I. Pojęcie prawa handlowego.

Def. Prawo handlowe to gałąź prawa o charakterze kompleksowym, w której skład wchodzą głównie normy o charakterze prywatnoprawnym, regulujące ustrój i organizację podmiotów gospodarczych oraz stosunki zobowiązaniowe zachodzące pomiędzy tymi podmiotami oraz pomiędzy tymi podmiotami a osobami trzecimi w stosunkach gospodarczych.

II. Przedsiębiorca.

Zgodnie z art. 43¹ kodeksu cywilnego (k.c.) - przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33¹ § 1, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.

Zawarte w tym przepisie pojęcie przedsiębiorcy opiera się na dwóch kryteriach: podmiotowym i przedmiotowym.

Kryterium podmiotowe wskazuje na trzy kategorie podmiotów, które mogą być przedsiębiorcami:

1) osoby fizyczne,

2) osoby prawne

3) jednostki organizacyjne niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną.

Kryterium przedmiotowe określa cechy uznawane za charakterystyczne dla przedsiębiorcy:

a) prowadzenie działalności gospodarczej lub zawodowej

b) we własnym imieniu.

Ad. a) Definicję działalności gospodarczej zawiera art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004r. Zgodnie z tym przepisem, działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Treść definicji zawartej w art. 2 daje podstawę, by przyjąć, iż dla uznania określonej działalności za działalność gospodarczą, konieczne jest łączne spełnienie trzech warunków. Po pierwsze, dana działalność musi być działalnością zarobkową, po drugie, działalnością wykonywaną w sposób zorganizowany oraz, po trzecie, w sposób ciągły.

Zarobkowy charakter działalności stanowi podstawową cechę działalności gospodarczej. Dana działalność jest zarobkowa, jeżeli jest prowadzona w celu osiągnięcia dochodu ("zarobku") - rozumianego jako nadwyżka przychodów nad nakładami (kosztami) tej działalności. Brak przedmiotowej cechy przesądza, iż w danym przypadku nie można mówić o działalności gospodarczej (w rozumieniu art. 2 u.s.d.g.). Znaczenie ma zatem kryterium subiektywne w postaci dążenia danego podmiotu do osiągnięcia zarobku przez wykonywanie określonej działalności. Nie jest więc konieczne faktyczne osiąganie dochodów z danej działalności. Przynoszenie strat przez daną działalność (zarówno przejściowo, jak i w dłuższych okresach) nie pozbawia jej statusu działalności gospodarczej.

Warunek zorganizowania działalności wiąże się z dokonaniem wyboru formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorczości - działalność indywidualna jako osoba fizyczna lub w ramach spółki cywilnej, spółka handlowa, spółdzielnia. Ustawa nie narzuca jednak ani stopnia, ani formy organizacyjnej wykonywanej działalności gospodarczej. W praktyce zazwyczaj przedsiębiorcy będący osobami prawnymi (w szczególności spółki kapitałowe) wykonują działalność gospodarczą z reguły w formie organizacyjnej wyodrębnionego przedsiębiorstwa.

Dana działalność musi być wykonywana w sposób ciągły. Celem tej przesłanki jest wyeliminowanie z pojęcia działalności gospodarczej przedsięwzięć jednorazowych. Przesłanki tej nie należy rozumieć jako konieczność wykonywania działalności bez przerwy (np. przez cały rok, cały miesiąc, a tym bardziej przez cały dzień). Istotny jest zamiar powtarzalności określonych czynności celem osiągnięcia dochodu (np. powtarzalność cyklu produkcyjnego). Stąd też, z uwagi na obecność zamiaru powtarzalności, także sezonowa (tj. wykonywana w sposób ciągły co każdy sezon) działalność jest również działalnością gospodarczą. Przykładowo okazjonalna sprzedaż owoców lub też jednorazowe udzielenie korepetycji (mimo że generuje dochód po stronie danego podmiotu - sprzedawcy, korepetytora) nie stanowi działalności gospodarczej, z uwagi na brak cechy ciągłości. Inaczej należy ocenić przypadek stałej sprzedaży owoców lub też regularnego "dorabiania" przez udzielanie prywatnych lekcji.

Ad. b) Zwrot "we własnym imieniu" oznacza samodzielność w sensie prawnym i faktycznym. Chodzi o działalność gospodarczą na własny rachunek.

W rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, działalnością gospodarczą nie jest działalność wytwórcza w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.

Definicja przedsiębiorcy wskazana jest również w art. 4 ustawy o swobodzie dział. gosp. Zgodnie z art. 4 tego aktu prawnego przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą.

Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

W porównaniu do definicji z kodeksu cywilnego, definicja z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jest definicja bardziej szczegółowa. Wskazuje ona dodatkowo na wspólników spółki cywilnej jako przedsiębiorców. Ustawa w art. 4 ust. 2 nie stwierdza jednak, iż przedsiębiorcą jest wspólnik spółki cywilnej. Stanowi, iż za przedsiębiorcę uznaje się tych wspólników i to w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Oznacza to, że przez sam fakt założenia spółki cywilnej jej wspólnicy nie stają się przedsiębiorcami. Wspólnicy spółki cywilnej stają się przedsiębiorcami dopiero od momentu faktycznego podjęcia i wykonywania działalności gospodarczej, dążąc przez to do realizacji wspólnego celu gospodarczego (art. 860 § 1 k.c.).

III. Firma.

Firma jest nazwą, pod którą przedsiębiorca prowadzi swoje przedsiębiorstwo. Firma jest dobrem o charakterze intelektualnym, mającym z reguły wartość majątkową. Firma pełni funkcję indywidualizującą oraz funkcję reklamową.

Zasady ustalania i używania firmy przedsiębiorcy:

1) zasada jedności firmy,

2) zasada prawdziwości firmy,

3) zasada jawności firmy,

4) zasada ciągłości firmy,

5) zasada wyłączności firmy.

Ad. 1. Zasada jedności firmy oznacza, że określone przedsiębiorstwo może posiadać tylko jedną firmę.

Ad. 2. Zasada prawdziwości firmy oznacza, że brzmienie firmy nie powinno być niezgodne ze stanem faktycznym i prawnym.

Ad. 3. Zasada jawności firmy wyraża się w obowiązku jej zgłoszenia do rejestru i obowiązku występowania w obrocie prawnym pod własną firmą.

Ad. 4. Zasada ciągłości firmy oznacza ciągłość, kontynuację posługiwania się firmą mimo zajścia zmiany okoliczności, mogących wskazywać na dokonanie zmiany firmy.

Ad. 5. Zasada wyłączności firmy oznacza, że każda nowa firma powinna odróżniać się od innych firm wypisanych do rejestru przedsiębiorców.

Firma przedsiębiorcy składa się z:

1. korpusu (rdzenia)

2. dodatków

1. obligatoryjne (obowiązkowe)

2. fakultatywne (dowolne).

Ad. 1 Korpus (rdzeń) stanowi podstawowy trzon firmy. Musi się składać z określeń osobowych (osoby fizyczne, spółki osobowe) oraz rzeczowych, tematycznych, osobowych (osoby prawne) Korpus identyfikuje przedsiębiorcę, stanowi odpowiedni nazwiska osoby fizycznej.

Ad. 2. Dodatki stanowią element uzupełniający korpusu. Dodatki dzielą się na obligatoryjne i fakultatywne. Obligatoryjne dodatki to takie które zostały wyraźnie określone przez przepisy prawa. Dodatki fakultatywne natomiast zależą od woli przedsiębiorcy. Dodatki mogą odnosić się do samego przedsiębiorcy, wspólników, jak i mogą być oderwane od nich przez ich fantazyjne ukształtowanie.

Firma osoby fizycznej:

Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych określeń dowolnie obranych.

Korpus firmy osoby fizycznej stanowi jej imię i nazwisko. Pozostałe elementy, które znajdą się w firmie osoby fizycznej będą miały charakter dodatków fakultatywnych.

Dodatki, które mogą zostać dołączone do imienia i nazwiska, mają służyć lepszej identyfikacji przedsiębiorcy posługującego się firmą. Dodatki te nie mogą wprowadzać w błąd i muszą być zgodne z prawdą, co wynika z przepisu art. 43⁴ § 2 k.c.

Firma osoby fizycznej może zostać wzbogacona o pseudonim. Oczywistym jest, że chodzi o pseudonim tej osoby fizycznej. Stąd nie jest dopuszczalne przybranie sobie pseudonimu, którym posługuje się inna osoba. Pseudonim pełni te same funkcje identyfikujące, co imię i nazwisko, w związku z tym stosuje się do niego te same zasady. Posłużenie się pseudonimem innej osoby stanowi naruszenie jej dóbr osobistych.

Nie jest dopuszczalne posługiwanie się dodatkami, które mogą wprowadzić w błąd co do formy działalności przedsiębiorcy. W szczególności osoba fizyczna będąca przedsiębiorcą nie może włączyć do swojej firmy określeń, które oceniane według standardów normalnego uczestnika obrotu mogą kojarzyć się z inną formą prowadzenia działalności.

Imię i nazwisko osoby fizycznej może występować w firmie w dowolnym miejscu, to znaczy może być poprzedzone przez dodatki bądź występować przed nimi, a także możliwe jest wstawienie dodatku pomiędzy imieniem i nazwiskiem, np. Jan "Kowal" Kowalski. Nie jest również konieczne, aby imię i nazwisko, czy też dodatek, występowały w firmie w mianowniku, dopuszczalny jest każdy z przypadków.

Firma osoby prawnej:

Firmą osoby prawnej jest jej nazwa. Firma osoby prawnej musi zawierać określenie formy prawnej osoby prawnej, które może być podane w skrócie, a ponadto może wskazywać na przedmiot działalności, siedzibę tej osoby oraz inne określenia dowolnie obrane. Firma osoby prawnej może zawierać ponadto nazwisko lub pseudonim osoby fizycznej, jeżeli służy to ukazaniu związków tej osoby z powstaniem lub działalnością przedsiębiorcy. Umieszczenie w firmie nazwiska albo pseudonimu osoby fizycznej wymaga pisemnej zgody tej osoby, a w razie jej śmierci - zgody jej małżonka i dzieci.

Nazwa osoby prawnej jest odpowiednikiem imienia i nazwiska osoby fizycznej.

Obligatoryjnym elementem składowym firmy osoby prawnej jest określenie jej formy prawnej. W przypadku spółek prawa handlowego oznaczenie to regulują szczegółowe przepisy dotyczące danego rodzaju spółki. Z przepisów tych wynika także możliwość posługiwania się skrótami ściśle oznaczonymi, wskazującymi dany rodzaj spółki (przepisy k.s.h.: art. 24, 90, 104, 127, 160, 305). Jeśli przedsiębiorcą jest osoba prawna działająca w innej niż spółka prawa handlowego formie, to konieczne jest zamieszczenie danego określenia wskazującego na konkretną formę osoby prawnej, np. spółdzielnia, fundacja, stowarzyszenie. Nie może istnieć w obrocie firma osoby prawnej, która nie spełnia tego wymogu.

Użycie w firmie osoby prawnej imienia i nazwiska (bądź pseudonimu) osoby fizycznej jest dopuszczalne jednak tylko wówczas, gdy służy to ukazaniu związków tej osoby z powstaniem lub działalnością przedsiębiorcy. Związek, jaki zachodzi między osobą fizyczną, której imię i nazwisko (pseudonim) ma zostać użyte w firmie osoby prawnej, powinien mieć charakter konkretnego związku pomiędzy daną osobą fizyczną a przedsiębiorcą (osobą prawną). Nie jest zatem wystarczający związek natury ogólnej w postaci jakiegokolwiek związku, np. tego samego zakresu działalności.

Drugim wymogiem, od którego spełnienia jest uzależniona możliwość umieszczenia w firmie osoby prawnej imienia i nazwiska (pseudonimu) osoby fizycznej, jest uzyskanie pisemnej zgody tej osoby. Jeśli osoba ta nie żyje, konieczna jest zgoda jej małżonka i dzieci. Zastosowanie koniunkcji prowadzi do wniosku, że zgodę muszą wyrazić wszystkie te osoby. Dla ważności udzielonej zgody wystarczające jest wyrażenie zgody w dowolnej formie.

Jeśli dana osoba fizyczna nie żyje i nie pozostawiła dzieci ani małżonka, nie oznacza to, że nie ma możliwość posługiwania się jego imieniem ani nazwiskiem w firmie osoby prawnej. Wniosek taki znajduje oparcie w koncepcji ochrony dóbr osobistych, które nie mogą istnieć bez osoby, której dotyczą. Komentowany przepis ogranicza natomiast zakres osób, które mogą "dysponować" imieniem i nazwiskiem w zakresie wykorzystania go w firmie przedsiębiorcy wyłącznie do małżonka i dzieci zmarłego. Jeśli zatem brak tych osób najbliższych, nie jest konieczne uzyskanie zgody innych osób, np. spadkobierców.

IV. Przedsiębiorstwo.

Termin przedsiębiorstwo występuje w kilku znaczeniach:

1. W sensie podmiotowym dla oznaczenia podmiotu, który prowadzi działalność gospodarczą, np. przedsiębiorstwo państwowe,

2. W znaczeniu funkcjonalnym, które oznacza prowadzenie działalności gospodarczej w celach zarobkowych

3. W znaczeniu przedmiotowych (art. 55¹ k.c), które oznacza zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych. Przedsiębiorstwo stanowi zatem zorganizowany kompleks majątkowy przeznaczony do prowadzenia działalności produkcyjnej, handlowej lub usługowej, w którym decydującą rolę odgrywają więzi funkcjonalne i organizacyjne łączące poszczególne i różnorodne zarazem składniki w jednolitą całość.

W skład przedsiębiorstwa wchodzą w szczególności:

A. Oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo..

B. Księgi handlowe. Mają istotne znaczenie dla rachunkowości.

C. Nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa. Chodzi o rzeczy stanowiące przedmiot prawa własności osoby prowadzącej przedsiębiorstwo. Nieruchomości mogą być także przedmiotem użytkowania wieczystego. Przez nieruchomości należy rozumieć nieruchomości gruntowe, budynkowe, lokalowe. Do ruchomości należą maszyny i urządzenia, środki transportu, przedmioty wyposażenia (meble), surowce i inne materiały oraz gotowe produkty.

D. Patenty, wzory użytkowe i zdobnicze.

E. Zobowiązania i obciążenia związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Przez zwrot: zobowiązania i obciążenia związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa należy zatem rozumieć odpowiednio prawa majątkowe o charakterze względnym oraz ograniczone prawa rzeczowe przysługujące zbywcy. Do praw względnych należy zaliczyć m.in. wierzytelności, licencje, umowy know-how, prawa z papierów wartościowych, a także roszczenia odszkodowawcze oraz roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

F. Prawa wynikające z najmu i dzierżawy lokali zajmowanych przez przedsiębiorstwo. Wyodrębnienie praw do lokali podyktowane jest ich szczególną rolą jako miejsc, w których prowadzone jest przedsiębiorstwo. Ma to znaczenie dla indywidualizacji przedsiębiorstwa, co z kolei odgrywa rolę dla możliwości utrzymania kręgu odbiorców towarów i usług. Zastosowanie przepisu należy rozciągać także na budynki, jeśli są one najmowane lub dzierżawione dla prowadzenia przedsiębiorstwa w sposób, który indywidualizuje przedsiębiorstwo. Nie musi tu jednak chodzić o siedzibę podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo, lecz np. miejsce, w którym świadczone są usługi, np. hotelowe, gastronomiczne, naprawcze itp.

G. Inne składniki - nie będące prawami podmiotowymi korzystne sytuacje faktyczne oraz inne wartości ekonomiczne : posiadanie rzeczy, renomę (klientelę, goodwill), a także informacje dotyczące rynku, tajemnice produkcji, umiejętności (doświadczenie) handlowe, system organizacyjny.

Niektóre z wymienionych wyżej składników przedsiębiorstwa mają charakter zbywalny, np. posiadanie, tajemnice techniczne (produkcji) i handlowe; te ostatnie na podstawie umów know-how; pozostałe - bez zbycia przedsiębiorstwa - są niezbywalne.

V. Formy zorganizowania przedsiębiorców.

Formy organizacyjne przedsiębiorców dzielą się na:

1. Wewnętrzne

2. Zewnętrzne

Ad. I. Najczęściej spotykanymi formami zorganizowania wewnętrznej struktury przedsiębiorców są:

1. Zakłady.

2. Przedstawicielstwa.

Ad. 1. Zakład jest wewnętrzną jednostką organizacyjną przedsiębiorcy, która może stanowić samodzielną strukturę gospodarczą, organizacyjną, personalną, majątkową. Nie występuje natomiast element całości prawnej, ponieważ zakład zawsze pod względem prawnym jest częścią struktury przedsiębiorcy. Istotą zakładu jest realizacja celów gospodarczych, jako pewnej wewnętrznej działalności, w ramach struktury przedsiębiorcy. Zakład stanowić musi wyodrębnioną wewnętrznie i organizacyjnie strukturę, na podstawie wewnętrznych przepisów ustalonych przez przedsiębiorcę. Zakład działa w oparciu o zorganizowany zespół majątkowy. Nie jest jednak samodzielny pod względem finansowym, gdyż samodzielność taką ma jedynie przedsiębiorca.

Jeżeli zakład znajduje się w głównym miejscu wykonywania działalności mamy do czynienia z zakładem głównym. Jeżeli natomiast zakład znajduje się poza siedzibą organu zarządzającego, może mieć postać filii (oddziału) przedsiębiorcy.

Ad. 2. Z przedstawicielstwem mamy do czynienia wówczas, gdy inna struktura organizacyjna ma w stosunku do przedsiębiorcy pozycję zewnętrzną, choć realizuje zadania przedsiębiorcy. Dochodzi wówczas do zawarcia umowy o przedstawicielstwo prawne i faktyczne, co prowadzi do tego, że przedstawiciel dokonuje czynności jako odrębny podmiot, ale działa bezpośrednio na rzecz i rachunek przedsiębiorcy.

Ad. II. Do najistotniejszych form zorganizowania zewnętrznego przedsiębiorców należą:

1. Holding.

2. Koncern.

3. Kartel.

Ad. A. Holding stanowi typ koncentracji kapitałowej przedsiębiorców, polegający na tym, że jeden przedsiębiorca posiada akcje lub udziały w innym przedsiębiorcy, w celu zapewnienia kontroli w podmiotach podległych. W strukturze holdingowej wyróżniamy podmiot dominujący, który w przypadku spółek nazywany jest spółką matką i podmioty zależne, w przypadku spółek określane spółkami córkami. Podmioty zależne są w stosunku do siebie w relacji siostrzanej - równej.

Można wyróżnić holdingi:

1. finansowe - , gdzie działalność koncentruje się na posiadaniu udziałów lub akcji i zarządzaniu nimi, bez wykonywania funkcji kierowniczych.

2. kierujące - celem spółki dominującej jest kierowanie podmiotami zależnymi

3. mieszane - łączą elementy holdingu finansowego i kierującego.

Ad. B. Koncern prowadzi do faktycznego uzależnienia pewnej grupy przedsiębiorców od innego przedsiębiorcy, z zachowaniem formalnoprawnej samodzielności zależnych przedsiębiorców. Są to więc dwa lub więcej przedsiębiorstwa, które pozostają pod wspólnym kierownictwem

Ad. C. Kartel stanowi porozumienie gospodarcze prawnie samodzielnych przedsiębiorców, co do ich uzgodnionego działania na rynku, co prowadzi do również do gospodarczego ograniczenia samodzielności. Z drugiej zaś strony kartele służą tworzeniu praktyk monopolistycznych i ograniczaniu konkurencji. Kartele zawiązywane są najczęściej w drodze nieformalnej.

Można wyróżnić następujące typy karteli:

1. cenowe - następuje ustalenie cen oraz zasad ich kształtowania miedzy konkurentami w stosunkach z osobami trzecimi.

2. podziałowe - następuje podział rynku według kryteriów: terytorialnych, asortymentowych, podmiotowych.

3. kontyngentowe - następuje ustalenie lub ograniczenie wielkości produkcji, sprzedaży lub skupu towarów.

VI. Podejmowanie decyzji w przedsiębiorstwach.

Zasady podejmowania decyzji przez organy przedsiębiorców zależą od tego czy jest to organ jednoosobowy czy też wieloosobowy. Uchwały organów jednoosobowych zapadają poprzez złożenie oświadczenia woli. Natomiast organy wieloosobowe (kolegialne) podejmują uchwały większością głosów.

Uchwały mogą zapadać:

1. zwykłą większością głosów

2. bezwzględną większością głosów

3. kwalifikowaną większością głosów

Ad. 1 Zwykła większość głosów występuje wówczas, gdy za uchwałą opowiada się więcej niż przeciwko niej. Głosy wstrzymujące się i nieważne nie są brane pod uwagę przy obliczaniu głosów.

Ad. 2. Bezwzględna większość głosów występuje wówczas, gdy za uchwałą opowiada się więcej niż 50% głosów. Przy jej obliczaniu głosy wstrzymujące się i nieważne traktuje się tak jakby były oddane przeciwko uchwale.

Ad. 3. Większość kwalifikowana to większość znaczniejsza niż bezwzględna, co znajduje wyraz w określeniu procentowym (np. 75%) lub ułamkowym (np. ¾) Najdalej posuniętą formą większości kwalifikowanej jest jednomyślność.

Uchwały mogą zapadać w głosowaniu jawnym lub tajnym. Głosowanie jawne polega na podniesieniu reki lub powstaniu. W takim głosowaniu każdy ze współgłosujących wie jak głosowali pozostali.

Głosowanie tajne natomiast zarządza się wtedy jeśli nakazują to przepisy prawa lub umowy. Polega ono na tym, ze wspólgłosujący wzajemnie nie znają sposobu swego głosowania.

VII. Zasady rejestrowania przedsiębiorców.

Krajowy Rejestr Sądowy.

Krajowy Rejestr Sądowy składa się z:

1) rejestru przedsiębiorców;

2) rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej (tzw. Rejestr nieprzedsiębiorców)

3) rejestru dłużników niewypłacalnych.

Ad. 1. Rejestr przedsiębiorców

Do rejestru przedsiębiorców wpisywane są następujące podmioty:

1) spółki jawne

2) europejskie zgrupowania interesów gospodarczych;

3) spółki partnerskie;

4) spółki komandytowe;

5) spółki komandytowo-akcyjne;

6) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;

7) spółki akcyjne;

8) spółki europejskie;

9) spółdzielnie;

10) przedsiębiorstwa państwowe;

11) jednostki badawczo-rozwojowe;

12) towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych;

13) oddziały przedsiębiorców zagranicznych działających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

14) główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń.

Dane dotyczące poszczególnych przedsiębiorców wpisanych do rejestru przedsiębiorców umieszcza się pod numerem przeznaczonym dla danego podmiotu w sześciu działach tego rejestru.

Ad. 2. Do „rejestru nieprzedsiebiorców” wpisuje się:

a. stowarzyszenia,

b. inne organizacje społeczne i zawodowe,

c. fundacje

d. publiczne zakłady opieki zdrowotnej

Jeżeli podmiot wpisany do tego rejestru, podejmuje działalność gospodarczą, podlega obowiązkowi wpisu także do rejestru przedsiębiorców, z wyjątkiem samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej i kolumny transportu sanitarnego.

Ad. 3 Wpisy do rejestru dłużników niewypłacalnych dokonywane są:

1. z urzędu

2. na wniosek

Ad. A. Do rejestru dłużników niewypłacalnych wpisuje się z urzędu:

1) osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą, jeżeli ogłoszono ich upadłość lub jeżeli wniosek o ogłoszenie ich upadłości został prawomocnie oddalony z tego powodu, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania albo umorzono prowadzoną przeciwko nim egzekucję sądową lub administracyjną z uwagi na fakt, iż z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych;

2) wspólników ponoszących odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, z wyłączeniem komandytariuszy w spółce komandytowej, jeżeli ogłoszono jej upadłość lub jeżeli wniosek o ogłoszenie jej upadłości został prawomocnie oddalony z tego powodu, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania albo umorzono prowadzoną przeciwko nim egzekucję sądową lub administracyjną z uwagi na fakt, iż z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych;

3) dłużników, którzy zostali zobowiązani do wyjawienia majątku w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu egzekucyjnym;

4) osoby, które przez sąd upadłościowy zostały pozbawione prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym lub spółdzielni;

Ad. B. Na wniosek wierzyciela posiadającego tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko osobie fizycznej wpisuje się do rejestru dłużników niewypłacalnych dłużnika, który w terminie 30 dni od daty wezwania do spełnienia świadczenia nie zapłacił należności stwierdzonej tytułem wykonawczym.

Zasady dotyczące wpisów w Krajowym Rejestrze Sądowym:

1. Zasada jawności formalnej:

Krajowy Rejestr Sądowy jest jawny. Każdy ma prawo dostępu do danych zawartych w Rejestrze. Każdy ma prawo otrzymać, również drogą elektroniczną, poświadczone odpisy, wyciągi, zaświadczenia i informacje z Rejestru.

!!! Wyjątek: dostęp do danych w „rejestrze nieprzędsiebiorców” oraz w rejestrze dłużników niewypłacalnych maja jedynie podmioty tam w pisane oraz osoby które uzyskają zgodę na zapoznanie się z nimi od przewodniczącego wydziału KRS.

2. Zasada ogłaszania wpisów:

Wpisy do Rejestru podlegają obowiązkowi ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, chyba że ustawa stanowi inaczej.

3. Zasada jawności materialnej:

Od dnia ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym nikt nie może zasłaniać się nieznajomością ogłoszonych wpisów. Jednak w odniesieniu do czynności dokonanych przed upływem szesnastego dnia od dnia ogłoszenia podmiot wpisany do Rejestru nie może powoływać się na wpis wobec osoby trzeciej, jeżeli ta udowodni, że nie mogła wiedzieć o treści wpisu.

W przypadku rozbieżności między wpisem do KRS a ogłoszeniem w Monitorze Sądowym i Gospodarczym obowiązuje wpis w Rejestrze. Jednak osoba trzecia może powoływać się na treść ogłoszenia, chyba że podmiot wpisany do KRS udowodni, że osoba trzecia wiedziała o treści wpisu.

4. Zasada domniemania prawdziwości wpisów:

Domniemywa się, że dane wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego są prawdziwe.

Jeżeli dane wpisano do Rejestru niezgodnie ze zgłoszeniem podmiotu lub bez tego zgłoszenia, podmiot ten nie może zasłaniać się wobec osoby trzeciej działającej w dobrej wierze zarzutem, że dane te nie są prawdziwe, jeżeli zaniedbał wystąpić niezwłocznie z wnioskiem o sprostowanie, uzupełnienie lub wykreślenie wpisu.

5. Zasada dokonywania wpisu na wniosek:

Wpis do KRS jest dokonywany na wniosek, chyba że przepis szczególny przewiduje wpis z urzędu.

Ewidencja działalności gospodarczej.

Przedsiębiorcy będący osobami fizycznym są rejestrowani w rejestrze zwanym Ewidencją działalności gospodarczej.

Ewidencję prowadzi gmina właściwa dla miejsca zamieszkania przedsiębiorcy, w systemie informatycznym.

Miejscem zamieszkania jest miejscowość, w której przebywa przedsiębiorca z zamiarem stałego pobytu.

Organem ewidencyjnym jest wójt, burmistrz, prezydent miasta.

Dla przedsiębiorcy wpisanego do ewidencji prowadzi się akta ewidencyjne obejmujące w szczególności dokumenty stanowiące podstawę wpisu.

