, depresje, poczucie winy i krzywdy, zaburzenia osobowości, pożądanie i coś z impotencją, sadyzm, pedofile, tendencje do zachowań przestępczych.
18