Wpis do ewidencji jest dokonywany na wniosek, chyba że przepis szczególny przewiduje wpis z urzędu.

Wniosek o wpis do ewidencji składa się na urzędowym formularzu. Składając wniosek, wnioskodawca uiszcza opłatę.

Wniosek o dokonanie wpisu do ewidencji zawiera:

1) firmę przedsiębiorcy oraz jego numer PESEL, o ile taki posiada;

2) numer identyfikacji podatkowej (NIP), o ile taki posiada;

3) oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu, adres do doręczeń przedsiębiorcy oraz adres, pod którym jest wykonywana działalność gospodarcza, a jeżeli przedsiębiorca wykonuje działalność poza miejscem zamieszkania - adres głównego miejsca wykonywania działalności i oddziału, jeżeli został utworzony;

4) określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej, zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD);

5) informacje o istnieniu lub ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej;

6) informacje o umowie spółki cywilnej, jeżeli taka została zawarta;

7) dane stałego pełnomocnika, uprawnionego do prowadzenia spraw przedsiębiorcy, o ile przedsiębiorca udzielił takiego pełnomocnictwa.

Organ ewidencyjny dokonuje wpisu w formie decyzji o wpisie. Decyzję o wpisie do ewidencji wydaje się niezwłocznie, nie później niż w terminie 3 dni roboczych od dnia wpływu wniosku.

Decyzja o wpisie zawiera:

1) firmę przedsiębiorcy oraz jego numer PESEL, o ile taki posiada;

2) numer identyfikacji podatkowej (NIP), o ile taki posiada;

3) oznaczenie miejsca zamieszkania i adresu do doręczeń przedsiębiorcy, adres, pod którym jest wykonywana działalność gospodarcza, a jeżeli przedsiębiorca wykonuje działalność poza miejscem zamieszkania - adres głównego miejsca wykonywania działalności i oddziału, jeżeli został utworzony;

4) określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej, zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD);

5) pouczenie o skutkach zaniedbania ujawnienia w ewidencji zmian dotyczących prowadzonej działalności gospodarczej.

Wpis jest dokonany z chwilą zamieszczenia danych w ewidencji.

Organ ewidencyjny wydaje decyzję o odmowie wpisu, gdy:

1) wniosek dotyczy działalności nieobjętej przepisami ustawy;

2) wniosek został złożony przez osobę nieuprawnioną;

3) prawomocnie orzeczono zakaz wykonywania określonej we wniosku działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę.

Wpis do ewidencji podlega wykreśleniu z urzędu w przypadku:

1) gdy prawomocnie orzeczono zakaz wykonywania określonej we wpisie działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę;

2) wpisania do rejestru przedsiębiorców spółki handlowej powstałej z przekształcenia spółki cywilnej, w zakresie działalności wpisanej do rejestru przedsiębiorców;

3) stwierdzenia trwałego zaprzestania wykonywania przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej.

4) gdy organ ewidencyjny dokonał go z naruszeniem prawa.

Pełnomocnictwo

I. Pojęcie pełnomocnictwa.

Pojęcie przedstawicielstwa jest pojęciem ogólnym, obejmującym dwa rodzaje zastępstwa odróżniające się odmiennym źródłem umocowania: przedstawicielstwo ustawowe i pełnomocnictwo. Źródłem umocowania przedstawiciela ustawowego jest ustawa lub postanowienie sądu w wypadkach, w których przedstawiciela ustawowego ustanawia sąd. Źródłem umocowania pełnomocnika jest oświadczenie woli mocodawcy. Umocowanie zakreśla granice, w jakich przedstawiciel władny jest działać w imieniu i ze skutkiem dla reprezentowanego.

O wyborze i ustanowieniu pełnomocnika decyduje sam reprezentowany. Pełnomocnik działa w imieniu i na rachunek mocodawcy.

II. Rodzaje pełnomocnictwa.

1. Pełnomocnictwo ogólne.

Pełnomocnictwo ogólne to umocowanie do wszystkich czynności zwykłego zarządu.

Przedmiotem pełnomocnictwa ogólnego jest umocowanie do czynności określanych mianem zwykłego zarządu. Pojęcie zwykłego zarządu nie zostało zdefiniowane, jest ono jednak szeroko stosowane, wyjaśnione przez judykaturę i w zasadzie nie budzi już większych wątpliwości,

Właściwa odpowiedź na pytanie, kiedy czynność prawna przekracza zwykły zarząd, może być udzielona tylko w konkretnym wypadku i na tle konkretnego stanu faktycznego, natomiast generalne próby stworzenia ogólnej definicji skazane są na niepowodzenie. Można tylko zauważyć, że pojęcie zwykłego zarządu ma zmienną treść i zależy od wielu czynności, z których na pierwszy plan wysuwają się: rodzaj stosunku prawnego, w ramach którego zarząd jest wykonywany, oraz prawne i ekonomiczne skutki konkretnej czynności. Nie ma abstrakcyjnego pojęcia zarządu i zwykłego zarządu w oderwaniu od konkretnego stanu faktycznego.

2. Pełnomocnictwo rodzajowe.

Pełnomocnictwo rodzajowe to pełnomocnictwo do czynności określonego rodzaju, przekraczających zwykły zarząd.

Czynnościami prawnymi „określonego rodzaju” może być zawieranie umów sprzedaży, przyjmowanie zamówień, a także przyjmowanie zapłaty. Spośród wskazanych w judykaturze czynności prawnych, do których dokonania potrzebne jest pełnomocnictwo rodzajowe można jeszcze wymienić udzielone przez właściciela lokalu umocowanie do głosowania nad zmianą sposobu liczenia większości głosów, zawarcie porozumienia w przedmiocie zapisu na sąd polubowny - nawet wtedy, gdy zapis mieści się w umowie obligacyjnej.

3. Pełnomocnictwo szczególne.

Pełnomocnictwo szczególne to pełnomocnictwo do jednej konkretnej czynności

Przykładem    pełnomocnictwa do poszczególnej czynności są pełnomocnictwa wymienione w art. 109³ k.c.

Prokura.

I. Pojęcie prokury.

Prokura  jest  pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.

Art. 109 ¹ definiuje w  § 1 prokurę jako szczególny rodzaj wyspecjalizowanego pełnomocnictwa przeznaczonego dla ściśle określonego rodzaju stosunków prawnych.

Zakres prokury jest ustawowo określony w sposób bezwzględnie obowiązujący, nie może więc ani wykraczać poza umocowanie do dokonywania sądowych i pozasądowych czynności prawnych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, ani nie może być ograniczony.

Umocowanie do czynności sądowych obejmuje reprezentację mocodawcy w sprawach sądowych w sądach powszechnych i administracyjnych oraz w Sądzie Najwyższym i w sądach polubownych, a także przed organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa oraz dokonywanie wszelkich czynności procesowych przewidzianych w przepisach o postępowaniu.

!!! Wyjątek. Z kompetencji prokurenta określonych ustawowo w art. 109 ¹ wyłączone są tylko czynności prawne wymienione w sposób wyczerpujący w  art. 109 ³ , do których wymagane jest pełnomocnictwo do poszczególnej czynności. Tak więc: zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości jest wymagane pełnomocnictwo szczególne.

Art. 109 ¹   § 2 k.c. stanowi, że mocodawca nie może ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, ponieważ przewidziany w  § 1 art. 109 ¹ zakres prokury ma charakter ustawowy, określony przez przepis o charakterze bezwzględnie obowiązujący.

Art. 109 ²   § 1 zastrzega dla prokury zachowanie formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Prokurentem można ustanowić tylko osobę fizyczną mającą pełną zdolność do czynności prawnych.

II. Rodzaje prokury.

1. Prokura oddzielna

Prokura oddzielna polega na tym, że każdy z ustanowionych przez przedsiębiorcę prokurentów może samodzielnie wykonywać swoje czynności.

2. Prokura łączna.

W przypadku prokury łącznej konieczne jest współdziałanie co najmniej dwóch prokurentów. Jeśli przedsiębiorca chce udzielić prokury łącznej wówczas udziela jej kilku osobom (co najmniej dwóm) i zaznacza, że udzielona prokura jest łączna. W razie udzielenia prokury łącznej, prokurenci zobowiązani są ze sobą współdziałać (działać łącznie). Udzielenie prokury łącznej wiąże się z ograniczeniem swobody działania poszczególnych prokurentów, gdyż za każdym razem konieczne jest podejmowanie decyzji wspólnie. Prokura łączna ma na celu lepszą ochronę interesów przedsiębiorcy, gdyż prokurenci działający łącznie mogą się wzajemnie kontrolować.

3. Prokura oddziałowa.

Przez prokurę oddziałową rozumie się prokurę, w której uprawnienia prokurenta zostały ograniczone przez mocodawcę do reprezentacji tylko w zakresie spraw związanych z oddziałem przedsiębiorcy z wyłączeniem spraw, które dotyczą całego przedsiębiorcy lub innych jego oddziałów Podstawą prawną funkcjonowania prokury oddziałowej jest art. 109[5] kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem prokurę można ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa (prokura oddziałowa).

III. Wygaśnięcie prokury.

Prokura wygasa wskutek:

1. wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, a także

2. ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy

3. otwarcia likwidacji przedsiębiorcy

4. oraz przekształcenia przedsiębiorcy.

5. śmierci prokurenta.

Spółka cywilna

I. Pojęcie spółki cywilnej.

Spółką cywilną, jest stosunek prawny oparty na umowie, w której wspólnicy zobowiązują się do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.

II. Utworzenie spółki cywilnej.

1. Aby mogło dojść do utworzenia spółki cywilnej konieczne jest współdziałanie co najmniej dwóch osób.

Wspólnikami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne. Byt co najmniej dwóch wspólników jest również warunkiem istnienia spółki; spółka cywilna jednoosobowa nie istnieje, a jeden wspólnik oznacza brak spółki. Rzecz jasna, liczba wspólników nie jest ograniczona, w praktyce jednak spółki cywilne - z uwagi na ich przydatność tylko do niektórych przedsięwzięć gospodarczych - nie grupują zbyt dużej liczby wspólników.

2. Wspólnicy muszą sobie obrać jakiś wspólny cel gospodarczy, do którego będą dążyć.

Najistotniejszą cechą spółki jest przyjęcie przez wszystkich wspólników zobowiązania do działania zmierzającego do osiągnięcia celu gospodarczego; brak takiego zobowiązania lub też przyjęcie go tylko przez niektórych kontrahentów, wyklucza możliwość uznania zawartej umowy za spółkę cywilną.

W piśmiennictwie dominuje szerokie rozumienie celu gospodarczego - jako dążenie do uzyskania korzyści materialnych (posiadających wartość ekonomiczna, którą można wyrazić w pieniądzu); przy czym jest to cel szerszy niż osiągnięcie zysku.

3. Wspólnicy muszą określić sposób w jaki będą dążyć do osiągnięcia celu gospodarczego.

Najczęściej sposobem tym jest wniesienie wkładów.

Zarówno cel gospodarczy, jak i sposób działania mającego ten cel urzeczywistnić muszą być w umowie spółki określone. Dotyczy to również wskazania wkładów wnoszonych przez wspólników. Cel gospodarczy i sposób działania wspólników mogą być opisane w sposób ramowy albo bardziej szczegółowo, np. przez określenie przedsiębiorstwa, które ma być wspólnie prowadzone.

4. Konieczne do powstania spółki cywilnej, jest także zawarcie umowy spółki cywilnej.

Umowa spółki powinna być - dla celów dowodowych sporządzona w formie pisemnej. Dla tych samych celów formy pisemnej wymaga zmiana umowy spółki.

Umowa spółki powinna zawierać co najmniej:

- wskazanie wszystkich wspólników

- określenie celu gospodarczego spółki

- zobowiązanie wspólników do dążenia do osiągnięcia celu spółki

- sposoby który pozwoli na osiągnięcie tego celu

- określenie czasu trwania spółki jeśli jest on oznaczony.

III. Majątek wspólników spółki cywilnej.

Majątek spółki cywilnej dzieli się na:

1. majątek pierwotny - wszelkie mienie wniesione do spółki tytułem wkładu

2. majątek pochodny - to co zostało nabyte w trakcie istnienia spółki

Wkłady mogą być:

a. pieniężne - pieniądze

b. niepieniężne - każde dobro przedstawiające jakąkolwiek wartość majątkową, jeżeli jest zbywalne i może stać się ekonomicznym podłożem działalności spółki. Tak więc wkład niepieniężny to wniesienie własności rzeczy (aport) oraz wniesienie innych praw (np. najem, dzierżawa, papiery wartościowe, wierzytelności, prawa na dobrach niematerialnych), a także świadczenie usług, czy pracy.

Wniesienie do spółki wkładu w postaci ruchomości lub nieruchomości polega na przeniesieniu własności rzeczy na wszystkich wspólników. Może to nastąpić w samej umowie spółki, z tym zastrzeżeniem, że do skutecznego przeniesienia własności nieruchomości nieodzowne jest zachowanie formy aktu notarialnego (art. 158 k.c.); wtedy umowa spółki musiałaby mieć formę takiego aktu

Wkład w postaci świadczenia usług oznacza zobowiązanie się wspólnika do wykonywania w zasadzie stałych, ale - niewykluczone - także jednorazowych lub podejmowanych okazjonalnie, stosownie do potrzeb i woli wspólników, czynności na rzecz spółki. Chodzi o wszelkie działanie - odpłatne lub nieodpłatne - przysparzające korzyści, np. doradztwo, pośrednictwo, marketing.

Jeśli umowa spółki nie postanawia inaczej, wkłady wspólników mają jednakową wartość. Także w razie wątpliwości domniemywa się równość wkładów.

Majątek spółki jest odrębny od majątku osobistego każdego ze wspólników i ma charakter wspólności łącznej.

[Współwłasność polega na tym, że własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom.

Współwłasność jest albo współwłasnością w częściach ułamkowych, albo współwłasnością łączną.

Współwłasność ułamkowa polega na tym, że udział każdego współwłaściciela we wspólnym prawie jest określony kwotowo ułamkiem. Ułamek określa zakres uprawnień współwłaściciela w stosunkach zewnętrznych i wewnętrznych wobec innych współwłaścicieli. Wielkość udziałów wynika z umowy, czynności prawnej jednostronnej (np. testament), zdarzeń prawnych (np. śmierć osoby - otwarcie spadku), orzeczenia sądu (np. w sprawie o dział spadku, częściowego pozbawienia małżonka udziału w majątku wspólnym) albo z przepisu ustawy.

Współwłasność łączna może powstać tylko z określonych stosunków prawnych na podstawie przepisów regulujących te stosunki. Z istoty współwłasności łącznej wynika jej bezudziałowy charakter i dlatego współwłaściciel nie może rozporządzać swoim prawem dopóty, dopóki twa współwłasność łączna].

Wspólność łączna, w odniesieniu do spółki cywilnej, oznacza niepodzielność majątku oraz brak określenia wysokości udziałów przysługujących poszczególnym wspólnikom. Każdy wspólnik jest zatem współwłaścicielem majątku jako całości, jak też każdej rzeczy i prawa tworzących tę całość (wspólność do niepodzielnej ręki).

Ustanie zasady niepodzielności oraz nieoznaczenia wysokości wkładów następuje - w odniesieniu do konkretnego wspólnika - z chwilą jego wystąpienia ze spółki oraz - w stosunku do wszystkich wspólników - z chwilą rozwiązania spółki.

Oczywistą konsekwencją niepodzielności majątku wspólnego jest jego nienaruszalność, co oznacza, że wspólnik nie może rozporządzać (zbywać, obciążać) ani udziałem w tym majątku, ani udziałem w poszczególnych jego składnikach. Ponadto wspólnik nie może - w czasie trwania spółki - żądać podziału majątku wspólnego.

IV. Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki cywilnej.

Przez zobowiązania spółki należy rozumieć wszelkie zobowiązania powstałe w czasie trwania spółki w związku z działaniami (faktycznymi lub prawnymi) podejmowanymi dla osiągnięcia przez nią określonego w umowie celu gospodarczego. Tytuł powstania zobowiązania jest obojętny, mogą więc wchodzić w grę zobowiązania z umów zawartych przez wspólnika, a ponadto zobowiązania z czynów niedozwolonych, jak też powinności o charakterze publicznoprawnym.

Wspólnicy nie mogą - ze skutkiem wobec osób trzecich, uprawnionych z tytułu zobowiązań spółki - zmienić w drodze umowy określonej ustawowo zasady odpowiedzialności solidarnej.

Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania wspólne jest odpowiedzialnością:

1. solidarną - solidarność wspólników polega na tym, że wierzyciel spółki może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich wspólników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, przy czym zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek ze wspólników zwalnia pozostałych ( art. 366 § 1 k.c.).

2. nieograniczoną - tak więc każdy wspólnik odpowiada za całość zobowiązań spółki do pełnej wysokości.

3. osobistą - każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem, a więc także swoim majątkiem osobistym, odrębnym od majątku spółki.

4. pierwszorzędną - wierzyciel nie musi najpierw wykorzystać możliwości zaspokojenia z majątku spółki, a dopiero gdy tego majątku nie wystarcza sięgnąć do majątku osobistego wspólnika. Wierzyciel może od razu skierować egzekucje do majątku osobistego.

V. Prowadzenie spraw spółki.

Przez prowadzenie spraw spółki należy rozumieć wykonywanie odpowiednich czynności i podejmowanie stosownych decyzji zapewniających byt spółki i jej normalne funkcjonowanie; chodzi więc o działania dotyczące stosunków wewnętrznych spółki.

Prowadzenie spraw spółki - ze starannością wymaganą przy wykonywaniu zobowiązań - jest obowiązkiem wspólnika, za które nie może żądać on wynagrodzenia, gdyż osobiste działanie wynika z istoty członkostwa w spółce. Z tego też względu wspólnik nie może zawrzeć ze wspólnikami umowy o pracę, której przedmiotem byłoby prowadzenie lub reprezentowanie spraw spółki.

1. Samodzielne prowadzenie przez wspólnika spraw spółki może obejmować tylko czynności zwykłe, a więc nie wykraczające poza zakres zwykłego zarządu. Ocena, czy dana czynność mieści się w ramach zwykłego zarządu, czy też je przekracza, zależy od okoliczności konkretnego przypadku, a zwłaszcza od charakteru działalności prowadzonej przez spółkę .

2. Każdy wspólnik ma prawo zakwestionować w drodze sprzeciwu czynności innego wspólnika. Sprzeciw nie wymaga żadnej formy, musi być jednak wyraźny i wymierzony przeciwko ściśle określonej czynności. Należy go zgłosić - tak, by dotarł do wiadomości działającego wspólnika - do czasu zakończenia podważanej czynności, a jeśli sprawa wymaga podejmowania wielu czynności - do zakończenia ostatniej czynności finalizującej załatwienie danej sprawy. Jeżeli zatem przed zakończeniem sprawy z zakresu zwykłego zarządu, chociażby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej prowadzeniu, potrzebna jest uchwała wspólników. Uchwały wspólników są podejmowane jednogłośnie przez wszystkich wspólników tworzących spółkę.

3. Jeżeli czynność ma charakter czynności przekraczającej zakres zwykłych czynności, dla jej dokonania konieczna jest uchwała wszystkich wspólników.

4. Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników wykonać czynność nagłą. Czynność nagła, to czynność, której potrzeba podjęcia zjawia się niespodziewanie, i jest zarazem pilna, nie cierpiąca zwłoki, bo w przeciwnym razie spółka narażona zostanie na niepowetowane straty. Nie muszą to być straty majątkowe i nie muszą być duże, wystarczy, by nie dało się ich łatwo, a tym bardziej w ogóle odrobić. Ostateczna ocena nagłości danej czynności zależy od okoliczności konkretnego przypadku, bez wątpienia jednak należy odmówić cech nagłości czynności, której podjęcie umożliwiało uprzednie powzięcie uchwały lub zwrócenie się o dokonanie tej czynności do upoważnionych wspólników.

Wspólnicy mogą postanowić w umowie, że materia dotycząca prowadzenia spraw będzie regulowana inaczej. W konsekwencji uprawnienie (i zobowiązanie) do prowadzenia spraw spółki może przysługiwać tylko wybranym wspólnikom, przy czym poszczególne kompetencje mogą być między tymi wspólnikami rozłożone nierównomiernie.

VI. Reprezentacja spółki cywilnej.

Reprezentowanie spółki to działania dotyczące stosunków zewnętrznych spółki.

Jeśli umowa spółki lub uchwała wspólników nie stanowią inaczej, każdy wspólnik jest umocowany do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw.

Tak więc:

1. Samodzielnie może reprezentować spółkę w zakresie czynności zwykłych, a więc nie wykraczające poza zakres zwykłego zarządu.

2. Jeżeli przed zakończeniem czynności reprezentacji z zakresu zwykłego zarządu, chociażby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się, potrzebna jest uchwała wszystkich wspólników.

3. Jeżeli czynność ma charakter czynności przekraczającej zakres zwykłych czynności, dla jej dokonania konieczna jest uchwała wszystkich wspólników.

4. Każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której niepodjęcie może narazić spółkę na straty.

VII. Udział w zyskach i stratach.

Zysk stanowi kategorię prawno-ekonomiczną; przyjmuje się zwykle, że jest to nadwyżka wpływów nad wydatkami związanymi z działalnością gospodarczą w odniesieniu do okresu, w jakim jest ona prowadzona. Odpowiednio strata oznacza nadwyżkę wydatków nad wpływami w ramach tych samych parametrów. Zysk, tak jak strata, w przepisach regulujących zasady rachunkowości określany jest jako "wynik finansowy netto". Zasady te można odnieść także do spółek cywilnych.

Kodeks cywilny wprowadza zasadę równego udziału w zyskach i stratach wspólników spółki cywilnej, bez względu na rodzaj i wartość wkładu. Dodatkowo wprowadza bezwzględny zakaz wyłączenia wspólnika od udziału w zyskach (zakaz tzw. "spółki lwiej").

Stosunek udziału wspólnika w zyskach odnosi się także do jego udziału w stratach.

Można zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach, ale nigdy takie zwolnienie nie może dotyczyć wszystkich wspólników.

Co do zasady, wspólnik może żądać podziału i wypłaty zysków dopiero po rozwiązaniu spółki.

Jednakże gdy spółka została zawarta na czas dłuższy, wspólnicy mogą żądać podziału i wypłaty zysków z końcem każdego roku obrachunkowego.

Występuje tu rozróżnienie na spółki zawarte na czas dłuższy i na czas krótszy, przy czym w tym ostatnim wypadku wspólnik może żądać podziału i wypłaty z zysków dopiero po rozwiązaniu spółki.

Spółką zwartą na czas dłuższy jest spółka mająca trwać dłużej niż jeden rok obrachunkowy.

Pojęcie „roku obrachunkowego” powinna objaśniać umowa spółki lub uchwała wspólników.

Prawo żądania podziału i wypłaty z zysku przysługuje każdemu wspólnikowi.

Zasady te nie mają zastosowania do spółek nie osiągających zysku, a więc takich, w których cel gospodarczy nie jest tożsamy z celem zarobkowym.

VIII. Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej.

Kodeks cywilny odróżnia rozwiązanie spółki, co oznacza utratę bytu spółki, od wystąpienia wspólnika ze spółki, które takiego skutku w zasadzie nie powoduje. Tylko w wypadku spółki dwuosobowej wystąpienie jednego ze wspólników jest równoznaczne z rozwiązaniem spółki. Wynika to z faktu, że prawo nie zna spółki cywilnej jednoosobowej, a zatem jeden wspólnik oznacza brak spółki.

Jeżeli spółka została zawarta na czas nie oznaczony, każdy wspólnik ma nie ograniczone prawo wystąpienia z niej w drodze wypowiedzenia udziału na trzy miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego. W takim wypadku wspólnik występujący ze spółki nie tylko nie musi uzasadniać swej woli wypowiedzenia, ale w ogóle nie muszą zachodzić jakiekolwiek racjonalne powody takiej decyzji. Termin wypowiedzenia może być w umowie spółki - lub w osobnej uchwale - przedłużony albo skrócony, jak też odniesiony do innego niż rok obrachunkowy miernika czasu; nie jest natomiast dopuszczalne wyłączenie możliwości wystąpienia wspólnika, jak też sam wspólnik nie może skutecznie zrzec się tego uprawnienia.

Jeżeli spółka została zawarta na czas oznaczony, wspólnik może z niej wystąpić w drodze wypowiedzenia bez zachowania terminów, jeżeli zachodzą ważne powody uzasadniające wystąpienie. Ważne powody usprawiedliwiają również wystąpienie bez zachowania terminu wypowiedzenia ze spółki zawartej na czas nie oznaczony.

Interpretacja pojęcia „ważne powody” zależy od okoliczności konkretnego przypadku. W każdym razie mogą to być zarówno powody subiektywne, jak i czysto przedmiotowe; mogą bezpośrednio dotyczyć zarówno wspólnika ustępującego ze spółki, jak i pozostałych wspólników (np. dłuższa choroba, utrata zdolności działania w zakresie istotnym dla interesów spółki, zmiana miejsca zamieszkania, niemożność pogodzenia uczestnictwa w spółce z obowiązkami państwowymi, brak wzajemnego zaufania między wspólnikami, sprzeniewierzenie się przez wspólników zasadom uczciwości.

Mówiąc ogólnie, „ważne powody” - to taki zespół okoliczności, które sprawiają, że niepodobna zmuszać wspólnika do pozostawania w spółce wbrew jego woli.

Oświadczenie woli zawierające wypowiedzenie udziału w spółce powinno być dokonane w formie pisemnej i złożone wszystkim pozostałym wspólnikom.

Wspólnik występujący ze spółki zachowuje prawo do części majątku spółki w postaci udziału w majątku wkładowym oraz udziału w zysku.

Wydanie udziału w majątku wkładowym polega na zwrocie rzeczy wniesionych do spółki do używania - jeżeli, oczywiście, taki fakt miał miejsce - oraz na wypłacie równowartości wkładu w wysokości oznaczonej w umowie spółki, a w braku takiego oznaczenia - rzeczywistej wartości wkładu w chwili jego wniesienia. Nie ulega natomiast zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika. Tak więc w rzeczywistości wspólnik traci swój udział w spółce, uzyskując w zamian jego pieniężny ekwiwalent.

Udział wspólnika występującego ze spółki w zysku (jeżeli spółka go osiągnęła) odpowiada wartości majątku wspólnego, pozostałej po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, przy uwzględnieniu proporcji, w jakiej wspólnik występujący ze spółki uczestniczył w zyskach spółki. W wypadku braku zysku lub wystąpienia straty wspólnik występujący ze spółki nie otrzyma żadnej wypłaty albo będzie zmuszony pokryć przypadającą na niego część tego niedoboru.

Wspólnicy mogą w umowie lub w uchwale określić odmienne zasady rozliczania wspólnika występującego ze spółki.

IX. Rozwiązanie spółki cywilnej.

Rozwiązanie spółki może nastąpić z rozmaitych przyczyn i w różnych trybach.

Przyczynami rozwiązania spółki cywilnej mogą być:

1. nastąpienie zdarzenia, z którym umowa łączy skutek w postaci rozwiązania spółki.

2. osiągnięcie celu spółki, dla którego została ona utworzona.

3. osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe.

4. jeśli w spółce miałby pozostać tylko 1 wspólnik.

5. zgoda wszystkich wspólników, w drodze jednomyślnej uchwały.

6. orzeczenie sądu o rozwiązaniu spółki z ważnych powodów.Interpretacja pojęcia „ważne powody” zależy od okoliczności konkretnego przypadku, w każdym razie chodzi tutaj o inny rodzaj przyczyn niż te, które uzasadniają wypowiedzenie przez wspólnika udziału w spółce bez zachowania terminów wypowiedzenia. Powody rozwiązania spółki muszą być bardziej generalne i dotyczyć bytu spółki jako całości, a nie tylko jednego wspólnika lub grupy wspólników. Jako „ważne powody” wymienia się np. zablokowanie możliwości podejmowania uchwał w ważnych sprawach spółki, nie dające się usunąć konflikty między wspólnikami, utrata dobrego imienia spółki lub poszczególnych wspólników, niegospodarność, wystąpienie niepokonywalnych trudności w działalności spółki, odejście ze spółki osób, na których wiedzy (umiejętnościach, autorytecie) opierała się działalność spółki. Ważne powody muszą powstać w czasie trwania spółki i występować do chwili zamknięcia rozprawy. Ustąpienie tych powodów w czasie trwania procesu spowoduje oddalenie powództwa.

Podstawowym skutkiem rozwiązania spółki jest przekształcenie wspólności łącznej we wspólność w częściach ułamkowych.

Ogólne wiadomości o spółkach handlowych.

Pojęcie spółki.

Kodeks nie zawiera definicji spółki prawa handlowego odnosząc się w art. 3 k.s.h. jedynie do pojęcia umowy spółki handlowej. Specyfika spółek prawa handlowego pozwala na odróżnienie tych spółek od spółek cywilnych.

Spółki handlowe zostały podzielone na dwie grupy: spółki osobowe i spółki kapitałowe. Do pierwszej grupy zaliczamy spółki jawne, partnerskie, komandytowe i komandytowo-akcyjne, do drugiej zaś spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkę akcyjną.

Spółka handlowa jest trwałym stosunkiem prawnym, powstającym na mocy umowy spółki (aktu założycielskiego) oraz jednostką organizacyjną wyposażoną co najmniej w podmiotowość prawną, która powstaje jako organizacja wspólników, którzy łączą się do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz współdziałanie w inny sposób.

Spółka jawna

I. Pojęcie spółki jawnej.

Spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową.

Spółka jawna jest spółką osobową. Wynikają z tego określone konsekwencje polegające przede wszystkim na tym, że należy ją traktować jak odrębny od wspólników podmiot. Nie mamy tu do czynienia z "umownym zrzeszeniem osób działających w oparciu o współwłasność łączną". Spółka ta ma zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych (może nabywać prawa, zaciągać zobowiązania), może pozywać, być pozywaną, ma więc zdolność sądową, wyodrębnienie organizacyjne i majątkowe od wspólników, działa pod własną firmą. Spółka jawna mimo podmiotowości prawnej nie jest osobą prawną. Wspólny cel wspólnicy mogą realizować przez wniesienie wkładu oraz - gdy umowa tak stanowi - współdziałanie w inny sposób. Natomiast celem spółki jest prowadzenie przedsiębiorstwa. Wykluczone jest więc funkcjonowanie spółki bez prowadzenia przedsiębiorstwa (np. utworzenie spółki do jednorazowej transakcji). Prowadzenie przedsiębiorstwa należy odnosić do funkcjonalnego rozumienia pojęcia przedsiębiorstwa, tj. prowadzenia we własnym imieniu, zarobkowo oraz w sposób zorganizowany i ciągły działalności gospodarczej. Spółka jawna w obecnym stanie prawnym w wyraźny sposób może być odróżniona od spółki cywilnej. Do najważniejszych różnic należą: występowanie w spółce cywilnej wspólności łącznej, brak podmiotowości gospodarczej i prawnej, brak możliwości występowania pod własną firmą, brak solidarnej odpowiedzialności razem ze spółką, inne zasady ustalenia prowadzenia spraw i reprezentacji. Spółka jawna w odróżnieniu od spółki cywilnej jest przedsiębiorcą.

Wspólnikiem w spółce mogą być osoby fizyczne mające pełną zdolność do czynności prawnych. Dopuszczalny jest udział osób o ograniczonej zdolności do czynności prawnych. W takim przypadku ich działania wymagają potwierdzenia przez przedstawiciela ustawowego (rodzice, kurator, opiekun). Wspólnikiem może być osoba prawna. Nie powinno być wątpliwości co do dopuszczalności tworzenia spółek jawnych przez inne handlowe spółki osobowe, w tym spółki jawne.

Nie może być wspólnikiem w spółce jawnej spółka cywilna.

II. Utworzenie spółki jawnej.

Zawarcie umowy spółki wymaga kwalifikowanej formy pisemnej i to pod rygorem nieważności. Niezawarcie umowy spółki w tej formie (np. ustnie) nie wywoła skutku umowy spółki jawnej. Jednakże wspólnicy mogą po ustnych ustaleniach zawrzeć stosowną umowę na piśmie. Czynność prawna będzie więc skutecznie dokonana dopiero z chwilą podpisania stosownych dokumentów. Nie ma przeszkód, aby została wykorzystana forma pisemna z urzędowo poświadczonym podpisem czy urzędowym poświadczeniem daty, czy w końcu forma aktu notarialnego. Jeżeli jednak do spółki byłaby wnoszona tytułem wkładu nieruchomość, niezbędna jest forma aktu notarialnego pod rygorem nieważności.

Umowa spółki jawnej winna zawierać:

1) firmę spółki

Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie "spółka jawna".

 W odniesieniu do firmy spółki jawnej obowiązują wszystkie zasady prawa firmowego: prawdziwości, jedności, ciągłości, wyłączności, jawności. Firma spółki jawnej może mieć tylko osobowy charakter. Oznacza to, że korpus firmy może być konstruowany tylko w oparciu o nazwiska, firmy, nazwy wspólników. Dodatkowe oznaczenie "spółka jawna" może być uzupełnione, z tym jednak, że nie może być naruszona zasada prawdziwości firmy. Możliwe jest przyjęcie dodatków nieobowiązkowych w językach obcych. Nie dotyczy to słów "spółka jawna", które jako dodatek obowiązkowy musi być użyte w języku polskim. Korpus firmy spółki jawnej może być ukształtowany z użyciem nazwisk wszystkich wspólników (Nowak, Kowal, Morek - spółka jawna), kilku wspólników (Nowak, Morek i spółka - spółka jawna, Kowal i spółka - spółka jawna, czy też Kowal i spółka - handel hurtowy - spółka jawna). Możliwe jest używanie imion czy pierwszych liter imion. Nie jest dopuszczalne zastąpienie pseudonimem nazwiska, ale używanie pseudonimu obok nazwiska jest uprawnione. Podobne zasady obowiązują przy tworzeniu spółki jawnej przez osoby prawne lub podmioty mające zdolność prawną. W takim przypadku celowe wydaje się raczej wykorzystywanie mniej rozbudowanych nazw i firm. Przy wymienieniu wszystkich firma spółki jawnej może okazać się nieczytelna.

Dodatek obowiązkowy "spółka jawna" musi być zarejestrowany w pełnym brzmieniu i w języku polskim. Możliwe jest używanie w obrocie (gospodarczym i pozagospodarczym) skrótu w postaci liter "sp.j.". Nie jest możliwe używanie w obrocie innych skrótów (np. "sp.jaw.", "s.j.").

2) siedzibę spółki,

Siedzibą spółki jest miejscowość, w której dokonywane są czynności prowadzenia spraw i reprezentacji spółki. Jeżeli wspólnicy zamieszkują w jednej miejscowości, problem nie istnieje. Natomiast jeżeli byłyby to różne miejscowości, należy podjąć decyzję, gdzie jest siedziba spółki, i określić to w umowie spółki. Nie ma więc przeszkód, aby siedzibą spółki była miejscowość, gdzie usytuowany jest zakład główny spółki, czy miejsce, w którym zamieszkuje większość osób prowadzących sprawy itp.

3) określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,

Wkłady do spółki mogą być pieniężne i niepieniężne. W tym ostatnim przypadku mogą to być aporty, a także usługi, praca i prawa niezbywalne wnoszone konstytutywnie. Wśród wkładów możemy wyróżnić ponadto wkłady wnoszone na własność i wkłady oddane do korzystania. Wkład wspólnika może polegać na przeniesieniu lub obciążeniu własności rzeczy lub innych praw.

Zgodnie z art. 3 k.s.h. w umowie spółki należy określić wspólny cel wspólników - co najmniej przez zobowiązanie do wniesienia wkładów.

W umowie spółki należy określić wartość wkładów. Ocena ta może być oparta o ustalenia wspólników, którzy przyjmują określoną wartość wkładów na podstawie swojej wiedzy. Możliwe jest także oparcie się o wycenę określonych składników majątkowych, dokonaną na przykład przez biegłych, czy na podstawie wartości określonej w innych dokumentach. W przypadku wnoszenia jako wkładu świadczenia usług lub pracy muszą być one także wycenione. W tym ostatnim przypadku można przyjąć metodę obliczenia wartości jednej godziny pracy pomnożonej przez liczbę dni, przez jakie praca ma być świadczona. Jeżeli efektem pracy ma być określony przedmiot materialny lub niematerialny, możliwe jest przyjęcie wartości pracy w oparciu o wycenę tego przedmiotu. Ustalenie wartości wkładów jest istotne, bowiem w razie wątpliwości uważa się, że wkłady wspólników są równe.

4) przedmiot działalności spółki,

Przedmiot działalności spółki powinien być zgodny z celem spółki jawnej. Cel ten powinien być wspólny dla wszystkich wspólników i powinien wiązać się z wniesieniem do spółki wkładów (ewentualnie dodatkowo współdziałaniem w inny sposób) i prowadzeniem przedsiębiorstwa. Przedmiot działalności spółki nie może być sprzeczny lub oderwany od celu spółki. Nie można określić przedmiotu działalności spółki ogólnie jako wszelką działalność niezabronioną przez przepisy prawa. Przedmiot działalności spółki powinien określać zakres dozwolonych działań podejmowanych przez spółkę.

Przedmiot działalności spółki należy określić według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) - art. 40 ustawy o KRS.

5) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Możliwe jest utworzenie spółki bez oznaczenia ram czasowych bądź też na pewien okres. Jeżeli wspólnicy decydują się na zamknięty okres trwania spółki, powinni to zaznaczyć w umowie spółki. Czas oznaczony może być określony terminem (np. 1 stycznia 2008 r.), okresem (np. na 5 lat), wykonaniem określonych zadań (produkcja 100 000 sztuk) itd. Jeżeli umowa jest zawierana na czas nieoznaczony, nie ma potrzeby, aby zaznaczać to w umowie. Jeżeli umowa spółki jest zawarta na czas oznaczony, to nadejście tego terminu jest przyczyną rozwiązania spółki (art. 58 pkt 1 k.s.h.). W przypadku gdy umowa jest zawarta na czas nieoznaczony, skrócenie czasu jej trwania wymaga zmiany umowy spółki. Spółkę zawartą na czas życia wspólnika uważa się za zawartą na czas nieoznaczony (art. 61 § 1 i 2 k.s.h.).

Spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru.

Spółka jawna powstaje po zawarciu umowy spółki, ale po spełnieniu dodatkowych obowiązków (zgłoszenie, złożenie uwierzytelnionych podpisów osób reprezentujących spółkę) z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców. Z chwilą wpisu spółka jawna (podobnie jak inne spółki prawa handlowego) staje się podmiotem prawa i przedsiębiorcą. Podmiotowość prawna spółki nie oznacza jej osobowości prawnej. Jednakże posiada takie atrybuty, jak: zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych, zdolność sądową pozwalającą na samodzielne występowanie w obrocie pod własną firmą. Powstanie spółki wiąże się z wpisem do rejestru, tj. czynnością techniczną polegającą na zapisie elektronicznym w programie komputerowym. Wpis jest następstwem czynności sądu: badania formularzowego, badania materialnego i wydania postanowienia o wpisie spółki do rejestru. Decyduje wpis do rejestru jako czynność techniczna, mająca doniosłość prawną, dokonana w następstwie czynności podjętych przez sąd, w szczególności wydania postanowienia o wpisie. Wpis ma charakter konstytutywny.

III. Majątek spółki jawnej.

Majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład (majątek pierwotny) lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia (majątek wtórny).

 

Zgodnie z art. 3 i 25 pkt 2 k.s.h. wszyscy wspólnicy mają obowiązek wnieść do spółki wkład. Wkłady wspólników mogą być wnoszone na własność lub do używania (rzeczy albo prawa).

Wkładem mogą być również inne świadczenia na rzecz spółki (usługi, praca). Wkłady mogą mieć postać wkładów pieniężnych, aportów lub usług i pracy. Aportami mogą być w szczególności: prawo własności, inne prawa rzeczowe (np. użytkowanie wieczyste), prawa majątkowe na dobrach niematerialnych (prawo z patentu, do wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego, majątkowe prawa autorskie). W przypadku powstania wątpliwości uważa się, że wkłady są równe bez względu na ich rzeczywistą wartość. Natomiast prawa, które wspólnik zobowiązuje się wnieść do spółki, uważa się za przeniesione na spółkę.

Spółka ma roszczenie o wydanie przedmiotu wkładu.

 Mienie nabywane przez spółkę w trakcie jej działalności powiększa majątek spółki. W normalnym funkcjonowaniu podmiotów trudno przyjąć, aby można było działać tylko w oparciu o mienie wnoszone do spółki. To właśnie przewidywany przyrost majątku stanowi o zyskach w spółce i ewentualnym sukcesie gospodarczym.

IV. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki jawnej.

Spółka jawna ponosi odpowiedzialność za własne zobowiązania i nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania wspólników. Chodzi o wszelkie zobowiązania: cywilnoprawne i publicznoprawne. Odpowiedzialność za zobowiązania dotyczy zobowiązań: prywatnoprawnych i publicznoprawnych. Zobowiązania prywatnoprawne mogą wynikać z czynności prawnych bądź innych zdarzeń, takich jak czyny niedozwolone, bezpodstawne wzbogacenie. W przypadku zobowiązań publicznoprawnych zobowiązania dotyczą przede wszystkim podatków.

Z kolei wspólnicy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia, całym swoim majątkiem. Oznacza to, że jest to odpowiedzialność osobista i nieograniczona. Odpowiedzialność osobista oznacza, że obejmuje ona cały majątek osobisty wspólnika jawnego, bez ograniczeń. Nie dotyczy to jednak składników majątkowych wyłączonych spod możliwego zaspokojenia czy też takiego, który nie należy do wspólnika (a należy np. do majątku odrębnego współmałżonka). Odpowiedzialność bez ograniczeń oznacza, że w stosunkach zewnętrznych nie można ograniczyć tej odpowiedzialności. Dopuszczalne są ograniczenia wewnętrzne, niewpływające jednak na stosunki z osobami trzecimi.

Inną cechą, poza odpowiedzialnością osobistą i nieograniczoną, jest solidarność odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Solidarność zobowiązania oznacza, że każdy ze wspólników z innymi wspólnikami wespół ze spółką odpowiada za całość długu. W przypadku spełnienia świadczenia przez któregoś ze wspólników lub niektórych z nich, albo wszystkich, ale nie w częściach równych, przysługuje im wzajemne prawo do rozliczeń regresowych. W stosunkach wewnętrznych można ustalić odmienne zasady rozliczeń.

W spółce jawnej obowiązują ponadto zasady uzupełniającej posiłkowej (subsydiarnej) odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki. Odpowiedzialność ta polega na tym, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika, tylko gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Wierzyciel musi więc podjąć próbę zaspokojenia się z majątku spółki. Dopiero gdy nie jest to możliwe (co niekoniecznie oznacza, że spółka nie ma majątku, ale postępowanie egzekucyjne do konkretnego składnika majątku okaże się bezskuteczne), możliwe jest skierowanie się do majątku osobistego wspólników. Jednakże aby przeciwdziałać wyzbywaniu majątku przez wspólnika, który ma już świadomość egzekucji przeciwko spółce, art. 31 § 2 k.s.h. dopuszcza wniesienie powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim jeszcze egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Pozwoli to na przykład na zabezpieczenie powództwa, co zwiększa szansę wierzyciela na zaspokojenie. Wyrok zapadły przeciwko wspólnikowi będzie mógł być wykonany dopiero, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna.

Zasada odpowiedzialności subsydiarnej nie obowiązuje w odniesieniu do zobowiązań zaciągniętych przed wpisem do rejestru.

V. Reprezentacja spółki jawnej.

Reprezentacja może być czynna (składanie oświadczeń woli) i bierna (przyjmowanie oświadczeń woli).

Obok wspólników spółkę reprezentować mogą tylko prokurenci, pełnomocnicy i ewentualnie przedstawiciele ustawowi: kurator, likwidator. Katalog podmiotów uprawnionych do reprezentowania jest zamknięty.

Zasadą jest reprezentacja przez wspólników. Dodatkowo mogą być oni wspomagani przez prokurentów i pełnomocników. Zasady reprezentacji powinny być określone w umowie spółki. Wspólnikowi nie można udzielić prokury, gdyż ma on ustawowe prawo do reprezentacji.

Prawo do reprezentacji odnosić należy do wszelkich stosunków sądowych i pozasądowych spółki. Przez czynności sądowe rozumiemy wszelkie czynności dokonywane przed wszelkimi sądami, w tym sądem polubownym (np. składanie pozwu, składanie jednostronnych oświadczeń za spółkę). Do czynności pozasądowych zaliczamy zawieranie i wypowiadanie umów, składanie oświadczeń przed organami państwowymi, na przykład Izbami Skarbowymi, Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Komisją Papierów Wartościowych i Giełd. Z art. 29 k.s.h. wynika prawo wspólnika do reprezentowania, a nie jego obowiązek.

Przyznane wspólnikowi prawo do reprezentacji nie może być ograniczone w stosunkach zewnętrznych. Oznacza to dopuszczalność ograniczeń między wspólnikami, które nie wywołują jednak skutków prawnych na zewnątrz. Możliwe jest więc ustalenie reguł reprezentacji między wspólnikami (np. wyłączenie niektórych od prawa reprezentowania, wskazanie kwoty, powyżej której wspólnik nie może dokonać czynności itp.), co nie będzie miało znaczenia dla ważności i skuteczności czynności wobec osób trzecich. Co najwyżej w stosunkach wewnętrznych może być podstawą roszczeń między wspólnikami. Dla kontrahenta spółki wspólnik jawny zawsze działa w granicach umocowania.

Wyłączenie prawa wspólnika do reprezentacji może odbyć się wyjątkowo. Źródłem tego wyłączenia może być: umowa spółki i orzeczenie sądu. W pierwszym przypadku przyjąć należy, że wspólnik w umowie spółki godzi się na pozbawienie go prawa do reprezentacji. Może on nie być zainteresowany ani reprezentowaniem, ani prowadzeniem spraw, a jedynie na przykład udziałem w zyskach.

Z żądaniem pozbawienia przez sąd z ważnych powodów wspólnika prawa do reprezentacji może wystąpić każdy wspólnik, część wspólników bądź wszyscy wspólnicy razem. Odjęcie prawa do reprezentacji odbywa się wyrokiem sądu, który podlega zgłoszeniu do KRS. Wspólnik, którego pozbawiono prawa reprezentacji, może być wówczas prokurentem lub pełnomocnikiem.

Ważnym powodem mogą być: niezdolność umysłowa wspólnika, rażące niedbalstwo przy wykonywaniu kompetencji, prowadzenie działalności konkurencyjnej, malwersacje, których dopuścił się wspólnik. Chodzi tu o wszelkie sytuacje zarówno zawinione, jak i niezawinione, obiektywne i subiektywne, mające w ocenie sądu uzasadnić pozbawienie prawa do reprezentacji.

VI. Prowadzenie spraw spółki jawnej.

Na działanie - również spółki jawnej - składają się czynności prawne i inne czyny. Czynności prawne należy zaliczyć do sfery zewnętrznej realizowanej poprzez czynności reprezentacyjne. Natomiast wśród innych czynów wyróżniamy: czynności faktyczne, zawiadamiania, przejawy woli podobne do oświadczeń woli itp. Kategoria prowadzenia spraw stanowi odniesienie właśnie do wyróżnionych innych czynów. Stąd też przyjąć można, że do sfery stosunków wewnętrznych polegających na prowadzeniu spraw należą te wszystkie, które mają charakter czynności organizacyjnych, faktycznych itp. Przyjąć należy, że prowadzenie spraw jest pewnym procesem polegającym na wydawaniu decyzji, opinii, podejmowaniu uchwał, organizowaniu działalności spółki jawnej.

Niedopuszczalne jest zawarcie umowy między wspólnikami (poza umową spółki) powierzające prowadzenie spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników. Nie jest ważne jednostronne oświadczenie wspólnika zrzekające się prawa kontroli. Prowadzenie spraw spółki należy generalnie do wspólników. Przez osoby trzecie należy rozumieć osoby niebędące wspólnikami.

Każdy wspólnik ma nie tylko prawo, ale i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Zasada ta, zgodnie z art. 37 k.s.h., może zostać zmieniona w ten sposób, że tylko niektórzy wspólnicy będą mieli prawo, a inni obowiązek itp. Zasady prowadzenia spraw spółki mogą być ustalone w umowie spółki. Dotyczy to rozstrzygnięcia, jaka liczba wspólników bierze udział w prowadzeniu spraw i jakich czynności mogą dotyczyć ich działania. Możemy przyjąć, że wszyscy wspólnicy prowadzą sprawy spółki, sprawy spółki prowadzi tylko część wspólników, sprawy spółki prowadzi jeden wspólnik, sprawy spółki prowadzą osoby trzecie, ale zawsze z udziałem co najmniej jednego wspólnika.

Reguły prowadzenia spraw spółki powinny być określone w umowie spółki albo w uchwale wspólników. Zarówno umowa, jak i podjęta uchwała mogą wprowadzić wyłom w zasadzie, że sprawy spółki prowadzone są przez wszystkich wspólników.

Prawo prowadzenia spraw spółki może być odebrane wspólnikowi z ważnych powodów, na mocy prawomocnego orzeczenia sądu. Ważnym powodem będzie z pewnością naruszenie obowiązku lojalności wobec spółki, uczestnictwo w działaniach i podmiotach konkurencyjnych, wykorzystywanie wiadomości powziętych w związku z prowadzeniem spraw spółki w celu niezgodnym z interesem wspólników czy dla "wzmocnienia" swojej osoby.

Z powództwem o odebranie wspólnikowi prawa prowadzenia spraw spółki mogą wystąpić wspólnicy. Ponieważ jest to materia dotycząca spółki, przyjąć należy, że jest to czynność przekraczająca zwykłe czynności spółki. W związku z tym konieczna jest uchwała wszystkich wspólników wyrażająca zgodę na takie powództwo. Jeżeli spółka odmówi takiej zgody (choćby przez to, że tylko część wspólników zaakceptuje taką koncepcję), to wówczas z samodzielnym powództwem przeciwko wspólnikom i spółce może wystąpić wspólnik, któremu odmówiono zgody.

Każdy wspólnik może samodzielnie bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki.

Przepisy nie definiują czynności zwykłych spółki i czynności przekraczających zwykłe czynności spółki. Przyjąć należy generalnie, że o zaliczeniu do jednej bądź drugiej kategorii decydują stosunki danej spółki. Może się zdarzyć, że to co w jednej spółce będzie czynnością zwykłą, w innej będzie czynnością przekraczającą zwykłe czynności. W tym przypadku decydujące jest odniesienie się do rodzaju czynności czy też do wartości majątku spółki itd. Tak na przykład w spółce zajmującej się sprzedażą samochodów, decyzja o sprzedaży nie może być uznana za czynność przekraczającą zakres zwykłych czynności, podczas gdy w "zwykłej" spółce może być za taką uznana. Czynnościami przekraczającymi zakres zwykłych czynności spółki są te wszystkie, które według stosunków danej spółki, ale i szerzej - w stosunkach obrotu - powinny uzyskać akceptację wszystkich wspólników. W doktrynie wskazano przykładowo na czynności przekraczające zwykłe czynności spółki: zmiana profilu działalności gospodarczej, decyzje inwestycyjne, nabycie lub zbycie nieruchomości, podpisanie spisu inwentarza lub bilansu, przyjęcie nowego wspólnika, zwolnienie wspólnika od prowadzenia spraw, wystąpienie z powództwem o pozbawienie wspólnika prawa do reprezentacji, zgoda na zajmowanie się działalnością konkurencyjną, czynności, które związane są ze szczególnym ryzykiem lub grożące kolizją interesów prowadzącego sprawy spółki wspólnika i spółki lub wspólników, tj. poręczenie wekslowe na znaczną kwotę, dokonanie wspólnej transakcji przez spółkę i wspólnika z osobą trzecią, zabezpieczenia kredytowe, długoterminowe dostawy, wybudowanie nowych budynków, zakładanie oddziałów. Przyjąć również należy, że do czynności przekraczających zakres zwykłych czynności spółki należą wszelkie zmiany umowy spółki (zmiana firmy, siedziby spółki, przedmiotu działalności, zmiana czasu trwania spółki, nowe uzgodnienia zasad wnoszenia wkładów). Dla uniknięcia problemów z ustaleniem katalogowym czynności, które są zaliczane do jednej bądź drugiej kategorii, powinno się to określić w umowie spółki lub uchwale wspólników. Pamiętać jednak należy, że wszystkie wymienione powyżej sytuacje odnoszą się do podejmowania decyzji w ramach stosunków wewnętrznych, a nie dotyczą dokonywanej czynności prawnej.

Nawet jeżeli mamy do czynienia ze zwykłą czynnością spółki, nie oznacza to, że zawsze może być ona zdecydowana samodzielnie przez wspólnika prowadzącego sprawy spółki. Jeżeli któryś z pozostałych wspólników ma wątpliwości co do tego, czy czynność powinna być dokonana samodzielnie, albo też ma wątpliwości co do prawidłowości przyszłej decyzji, może zgłosić sprzeciw wobec takiej czynności. Dlatego też, jeżeli przed załatwieniem sprawy samodzielnie, choćby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej przeprowadzeniu, wymagana jest uprzednia jednomyślna uchwała wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki.

Jeżeli sprawy spółki są sprawami przekraczającymi zakres zwykłych czynności spółki, wymagana jest zgoda wszystkich wspólników, także tych, którzy nie mają prawa prowadzenia spraw spółki.

Poza kategorią czynności zwykłych (art. 39 § 2 k.s.h.), czynności zwykłych, w których potrzebna jest uchwała ( art. 42 k.s.h.), przekraczających czynności zwykłe (art. 43 k.s.h.), czynności zwykłych, co do których zgłoszony został sprzeciw (art. 39 § 3 k.s.h.) Kodeks spółek handlowych wyróżnia czynności nagłe. Czynności nagłe obejmują zarówno sprawy nieprzekraczające, jak i przekraczające zakres zwykłych czynności spółki. Chodzi tylko o takie czynności, których zaniechanie mogłoby wyrządzić spółce poważną szkodę. Nie chodzi więc o każdą czynność nagłą, ale o taką, której niedokonanie mogłoby spowodować (co wcale nie musi się zdarzyć) powstanie poważnej szkody w spółce. Decyzja o istnieniu potencjalnego zagrożenia należy do wspólnika podejmującego czynności przeciwdziałające. Jednakże przepis dopuszcza do dokonania takich czynności tylko wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki. Wspólnik, który nie ma prawa prowadzenia spraw spółki, może być tak samo zainteresowany, aby nie doszło do takich zdarzeń, co wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki. Nie ma jednak prawa podjęcia takiej sprawy.

VII. Zakaz konkurencji w spółce jawnej.

Wspólnik obowiązany jest powstrzymać się od wszelkiej działalności sprzecznej z interesami spółki.

Wspólnik nie może, bez wyraźnej lub domniemanej zgody pozostałych wspólników, zajmować się interesami konkurencyjnymi, w szczególności uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, partner, komplementariusz lub członek organu spółki.

Działalność konkurencyjna to nie wszelka działalność sprzeczna z interesami spółki, ale tylko taka, która wiąże się ze specyficznym kręgiem czynności mogących stanowić czyn konkurencyjny. Zakaz działalności konkurencyjnej polega na zabronieniu dokonywania wszelkich czynności, które można uznać za godzące w interesy spółki, ale tylko takich, które wiążą się z konkurencyjnym współuczestniczeniem na rynku. To konkurencyjne współistnienie może polegać na zajmowaniu się interesami konkurencyjnymi niepolegającymi na udziale w innych spółkach konkurencyjnych. Zajmowanie się interesami konkurencyjnymi może dotyczyć każdej formy prowadzenia działalności gospodarczej (tj. przez przedsiębiorcę jednoosobowego, w formie udziału w spółdzielni, członkostwa w organach przedsiębiorstwa państwowego, które jest konkurencyjne, itp.); Kodeks spółek handlowych natomiast szczególne znaczenie w tym zakresie przypisuje udziałowi w spółkach jako wspólnika spółki cywilnej, osobowych spółek handlowych oraz jako członka organu spółki z o.o. lub akcyjnej.

Zgoda na podjęcie działalności konkurencyjnej winna być udzielona w formie jednomyślnej uchwały wszystkich wspólników, ponieważ jest to czynność przekraczająca zwykły zarząd.

 

Krąg podmiotowy, do którego odnosi się zakaz konkurencyjny, nie dotyczy komandytariuszy i akcjonariuszy w spółkach komandytowo-akcyjnych. Nie ma jednak przeszkód, aby zakaz ten objął również i tych wspólników.

Co do bycia członkiem organy spółki, chodzi jedynie o członków zarządu i rady nadzorczej spółki z o.o. i akcyjnej oraz komisję rewizyjną w spółce z o.o. Przepis ten nie dotyczy udziału w walnym zgromadzeniu lub zgromadzeniu wspólników.

Każdy wspólnik ma prawo żądać wydania spółce korzyści, jakie osiągnął wspólnik naruszający zakaz konkurencji, lub naprawienia wyrządzonej jej szkody.

Prawo żądania przysługuje każdemu wspólnikowi i skierowane jest przeciwko wspólnikowi, który naruszył zakaz konkurencji. W doktrynie przyjmuje się, że prawo to przysługuje także spółce. Pojęcie korzyści należy odnosić ściśle do tych, które wiążą się z naruszeniem zakazu. Osiągnięte korzyści należy rozumieć szeroko: zarówno korzyści w samej spółce, w której naruszono zakaz, jak i korzyści w innych strukturach, które zostały osiągnięte w związku z naruszeniem zakazu.

VIII. Wystąpienie wspólnika ze spółki jawnej.

Wystąpienie wspólnika może mieć charakter dobrowolny lub przymusowy. Dobrowolne wystąpienie wspólnika (wypowiedzenie umowy) ze spółki jest wyrazem swobody korporacyjnej wspólnika. Z wystąpieniem przymusowym będziemy mieli do czynienia przy wyłączeniu na podstawie wyroku sądu. Wystąpienie wspólnika połączone z wypowiedzeniem spółki jest możliwe pod pewnymi warunkami i zależy od tego, na jaki okres zawarto umowę spółki. Nie jest dopuszczalne umowne wyłączenie prawa do wypowiedzenia spółki, która jest zawarta na czas nieoznaczony.

Jeżeli więc umowa spółki jest zawarta na czas oznaczony, to co do zasady nie można jej wypowiedzieć. Jednakże wspólnicy w pierwotnej umowie spółki albo w wyniku zmian umowy spółki mogą wprowadzić zasady i terminy wypowiedzenia umowy także w takiej sytuacji.

Wspólnik może wypowiedzieć umowę spółki na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego. Zasadą jest, że rokiem obrotowym jest rok kalendarzowy. W takiej sytuacji wypowiedzenie powinno nastąpić najpóźniej 30 czerwca danego roku. Wspólnicy mogą przyjąć inny okres na określenie roku obrotowego spółki. Nie ma przeszkód, aby w umowie zawrzeć postanowienia o krótszych terminach wypowiedzenia.

Jeżeli spółka zawarta jest na czas życia wspólnika, przyjąć należy jej zawarcie na czas nieoznaczony. W konsekwencji przyjąć trzeba, że może być ona wypowiedziana na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego. Umowa spółki może zmodyfikować terminy wypowiedzenia w takiej sytuacji. Wypowiedzenie powinno być dokonane w formie pisemnego oświadczenia, które należy złożyć wspólnikom albo wspólnikowi uprawnionemu do reprezentowania spółki.

Jeżeli zachodzą ważne powody, które można zakwalifikować tylko po stronie jednego ze wspólników, można żądać wyłączenia tego wspólnika ze spółki. Z pozwem o wyłączenie powinni wystąpić wszyscy pozostali wspólnicy.

Wraz z wyłączeniem wspólnika powinno nastąpić rozliczenie z nim poprzez wypłatę udziału kapitałowego obliczonego na podstawie osobnego bilansu, uwzględniając wartość zbywczą majątku spółki.

IX. Rozwiązanie spółki jawnej.

Rozwiązanie spółki należy odróżnić od wystąpienia wspólnika. To ostatnie jest zdarzeniem prawnym powodującym, że wspólnik traci swoje członkostwo w spółce, ale spółka istnieje dalej. Natomiast rozwiązanie spółki jest zdarzeniem odnoszącym się do wszystkich wspólników i spółki.

Rozwiązanie spółki powodują:

1) przyczyny przewidziane w umowie spółki,

Wspólnicy mogą założyć, że spółka będzie trwała tylko w określonych okolicznościach. Zaistnienie niektórych sytuacji stanowi przyczynę rozwiązania. Można tu wymienić upływ czasu, gdy zawarto umowę na czas określony, nadejście zdarzenia wskazanego w umowie spółki (np. wyprodukowanie określonych ilości towarów, podjęcie działalności konkurencyjnej przez więcej niż połowę wspólników). Przyczyną rozwiązania będzie również zaprzestanie realizacji wspólnego celu wyznaczonego przez wspólników.

2) jednomyślna uchwała wszystkich wspólników,

Wspólnicy jednomyślnie mogą postanowić w każdym czasie o rozwiązaniu spółki. Problematyczne jest, czy mogą to uczynić większością głosów. Obecnie, zgodnie z regulacją art. 9 k.s.h., jeżeli umowa spółki tak stanowi, można podjąć uchwałę o zmianie umowy spółki przyjmując rozwiązanie spółki większością głosów. Uchwała powinna mieć formę pisemną. Jednakże w przypadku uchwały wspólników zastosowanie mieć będzie art. 58 pkt 2 k.s.h. Wspólnicy mogą przyjąć w umowie podjęcie uchwały większością głosów. W tym przypadku przyczynę taką należy zakwalifikować zgodnie z art. 58 pkt 1 k.s.h. jako tę, która jest przewidziana w umowie spółki.

3) ogłoszenie upadłości spółki,

Postępowanie upadłościowe należy wszcząć, jeżeli spółka stała się niewypłacalna. Ma to miejsce, gdy nie wykonuje ona swoich wymagalnych zobowiązań. Spółka jawna uważana jest też za niewypłacalną, gdy jej zobowiązania przekroczą wartość majątku spółki, nawet wówczas, gdy na bieżąco zobowiązania te wykonuje.

4) śmierć wspólnika

Śmierć wspólnika powoduje rozwiązanie spółki, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej. Rozwiązanie spółki następuje z mocy ustawy, bez potrzeby wydawania przez sąd czy inny organ orzeczenia.

5) ogłoszenie upadłości wspólnika,

Podobnie, choć z innych przesłanek jak upadłość spółki, upadłość wspólnika jest traktowana jako przyczyna rozwiązania spółki. Przesłanką ogłoszenia upadłości wspólnika jest jego niewypłacalność.

6) wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika

Problem wypowiedzenia umowy spółki zależy od tego, czy jest ona zawarta na czas oznaczony czy też nieoznaczony. W pierwszym przypadku należy się opowiedzieć przeciwko możliwości wypowiedzenia umowy spółki, chyba że sama umowa tak stanowi. Umowa spółki jest więc dla wspólnika podstawą do wypowiedzenia spółki. Umowa spółki powinna określać warunki, zasady dopuszczalności jej wypowiadania. W konsekwencji, jeżeli w umowie spółki jest dopuszczalne wypowiedzenie, to mamy do czynienia z rozwiązaniem spółki za zgodą pozostałych wspólników. Wypowiedzenie następuje przez jednostronne oświadczenie woli skierowane do wspólników. Jeżeli umowa zawarta jest na czas nieoznaczony, to wypowiedzenie powinno nastąpić na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego.

7) wypowiedzenie umowy spółki przez wierzyciela wspólnika,

Warunkiem wypowiedzenia umowy spółki przez wierzyciela wspólnika jest bezskuteczna egzekucja z ruchomości wspólnika, która została przeprowadzona w ciągu 6 miesięcy przed wypowiedzeniem oraz uzyskanie przez wierzyciela na podstawie tytułu egzekucyjnego roszczeń wspólnika służących mu w razie wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania.

Może to mieć miejsce nawet wtedy, gdy umowa była zawarta na czas oznaczony. Wypowiedzenie powinno nastąpić na 6 miesięcy przed upływem roku obrotowego albo w terminie krótszym, jeśli umowa tak stanowi ( art. 62 k.s.h.).

8) prawomocne orzeczenie sądu.

Każdy wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd. W przypadku gdy ważny powód występuje po stronie tylko jednego wspólnika, sąd może, zachowując byt spółki, orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki ( art. 63 § 2 k.s.h.).

Zajście przyczyn rozwiązania spółki - o ile nie zostanie przerwane zmierzającymi do utrzymania spółki czynnościami wspólników, spadkobierców wspólników, wierzyciela wspólnika - powoduje wszczęcie postępowania likwidacyjnego.

Postępowanie likwidacyjne polega na podjęciu czynności faktycznych i prawnych, które zmierzają do upłynnienia majątku spółki. Zanim jednak dojdzie do upłynnienia majątku spółki, likwidatorzy powinni zakończyć bieżące interesy spółki, ściągnąć wierzytelności i wypełnić zobowiązania.

Wspólnicy mogą ustalić inne zasady doprowadzenia do zakończenia bytu spółki niż postępowanie likwidacyjne. Przede wszystkim mogą się umówić na podział majątku w naturze poprzez odpowiedni podział składników majątkowych między wspólników bez konieczności spieniężenia majątku spółki. Możliwe jest ponadto zadysponowanie majątkiem w ten sposób, że zostaje zbyte przedsiębiorstwo. Ustalenia między wspólnikami mogą być zawarte w umowie spółki, poczynione w czasie trwania spółki poprzez podjęcie stosownej uchwały czy w końcu po zaistnieniu przyczyn rozwiązania spółki.

Spółka partnerska

I. Pojęcie spółki partnerskiej.

Spółką partnerską jest nie posiadająca osobowości prawnej spółka osobowa, utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą.

Spółka partnerska to spółka osobowa, a więc mająca zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych (może nabywać we własnym imieniu prawa - w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe - zaciągać zobowiązania), zdolność sądową (może pozywać i być pozywaną), działająca pod własną firmą. Spółka taka ma wyodrębnienie organizacyjne, w ramach którego musi być prowadzone przedsiębiorstwo spółki. Kolejną cechą tej spółki jest możliwość jej tworzenia tylko w celu wykonywania wolnego zawodu. Tak więc poza koniecznością wnoszenia wkładów dodatkowym celem, i to określonym ustawowo, jest wykonywanie wolnego zawodu.

Przedstawiciele wolnych zawodów są przedsiębiorcami i podlegają ustawie z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807 ze zm.). Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorcą jest m.in. osoba fizyczna, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą - która stosownie do treści art. 2 wyżej wymienionej ustawy obejmuje także działalność zawodową wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły. W związku z powyższym będzie to z pewnością działalność profesjonalistów, którą wykonują zawodowo we własnym imieniu i w sposób ciągły. Analogicznie traktuje wolne zawody Kodeks cywilny, uznając osoby wykonujące działalność zawodową we własnym imieniu za przedsiębiorców (art. 43¹ k.c).

Wspólnikami, zwanymi w spółce partnerskiej partnerami, mogą być tylko osoby fizyczne. Tworzenie takiej spółki jest więc wyłączone dla osób prawnych i handlowych spółek osobowych, choćby zrzeszały reprezentantów wolnych zawodów. Nawet gdy dopuszczalna jest forma prowadzenia działalności w celu wykonywania wolnego zawodu (np. spółka jawna dla radców prawnych), to sama spółka jawna nie może być wspólnikiem spółki partnerskiej. Wspólnikiem spółki partnerskiej nie może być spółka cywilna. Dodatkowym elementem, który musi być immanentnie związany z osobami wspólników, jest reprezentowanie określonych wolnych zawodów wymienionych w art. 88 k.s.h. po spełnieniu warunków uzyskania tego statusu.

Wolny zawód nie został zdefiniowany w przepisach prawa. Przyjąć jednak należy, że wyróżniają go następujące cechy: jest wykonywany profesjonalnie, zawodowo przez świadczenie usług typowych, działalność jest wykonywana na własny rachunek, wymaga szczególnego wykształcenia lub umiejętności związanych z wykonywanym zawodem, działalność jest prowadzona samodzielnie i osobiście.

Spółka może być tworzona do wykonywania jednego rodzaju zawodu albo też większej ich liczby. Nie jest to dopuszczalne, gdy przepisy odrębnych ustaw regulujących ustrój wolnych zawodów wyłączają taką możliwość (np. art. 4a ustawy z 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze; t.j. Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1058 ze zm., przewiduje, że adwokaci mogą wykonywać swój zawód wspólnie jedynie z innymi adwokatami lub radcami prawnymi; art. 4 ustawy z 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie; Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369, zakłada, że notariusz może wykonywać zawód wspólnie tylko z innymi notariuszami). Wykonywanie wolnego zawodu może być związane ściśle z jedną profesją, jak również z zupełnie odmiennymi. Zauważyć należy jednak, że określona pozycja na rynku wiązać się będzie z pewną specjalizacją. W praktyce nie będzie miało większego sensu łączenie zawodu na przykład lekarza weterynarza i tłumacza przysięgłego.

W sprawach nieuregulowanych w niniejszym dziale do spółki partnerskiej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej, chyba że ustawa stanowi inaczej.

II. Utworzenie spółki partnerskiej.

Umowa spółki partnerskiej powinna zawierać:

1) określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki,

Określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki należy odnosić do jednego wolnego zawodu, jak i kilku, gdy takie są wykonywane w spółce. Wolne zawody mogą wiązać się tylko z listą określoną w art. 88 k.s.h. lub odrębnych ustawach.

2) przedmiot działalności spółki,

Przedmiot działalności spółki musi wiązać się z wykonywaniem wolnego zawodu. Przyjąć należy, że nie można utworzyć spółki w innym celu niż wykonywanie wolnego zawodu. Jest to więc drugi, obok wniesienia wkładów, cel, w jakim spółka może zostać zawiązana. Jednakże konieczne jest dookreślenie, jakie działalności będą realizowane w spółce. Możliwa jest sytuacja, w której lekarz poza prywatną praktyką o szerokim spektrum działalności będzie wspólnikiem spółki partnerskiej, która dokonuje tylko zabiegów inwazyjnych czy operacji oczu. Przedmiot działalności spółki powinien mieć ścisły związek z wolnym zawodem, co nie może oznaczać wykonywania wszelkich czynności, jakie mogą być dokonywane przez reprezentującego wolny zawód. Granice dopuszczalnych działań wyznaczają przepisy regulujące wolne zawody, natomiast granice dopuszczalnych działań w spółce określa przedmiot działalności spółki. Wykluczone jest wykonywanie innych czynności niż tylko wykonywanie wolnego zawodu, choćby partner miał ku temu stosowne kwalifikacje, na przykład nie będzie dopuszczalne szkolenie odpłatne dla aplikantów przez adwokata.

3) nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki.

W zależności od wyboru modelu odpowiedzialności i reprezentacji, rozstrzygnąć należy niektóre kwestie w umowie. W szczególności gdyby partnerzy ponosili odpowiedzialność według zasad obowiązujących w spółce jawnej, należy zaznaczyć w umowie, kto ponosi taką odpowiedzialność (osobistą, nieograniczoną, solidarną i subsydiarną.

4) w przypadku gdy spółkę reprezentują tylko niektórzy partnerzy, nazwiska i imiona tych partnerów.

5) firmę spółki.

Firma spółki partnerskiej powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie "i partner" bądź "i partnerzy" albo "spółka partnerska" oraz określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce.

Konstrukcja firmy spółki partnerskiej podlega ogólnym regułom konstruowania firmy. Obowiązujące są zasady prawdziwości, wyłączności, jedności, ciągłości i jawności firmy. Firma składa się z korpusu i dodatków. Z punktu widzenia tworzenia firmy spółki partnerskiej, korpus może mieć tylko osobowy charakter. Dodatki określać mogą liczbę partnerów, formę prawną oraz określać wolny zawód wykonywany w spółce. Jeżeli wykonywane są różne wolne zawody, wówczas należy określić to w dodatku. Korpus spółki partnerskiej musi składać się z nazwiska co najmniej jednego partnera. Możemy więc mieć minimum informacji co do składu osobowego wówczas, gdy zostanie wymieniony tylko jeden z partnerów. W przypadku gdy w firmie nie jest wymieniony tylko jeden partner, dodatek powinien brzmieć "i partner". Gdyby partnerów było jeszcze poza wymienionym lub wymienionymi kilku, dodatek powinien brzmieć "i partnerzy". Nie będzie więc prawidłowe użycie dodatku "i partner" lub "i partnerzy", gdy w firmie wymienieni są wszyscy partnerzy. W takim przypadku dodatek powinien brzmieć "spółka partnerska". Użycie dodatku "spółka partnerska" jest dopuszczalne w każdej sytuacji, tj. gdy w korpusie wymieniony jest tylko jeden partner, niektórzy z nich albo też. Dodatek "spółka partnerska" ujawnia na zewnątrz formę spółki, a jednocześnie musi być stosowany, gdy w korpusie zostali wymienieni wszyscy partnerzy. Nie jest dopuszczalne używanie dodatku "i partnerzy" lub "i partner" bez spójnika "i". W firmie spółki możliwe jest umieszczenie dodatków nieobowiązkowych, byleby nie wprowadzały one w błąd.

Nie ma przeszkód, aby poza nazwiskami znalazły się imiona czy skróty imion. Możliwe jest użycie nazwisk w liczbie mnogiej, na przykład "Barańscy - radcowie prawni - spółka partnerska". Nie powinna budzić wątpliwości możliwość dookreślenia w firmie pewnych informacji, na przykład "Barańscy ojciec i syn, adwokaci, spółka partnerska". Przyjąć należy, że art. 90 k.s.h. wskazuje na minimum informacji, które musi być zawarte w firmie. W dodatku powinno się znaleźć określenie wolnego zawodu (wolnych zawodów) wykonywanego w spółce. Dodatki odnoszące się do wolnych zawodów muszą być użyte w brzmieniu określonym we właściwych przepisach odnoszących się do danego zawodu (tj. adwokaci, a nie mecenasi, aptekarze a nie farmaceuci, lekarze stomatolodzy, a nie dentyści). Nie wymaga się określenia specjalności. Nie ma znaczenia, w którym miejscu firmy użyje się dodatków - przed czy po korpusie (np. "Adwokaci - J. Nowak i partnerzy" - spółka partnerska).

W obrocie może być używany tylko jeden skrót: "sp.p.".

Mimo że słowo "partner" oznaczać może potocznie "wspólnik", to w innych spółkach czy strukturach organizacyjnych nie jest dopuszczalne użycie słów wymienionych w art. 90 § 3 k.s.h. Dotyczy to przede wszystkim spółki cywilnej i innych umów nienazwanych, gdyż w stosunku do spółek handlowych - wobec wyraźnej regulacji firmy - nie ma wielkiego niebezpieczeństwa użycia takich słów.

6)siedzibę spółki,

W przypadku gdy prowadzenie spraw i reprezentacja spółki należy do wspólników, inaczej określona jest siedziba spółki, tj. jako miejscowość gdzie prowadzone są sprawy spółki. Jeżeli natomiast spółka jest zarządzana i reprezentowana przez zarząd, odpowiednio ma zastosowanie art. 41 k.c., tj. określający siedzibę jako miejscowość, gdzie ma siedzibę organ zarządzający.

7) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,

8) określenie wkładów wnoszonych przez każdego partnera i ich wartość.

Umowa spółki partnerskiej powinna być zawarta w formie pisemnej. Umowa spółki zawarta w innej formie jest nieważna.

Spółka partnerska powstaje jako podmiot prawa, z chwilą wpisu do rejestru. Wpis ma więc znaczenie konstytutywne. Decydujący jest tu więc sam wpis jako czynność będąca odzwierciedleniem podjętych przez sąd postanowień. Wpis spółki do rejestru następuje z chwilą wpisania danych elektronicznie w oparciu o program komputerowy. Od momentu wpisu mamy do czynienia z wyodrębnieniem organizacyjnym i majątkowym uzasadniającym szczególne zasady odpowiedzialności partnerów.

III. Odpowiedzialność za zobowiązania w spółce partnerskiej.

Spółka partnerska jako taka odpowiada za wszelkie swoje zobowiązania bez ograniczenia całym swoim majątkiem (art. 22 § 2 k.s.h.).

Odpowiedzialność partnera jest wyłączona w przypadku zobowiązań powstałych związku:

1. z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu.

2. z działaniem i zaniechaniem osób zatrudnionych przez spółkę, które podlegały kierownictwu innego partnera.

Partnerzy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania powstałe w związku z:

1. z własnym działaniem i zaniechaniem przy wykonywaniu wolnego zawodu.

2. z działaniem i zaniechaniem osób zatrudnionych przez spółkę, które podlegały jego kierownictwu

3. z realizacją zadań spółki, ale tych które nie są bezpośrednio związane z wykonywaniem wolnego zawodu (np. remont lokalu, rachunki za energię).

4. zobowiązania podatkowe spółki.

Przepis art. 95 § 2 k.s.h. dopuszcza zawarcie w umowie spółki postanowienia przewidującego, iż jeden albo większa liczba partnerów (ale nie wszyscy) będą ponosić odpowiedzialność tak jak wspólnik spółki jawnej (nieograniczoną, osobistą, solidarną, subsydiarną). W razie zawarcia w umowie tego rodzaju postanowienia zgłoszenie spółki do sądu rejestrowego powinno określać nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki.

IV. Reprezentacja spółki partnerskiej.

Zgodnie z art. 96 k.s.h. każdy partner ma prawo reprezentować spółkę samodzielnie, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Przepisy art. 96 k.s.h. modyfikują nieco zasadę reprezentacji w stosunku do spółki jawnej. Wprowadza się generalną zasadę, że każdy partner ma prawo reprezentować spółkę samodzielnie, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Oznacza to, że umowa spółki w swoim pierwotnym brzmieniu może wyłączyć prawo do reprezentacji spółki przez partnera albo wprowadzić stosowne techniki udziału w dokonywaniu czynności prawnych z udziałem innych osób (np. reprezentacja łączna z udziałem innego partnera, prokurenta czy pełnomocnika). Wyłączenie w umowie spółki (pierwotnej) samodzielnego prawa do reprezentowania spółki wymaga zgody partnera wyrażonej przy zawieraniu umowy spółki.

Pozbawienie prawa partnera do reprezentacji należy natomiast odnosić do czynności odebrania mu już istniejącego prawa, czyli już po zawarciu umowy spółki. W pierwotnej umowie spółki (§ 1) prawo do reprezentowania zostanie skutecznie "uruchomione" od chwili wpisu do rejestru. Po wpisie pozbawienie prawa reprezentowania przez partnera może nastąpić po spełnieniu trzech przesłanek: tylko z ważnych powodów, uchwałą powziętą większością 3a/4 głosów, przy kworum określonym na poziomie 2/3 ogólnej liczby partnerów.

W przypadku wyłączenia prawa do reprezentacji w grę wchodzi ponadto poza umową ( art. 96 § 1 k.s.h.) i uchwałą (art. 96 § 2 k.s.h.) również pozbawienie sądowe. Sąd z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia może pozbawić wspólnika prawa do reprezentowania ( art. 30 § 2 w zw. z art. 89 k.s.h.).

Do ważnych powodów należy zaliczyć te wszystkie okoliczności, które mogą uzasadniać nadużywanie prawa do reprezentacji przez partnera. Może to być więc prowadzenie działalności konkurencyjnej, gdy działanie konkretnego wspólnika może narazić spółkę na straty. Ważnym powodem może być choroba umysłowa. Umowa spółki może wskazywać ponadto na ważne powody. Wspólnicy w takiej sytuacji są związani ustaleniami z umowy spółki. Rozszerzenie ważnych powodów może odbyć się wówczas tylko przez zmianę umowy spółki. Jeżeli wspólnicy nie ustalą katalogu ważnych powodów, pełnię decyzji w tym zakresie ma sąd. Sąd może ponad to, co wspólnicy ustalili w umowie, uznać określone przyczyny za ważny powód.

Umowa spółki partnerskiej może przewidywać, że reprezentowanie spółki powierza się zarządowi.

Do osób ustanowionych jako zarząd (mogą to być również osoby wyłącznie spoza grona wspólników) stosuje się przepisy o zarządzie spółki z o.o. (a nie akcyjnej) dotyczące: powołania, odwołania kadencji, skrócenia kadencji, zasad prowadzenia spraw, reprezentacji, sprzeczności interesów.

Bezsprzecznie jednak na mocy art. 89 w zw. z art. 38 § 2 k.s.h. wspólnikom, nawet jeżeli nie określają się mianem nadzorujących, przysługują uprawnienia do zasięgania informacji o stanie majątku i interesów spółki oraz przeglądania ksiąg i dokumentów.

Kompetencje zarządu możemy określić mianem reprezentacji we wszystkich czynnościach sądowych i pozasądowych. Czynności te składają się na działanie spółki.

Zarząd korzysta z domniemania kompetencji, co oznacza, że wszystko co nie jest zastrzeżone do kompetencji wspólników w systemie prowadzenia spraw i reprezentacji należy do kompetencji zarządu.

V. Wystąpienie wspólnika spółki partnerskiej.

Wystąpienie wspólnika może mieć charakter dobrowolny lub przymusowy. Jeżeli umowa spółki jest zawarta na czas oznaczony, to co do zasady nie można jej wypowiedzieć. Jednakże wspólnicy w pierwotnej umowie spółki albo w wyniku zmian umowy spółki mogą wprowadzić zasady i terminy wypowiedzenia umowy także w takiej sytuacji.

Wspólnik może wypowiedzieć umowę spółki na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego.

Jeżeli zachodzą ważne powody, które można zakwalifikować tylko po stronie jednego ze wspólników, można żądać wyłączenia tego wspólnika ze spółki przez sąd. Z pozwem o wyłączenie powinni wystąpić wszyscy pozostali wspólnicy.

Ponadto jeżeli partner utracił uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu, ma on obowiązek wystąpić ze spółki. Wystąpienie ze spółki należy traktować analogicznie jak wypowiedzenie umowy spółki, jako zdarzenie wywołujące skutek tylko wobec konkretnego wspólnika, a nie wszystkich wspólników (rozwiązanie). Utrata uprawnień zobowiązuje go do wystąpienia ze spółki najpóźniej (można wcześniej) z końcem roku obrotowego, w którym utracił prawo wykonywania wolnego zawodu. Przepis ten daje możliwość wcześniejszego wystąpienia, natomiast gdyby nie zostały dokonane odpowiednie czynności po bezskutecznym upływie tego terminu przyjmuje się, że partner wystąpił ze spółki w ostatnim dniu roku obrotowego. Normalnie - jeżeli rokiem obrotowym jest rok kalendarzowy, będzie to 31 grudnia.

VI. Rozwiązanie spółki partnerskiej.

Rozwiązanie spółki powodują:

1) przyczyny przewidziane w umowie spółki,

Wspólnicy mogą w umowie spółki wskazać na powody zakończenia wspólnej działalności w ramach spółki partnerskiej. Jeżeli przewidziane to jest w pierwotnej umowie spółki, wystarczy zaistnienie określonych zdarzeń dla wszczęcia postępowania likwidacyjnego. Jeżeli natomiast pierwotna umowa spółki nie przewidywała przyczyn rozwiązania spółki, zmiana umowy wymaga formy aktu notarialnego i jednomyślności, chyba że zgodnie z art. 9 k.s.h. umowa spółki dopuszcza zmiany umowy spółki większością głosów. Do najczęstszych przyczyn wskazywanych w umowie spółki należy określenie terminu, do którego spółka ma trwać, wskazanie określonych zdarzeń, które mogą spowodować rozwiązanie spółki (zakończenie określonego procesu, czas korzystania z lokalu, gdy spółka w określonym czasie nie osiągnie zadowalających wyników gospodarczych czy nie zdobędzie odpowiedniej liczby klientów, długotrwała choroba, wyjazd za granicę itp.). Zasadą jest, że z chwilą zajścia przyczyn rozwiązania określonych w umowie, przyczyna rozwiązania zachodzi automatycznie i nie jest potrzebna uchwała partnerów.

2) jednomyślna uchwała wszystkich partnerów,

Sytuację określoną w art. 98 § 1 pkt 2 k.s.h. należy odróżnić od zajścia przyczyn wskazanych w umowie spółki (art. 98 § 1 pkt 1). Nie powinno się wskazywać jako przyczynę rozwiązania spółki jednomyślną uchwałę wspólników, gdyż przyczyna tak wskazana jest bezpośrednio w Kodeksie spółek handlowych. Nie ma jednak przeszkód, aby w umowie spółki przyjąć rozwiązanie spółki większością głosów. Jeżeli tego typu uregulowania brak, spółka może ulec rozwiązaniu tylko w wyniku jednomyślnej uchwały partnerów.

3) ogłoszenie upadłości spółki,

Ogłoszenie upadłości może nastąpić, jeżeli spółka stała się niewypłacalna. Stan niewypłacalności oznacza niewykonywanie przez spółkę jej zobowiązań bądź sytuację, w której zobowiązania spółki przekroczą wartość jej majątku, niezależnie od faktu, że spółka na bieżąco te zobowiązania wykonuje.

4) utrata przez wszystkich partnerów prawa do wykonywania wolnego zawodu,

5) prawomocne orzeczenie sądu.

Niezależnie od przyczyn rozwiązania spółki pozostających w związku z zaistnieniem określonych zdarzeń w szczególnych przypadkach rozwiązanie spółki może odbyć się na podstawie orzeczenia sądu. Sąd może rozstrzygać sprawę, przyjmując że istnieją szczególne powody (a więc ważne), skoro decyduje się na rozwiązanie spółki. Z powództwem może wystąpić partner lub grupa partnerów. Nie ma prawa żądania rozwiązania spółki zarząd spółki partnerskiej. Rozwiązanie spółki partnerskiej mocą orzeczenia sądu następuje z chwilą uprawomocnienia się wyroku. Wyrok rozwiązujący spółkę wywołuje skutki wobec wszystkich partnerów i jest przyczyną wszczęcia postępowania likwidacyjnego.

6) zgodnie z art. 98 § 2 k.s.h. w przypadku gdy w spółce pozostaje jeden partner lub gdy tylko jeden partner posiada uprawnienie do wykonywania wolnego zawodu związanego z przedmiotem działalności spółki, spółka ulega rozwiązaniu najpóźniej z upływem roku od dnia zaistnienia któregokolwiek z tych zdarzeń.

Mamy tu „przejściowo” do czynienia ze szczególną konstrukcją jednoosobowej spółki partnerskiej, która może istnieć jeszcze przez rok od zaistnienia zdarzeń powodujących, że pozostał tylko jeden partner, z upływem roku zaś od ich zaistnienia zostaje rozwiązana. Możliwe jest przy tym wcześniejsze rozwiązanie jednoosobowej spółki partnerskiej, np. w drodze uchwały jedynego partnera, tak bowiem należy tłumaczyć użyte w art. 98 § 2 sformułowanie o rozwiązaniu spółki jednoosobowej „najpóźniej z upływem roku”.

Spółka komandytowa.

I. Pojęcie spółki komandytowej.

Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona.

Spółka komandytowa posiada pewne cechy wyróżniające spośród innych spółek. Jako spółka osobowa ma zdolność prawną, gdyż jest podmiotem prawa, ma zdolność do czynności prawnych (może nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, oraz zaciągać zobowiązania), zdolność sądową (może pozywać i być pozywaną. Ma wyodrębnienie organizacyjne, związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa jako celu utworzenia spółki, i majątkowe, będące odrębną masą majątkową od majątków wspólników. Spółka działa pod własną firmą. Prowadzenie przedsiębiorstwa przez spółkę wiąże się z jej statusem jako przedsiębiorcy w rozumieniu art. 43¹ k.c. oraz ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 73, poz. 1807). W spółce muszą być zawsze dwa rodzaje wspólników: komplementariusze i komandytariusze, odpowiadający w sposób zróżnicowany. Nie ma ograniczeń podmiotowych co do tego, aby być komplementariuszem i komandytariuszem, w związku z tym mogą nimi być osoby fizyczne, osoby prawne i inne podmioty mające zdolność prawną. Jeżeli wspólnikami są osoby fizyczne, nie muszą mieć one pełnej zdolności do czynności prawnych. Wspólnicy powinni mieć jednak ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

W sprawach nieuregulowanych w niniejszym dziale do spółki komandytowej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej, chyba że ustawa stanowi inaczej.

II. Utworzenie spółki komandytowej.

Umowa spółki komandytowej powinna zawierać:

1) firmę spółki.

Firma spółki komandytowej służy jej identyfikacji i indywidualizacji w obrocie. Firma spółki komandytowej podlega zasadom prawa firmowego: zasadzie prawdziwości, jedności, wyłączności, ciągłości, jawności i pełności.

Firma spółki komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa”.

Konstrukcja firmy spółki komandytowej jest dosyć wyjątkowa i podkreśla status prawny wspólników w spółce. Wspólnik odpowiadający bez ograniczenia - komplementariusz - będzie mógł firmować spółkę. Tylko nazwiska komplementariuszy mogą być umieszczone w firmie spółki. Może to być nazwisko jednego, kilku lub wszystkich komplementariuszy. Korpus może być wzbogacony ich imionami czy pierwszymi literami imion. W zależności od przyjętych rozstrzygnięć musi ona zawierać minimum informacji co do osoby wspólników, czyli osoby choćby jednego wspólnika. Jeżeli w firmie wymienieni są wszyscy komplementariusze, mamy pełną informację na temat tej części składu osobowego. Nie oddaje to jednak specyfiki przedmiotowej spółki. Dodatek powinien brzmieć "spółka komandytowa" i nie może być przy zgłoszeniu do rejestru skracany ani używany w językach obcych. Dodatek może zawierać inne elementy stanowiące uzupełnienie informacji o prowadzonym przedsiębiorstwie (przedsiębiorstwo produkcyjne), dookreślenie pozycji wspólników ("Profesorowie"). W ten sposób można uzyskać pełną informację nie tylko o osobach wspólników oraz prowadzonej w spółce działalności. Zostanie wówczas całkowicie zrealizowana zasada pełności firmy. Firma może być tworzona również przez użycie w liczbie mnogiej tych nazwisk komplementariuszy, których brzmienie jest identyczne: "Barańscy - spółka komandytowa - Adwokaci", "Stefańscy. Ojciec i Syn - spółka komandytowa".

Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem „spółka komandytowa”. Nie wyklucza to zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną.

W art. 104 § 3 k.s.h. wskazuje się pośrednio - przy regulacji firmy spółki - na możność tworzenia spółek komandytowych z udziałem osób prawnych jako komplementariuszy. W takim przypadku konstrukcja firmy może być bardziej złożona, gdyż nazwy i firmy osób prawnych są z reguły rozbudowane. Jeżeli komplementariuszem równocześnie z osobami prawnymi byłaby osoba fizyczna, to obok używania nazwy lub firmy osoby prawnej można użyć nazwiska (nazwisk) komplementariusza osoby fizycznej. Przy podjęciu decyzji o użyciu firmy lub nazwy, korpus firmy spółki komandytowej powinien zawierać pełne brzmienie tych nazw lub firm ("Spółdzielnia Zorza" - spółka komandytowa). W przypadku istnienia kilku komplementariuszy należy postulować użycie jak najkrótszych firm, nazw - z reguły jednego wspólnika, gdyż rozbudowana forma korpusu, którego nie można skracać, byłaby nieczytelna. W art. 104 § 3 k.s.h. mowa jest o konstrukcji firmy, w przypadku gdy komplementariuszem jest osoba prawna. Przyjąć należy, że dotyczy to również innych handlowych spółek osobowych. Nie można na podstawie brzmienia art. 104 § 1 k.s.h. wyprowadzać wniosku, że komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być tylko osoby fizyczne, skoro mowa jest o nazwiskach. Podobnie nie ma podstaw do eliminowania handlowych spółek osobowych jako komplementariuszy

Artykuł 104 § 4 k.s.h. wyraźnie zakazuje używania nazwiska komandytariusza w firmie. Może to powodować określone problemy, gdy komplementariusz i komandytariusz mają takie same nazwiska. Przyjąć w takiej sytuacji należy maksymalne odróżnienie tych osób, na przykład przez dodanie pierwszego imienia, czasem dwóch imion, albo - jeżeli tożsamość sięga tak daleko - jakiegoś dodatkowego wyróżnika, na przykład "syn Krystyny". Gdyby zostało zamieszczone nazwisko komandytariusza w firmie, ponosi on pełną odpowiedzialność osobistą tak jak komplementariusz.

Możliwe jest w obrocie używanie jedynego tylko skrótu "sp.k."

2) siedzibę spółki,

Siedzibę spółki należy odróżnić od jej adresu. Ten ostatni jest konkretyzacją siedziby. Siedzibą spółki jest miejscowość, w której wspólnicy prowadzą sprawy spółki. Nie musi istnieć związek między ustaleniem siedziby spółki i miejscami zamieszkania wspólników. Ponadto nie jest właściwe odniesienie się tylko do prowadzenia spraw spółki przez komplementariuszy, gdyż komandytariusze również mogą być dopuszczeni w pełnym zakresie do prowadzenia spraw. Wspólnicy w umowie spółki mogą ustalić inne określenie siedziby spółki. Może to być na przykład miejscowość, gdzie ma siedzibę zakład główny, miejsce zamieszkania większości wspólników itp.

3) przedmiot działalności spółki,

Ustalenie przedmiotu działalności spółki ma związek ze wspomnianym celem wspólników (art. 3 k.s.h.) i celem, jakim musi być prowadzenie przedsiębiorstwa spółki (art. 102 k.s.h.); Należy zwrócić uwagę, że w art. 3 mowa jest o wspólnym celu wspólników, jakim ma być wniesienie wkładu oraz ewentualne współdziałanie w inny sposób. Natomiast w art. 102 mowa jest o celu spółki, jakim musi być prowadzenie przedsiębiorstwa spółki. Związek przedmiotu działalności z prowadzeniem przedsiębiorstwa jest nierozłączny. Jest on następstwem wspólnego celu wspólników, którzy tworzą spółkę komandytową. Przedmiot działalności spółki wyznacza granice działania spółki będące również ograniczeniem działalności przedsiębiorstwa spółki (A. Kidyba, Kodeks, 2001, s. 180).

Powstaje jednak problem stopnia koniecznej konkretyzacji określenia przedmiotu działalności spółki. Rozstrzygnięte zostało, że jednostką formuły klasyfikacji działalności spółki jest, zgodnie z art. 40 pkt 1 ustawy o KRS, Polska Klasyfikacja Działalności (PKD).

4) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,

Nie ma potrzeby określać czasu trwania, gdy tworzy się spółkę na czas nieoznaczony. Skutek czasu nieoznaczonego występuje, gdy spółka jest zawarta na czas życia wspólników (art. 61 § 2 w zw. z art. 103 k.s.h.). Wspólnicy mogą jednak podjąć decyzję w umowie spółki o określonym czasie trwania spółki. Może to być wyznaczone datą (1 października 2008 r.), długością terminu (10 lat), wykonaniem określonych prac itp. Nie ma przeszkód, aby uchwałą wspólników zmieniającą umowę spółki zmienić określenie czasu trwania z oznaczonego na nieoznaczony i odwrotnie. Zasadą powinno być podjęcie takiej uchwały jednomyślnie.

5) oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,

Zobowiązanie się do wniesienia wkładów do spółki jest powinnością zarówno komplementariuszy, jak i komandytariuszy. Jeżeli umowa spółki nie zawiera tego typu wspólnego określenia celu przez wniesienie wkładów, nie dochodzi do zawarcia umowy spółki. Umowa spółki powinna oznaczyć wkłady do spółki, tj. ustalić, jakie wkłady są wnoszone przez każdego ze wspólników. Jeżeli oznaczenie wkładów wspólnika nie będzie wyraźnie przypisane do konkretnych wspólników razem z określeniem ich wartości, będzie miał zastosowanie art. 48 § 1 w zw. z art. 103 k.s.h. i przyjąć należy, że w takiej sytuacji wkłady wspólników są równe. Poza oznaczeniem wkładów należy podać ich wartość. Jest to szczególnie ważne w przypadku wkładów mających charakter usług i pracy. Wkłady takie mają pełny charakter w przypadku komplementariusza, a warunkowy w przypadku komandytariusza. Jednakże ich wycena jest niezbędna.

6) oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli (sumę komandytową).

Oznaczenie sumy komandytowej, inaczej niż wkłady wspólników, odnosić należy tylko do komandytariuszy, gdyż ograniczenie odpowiedzialności nie dotyczy komplementariuszy. Z zagadnieniem odpowiedzialności komandytariusza za zobowiązania spółki w ścisłym związku pozostaje pojęcie sumy komandytowej. Suma komandytowa stanowi cyfrowo określoną kwotę pieniężną wyrażoną w pieniądzu polskim, która wyznacza górną granicę odpowiedzialności osobistej komandytariusza za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli. Nie stanowi ona żadnej konkretnej wartości odwzorowanej w majątku spółki. Jest to określona w umowie spółki i wpisana do rejestru kwota pieniężna. Nie może być określona przedmiotowo (np. suma komandytowa odpowiada wartości nieruchomości). Suma komandytowa pozostaje w bezpośredniej relacji z osobą komandytariusza. W umowie spółki nie może zabraknąć określenia sumy komandytowej. Poza tym, że suma komandytowa powinna być zadeklarowana w umowie spółki, to podlega ona ujawnieniu w rejestrze (art. 105 pkt 5, art. 110 § 1 pkt 5). Jeżeli w spółce jest kilku komandytariuszy, sumy komandytowe każdego z nich mogą być w różnej wysokości, a tym samym górna granica odpowiedzialności każdego z nich może zostać indywidualnie określona.

Umowa spółki komandytowej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Spółka komandytowa powstaje z chwilą wpisu do rejestru.

III. Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki komandytowej.

Odpowiedzialność komplementariusza

 Odpowiedzialność komplementariusza jest odpowiedzialnością osobistą, nieograniczoną, solidarną i subsydiarną. Odpowiedzialność osobista oznacza, że za zobowiązania spółki komplementariusz ponosi odpowiedzialność ze swego majątku osobistego: zarówno wspólności łącznej, jak i swego majątku odrębnego. Odpowiedzialność nieograniczona oznacza, że nie można ograniczyć w stosunkach zewnętrznych odpowiedzialności wspólnika, odnoszącej się do majątku osobistego, za zobowiązania spółki. Odpowiedzialność solidarna oznacza, że każdy ze wspólników razem ze spółką i innymi wspólnikami odpowiada za całość długu. W przypadku spełnienia świadczenia przez któregoś ze wspólników lub niektórych z nich, albo wszystkich, ale nie w częściach równych, przysługuje im wzajemne prawo do rozliczeń regresowych. Wewnętrznie można ustalić inne zasady rozliczeń. Odpowiedzialność subsydiarna modyfikuje odpowiedzialność solidarną w ten sposób, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

Odpowiedzialność komandytariusza

 Odpowiedzialność komandytariusza jest ograniczona do wysokości sumy komandytowej. Suma komandytowa stanowi wartość pieniężną określoną w umowie spółki, która jest zarejestrowana. Suma komandytowa nie stanowi żadnej wartości wnoszonej do spółki, ale wyznacza granice możliwości sięgnięcia do majątku osobistego komandytariusza. Wierzyciel po wyczerpaniu postępowania polegającego na sięgnięciu najpierw do majątku spółki - o ile egzekucja stanie się bezskuteczna - może skierować się do majątku osobistego komandytariusza, ale jedynie do kwoty sumy komandytowej.

Odpowiedzialność komandytariusza, poza tym, że jest ograniczona, ma charakter odpowiedzialności osobistej, solidarnej ze spółką i wspólnikami oraz jest subsydiarna.

 Odpowiedzialność komandytariusza jest określona w sposób generalny w art. 111 k.s.h. Jednakże od tej reguły Kodeks spółek handlowych wprowadza wiele wyjątków. Polegają one na rozszerzeniu odpowiedzialności komandytariusza za zobowiązania poza wartość sumy komandytowej. Dotyczy to następujących sytuacji:

1) przeniesienia praw i obowiązków wspólnika na inną osobę (art. 10 § 3 k.s.h.); kodeks dopuszcza obecnie możliwość przeniesienia ogółu praw i obowiązków na innego wspólnika lub osobę trzecią; w takim przypadku, aby uniemożliwić "ucieczkę" od odpowiedzialności za dwie grupy zobowiązań: wspólnika, związanych z uczestnictwem w spółce komandytowej, a także spółki komandytowej, występujący komandytariusz oraz przystępujący komandytariusz ponoszą odpowiedzialność osobistą i solidarną; odpowiedzialność ta jest nieograniczona; komandytariusz może przenieść swoje prawa na innego komandytariusza, gdyż specyfika praw i obowiązków tego wspólnika nie pozwala na przeniesienie statusu na komplementariusza; w przypadku zbycia ogółu praw i obowiązków na komplementariusza traci on status komplementariusza i staje się komandytariuszem;

2) zamieszczenia nazwiska komandytariusza w firmie spółki (art. 104 § 4 k.s.h.); jeżeli zgodnie z art. 104 § 4 k.s.h. nazwisko komandytariusza pojawi się w firmie spółki, wówczas uczestnicy obrotu mogą być przekonani, że wspólnik ten ponosi odpowiedzialność nieograniczoną, gdyż jest komplementariuszem (tylko ich nazwiska mogą być umieszczone w firmie); w związku z tym taki komandytariusz ponosi odpowiedzialność nieograniczoną, osobistą, solidarną i subsydiarną;

3) zaciągnięcia zobowiązań przed wpisem spółki do rejestru (art. 109 k.s.h.); zaciągnięcie zobowiązań przed wpisem do rejestru spółki komandytowej dokonywane jest w stanie przedspółki; w związku z tym zastosowanie mają do takich sytuacji przepisy o spółce cywilnej; komandytariusz uzyskuje swój status od chwili wpisu do rejestru i od tego momentu obowiązuje zasada jego ograniczonej odpowiedzialności; przed wpisem do rejestru ponosi odpowiedzialność osobistą, nieograniczoną, solidarną i pierwszorzędną;

4) przystąpienia do spółki w charakterze komandytariusza (art. 114 k.s.h.); przystąpienie do istniejącej spółki w charakterze komandytariusza ma inne znaczenie, niż gdy komandytariusz jest wpisywany do rejestru tworzonej spółki; w przypadku spółki istniejącej przystępujący komandytariusz ponosi odpowiedzialność ograniczoną od chwili jego wpisu do rejestru; jednakże odpowiedzialność obejmuje również, i to w zakresie nieograniczonym, zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisu komandytariusza do rejestru;

5) uzyskania statusu komplementariusza przez dotychczasowego komandytariusza (art. 115 k.s.h.); umowa spółki może dopuścić przyjęcie do spółki nowego komplementariusza za zgodą wspólników; w takim przypadku o status taki może się ubiegać również komandytariusz, który zmieniając status staje się komplementariuszem; skoro tak, ponosi on odpowiedzialność tak jak komplementariusz;

6) podjęcia czynności reprezentacyjnych przez komandytariusza bez ujawnienia pełnomocnictwa lub z przekroczeniem granic umocowania, albo działanie bez umocowania ( art. 118 k.s.h.), cechą spółki komandytowej jest to, że spółkę tę reprezentują komplementariusze; ci ostatni mogą jednak umocować komandytariusza do występowania w imieniu spółki w charakterze pełnomocnika lub prokurenta; kontrahent spółki wiedząc o zasadach reprezentacji obowiązujących w spółce komandytowej może być przekonany, że dokonuje czynności z osobą mającą odpowiedzialność nieograniczoną; komandytariusz musi więc "ostrzec" kontrahenta, że nie jest komplementariuszem, a wspólnikiem z ograniczoną bądź wyłączoną odpowiedzialnością; jeżeli nie poinformuje go o tym, ponosi odpowiedzialność wobec osób trzecich bez ograniczenia w zakresie dokonanej czynności prawnej; podobnie odpowiadają komandytariusze, którzy w ogóle nie mieli prawa do reprezentacji lub przekroczyli swoje umocowania;

IV. Reprezentacja spółki komandytowej.

Wspólnikami, którzy mogą reprezentować z mocy prawa spółkę, są komplementariusze czerpiący swoje umocowanie bezpośrednio z przepisów prawa. Mają oni status przedstawicieli ustawowych. Zakres przedmiotowy prawa do reprezentacji obejmuje wszystkie czynności sądowe i pozasądowe spółki. Prawo do reprezentacji nie jest więc ograniczone tylko do prowadzonego przedsiębiorstwa.

Zgodnie z regulacją odnoszącą się do spółki jawnej nie można ograniczyć prawa do reprezentacji ze skutkiem wobec osób trzecich. Ograniczenie prawa do reprezentowania spółki w stosunkach wewnętrznych jest dopuszczalne, ale nie ma znaczenia z punktu widzenia uczestników obrotu.

Z art. 117 k.s.h. wynika jednak, że pozbawienie (a nie ograniczenie) prawa komplementariusza do reprezentowania spółki jest możliwe. Może ono wynikać albo z umowy spółki, albo z prawomocnego orzeczenia sądu. W pierwszym przypadku komplementariusz musi się zgodzić na pozbawienie go prawa reprezentowania, gdy jest to pierwotna umowa. W art. 117 k.s.h. w odróżnieniu od art. 30 § 2 k.s.h. nie mówi się o ważnych powodach jako przesłance pozbawienia komplementariusza prawa do reprezentacji. Oznacza to, że sąd może podjąć taką decyzję, nawet jeżeli nie zachodzą ważne powody. Niezależnie od pozbawienia prawa do reprezentacji możliwe jest wprowadzenie w umowie spółki zasad reprezentacji, które odbiegają od reguły, że każdy komplementariusz może reprezentować spółkę.

Komandytariusz może reprezentować spółkę jedynie jako pełnomocnik.

Zasadą jest reprezentacja spółki przez komplementariuszy. Ci ostatni mogą jednak dopuścić komandytariuszy do podejmowania czynności reprezentacyjnych. To od woli komplementariuszy zależeć będzie, czy zdecydują się na powierzenie reprezentowania spółki osobom, które mają ograniczoną odpowiedzialność. Udzielenie pełnomocnictwa powinno odbyć się zgodnie z zasadami reprezentacji spółki. Pełnomocnictwo ogólne powinno mieć formę pisemną pod rygorem nieważności. Jeżeli do dokonania czynności prawnej jest wymagana szczególna forma, konieczne jest udzielenie pełnomocnictwa w tej samej formie. Pełnomocnictwo może obejmować umocowanie do dokonania oznaczonej czynności prawnej (pełnomocnictwo szczególne) do czynności określonego rodzaju (pełnomocnictwo rodzajowe) oraz pełnomocnictwo ogólne ( art. 98 i n. k.c.). Poza pełnomocnictwem "klasycznym" można udzielić komandytariuszowi prokury (art. 109¹ § 1 k.c.). Prokura jest szczególnego rodzaju pełnomocnictwem udzielanym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców. Obejmuje ono umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, stąd może być określone jako "pełnomocnictwo handlowe". Ustanowienie prokury wymaga zgody wszystkich komplementariuszy, natomiast udzielenie prokury odbywa się zgodnie z zasadami reprezentacji spółki.

Komandytariusz-pełnomocnik (prokurent) dokonując czynności prawnej musi "ostrzec" kontrahenta o tym, jaki posiada status w spółce. Ponieważ odpowiedzialność komandytariusza ma ograniczony charakter, mógłby on zaciągnąć zobowiązania ponad granice swej odpowiedzialności. Dlatego też kontrahent zawiadomiony o statusie komandytariusza może zrezygnować z dokonania czynności prawnej. Gdyby nie doszło do poinformowania o statusie komandytariusza-pełnomocnika, druga strona czynności prawnej mogłaby sądzić, że spółkę reprezentuje komplementariusz, który ponosi odpowiedzialność nieograniczoną, bowiem to on ma ustawowe prawo do reprezentacji.

Jeżeli komandytariusz nie powiadomi (nie ujawni) o swoim pełnomocnictwie (prokurze), odpowiada za skutki tej czynności wobec osób trzecich bez ograniczeń. Taką samą odpowiedzialność ponosi on, jeżeli przekroczy granice umocowania albo gdy w ogóle nie jest umocowany do dokonywania czynności prawnej, a dokonuje takich czynności.

V. Prowadzenie spraw spółki komandytowej.

Prowadzenie spraw spółki powierzone jest generalnie tylko komplementariuszom. Zasady prowadzenia spraw przez komplementariuszy nie zostały określone szczegółowo w spółce komandytowej. Mają więc tu zastosowanie art. 39-46 k.s.h. w zw. z art. 103 k.s.h. Możemy stwierdzić obowiązywanie następujących zasad prowadzenia spraw spółki, mogą być wolą wspólników zmienione:

1) każdy komplementariusz ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki,

2) każdy komplementariusz może bez uprzedniej uchwały wspólników prowadzić sprawy nieprzekraczające zwykłych czynności spółki,

3) jeżeli mamy do czynienia z czynnością zwykłą i jest sprzeciw co do przeprowadzenia sprawy któregoś z pozostałych komplementariuszy lub komandytariuszy dopuszczonych do prowadzenia spraw, potrzebna jest uprzednia uchwała tych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej,

4) do dokonania czynności przekraczających zakres zwykłych czynności potrzebna jest zgoda wszystkich wspólników, w tym komplementariuszy wyłączonych od prowadzenia spraw spółki i komandytariuszy, którzy nie mają prawa prowadzenia spraw spółki,

5) komplementariusz mający prawo prowadzenia spraw spółki może bez uchwały wspólników dokonać czynności nagłej, której zaniechanie mogłoby wyrządzić spółce poważną szkodę.

Jeżeli komandytariusz nie bierze udziału w prowadzeniu spraw, to jego zgoda jest potrzebna tylko przy czynnościach większej wagi, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Zasadą jest, że komandytariusz nie ma ani prawa, ani obowiązku prowadzenia spraw spółki. Nie może być ono też przyznane mu wbrew jego woli. Wspólnicy mogą wprowadzić w umowie inne zasady, z wyjątkiem powierzenia prowadzenia spraw spółki osobom trzecim z wyłączeniem wspólników. Komandytariusz nie może być traktowany jak osoba trzecia. Jeżeli komandytariusz jest na pełnych prawach dopuszczony do prowadzenia spraw, to sposób prowadzenia, o którym mowa powyżej, odnosić należy do wszystkich wspólników: komplementariuszy i komandytariuszy. Nie ma jednak przeszkód, aby ustalić odmienne reguły, jak na przykład podejmowanie uchwał w gronie komplementariuszy, a oddzielnie komandytariuszy, itp. Jeżeli komandytariusz ma prawo prowadzenia spraw spółki i nie wyłączono jego prawa wyrażania zgody na czynności przekraczające zakres zwykłych czynności, jego pozycja jest zrównana z komplementariuszami.

VI. Rozwiązanie spółki komandytowej.

Rozwiązanie spółki powodują:

1) przyczyny przewidziane w umowie spółki,

Wspólnicy mogą założyć, że spółka będzie trwała tylko w określonych okolicznościach. Zaistnienie niektórych sytuacji stanowi przyczynę rozwiązania. Można tu wymienić upływ czasu, gdy zawarto umowę na czas określony, nadejście zdarzenia wskazanego w umowie spółki (np. wyprodukowanie określonych ilości towarów, podjęcie działalności konkurencyjnej przez więcej niż połowę wspólników). Przyczyną rozwiązania będzie również zaprzestanie realizacji wspólnego celu wyznaczonego przez wspólników.

2) jednomyślna uchwała wszystkich wspólników,

Wspólnicy jednomyślnie mogą postanowić w każdym czasie o rozwiązaniu spółki. Uchwała powinna mieć formę pisemną. Wspólnicy mogą przyjąć w umowie podjęcie uchwały większością głosów.

3) ogłoszenie upadłości spółki,

Postępowanie upadłościowe należy wszcząć, jeżeli spółka stała się niewypłacalna. Ma to miejsce, gdy nie wykonuje ona swoich wymagalnych zobowiązań. Spółka jawna uważana jest też za niewypłacalną, gdy jej zobowiązania przekroczą wartość majątku spółki, nawet wówczas, gdy na bieżąco zobowiązania te wykonuje.

4) śmierć komplementariusza

W Kodeksie spółek handlowych odróżniono skutki śmierci komplementariusza i komandytariusza. Śmierć komplementariusza stanowi przyczynę powodującą wszczęcie postępowania zmierzającego do rozwiązania spółki. Można temu przeciwdziałać w ten sposób, że pozostali wspólnicy postanowią wyraźnie o kontynuowaniu spółki między żyjącymi wspólnikami ( art. 64 § 1 w zw. z art. 103 k.s.h.). Uregulowanie takie musi nastąpić niezwłocznie. W przeciwnym razie spadkobierca może domagać się przeprowadzenia likwidacji.

Natomiast w przypadku śmierci komandytariusza nie są potrzebne czynności, które powodowałyby decyzję o kontynuacji spółki. Skutkiem śmierci komandytariusza jest dalsze trwanie spółki ze spadkobiercą (spadkobiercami) jako komandytariuszami, chyba że umowa spółki przewiduje w takim wypadku jej rozwiązanie.

5) ogłoszenie upadłości wspólnika,

Podobnie, choć z innych przesłanek jak upadłość spółki, upadłość wspólnika jest traktowana jako przyczyna rozwiązania spółki. Przesłanką ogłoszenia upadłości wspólnika jest jego niewypłacalność.

6) wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika

Problem wypowiedzenia umowy spółki zależy od tego, czy jest ona zawarta na czas oznaczony czy też nieoznaczony. W pierwszym przypadku należy się opowiedzieć przeciwko możliwości wypowiedzenia umowy spółki, chyba że sama umowa tak stanowi. Umowa spółki jest więc dla wspólnika podstawą do wypowiedzenia spółki. Umowa spółki powinna określać warunki, zasady dopuszczalności jej wypowiadania. W konsekwencji, jeżeli w umowie spółki jest dopuszczalne wypowiedzenie, to mamy do czynienia z rozwiązaniem spółki za zgodą pozostałych wspólników. Wypowiedzenie następuje przez jednostronne oświadczenie woli skierowane do wspólników. Jeżeli umowa zawarta jest na czas nieoznaczony, to wypowiedzenie powinno nastąpić na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego.

7) wypowiedzenie umowy spółki przez wierzyciela wspólnika,

8) prawomocne orzeczenie sądu.

Każdy wspólnik może z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd. W przypadku gdy ważny powód występuje po stronie tylko jednego wspólnika, sąd może, zachowując byt spółki, orzec o wyłączeniu tego wspólnika ze spółki.

Spółka komandytowo - akcyjna.

Spółką komandytowo-akcyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.

 

Spółka komandytowo-akcyjna musi posiadać co najmniej dwóch różnych wspólników: komplementariuszy i akcjonariuszy. Jej istotą jest połączenie aktywności inwestora aktywnego, którym jest komplementariusz, i inwestora pasywnego, którym jest akcjonariusz.

Spółka ma zdolność prawną, zdolność do czynności prawnych (może nabywać prawa, w tym własność nieruchomości oraz inne prawa rzeczowe, i zaciągać zobowiązania), zdolność sądową (może pozywać i być pozywaną), działa pod swoją własną firmą, ma wyodrębnienie organizacyjne i majątkowe.

Spółka komandytowo-akcyjna jest konstrukcją zawierającą w istocie elementy spółki jawnej i akcyjnej.

Odpowiedzialność komplementariusza jest odpowiedzialnością nieograniczoną, osobistą, solidarną i subsydiarną

Komplementariusz jest inwestorem aktywnym, co oznacza, że w powiązaniu z jego odpowiedzialnością za zobowiązania to on prowadzi sprawy spółki, reprezentuje ją z mocy przepisów.

Akcjonariusz w spółce komandytowo-akcyjnej jest inwestorem pasywnym. Przepisy Kodeksu spółek handlowych nie dają możliwości wpływu, poza potencjalnym udziałem w procesie reprezentacji spółki (pełnomocnictwo, prokura) na bieżące działanie spółki. Wspólnicy ci nie mogą aktywnie zarządzać zainwestowanymi środkami, stąd też powierzają je spółce, w której prowadzenie spraw spoczywa w ręku komplementariuszy mających określone osiągnięcia w prowadzonej działalności. Układ praw i obowiązków komplementariuszy i akcjonariuszy powoduje, że akcjonariusze powierzając swoje środki komplementariuszom muszą mieć do nich zaufanie. Akcjonariuszem może być osoba prawna, handlowa spółka osobowa, osoba fizyczna. Nie może nim być spółka cywilna. Akcjonariusz nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

I. Pojęcie spółki

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest spółką handlową o kapitałowym charakterze, mającą osobowość prawną, działającą w oparciu o kapitał zakładowy podzielony na udziały, ponoszącą odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Podstawą działalności spółki jest kapitał zakładowy, a osoby wspólników odgrywają tu drugorzędną rolę.

Spółka taka może być utworzona przez jedną lub więcej osób. Oznacza to dopuszczalność konstrukcji spółki jednoosobowej tworzonej od razu bez udziału jakichkolwiek innych osób.

!!! Kodeks spółek handlowych przewiduje jednak zakaz tworzenia jednoosobowej spółki kapitałowej wyłącznie przez jednoosobową spółkę z o.o.

 Spółka z o.o. może być utworzona w każdym celu dozwolonym przez prawo. Cele te mogą być: zarobkowe i niezarobkowe. Można przyjąć, że spółka z o.o. może powstać:

1) w celach zarobkowych,

2) w celach gospodarczych niemających charakteru zarobkowego (not for profit),

3) w celu niegospodarczym (non profit).

W związku z powyższym zaznaczyć należy, że spółka z o.o., jeżeli nie prowadzi działalności zarobkowej, nie musi prowadzić przedsiębiorstwa. Można więc utworzyć spółkę z o.o. w celach naukowych, charytatywnych, społecznych. Spółka z o.o., mimo że cel pozostawiony jest do decyzji wspólników, zawsze jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ustawy o KRS. Wpisywana jest ona do rejestru przedsiębiorców bez względu na to, czy prowadzi działalność gospodarczą czy też nie. Aby jednak spółka z o.o. mogła powstać, konieczne jest spełnienie kilku warunków: zawarcie umowy spółki (złożenie jednostronnego oświadczenia woli), zobowiązanie w umowie spółki do dążenia do wspólnego celu, co najmniej przez wniesienie wkładów, a dodatkowo - jeżeli umowa spółki tak stanowi - w inny sposób. Charakterystyczne jest, że spośród wszystkich form spółek handlowych tylko w spółce z o.o. całość wkładów na pokrycie kapitału zakładowego musi być wniesiona do momentu złożenia wniosku o wpis do rejestru.

Spółka z o.o. może być utworzona w każdym celu prawnie dopuszczalnym. Nie można więc utworzyć spółki w celu, który zabraniają przepisy prawa.

Są pewne rodzaje działalności, które mogą być prowadzone jedynie w formie spółki akcyjnej, np.:

1) narodowe fundusze inwestycyjne,

2) banki,

3 giełdy papierów wartościowych,

4) działalność ubezpieczeniowa,

5) fundusze inwestycyjne,

6) fundusze emerytalne,

Inaczej niż mogłaby sugerować jej nazwa, spółka ponosi odpowiedzialność za zobowiązania całym swoim majątkiem. Wspólnicy z kolei nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki, ale ponoszą ryzyko wniesionymi do spółki wkładami.

II. Powstanie spółki

Art. 163 k.s.h.  Do powstania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga się:

1) zawarcia umowy spółki,

2) wniesienia przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, a w razie objęcia udziału za cenę wyższą od wartości nominalnej, także wniesienia nadwyżki,

3) powołania zarządu,

4) ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli wymaga tego ustawa lub umowa spółki,

5) wpisu do rejestru

1. Zawarcie umowy spółki.

Art. 157 k.s.h. Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinna określać:

1) firmę i siedzibę spółki,

2) przedmiot działalności spółki,

3) wysokość kapitału zakładowego,

4) czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,

5) liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników,

6) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Firma jest nazwą, pod którą spółka prowadzi swoją działalność. Określenie firmy jest niezbędnym warunkiem ważności umowy spółki. Firma spółki z o.o. może być obrana dowolnie, ale muszą być przestrzegane zasady: prawdziwości, jedności, ciągłości, wyłączności, jawności firmy. Dowolność kształtowania firmy nie może oznaczać łamania zasady prawdziwości, która polega na tym, że firma musi przedstawiać w swej treści określenia prawdziwe, które nie wprowadzają w błąd. Spośród danych, które należy określić w firmie spółki, mowa jest tylko o dodatku "spółka z ograniczoną odpowiedzialnością". Dodatek ten nie może być zmieniony, formułowany i używany w języku obcym. Możliwe jest skrócenie w obrocie (w użyciu) dodatku na "spółka z o.o." lub "sp. z o.o.". Korpus firmy może być skonstruowany w sposób nawiązujący do elementów tylko osobowych (J. Kowalski - spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), rzeczowych (Autoland - spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), fantazyjnych (TADEX - spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), jak i elementów mieszanych (J. Kowalski - obróbka metali szlachetnych - spółka z ograniczoną odpowiedzialnością). W zależności od użytych określeń w korpusie firma spółki będzie więc zawierać pewne informacje o prowadzonym przedsiębiorstwie, rodzaju działalności, osobach wspólników itp.

Co do zasady korpus firmy spółki z o.o. może być stworzony w języku obcym, jednakże desygnat nazwy spółki nie może wprowadzać w błąd, na przykład: "Kohlenförderung - spółka z ograniczoną odpowiedzialnością", czy też "Coal minnig - spółka z ograniczoną odpowiedzialnością" w sytuacji, gdy przedmiot działalności spółki nie będzie obejmował wydobycia węgla.

W pewnych sytuacjach poza dowolnością w obraniu firmy przepisy Kodeksu spółek handlowych bezpośrednio nakazują jej rozwinięcie, w szczególności przez dodatki. Spółka z o.o. w organizacji musi posiadać dodatek "w organizacji". Spółka w likwidacji musi mieć dodatek "w likwidacji”.

 Siedzibą spółki jest miejscowość, gdzie wykonywana jest funkcja prowadzenia spraw spółki przez zarząd. Jest to zgodne z art. 41 k.c., który przewiduje, że jeżeli ustawa lub oparty na niej statut (w tym przypadku umowa spółki) nie stanowi inaczej, siedzibą osoby prawnej jest miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający. Możliwa jest więc w umowie spółki zmiana wskazania siedziby spółki (np. na miejscowość, gdzie jest ulokowany zakład główny, zakłady filialne itp.). Siedzibę spółki należy odróżnić od adresu spółki, który powinien być konkretyzacją siedziby (ulica, nr budynku, nr lokalu). Siedziba spółki za granicą musi jednak być na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a przeniesienie siedziby spółki za granicę jest powodem rozwiązania spółki.

Przedmiot działalności spółki powinien być w umowie ujęty według nomenklatury używanej przez PKD. Przedmiot przedsiębiorstwa spółki ma na celu konkretyzację wspólnego celu, w jakim jest tworzona spółka. Przedmiot działalności spółki to nic innego jak określone granice jej dozwolonego działania, które wytyczają możliwość realizacji zdolności do czynności prawnych przez spółkę.

 Oznaczenie wysokości kapitału zakładowego (min. 5000 zł.) ma to znaczenie, że możemy sprawdzić, czy spełnione są wymogi z art. 154 k.s.h., i posiadamy informację o tym, jakie wkłady do spółki wnieśli wspólnicy.

Informacja o tym, czy wspólnik może mieć jeden czy więcej udziałów oraz o liczbie i wartości nominalnej udziałów. Jeśli więcej niż jeden musza być one równe.

Wspólnicy w umowie spółki rozstrzygają nie tylko kwestie ogólne, dotyczące reżimu udziałów, jaki będzie obowiązywał w spółce (najwyżej jeden lub więcej niż jeden udział). Mogą oni także rozstrzygać bardzo konkretnie o liczbie i wartości nominalnej udziałów objętych przez poszczególnych wspólników. Przepis ten dotyczy więc nie wszystkich, ale każdego zindywidualizowanego wspólnika. O ile więc ustalenie, czy wspólnik może mieć jeden czy więcej udziałów, ma znaczenie generalne, o tyle ustalenie liczby i wartości musi konkretyzować ustalenia ogólne. Ustalenie liczby i wartości nominalnej korespondować także musi z wartością kapitału zakładowego, który jest utworzony na bazie wkładów wnoszonych do spółki. W momencie tworzenia spółki suma wartości nominalnych wszystkich udziałów zawsze musi odpowiadać wartości kapitału zakładowego.

 

Gdyby spółka była utworzona na określony czas należy to zaznaczyć w umowie spółki w celu poinformowania osób trzecich i przyszłych wspólników o ograniczonych ramach czasowych spółki. W przypadku gdy umowa spółki milczy na temat okresu trwania spółki, przyjąć należy, że została zawarta na czas nieoznaczony.

Jeżeli wkładem do spółki w celu pokrycia udziału ma być w całości albo w części wkład niepieniężny (aport), umowa spółki powinna szczegółowo określać przedmiot tego wkładu oraz osobę wspólnika wnoszącego aport, jak również liczbę i wartość nominalną objętych w zamian udziałów.

Umowa spółki z o.o. musi być sporządzona w formie aktu notarialnego. Naruszenie formy powoduje bezwzględną nieważność umowy spółki.

2. Wniesienie wkładów na kapitał zakładowy i pokrycie ewentualnej nadwyżki

 

Oprócz zawarcia umowy spółki należy wnieść wszystkie wkłady na pokrycie całego kapitału zakładowego oraz wpłacić tzw. agio, czyli nadwyżkę ponad wartość nominalną udziału, jeżeli były one obejmowane po cenie wyższej od niej. Wkłady wnoszone do spółki są odwzorowane w bilansie po stronie pasywnej, a odpowiadające kapitałowi zakładowemu składniki majątkowe zapisywane są po stronie aktywów. Natomiast agio jest wpisywane na kapitał zapasowy. Wniesienie wkładów do spółki jest uzależnione od rodzaju wkładu. Jeżeli jest to wkład pieniężny, to wniesienie polega na dokonaniu przelewu na rachunek bankowy lub wpłatę do kasy spółki. Jeżeli wnoszony jest aport, trudno ujednolicić zasady jego wnoszenia do spółki. Zasady wnoszenia aportów (faktycznego udostępnienia) uzależnione są od charakteru tego prawa. Jeżeli przedmiotem aportu jest rzecz, która może być fizycznie wydana spółce (w miejscu uzależnionym od ustaleń między wspólnikami), konieczne jest przeniesienie posiadania (dotyczy to rzeczy oznaczonych co do gatunku). Od chwili wniesienia wkładu pozostaje on do wyłącznej dyspozycji zarządu spółki.

3, 4. Powołanie obligatoryjnych organów spółki

 

Zarząd musi być zawsze powołany przed zarejestrowaniem. Jeżeli jest powołany, to on reprezentuje spółkę w organizacji, chyba że nie może działać. W takim przypadku spółkę reprezentuje pełnomocnik powoływany jednomyślnie przez wspólników. Jeżeli przepisy wymagają ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej (np. umowa tak stanowi bądź zachodzą warunki określone w art. 213 § 2 k.s.h. lub w przepisach szczególnych), należy je ustanowić przed zarejestrowaniem. Ustanowienie polega na tym, że są one przewidziane w umowie spółki z określeniem ich kompetencji, zasad działania itp. Natomiast samo ustanowienie jest niewystarczające, gdyż muszą być konkretne osoby fizyczne powołane do składu organów. Powołanie powinno się odbyć zgodnie z zasadami obowiązującymi w spółce (wybór, wskazanie itp.). Aby doszło do skutecznego powołania do organów, osoby fizyczne muszą spełniać dwa kryteria: mieć pełną zdolność do czynności prawnych i nie być skazanymi prawomocnym wyrokiem za przestępstwa, o których mowa w art. 18 § 2 k.s.h. Przyjąć należy, że jeżeli naruszone są powyższe wymogi, nie jest spełniony jeden z warunków utworzenia spółki.

5. Wpis do rejestru przedsiębiorców

Cały proces wieńczy złożenie formularza wniosku wraz z załącznikiem i wpis do rejestru. Wpis ma charakter konstytutywny, tj. spółka właściwa powstaje z tym momentem, a dodatkowo uzyskuje osobowość prawną. Wpis obejmuje wszystkie dane dotyczące spółki, wynikające ze zgłoszonych dokumentów.

Art. 21 k.s.h.  § 1. Sąd rejestrowy może orzec o rozwiązaniu wpisanej do rejestru spółki kapitałowej w przypadku, gdy:

1) nie zawarto umowy spółki,

2) określony w umowie albo statucie przedmiot działalności spółki jest sprzeczny z prawem,

3) umowa albo statut spółki nie zawiera postanowień dotyczących firmy, przedmiotu działalności spółki, kapitału zakładowego lub wkładów,

4) wszystkie osoby zawierające umowę spółki albo podpisujące statut nie miały zdolności do czynności prawnych w chwili ich dokonywania.

§ 2. W przypadkach określonych w § 1, jeżeli braki nie zostaną usunięte w terminie wyznaczonym przez sąd rejestrowy, sąd ten może, po wezwaniu zarządu spółki do złożenia oświadczenia, wydać postanowienie o rozwiązaniu spółki.

III. Kapitał zakładowy spółki

Kapitał zakładowy jest cyfrowo określoną kwotą pieniężną, stanowiącą sumę wniesionych do spółki wkładów. Kapitał zakładowy jest tworzony z wkładów wspólników wnoszonych do spółki. Wkłady są formą współdziałania, do jakiej wspólnicy muszą się zobowiązać (art. 3 k.s.h.), i powinny być wniesione do momentu zarejestrowania spółki. Kapitał zakładowy stanowi określoną wartość pieniężną zapisaną w bilansie spółki po stronie biernej (pasywa). Jest on w sensie ścisłym traktowany jako wielkość formalna stanowiąca sumę udziałów w kapitale zakładowym. Jako zapisowi rachunkowemu po stronie pasywnej w bilansie odpowiada po stronie aktywów suma składników majątkowych, które zostały nabyte jako wkłady majątkowe wspólników.

Minimalna wartość kapitału zakładowego, rozumianego jako formalna wartość, to 5 000 zł. Jeżeli wspólnicy decydują się na zaniżenie wartości wkładów, to na objęty kapitał zakładowy na poziomie co najmniej 5 000 zł należy wnieść wkłady o większej wartości. Wkłady mogą mieć postać pieniężną lub niepieniężną. Poziom kapitału zakładowego określony na poziomie 5 000 zł oznacza, że wartość ta jest minimum uzasadniającym istnienie spółki. Możliwa jest zmiana wartości kapitału zakładowego, ale tylko przez jego podwyższenie powyżej minimalnej wartości lub obniżenie jego wartości.

Kapitał zakładowy dzieli się na udziały o równej lub nierównej wartości nominalnej.

1. Podwyższenie kapitału zakładowego

PODWYŻSZENIE KAPITAŁU ZAKŁADOWEGO

I. TRYB ZWYKŁY (FORMALNY) II. TRYB NIEFORMALNY (UPROSZCZONY)

Na podstawie dotychczasowych postanowień umowy spółki.

1. Poprzez: 2. Ze środków własnych spółki

A. podwyższenie wartości

nominalnej dotychczasowych udziałów

lub

B. utworzenie nowych udziałów

Podwyższenie kapitału zakładowego wiąże się ze sformalizowanym trybem zmiany umowy spółki (tryb formalny, zwykły) lub podwyższenia na podstawie dotychczasowych rozstrzygnięć umowy (tryb nieformalny, uproszczony). Jego celem jest zmiana struktury kapitałowej w spółce poprzez określenie kapitału zakładowego na wyższym niż dotychczasowy poziomie. Podwyższenie wiązać się musi nie tylko ze zmianą układu formalnego polegającego na zmianie umowy spółki, ale także znajduje to odzwierciedlenie w bilansie spółki. Na pokrycie podwyższenia kapitału zakładowego powinny być wniesione wkłady pieniężne lub niepieniężne.

Przyczyny podwyższenia kapitału zakładowego mogą być bardzo różne. Począwszy od dokapitalizowania spółki, zwiększenia rozmiarów jej działalności, pokrycia strat, unowocześnienia spółki, zwiększenia jej zdolności kredytowej, może być następstwem umów między wspólnikami, utworzenia nowych miejsc pracy, uwiarygodnieniem przed kontrahentami, może być podjęte w celu uniknięcia likwidacji bądź upadłości itd.

Skutki podwyższenia kapitału zakładowego następują dopiero z chwilą jego rejestracji zarówno w stosunku do osób trzecich, jak i pomiędzy wspólnikami. W związku z czym do momentu wpisu w rejestrze objęcie i pokrycie udziałów przez poszczególnych wspólników pozostaje bez wpływu na dotychczasową wysokość ich udziałów, niezależnie od treści uchwały w tym przedmiocie.

Ad. II Podwyższenie kapitału zakładowego na mocy dotychczasowych postanowień umowy spółki

Podwyższenie kapitału zakładowego może się odbyć w trybie zmiany lub bez zmiany umowy spółki. W tym ostatnim przypadku muszą być spełnione pewne dodatkowe warunki. Najważniejszym jest to, aby umowa spółki wyraźnie przewidywała, że podwyższenie kapitału zakładowego nie wymaga zmiany umowy spółki. Rozwiązanie takie jest dopuszczalne przede wszystkim w związku z tym, że podwyższenie działa korzystnie dla spółki i dla wierzycieli, co powoduje, że wskazany jest uproszczony tryb podwyższenia. Uproszczenie to polegać będzie na tym, że nie ma konieczności udziału notariusza i protokołowania takiej uchwały. Jednakże na gruncie Kodeksu spółek handlowych muszą być obecnie spełnione dodatkowe warunki. Umowa spółki, która przewiduje, że podwyższenie nie będzie wymagało zmiany umowy, powinna jednocześnie przewidywać maksymalną wartość podwyższenia, które ma być dokonane bez zmiany umowy spółki, i jego termin. Problem stanowi jednak określenie rozsądnych granic czasowych i kwotowych. Sens tego przepisu sprowadza się do tego, aby w pewnym stopniu skonkretyzować zamierzone podwyżki. Jeżeli więc wskażemy bardzo wysoką kwotę (100 000 000 zł, gdy spółka ma kapitał zakładowy 50 000 zł) czy odległy termin (w ciągu 100 lat), to sens wprowadzenia do art. 257 k.s.h. elementów konkretyzacji wydaje się być wątpliwy. Dlatego też zarówno kwoty, jak i terminy powinny być realne i nieodległe czasowo.

Ad. I Podwyższenie kapitału zakładowego w trybie zmiany umowy spółki

Podwyższenie kapitału zakładowego, gdy nie jest przewidziane w umowie spółki, a także gdy nie jest spełniony któryś z warunków określonych dla podwyższenia bez zmiany umowy spółki (np. nie jest określona maksymalna wysokość lub termin podwyższenia), może się odbyć tylko przez zmianę umowy spółki. W takiej sytuacji wystąpi podwójny skutek: podwyższenia kapitału zakładowego i zmiany umowy spółki. Jeżeli dochodzi do takiej zmiany umowy, konieczny będzie udział notariusza i zaprotokołowanie uchwały w formie aktu notarialnego. W przypadku trybu zmiany umowy spółki potrzebne jest podjęcie uchwały większością 2/3 głosów.

Sposoby podwyższenia kapitału zakładowego:

Podwyższenie kapitału zakładowego może odbyć się albo przez wniesienie do spółki wkładów na podwyższony kapitał, albo w trybie art. 260 k.s.h. bez takich czynności (tzw. papierowe podwyższenie). Podwyższenie kapitału zakładowego może się odbyć przez podwyższenie wartości nominalnej udziałów lub utworzenie nowych. Możliwe jest połączenie obu technik i jednoczesne podwyższenie wartości nominalnej i utworzenie nowych już według nowej wartości.

Wkłady na podwyższony kapitał mogą być pieniężne i aportowe. Podwyższenie kapitału zakładowego polegające na zwiększeniu liczby udziałów lub ich wartości nominalnej, jeżeli wiąże się z wniesieniem wkładów na podwyższenie, zwiększa majątek spółki. Podwyższenie kapitału metodą kapitalizacji rezerw (ze środków własnych spółki) nie powoduje zwiększenia majątku spółki, a jedynie przesunięcia między pozycjami w bilansie.

2. Obniżenie kapitału zakładowego.

Obniżenie kapitału zakładowego w sensie szerokim polega na zmianie wartości kapitału zakładowego na niższą niż dotychczasowa z jednoczesną wypłatą wartości za obniżony kapitał W sensie ścisłym obniżenie kapitału zakładowego polega na zmianie wartości kapitału zakładowego poprzez stosowne sformułowanie w umowie spółki i zapisy w bilansie.

Zasady związane z obniżeniem kapitału zakładowego powinny być określone w umowie spółki (ogólnie), ale skonkretyzowane być powinny w uchwale o obniżeniu kapitału. Uchwała powinna określać wysokość, o jaką kapitał jest obniżony, oraz sposób obniżenia (bezpośrednio czy pośrednio, sposób obniżenia: czy umorzenie udziałów, czy obniżenie wartości, czy technika łączna). Obniżenie musi odbyć się - inaczej niż przy podwyższeniu - zawsze przez zmianę umowy spółki. Uchwała powinna być podjęta większością 2/3 głosów (chyba że przewidziano ostrzejsze warunki podjęcia - art. 246 § 1 k.s.h.), musi być ona zaprotokołowana notarialnie ( art. 255 § 3 k.s.h.), musi określać kwotę, o jaką kapitał zakładowy jest obniżony (art. 263 k.s.h.), musi określać sposób obniżenia (art. 263 k.s.h.), uchwała musi być ogłoszona i muszą zostać wezwani wierzyciele do zgłoszenia sprzeciwu przy obniżeniu (art. 264 k.s.h.).

Obniżenie kapitału zakładowego może być związane z różnymi przyczynami, w szczególności gdy: kapitał zakładowy jest nadmierny, chcemy wypłacić wspólnikom kwoty za umorzony udział, następują zmiany w składzie osobowym, wyrównujemy bilans, kiedy wykazuje on stratę i dzięki temu istnieje możliwość wypłaty dywidendy itp.

Należy jednak pamiętać, że udziały te muszą pozostać na poziomie co najmniej 50 zł, zaś minimalna wysokość kapitału zakładowego wynosi 50 000 zł.

Obniżenie kapitału zakładowego może odbyć się przez likwidację udziałów (umorzenie udziałów), przez zmniejszenie wartości udziałów (umorzenie cząstki udziału) lub przy zastosowaniu obu technik łącznie. Umorzenie udziałów i obniżenie kapitału zakładowego nie musi odbyć się proporcjonalnie do posiadanych, gdy zmniejszamy liczbę udziałów. Jeżeli obniżenie polega na zmniejszaniu wartości udziałów, to obniżenie wartości udziałów musi odbyć się proporcjonalnie oraz o tę samą wartość, gdyż nie mogą istnieć udziały różnej wartości nominalnej w sytuacji, gdy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział.

3. Umorzenie udziałów.

Umorzenie udziałów jest czynnością zmierzającą do unicestwienia pewnej partii lub wszystkich udziałów.

Najbardziej ogólnym wymogiem dopuszczalności umorzenia jest, aby umowa spółki zawierała stosowne postanowienia. Zawarcie określonych sformułowań w umowie spółki daje podstawę do umorzenia tylko w spółce właściwej (po wpisie spółki do rejestru). Nie jest możliwe umorzenie w spółce w organizacji, bowiem jakiekolwiek czynności rozporządzenia udziałem są nieważne. Trzecim warunkiem ogólnym dla umorzenia jest podjęcie stosownej uchwały przez zgromadzenie wspólników.

Umorzenie może być umorzeniem dobrowolnym lub przymusowym.

Umorzenie dobrowolne:

Dobrowolność umorzenia oznacza jego każdorazową akceptację, podczas gdy umorzenie przymusowe odnosić należy do jednej generalnej zgody, jakiej wspólnik udzielił nabywając udziały lub je obejmując. Brak konkretnej zgody na nabycie w celu umorzenia powoduje, że czynność prawna jest bezskuteczna. Zgoda może być udzielona przed dokonaniem czynności, w jej trakcie lub po podjęciu uchwały. W przypadku gdyby była ona udzielona przed podjęciem uchwały, może on - choćby głosował za taką uchwałą - ją odwołać. Zgoda powinna być udzielona w takiej formie, aby można było w razie sporu wykazać, że została ona w rzeczywistości udzielona. Dowodem udzielenia zgody poza formą pisemną może być protokół zgromadzenia wspólników, zeznanie świadków, forma ustnego oświadczenia itp.

Umorzenie dobrowolne zostało określone jako dokonywane za zgodą wspólnika w drodze nabycia udziału przez spółkę (np. sprzedaż, darowizna). W rzeczywistości więc nie chodzi tu w pierwszym rzędzie o umorzenie, ale o czynność prawną nabycia udziału przez spółkę w celu umorzenia (art. 200 k.s.h.). Chodzi więc o rodzaj transakcji, czynność prawną, która jest podstawą umorzenia dobrowolnego. W przypadku umorzenia dobrowolnego następuje ono później niż czynność zgody i czynność prawna będąca podstawą nabycia udziałów przez spółkę. Umorzenie dobrowolne może być tylko zrealizowane, gdy drugą stroną czynności prawnej jest spółka.

Umorzenie przymusowe:

Umorzenie przymusowe odbywa się teoretycznie bez zgody wspólnika; gdy takie przewiduje umowa spółki, podjęta jest uchwała wspólników, która powinna zawierać elementy, o których mowa w art. 199 § 2 k.s.h., w szczególności uzasadnienie takiego umorzenia. Wspólnik przystępujący do spółki, nabywając udziały lub je obejmując, dokonuje aktu akceptacji treści umowy spółki. Jeżeli więc umowa przewiduje umorzenie przymusowe, to wspólnik niejako na przyszłość godzi się na to, że po spełnieniu określonych warunków może zostać umorzony również i jego udział. Uchwała o umorzeniu przymusowym powinna zawierać te same elementy co uchwała przy umorzeniu dobrowolnym, z tym że musi zawierać dodatkowo uzasadnienie. W samej umowie spółki powinno się natomiast określić dodatkowo - w stosunku do umorzenia przymusowego - przesłanki i tryb umorzenia. Ustalenie warunków umorzenia przymusowego wiązać się powinno z ustaleniem kryteriów, które będą decydowały o umorzeniu. W szczególności należy określić, które udziały ulegają umorzeniu, ustalić zasady ich wyboru (np. losowo).

Umorzenie za wynagrodzeniem oznacza, że wspólnik otrzyma wynagrodzenie za umorzony udział, którego wysokość jest gwarantowana przez ustawodawcę jedynie w przypadku umorzenia przymusowego.

W pozostałych przypadkach wspólnicy mają obecnie swobodę w ustalaniu kwot związanych z wypłatami za umorzony udział. Jedynie w odniesieniu do umorzenia przymusowego ustawodawca zdecydował się na rozwiązanie ustalenia zasad obliczania, które wiążą spółkę w interesie wspólników, których udziały są umarzane. Mianowicie wynagrodzenie nie może być niższe od wartości aktywów netto przypadających na jeden udział (wartość bilansowa). Nie są więc brane pod uwagę wartości bilansowe uwzględniające również pasywa, ale tylko wartości aktywów i to obliczone netto.

Podjęcie uchwały o umorzeniu, w wypadku gdy z mocy ustawy, umowy spółki lub stosownej uchwały zgromadzenia wspólników następuje po stronie wspólnika powstaje roszczenie o wypłatę kwot umorzeniowych, skutkuje powstaniem zobowiązania po stronie spółki. Wypłacana kwota może być wyższa niż bilansowa, czy nawet rynkowa wartość udziału, w szczególności gdy zostaje powiększona o kwoty skumulowane na funduszu przeznaczonym na ten cel (fundusz umorzeniowy). Może być to również wartość niższa, skoro za zgodą zainteresowanych możliwe jest umorzenie nawet bez wynagrodzenia.

Umorzenie bez wynagrodzenia jest wyjątkiem od reguły. Można je jednak przeprowadzić tylko wówczas, gdy wspólnik to akceptuje. W takim przypadku kwoty z tytułu umorzonych udziałów nie są wypłacane. Ponieważ muszą być one w związku ze wspólnikiem, powinny zostać przepisane na inne fundusze. Przyczyną umorzenia bez wynagrodzenia może być sytuacja finansowa spółki, w której poprzez przepisanie kwot niewypłaconych na środki własne spółki (kapitał zakładowy bądź inne fundusze) poprawi się sytuację bilansową spółki. Inną przyczyną umorzenia bez wynagrodzenia może być przyznana wspólnikowi "rekompensata" w postaci praw przyznanych osobiście lub uprzywilejowanie pozostałych udziałów.

IV. Udziały

Pojęcie udziału występuje w kodeksie w różnym znaczeniu. Termin ten może być odnoszony do kapitału zakładowego oraz wkładów. Objęcie udziałów nie następuje w następstwie wnoszonych do spółki wkładów, ale jest to czynność samoistna, poprzedzająca wniesienie wkładów lub jednoczesna z tym faktem. Udziały są obejmowane w umowie spółki (jednostronnym akcie założycielskim) lub w odrębnym oświadczeniu w związku z podwyższeniem kapitału zakładowego. W obu przypadkach są to oświadczenia woli. Na pokrycie udziałów trzeba wnieść wkłady. Udział jest więc określoną kwotowo i wyrażoną cyfrą określającą nominał częścią kapitału zakładowego, która musi mieć określoną wartość i nie powinna być wyrażona w ułamku. Ta ostatnia możliwość wystąpi, gdy wspólnik nabył lub objął udział na wspólność w częściach ułamkowych albo też wyróżniamy część udziału. Udział w powyższym znaczeniu nie jest bezpośrednio desygnatem substratu majątkowego. Skoro na pokrycie udziałów wnosić należy wkłady, to w tym znaczeniu możemy mówić o udziałach kapitałowych. Od pojęcia przedstawionego powyżej (udział jako część kapitału zakładowego i udział jako odpowiadająca wartości wkładu wielkość) możemy mówić o udziale w spółce. Rozumiemy przez to ogół praw i obowiązków wspólnika, które wynikają z przepisów Kodeksu spółek handlowych i umowy spółki. Tak rozumiany udział w spółce wiąże się bezpośrednio z udziałem kapitałowym rozumianym jako określona wartość ekonomiczna będąca częścią kapitału zakładowego, odpowiadająca zadeklarowanej przez wspólnika w aktach o zawiązaniu spółki wartości wkładu.

Udziały mogą mieć równą i nierówną wartość nominalną. Umowa spółki rozstrzyga, czy udziały mają mieć równą czy nierówną wartość. Przyjęcie, że mają one równą wartość nominalną, oznacza, że w konsekwencji wszystkie muszą mieć taką samą wartość. Zmiana wartości nominalnej udziałów może mieć miejsce tylko przez zmianę umowy spółki. Zawarcie w umowie sformułowania: "Wspólnik może mieć więcej niż jeden udział w kapitale zakładowym", wskazuje na równość i niepodzielność udziałów. O przyjęciu koncepcji odnoszącej się do równości bądź nierówności udziałów decydują sami wspólnicy. Jeżeli udziały są równe, przedmiotem obrotu są całe udziały albo ułamkowe części udziału. Na każdy udział równej wartości nominalnej przypada jeden głos, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Przyjęcie nierównej wartości udziałów jest skutkiem tego, że wspólnik może mieć najwyżej jeden udział.

Minimalna wartość jednego udziału wynosi 50 zł. Dotyczy to zarówno równej, jak i nierównej wartości nominalnej.

Z posiadaniem udziałów wiążą się określone prawa i obowiązki w spółce.

Odstępstwa od zasady równego traktowania wspólników mogą polegać na przyznaniu szczególnych praw lub nałożeniu szczególnych obowiązków. Możliwe jest to tylko w umowie spółki.

Kodeks spółek handlowych wprowadza możliwość wprowadzenia udziałów uprzywilejowanych.

Artykuł 174 k.s.h. wskazuje na cztery przykładowe sposoby uprzywilejowania: co do głosu, dywidendy aktualnej i dywidendy przeszłej oraz sposobu uczestniczenia w podziale majątku likwidowanej spółki.

Uprzywilejowanie głosowe polega na tym, że odstępuje się od zasady, że na jeden udział przypada jeden głos, przyznając więcej głosów na jeden udział. Maksymalne uprzywilejowanie to trzy głosy na jeden udział. Uprzywilejowanie może więc dotyczyć udziałów dwu bądź trzygłosowych.

Nie można jednak uprzywilejować udziałów o nierównej wartości nominalnej. Uprzywilejowanie dywidendowe, o którym mowa w tym przepisie, dotyczy uprzywilejowania kwotowego polegającego na tym, że wspólnik otrzyma większe kwoty dywidendy, niż wynikałoby to z prostego wyliczenia proporcji do innych udziałów. Punktem odniesienia są tu udziały nieuprzywilejowane. Uprzywilejowanie co do dywidendy jest również ograniczone kwotowo. Nie można przyznać uprawnienia do dywidendy, która jest większa niż 150% dywidendy przysługującej udziałom nieuprzywilejowanym.

Z kolei nie zostało doprecyzowane uprzywilejowanie co do sposobu uczestniczenia w podziale likwidacyjnym, pozostaje to do rozstrzygnięcia przez wspólników. Może to być prawo dostępu do wydzielonej specjalnie dla określonej grupy wspólników kwoty likwidacyjnej czy składników w naturze, pierwszeństwo przed innymi wspólnikami, termin do jakiego uprzywilejowanie obowiązuje.

Zbycie udziału:

Udział jest częścią kapitału zakładowego i jako prawo obligacyjne może być przedmiotem obrotu. Udział rozumiany jako kompleks praw i obowiązków może być przenoszony na inną osobę.

Nabycie udziałów w spółce powoduje wstąpienie w prawa i obowiązki wspólnika albo też rozszerzenie tych praw, jeżeli udziały nabywa dotychczasowy wspólnik. Wraz z nabyciem członkostwa w spółce nabywa się prawa, ale również określone obowiązki w spółce. Do najważniejszych praw należą: prawo uczestniczenia i głosowania na zgromadzeniu wspólników, prawo zaskarżania uchwał podjętych na zgromadzeniu wspólników, prawo żądania wyłączenia wspólnika, prawo do udziału w kwocie likwidacyjnej. Z kolei obowiązki wobec spółki osoby, która nabyła członkostwo, mogą wynikać przede wszystkim z umowy spółki (ustawowym obowiązkiem jest wniesienie wkładu do spółki, ale ten wystąpi tylko przy utworzeniu spółki i podwyższeniu kapitału zakładowego).

Do dokonania czynności zbycia lub zastawu wymaga się formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Obrót udziałami jest swobodny, o ile umowa spółki nie wprowadza konieczności uzyskania zgody spółki albo nie określa innych reguł ograniczenia zbywalności. Nie można jednak zakazać w ogóle obrotu udziałami.

Ograniczenie obrotu udziałami może dotyczyć wszystkich udziałów albo też tylko niektórych z nich.

Co do zasady, zezwolenia w imieniu spółki udziela zarząd i musi to uczynić w formie pisemnej. Forma ta jest jednak zastrzeżona jedynie dla celów dowodowych. Jeżeli ma miejsce odmowa zgody na dokonanie czynności zbycia, wspólnik może zwrócić się do sądu rejestrowego w celu uzyskania stosownego zezwolenia. Wspólnik nie może zwrócić się do sądu w każdej sytuacji. Będzie musiał wykazać, że istnieje jakiś ważny powód, dla którego chce zbyć udział i zwraca się o zgodę do sądu. W tym ostatnim przypadku wystarczy argumentacja, że zarząd nie zgodził się na zbycie. Ale już argumenty z wykazaniem ważnego powodu mogą okazać się niewystarczające, w szczególności jeżeli zbycie udziału miałoby nastąpić na rzecz podmiotu konkurencyjnego dla spółki, sąd może zaakceptować stanowisko spółki i nie wyrazić zgody. Natomiast ważnym powodem po stronie zbywcy może być szykanowanie go, brak możliwości współdziałania, permanentne przegłosowywanie go, wyjazd z miasta siedziby spółki, co nie pozwoli na realizację praw udziałowych itp.

Zgoda może być udzielona zarówno przed dokonaniem czynności, jak również możliwe jest następcze wyrażenie zgody. Umowa stanie się skuteczna dopiero, gdy zostanie udzielone stosowne zezwolenie.

Sąd rejestrowy może nakazać spółce w określonym terminie wskazanie innego nabywcy udziałów.

Jeżeli powstałyby problemy między nowym nabywcą wskazanym przez spółkę i wspólnikami co do uzgodnienia ceny nabycia i terminu uiszczenia ceny, sąd podejmuje decyzję w tym zakresie. Gdyby osoba wskazana przez spółkę nie uiściła ceny nabycia w określonym terminie, wspólnik może swobodnie dysponować swoim udziałem. Nie będzie mógł tego uczynić, gdy świadomie, w celu uniemożliwienia transakcji, nie przyjął oferowanej zapłaty. Z przepisu art. 182 § 3-5 k.s.h. wynika, że ustawodawca wzmacnia spółkę w stosunku do zbywającego wspólnika, aby nie dopuścić do przystąpienia do spółki osób niepożądanych z jej punktu widzenia.

V. Wyłączenie wspólnika

W przypadku wyłączenia wspólnika muszą wystąpić ważne powody. Nie muszą one wiązać się zawsze z winą wspólnika. Do przykładowych zaliczyć można: działanie ma szkodę spółki, niewykonywanie przez wspólnika uchwał, podejmowanie działań konkurencyjnych, nadużywanie prawa indywidualnej kontroli, naruszenie zasad lojalności wobec spółki, brak współdziałania przy podejmowaniu uchwał, choroba, wyjazd za granicę itp.

Ważna przyczyna musi jednak dotyczyć poszczególnych wspólników, a nie wszystkich czy też spółki. Z wyłączeniem wspólników nie będziemy mieć więc do czynienia, gdy przyczyny zachodzą po stronie wszystkich wspólników. Przyczyny żądania wyłączenia mogą być wskazane w umowie spółki. Nie ma przeszkód, aby wspólnicy ustalili taki katalog. Może to mieć wpływ na rozstrzygnięcie sądu, który może wziąć pod uwagę ustalenia przez wspólników ważnego powodu. Jednakże sąd nie jest związany ustaleniami wspólników.

Z żądaniem skierowanym do sądu muszą wystąpić wszyscy pozostali wspólnicy poza tym, do którego żądanie jest skierowane. Dodatkowo udziały żądających muszą reprezentować więcej niż 50% kapitału zakładowego.

Zasadą jest, że z żądaniem muszą wystąpić wszyscy pozostali wspólnicy, byleby reprezentowali kapitał przekraczający 50% kapitału zakładowego. Ten drugi warunek nie może zostać zmieniony. Natomiast można ustalić, że z żądaniem wystąpi mniejsza liczba wspólników, choćby jeden z pozostałych. Uprawnienia do zgłoszenia żądania, które wynikają z umowy spółki, mogą być wykorzystane o tyle, o ile wskazane minimum żądających będzie możliwe do zrealizowania. Jeżeli więc przyjmie się, że z żądaniem może wystąpić 30% wspólników, a żądanie wyłączenia będzie dotyczyć 75% pozostałych, to kryterium umowne nie zostanie zrealizowane.

Kolejnym warunkiem skuteczności wyłączenia poza warunkami osobowo-kapitałowymi jest to, aby udziały wspólnika wyłączonego zostały przejęte przez wspólników lub osoby trzecie. Cenę przejęcia ustala sąd na podstawie rzeczywistej wartości w chwili doręczenia pozwu. Przejęcie udziałów musi być całkowite, przez wspólników lub osobę trzecią.

Poza oświadczeniem (może to być umowa) potrzebna jest zapłata ceny. Jak z powyższego wynika, muszą być spełnione trzy warunki: sąd musi orzec o wyłączeniu, udziały muszą być przejęte i zapłacona cena.

Cenę nabycia (przejęcia) ustala sąd na podstawie rzeczywistej wartości w chwili doręczenia pozwu. Ustalenie wartości musi być dokonane na ten, a nie inny moment.

Sąd w orzeczeniu o wyłączeniu wskazuje termin, w ciągu którego wyłączonemu wspólnikowi ma być zapłacona cena nabycia (przejęcia) i to z odsetkami za okres, który upłynął od dnia doręczenia pozwu. Możliwe jest również złożenie odpowiednich kwot do depozytu sądowego. Ta ostatnia sytuacja może wystąpić, gdy wyłączony wspólnik nie chce przyjąć kwot wpłaconych przez nabywcę. Dlatego też, aby wypełnić warunki skutecznego wyłączenia, należy doprowadzić do zapłacenia ceny albo do złożenia do depozytu.

Jeżeli nie nastąpi rozliczenie z wyłączonym wspólnikiem ani też nie zostanie złożona do depozytu cena (np. gdy przejmujący proponuje składniki majątkowe, ale te nie są akceptowane przez wyłączonego, a przejmujący nie ma innych wystarczających środków na przejęcie), wyłączenie staje się bezskuteczne. Dlatego zapłata ceny (rozliczenie ze wspólnikiem) skutkuje w postaci rzeczywistego wyłączenia wspólnika.

Należy odróżnić wyłączenie wspólnika orzeczeniem sądu od rzeczywistego wyłączenia wspólnika. To ostatecznie nastąpi, gdy zostaną przejęte jego udziały w tym sensie, że rozliczono się z byłym wspólnikiem albo złożono stosowne kwoty do depozytu sądowego. Przez cały okres od wyłączenia przez sąd (uprawomocnienie się orzeczenia) wspólnik ma prawa udziałowe. Nie traci też innych praw osobistych i nie jest zwolniony z obowiązków wobec spółki. Przez cały okres od dnia doręczenia pozwu liczy się odsetki od kwoty, którą sąd ustalił do rozliczenia ze wspólnikiem. Jeżeli jednak nastąpi rozliczenie w terminie, to wspólnika uważa się za wyłączonego i to od dnia doręczenia mu pozwu.

Skutkiem ostatecznym wyłączenia rzeczywistego jest utrata członkostwa w spółce. Dotyczy to wszelkich praw i obowiązków udziałowych, jak i praw i obowiązków osobistych.

VI. Prawo do dywidendy

Jeżeli spółka powstaje w celu gospodarczym, jej podstawowym celem jest osiągnięcie zysków. Może tego dokonać przez działalność gospodarczą, ale także uzyskać dodatkowe dochody w majątku w związku z oprocentowaniem lokat bankowych, inwestycjami kapitałowymi w inne podmioty, otrzymać dywidendę z innych podmiotów, otrzymywać darowizny, uzyskać wyższe ceny za otrzymane wkłady aportowe itp.

Stwierdzenie istnienia zysku musi wynikać ze sprawozdania finansowego. Jednakże nie od razu wspólnicy mają roszczenie o wypłatę zysku. Do czasu podjęcia uchwały o podziale zysku przez zgromadzenie wspólników mamy do czynienia z ogólnym prawem udziałowym wspólnika, które ma charakter warunkowy. Zysk występuje, gdy ma miejsce nadwyżka aktywów nad pasywami spółki, tj. gdy wszystkie wartości majątkowe posiadane przez spółkę (łącznie ze środkami pieniężnymi w banku i kasie) przewyższają sumę zobowiązań i kapitału zakładowego. Od tak przyjętego zysku brutto (dochodu) należy odjąć naliczone podatki, do których spółka jest zobowiązana (dochodowy, od nieruchomości, VAT), aby otrzymać zysk netto. Punktem odniesienia przy obliczaniu czystego zysku są więc: wszystkie wartości majątkowe, kapitał zakładowy i zobowiązania z tytułu podatków. Czysty zysk przeznaczony uchwałą do podziału określamy mianem dywidendy. Nie będziemy mieli więc do czynienia z dywidendą, ale z czystym zyskiem, gdy nie zapadnie stosowna uchwała o podziale. Ustalenie wypracowanego zysku możliwe jest po upływie roku obrotowego. Jest nim rok kalendarzowy, choć wspólnicy mogą przyjąć inne ustalenia. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 8 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości, jeżeli spółka powstała w drugiej połowie roku, można wydłużyć rok obrotowy do końca kolejnego roku kalendarzowego. Prawo do zysku, o którym mowa w art. 191 § 1 k.s.h., należy odróżnić od ogólnego prawa do zysku, jakie posiada wspólnik w ramach swoich praw udziałowych. Kwoty przeznaczone do podziału między wspólników nie może przekroczyć zysku za ostatni rok obrotowy powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów: zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę pomniejsza się o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały: zapasowe oraz rezerwowe.

Zysk nie musi być zawsze dzielony. Dotyczy to podziału w ogóle, jak również podziału bezpośrednio po upływającym roku obrotowym. Należy odróżnić podział zysku między wspólników i w inny sposób. Podział w inny sposób może służyć przede wszystkim wzmocnieniu sytuacji majątkowej spółki "kosztem" wspólników. Przeznaczenie zysku nie między wspólników może się wiązać z wypłatą na rzecz zarządu bądź rady nadzorczej (tantiemy), utworzenie funduszu rezerwowego, zapasowego, amortyzacyjnego, inwestycyjnego. Możliwe są ponadto wypłaty osobom trzecim w celu rozliczenia zaległych transakcji.

Dopiero z chwilą podjęcia uchwały przez wspólników co do podziału zysku mają oni roszczenie o wypłatę dywidendy, w stosunku do udziałów, jakie wspólnicy posiadają w kapitale zakładowym. Umowa spółki może zmienić zasadę stosunkowości.

Wypłacana dywidenda jest co do zasady dywidendą pieniężną, ale może być również dywidendą rzeczową, gdy wynika to z umowy spółki.

Z punktu widzenia podziału dywidendy między wspólników możliwe jest ustalenie kręgu podmiotów, którym to prawo przysługuje. KSH wiąże prawo do zysku z dniem powzięcia uchwały o podziale zysku. Uprawnionymi do dywidendy (a więc czystego zysku za dany rok obrotowy, przeznaczonego do podziału) są wspólnicy, którym udziały przysługują w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Powzięcie uchwały o podziale zysku odbywa się na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników (art. 231 k.s.h.). Osoby, które z punktu widzenia spółki są wspólnikami, figurują w księdze udziałów i to im przysługuje prawo do zysku. W przypadku zaniedbania wpisania do księgi udziałów osób uprawnionych, ale w sytuacji gdy spółka była prawidłowo zawiadomiona, podstawą przyjęcia osób uprawnionych do dywidendy jest zawiadomienie spółki. Wspólnik, który uzyskał prawo do dywidendy, ma roszczenie do spółki o jej wypłatę.

Umowa spółki może upoważniać zgromadzenie wspólników do określenia dnia, według którego określa się listę uprawnionych. Może to uczynić tylko zgromadzenie wspólników, nawet gdyby nie miało ono kompetencji do dzielenia zysku (gdy umowa spółki przekazuje to uprawnienie innym organom czy osobom).

 Uchwała zgromadzenia wspólników może określać tzw. dzień dywidendy jako inny dzień niż dzień podjęcia uchwały o podziale zysku przez zwyczajne zgromadzenie wspólników. Dzień dywidendy to dzień ustalenia listy uprawnionych do dywidendy, a nie dzień uchwały o podziale czystego zysku. Dywidenda powstanie dopiero wówczas, gdy podjęta zostanie uchwała o podziale zysku między wspólników. W takim przypadku gdy zostanie podjęta stosowna uchwała o podziale zysku, konieczna jest podjęta wcześniej uchwała o przesunięciu dnia dywidendy. Jeżeli bowiem nastąpi podjęcie uchwały o podziale zysku na zwyczajnym zgromadzeniu wspólników, to uprawnionymi do dywidendy są wspólnicy uprawnieni do dywidendy w tym dniu.

Po podjęciu uchwały o podziale zysku czy też po nadejściu dnia dywidendy, wspólnik ma roszczenie o wypłatę dywidendy. Wspólnik, który otrzymał dywidendę, może nią swobodnie dysponować.

VII. Zarząd

1. Pojęcie zarządu.

Zarząd jest organem realizującym zdolność do czynności prawnych spółki z o.o. Jego kompetencje określone są generalnie jako prowadzenie spraw i reprezentacja. Zarząd jest organem obligatoryjnym od momentu zarejestrowania spółki. Spółka w organizacji może działać za pośrednictwem pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwałą wspólników. Zarząd jest organem uchwałodawczym bez względu na jego liczebność. Nawet jeżeli zarząd jest jednoosobowy, podejmuje on również uchwały. Zarząd jest ponadto organem wykonawczym wobec uchwał zgromadzenia wspólników, a w pewnych przypadkach rady nadzorczej i komisji rewizyjnej. Kompetencje zarządu nie mogą być przejmowane przez inne organy, chyba że wyraźny przepis tak stanowi. Dotyczy to przede wszystkim kompetencji w sferze reprezentacyjnej. Działania osoby będącej członkiem organu osoby prawnej uprawnionego do jej reprezentacji odnoszą skutek prawny bez względu na okoliczność istnienia bądź braku adnotacji o funkcji pełnionej przez tę osobę. Zarząd tworzą wyłącznie osoby fizyczne mające pełną zdolność do czynności prawnych, które nie zostały skazane prawomocnym wyrokiem w sprawach wymienionych w art. 18 k.s.h. (§ 265-316 k.k. i art. 585, 587 k.s.h.).

2. Skład zarządu

 

Umowa spółki powinna przewidywać liczebność zarządu. Można określić liczbę członków zarządu "widełkowo" (od... do...) i następnie już uchwałą wspólników konkretyzować tę liczbę. Ma to ten walor, że nie trzeba zmieniać umowy spółki, gdy liczba członków "spadnie" poniżej pewnej granicy. Wolą wspólników jest określenie maksymalnej liczebności zarządu. Nie jest jednak praktyczne, aby w spółkach z o.o. były to organy zbyt liczne (np. dziesięcioosobowe). Zarząd mogą tworzyć wspólnicy, jak też osoby trzecie. Ustalając skład zarządu można wprowadzić dodatkowe pozytywne (np. dotyczące wieku, wykształcenia, doświadczenia) lub negatywne (nie mogą być nimi niektórzy wspólnicy) wymogi związane z uzyskaniem statusu członka zarządu.

3. Zasady powoływania członków zarządu

 

Zarząd może być powołany na czas określony lub nieokreślony. Okres sprawowania funkcji może być oznaczony kalendarzowo lub w inny sposób. Osoba powołana do zarządu powinna być poinformowana o zamiarze powołania oraz o samym fakcie powołania i powinna wybór przyjąć w sposób wyraźny lub dorozumiany. Powołanie do zarządu może być oparte o analogiczne reguły dla całego składu zarządu, jak również mogą one odnosić się do każdego członka zarządu indywidualnie. Część zarządu może być wybierana, część wskazywana przez określone osoby (np. wspólników, którzy mają takie prawo przyznane osobiście czy też gdy ich udziały są w takim zakresie uprzywilejowane). Zasadą jest, że zarząd jest powoływany przez zgromadzenie wspólników. Zasada ustanowienia zarządu przez uchwałę wspólników może ulec modyfikacji nie tylko co do zmiany trybu (nie uchwała, ale na przykład wskazanie), ale również co do organu czy osób podejmujących uchwałę. W szczególności może to uczynić rada nadzorcza, uchwałę może podjąć grupa wspólników, którym przyznano to prawo. Jeżeli uchwała zapada na zgromadzeniu wspólników, musi być podjęta w głosowaniu tajnym (art. 247 k.s.h.).

Pierwszy zarząd może być powołany w umowie spółki bądź też w odrębnym trybie, zgodnym z umową spółki.

.

4. Pojęcie mandatu

 

Mandat do pełnienia funkcji możemy zdefiniować jako upoważnienie do pełnienia obowiązków i wykonywania praw członka zarządu. W wyniku ustanowienia zarządu uzyskuje on legitymację do tego, aby realizować wszystkie czynności związane z pełnioną funkcją. Mandat jest więc kompetencją do realizowania funkcji członka zarządu przez określony czas. Mandat zaczyna się z rozpoczęciem kadencji, jeżeli taka jest ustanowiona, albo też z początkiem trwania okresu pełnienia funkcji przez czas nieoznaczony. Zakończenie mandatu do pełnienia funkcji jest uzależnione od sposobu jego wygaśnięcia. Jeżeli zarząd był ustanowiony na określoną kadencję, nie wygasa on razem z nią, ale trwa dłużej, aż do odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszy lub ostatni rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu. Jeżeli kadencja została przerwana czynnościami nagłymi (odwołanie, śmierć, rezygnacja), również mandat ulega zakończeniu. W tym przypadku istnieje tożsamość wygaśnięcia mandatu i kadencji. Jeżeli zarząd powołano na czas nieoznaczony, mamy tylko do czynienia z mandatem do pełnienia funkcji, który może być przerwany odwołaniem, śmiercią, rezygnacją, jak również upływem pierwszego roku obrotowego po wejściu w życie Kodeksu spółek handlowych. W tym ostatnim przypadku tak się stanie, gdy umowa spółki nie wprowadzi stosownego innego rozwiązania.

Z brzmienia art. 202 § 1 i 2 k.s.h. możemy wyprowadzić wniosek, że zarząd spółki może być powołany na rok, na określony okres dłuższy niż rok z określonymi zamkniętymi ramami czasowymi oraz na czas nieoznaczony. W pierwszym i drugim przypadku mamy do czynienia z powołaniem na określoną kadencję: roczną i wieloletnią

W przypadku powołania na okres dłuższy niż rok (2 lata, do 30 maja 2005 r.), wygaśnięcie mandatu odnosić należy również - tak jak w art. 202 § 1 - do pełnego roku obrotowego, ale w kontekście ostatniego roku urzędowania. Jeżeli okres pełnienia funkcji pokrywa się idealnie z rokiem kalendarzowym, a więc rok kalendarzowy to rok obrotowy (początek 1 stycznia 2003 r., koniec 31 grudnia 2004 r.) i mandat wygaśnie z dniem odbycia zgromadzenia wspólników za rok 2003, tj. maksymalnie do 30 czerwca 2004 r. Jeżeli jednak kadencja dłuższa niż rok nie pokrywa się dokładnie z rokiem obrotowym, czas pełnienia funkcji zostanie przedłużony znaczniej niż w przypadku wskazanym powyżej. Jeżeli osoba została powołana do zarządu 1 marca 2003 r. na 3 lata, to jej kadencja zakończy się 1 marca 2006 r. Jednakże okres pełnienia funkcji będzie trwał do czasu odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji, tj. najpóźniej 30 czerwca 2007 r.

5. Pojęcie kadencji

 

Kadencja członka zarządu jest okresem, na który powołano członka zarządu do sprawowania przez niego funkcji, czyli realizacji praw i obowiązków związanych z byciem członkiem zarządu. Kadencja odnoszona może być do członków zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej, natomiast nie odnosi się do zgromadzenia wspólników, prokurentów, pełnomocników, likwidatorów i innych przedstawicieli. Z kadencją nie będziemy mieli do czynienia, gdy zarząd jest powoływany na czas nieokreślony. Zasadą jest, że mandat trwa tak długo, jak długo pełniona jest funkcja. Mandat trwa również zawsze, gdy realizowana jest funkcja w ramach kadencji. W przypadku powołania na czas nieokreślony, gdy nie mamy do czynienia z pojęciem kadencji, podstawą pełnienia funkcji jest mandat do jej pełnienia. Generalnie więc pojęcie mandatu i kadencji stanowią aspekty tego samego zjawiska, jakim jest pełnienie obowiązków i wykonywanie praw członka zarządu. Kadencja jest okresem, na jaki powołano członka zarządu do sprawowania przez niego tej funkcji, mandat zaś upoważnieniem do pełnienia obowiązków i wykonywania praw członka zarządu. Zakończenie pełnienia funkcji to termin zakończenia mandatu.

6. Wygaśnięcie mandatu członka zarządu

 

Wygaśnięcie mandatu może nastąpić w sposób zwykły, tj. po upływie okresu pełnienia funkcji, na jaki został członek zarządu powołany, jak również mogą to być przypadki nagłego przerwania okresu pełnienia funkcji. Przypadki nagłego przerwania pełnienia funkcji zostały wskazane w art. 202 § 4 k.s.h. i należy do nich śmierć, rezygnacja albo odwołanie ze składu zarządu. Poza tymi przypadkami nagłe przerwanie pełnienia funkcji nastąpi w przypadkach wskazanych w art. 18 k.s.h. (gdy osoba zostanie ubezwłasnowolniona częściowo lub całkowicie, zostanie skazana prawomocnym wyrokiem sądu w przypadkach, które wymienia art. 18 § 2 k.s.h.).

W przypadku rezygnacji chodzi o jednostronny akt członka zarządu, który w ten sposób zamierza doprowadzić do ustania więzi prawnej między nim a spółką. Rezygnacja wystąpi wówczas, gdy następuje w trakcie mandatu członka zarządu. Nie będziemy mieli do czynienia z rezygnacją, gdy stosowne oświadczenie zostanie złożone na zgromadzeniu zamykającym okres pełnienia funkcji (zatwierdzającym sprawozdanie za pierwszy lub ostatni rok urzędowania). Mimo złożonej rezygnacji do czasu przejęcia obowiązków przez spółkę, tj. nowych członków zarządu, radę nadzorczą, wspólników itp., rezygnujący ma obowiązek dokładać należytej staranności w celu uchronienia spółki przed negatywnymi konsekwencjami.

Odwołanie członka zarządu jest jednostronnym aktem spółki. Jest ono skuteczne z chwilą dojścia oświadczenia złożonego przez organ (osobę) uprawniony do działania (nie mogą to być pozostali członkowie zarządu) do odwoływanego członka zarządu. Odwołanie może określać dzień, z którym będzie ono wywoływało skutki prawne. Może to być więc upływ dnia, w którym członek zarządu został odwołany, termin wskazany w przyszłości.

7. Reprezentowanie spółki przez zarząd

 

Sfera reprezentacji obejmuje dokonywanie czynności w stosunkach zewnętrznych. Pojęcie reprezentacji jest najszerszym z pojęć występujących przy występowaniu w stosunkach zewnętrznych i obejmuje takie kategorie, jak przedstawicielstwo, zastępstwo. Generalnie reprezentacja spółki z o.o. wiąże się z działaniami organów (zarządu w szczególności).

Możemy wyróżnić reprezentację czynną i bierną. Reprezentacja czynna polega na składaniu oświadczeń woli. Reprezentacja bierna polega na przyjmowaniu oświadczeń woli.

W przypadku reprezentacji czynnej zasady albo wynikają z przepisów Kodeksu spółek handlowych, albo należy je określić w umowie spółki. Jeżeli zarząd jest jednoosobowy, to dosyć oczywiste wydaje się reprezentowanie spółki przez jedną osobę. Nie ma jednak przeszkód, aby mimo składu jednoosobowego wprowadzić zasadę reprezentacji łącznej, w której zarząd będzie musiał współdziałać z pełnomocnikiem lub prokurentem Jeżeli zarząd jest kolegialny, zasady reprezentacji wynikają z umowy spółki lub art. 205 k.s.h. (zasada automatyzmu). Z § 1 tego przepisu wynika, że tylko w przypadku milczenia umowy spółki na ten temat spółka jest reprezentowana łącznie: przez dwóch członków zarządu lub członka zarządu i prokurenta. Możliwe jest więc, mimo organu kolegialnego, wprowadzenie zasady reprezentacji jednoosobowej, łącznej, ale z udziałem pełnomocnika i prokurenta, umocowania do reprezentowania przez jedną osobę (np. prezesa zarządu), a pozostałych łącznie

Reprezentacja bierna polega na przyjmowaniu oświadczeń woli. Oświadczenia składane spółce oraz doręczenia pism mogą być dokonywane wobec jednego członka zarządu lub prokurenta, nawet gdy obowiązuje zasada reprezentacji łącznej (czynnej).

Reprezentacja spółki z o.o. dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych.

8. Prowadzenie spraw spółki przez zarząd

 

Prowadzenie spraw spółki obejmuje realizację stosunków wewnętrznych, które ogranicza się co do zasady do czynności faktycznych, organizacyjnych. Tylko wyjątkowo w stosunkach wewnętrznych czynności mają charakter czynności prawnych (np. niektóre uchwały). Przyjąć należy, że prowadzenie spraw jest pewnym procesem, polegającym na podejmowaniu uchwał, wydawaniu decyzji i opinii, organizowaniu działalności spółki w ten sposób, aby było to zgodne z jej przedmiotem działalności, w celu realizacji jej zadań. Kompetencja do prowadzenia spraw jest poddana oddziaływaniu zgromadzenia wspólników, które może w określony sposób wpływać na te czynności. Nie jest jednak możliwe przyjęcie kompetencji zarządu w tym zakresie, nawet gdyby dochodziło do tożsamości personalnej między zarządem a wspólnikami. Zarząd korzysta więc z domniemania kompetencji, tj. przysługują mu te wszystkie kompetencje, które nie są zastrzeżone dla zgromadzenia wspólników. W stosunkach wewnętrznych - prowadzenia spraw - rada nadzorcza nie ma prawa wpływania na zarząd przez wydawanie zarządowi wiążących poleceń.

Każdy członek zarządu ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Każdy członek zarządu może prowadzić bez uprzedniej uchwały zarządu sprawy nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności spółki. Jeżeli jednak przed załatwieniem sprawy z zakresu zwykłych czynności, choćby jeden z pozostałych członków zarządu sprzeciwi się jej przeprowadzeniu wymagana jest uprzednia uchwała zarządu. Jeżeli sprawa przekracza zakres zwykłych czynności spółki, również wymagana jest uprzednia uchwała zarządu.

Kodeks nie definiuje, co należy rozumieć przez sprawy przekraczające i nieprzekraczające zakresu zwykłych czynności. Te ostatnie stanowią więc miarę dla czynności zwykłych w spółce. Rozstrzygnięcie, co jest czynnością większej wagi (przekraczające zakres zwykłych czynności), a co nie, zależy od stosunków danej spółki. To, co w jednej spółce stanowić będzie czynność większej wagi, w innej może być traktowane jako czynność zwykła. Ocena ta powinna się odnosić do konkretnej czynności i konkretnej spółki. Decydujące znaczenie mieć będzie cel spółki, skala prowadzonej działalności, stan finansów, wysokość kapitału zakładowego, poziom zadłużenia, wartość aktywów itd.

Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów.

9. Umowy i spory między spółką a członkami jej zarządu

 

W umowie między spółką a członkiem zarządu spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Zgodnie z art. 210 § 1 k.s.h. zawierając umowę o pracę z członkami zarządu, rada nadzorcza działa jako organ reprezentujący spółkę, jednak podstawą do tego działania nie jest art. 3 k.p. Uprawnienie do zawierania, rozwiązywania lub modyfikacji umowy o pracę z członkami zarządu nie oznacza, iż rada nadzorcza jest uprawniona do dokonywania wszystkich czynności z zakresu stosunku pracy członków zarządu

Artykuł 210 § 1 k.s.h. dotyczy nie tylko kontrowersyjnego zagadnienia reprezentacji spółki w umowach z członkami zarządu, ale i sporów między członkami zarządu a spółką. Przyczyny powstania sporów mogą mieć bardzo różne źródło: niejasność umowy spółki czy uchwały wspólników, "szykanowanie" niektórych uchwał zarządu, zaskarżanie uchwały wspólników przez członka zarządu, a więc "wystąpienie" przeciwko spółce. Przyjęte rozwiązanie jest o tyle uzasadnione, że nie można dopuścić do sytuacji, w której w sporze spółka byłaby reprezentowana przez zarząd czy też prokurenta lub pełnomocnika spółki. Te ostatnie osoby są powoływane przez członków zarządu, dlatego też zarząd pośrednio "byłby sędzią we własnej sprawie". Oczywiste jest, że jeżeli w spółce nie ma rady nadzorczej, w sporach spółkę reprezentować może tylko pełnomocnik zgromadzenia wspólników. Jeżeli nie został powołany na wypadek powstania sporów, to należy go ustanowić post factum, gdy spór zaistnieje i konieczne jest jego rozstrzygnięcie.

Skutkiem niezastosowania się do zasad określonych w art. 210 § 1 k.s.h. jest bezwzględna nieważność dokonanej czynności.

Gdy wszystkie udziały spółki przysługują jedynemu wspólnikowi albo jedynemu wspólnikowi i spółce, a wspólnik jest zarazem jedynym członkiem zarządu, § 1 art. 210 nie stosuje się.

Czynność prawna między jedynym wspólnikiem będącym jedynym członkiem zarządu a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. Przepis ten ma zastosowanie tylko do spółek jednoosobowych i tych, w których spółka jest obok wspólnika własnym wspólnikiem. Nie dotyczy on sytuacji, gdy mamy co prawda spółkę jednoosobową, ale zarząd nie jest jednoosobowy i tożsamy ze wspólnikiem. Przepis ten nie ma więc zastosowania do spółki jednoosobowej z wieloosobowym zarządem, w skład którego wchodzi wspólnik.

Z pewnością udział notariusza w zawieraniu umów między jedynym wspólnikiem a spółką i wymóg złożenia wypisu aktu notarialnego w sądzie rejestrowym stanowi poważne gwarancje dla bezpieczeństwa obrotu.

O każdorazowym dokonaniu czynności prawnej między spółką a jej jedynym wspólnikiem - członkiem jednoosobowego zarządu notariusz ma obowiązek zawiadomić sąd rejestrowy, przesyłając do sądu wypis aktu notarialnego.

10. Zakaz konkurencji

Członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu.

Interesem konkurencyjnym jest podejmowanie czynności będących w relacji z działalnością prowadzoną przez inną osobę lub przedsiębiorcę. W tym pierwszym przypadku art. 211 § 1 k.s.h. wyraźnie odnosi się do spółki konkurencyjnej i konkurencyjnej osoby prawnej. Przyjąć więc należy, że interesy konkurencyjne to w istocie działania aktywne, które nie wiążą się z uczestniczeniem w podmiotach konkurencyjnych, wymienionych w art. 211 k.s.h. Chodzi tu więc przede wszystkim o indywidualne prowadzenie działalności gospodarczej, bycie wspólnikiem w spółce konkurencyjnej, prokurentem, pełnomocnikiem, pracownikiem w tej spółce, pełnomocnikiem, pracownikiem w osobie prawnej konkurencyjnej. Podstawowe znaczenie ma tu podejmowanie przez członka zarządu spółki działalności mającej charakter konkurencyjny w wyniku prowadzonej działalności przedsiębiorcy jednoosobowego.

Od prowadzenia działalności konkurencyjnej odróżnić należy sam fakt uczestniczenia w innej spółce konkurencyjnej. Nie wymaga to żadnej aktywności ze strony członka zarządu, a zakazane jest już bierne uczestnictwo. Spółka konkurencyjna jest to taki podmiot (spółki handlowe) bądź umowa wspólników (spółka cywilna), która konkuruje w zakresie produkcji, handlu, usług ze spółką, w której jest się członkiem zarządu. Spółka konkurencyjna to spółka cywilna, jawna, komandytowa, partnerska, komandytowo-akcyjna, z o.o. i akcyjna.

Konkurencyjna osoba prawna to każda osoba prowadząca działalność, która wiąże się z konkurencyjnym współdziałaniem na rynku. Przykładowo można wymienić: przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, jednostki badawczo-rozwojowe. Zakaz ten dotyczy tylko bycia członkiem organów osób prawnych konkurencyjnych.

Zakaz działalności konkurencyjnej polega na zabronieniu dokonywania wszelkich czynności stanowiących zachowanie, które należy uznać za godzące w interesy spółki. Nie chodzi o wszelkie czynności, ale tylko takie, które wiążą się z konkurencyjnym współdziałaniem na rynku. Działalność konkurencyjna może mieć dwa aspekty: zajmowanie się interesami konkurencyjnymi lub uczestniczenie w spółce konkurencyjnej. Zajmowanie się interesami konkurencyjnymi dotyczy wszelkich działań, które nie wiążą się z uczestniczeniem w wymienionych spółkach i osobach prawnych i dotyczą na przykład przedsiębiorcy jednoosobowego, podjęcia czynności jako fundator, członek spółdzielni itp. Z kolei uczestniczenie w innych strukturach konkurencyjnych dotyczy wspólników spółek cywilnych, jawnych, komandytowych, partnerskich, komandytowo-akcyjnych. Nie ma tu znaczenia, jaką rolę odgrywa wspólnik w takiej spółce. Dotyczy to w szczególności spółki partnerskiej, komandytowej i komandytowo-akcyjnej.

Zakaz rozszerzony został na konkurencyjne spółki kapitałowe i uczestniczenie w nich jako wspólnik, który posiada co najmniej 10% udziałów lub akcji, a także gdy posiada mniejszą ich ilość, lecz może powoływać co najmniej jednego członka zarządu (np. w ramach praw przyznanych osobiście). Skutki naruszenia zakazu mogą mieć charakter organizacyjny (odwołanie, zawieszenie) i odszkodowawczy.

Zakaz działalności konkurencyjnej, rozumiany tak jak to określa art. 211 k.s.h., nie ma charakteru bezwzględnego. Możliwe jest zezwolenie na działalność konkurencyjną. Zezwolenia na działalność konkurencyjną zgodnie z tym przepisem udzielają organy powołane do ustanowienia zarządu. Możliwe jest zarówno zezwolenie pełne, jak i ograniczone, a także wyłączenie pełne i ograniczone. Zezwolenie powinno być udzielone przed podjęciem pierwszej czynności konkurencyjnej czy też uzyskania statusu wspólnika (spółki osobowe), członkostwa we władzach (spółki kapitałowe), a także wspólnika w spółkach kapitałowych, który ma co najmniej 10% udziałów lub akcji albo uzyskał prawo do powołania co najmniej jednego członka zarządu takich spółek.

VIII. Nadzór w spółce z o.o.

1. Prawo indywidualnej kontroli

Kontrola w spółce z o.o. może być realizowana bezpośrednio lub pośrednio przez organy (radę nadzorczą lub komisję rewizyjną). Możliwa jest jednak kontrola indywidualna wspólników. Na prawo kontroli składają się trzy uprawnienia: prawo przeglądania ksiąg i dokumentów spółki, sporządzenia bilansu dla swego użytku lub wskazane żądanie wyjaśnień od zarządu. Określenie "lub" oznacza, że uprawnienia te mogą być realizowane alternatywnie albo łącznie. Wszystkie uprawnienia wyznaczają zakres prawa indywidualnej kontroli. Zgodnie z art. 212 k.s.h. przeglądanie ksiąg i dokumentów może odbywać się w siedzibie spółki i prawo to nie obejmuje wynoszenia dokumentów poza siedzibę spółki. Możliwe jest sporządzenie kopii, notatek itd. Z kolei w odniesieniu do uprawnień związanych z bilansem wspólnik może żądać sporządzenia bilansu na swoją rzecz, ale tylko dla swego własnego użytku.

Realizacja prawa indywidualnej kontroli może się odbywać "w każdym czasie". Nie należy tego rozumieć dosłownie, tj. realizacja prawa o północy, w święta, dni wolne od pracy. "W każdym czasie" należy rozumieć w ten sposób, że nie można ograniczyć wspólnika w realizacji prawa indywidualnej kontroli w jakichś okresach, wskazując dni, w których może to realizować (np. tylko w czwartki między 13 a 15). Przyjąć należy, że prawo to może być realizowane w normalnych godzinach urzędowania spółki, a gdy jest to niezbędne dla wspólnika również poza godzinami, o czym zarząd powinien być uprzedzony.

Prawo indywidualnej kontroli może być realizowane samodzielnie albo łącznie z osobą, która pomaga w tym procesie. Chodzi o to, aby wspólnik, który jest pozbawiony kwalifikacji do kontroli, mógł się posłużyć fachowcem (księgowy, doradca).

Istnieje możliwość odmowy wspólnikowi wyjaśnień oraz udostępnienia do wglądu ksiąg i dokumentów. Nie można jednak przeszkodzić temu, aby wspólnik sporządził bilans dla swego użytku. Przyczyny odmowy są ściśle określone w § 2: istnienie uzasadnionej obawy, że wspólnik wykorzysta je w celach sprzecznych z interesem spółki i przez to wyrządzi spółce znaczną szkodę. Uzasadniona obawa po stronie zarządu musi się opierać na okolicznościach faktycznych, wiedzy na temat pewnych faktów, które mogłyby stanowić podstawę takiej uzasadnionej obawy. Mogą nimi być ponadto: podejmowanie czynności konkurencyjnych w przeszłości, zatargi między wspólnikami, które mogą powodować ocenę, że wspólnik będzie działał sprzecznie z interesem spółki, obawa, że dokumenty zostały udostępnione innym osobom w celu szykany spółki, członków zarządu czy wspólników.

Odmowa wyjaśnień czy udostępnienia wglądu do ksiąg i dokumentów powoduje, że wspólnik może żądać przekazania sprawy do rozstrzygnięcia uchwałą wspólników. Rozstrzygnięcia przez wspólników można żądać przy odmowie realizacji co do któregokolwiek z elementów prawa indywidualnej kontroli. Rozstrzygnięcie sprawy oznacza wyrażenie zgody na realizację prawa indywidualnej kontroli i do tego się odnosi. Nie ma jednak przeszkód, aby uchwałą wspólników nie tylko zaakceptować lub nie stanowisko zarządu, ale może to być również uniemożliwienie realizacji prawa indywidualnej kontroli, gdy wspólnicy mogą to zrealizować zamiast zarządu.

W przypadku nierozstrzygnięcia przez wspólników co do żądania tudzież zajęcia negatywnego stanowiska wspólnikowi przysługuje droga sądowa. Sąd może więc zobowiązać zarząd do udostępnienia ksiąg, udostępnienia dokumentów, sporządzenia bilansu, złożenia wyjaśnień przez zarząd.

 

2. Rada nadzorcza

Rada nadzorcza jest organem spółki o szczególnych kompetencjach. Generalnie ma za zadanie pełnić w spółce funkcje nadzoru, ale pośrednio wpływać może na funkcjonowanie spółki w inny sposób. Dotyczy to w szczególności wpływu na skład zarządu, może go powoływać i odwoływać, gdy umowa spółki tak stanowi, może zawieszać członków zarządu w czynnościach. Może w końcu mieć określony wpływ na dokonywane czynności prawne. Swoje funkcje realizuje poprzez podejmowanie uchwał, wydawanie opinii, ocen odnoszących się do dwóch sfer działania spółki: finansowej i niefinansowej, choć ta pierwsza z pewnością może brać górę.

3. Komisja rewizyjna

Organ ten w rzeczywistości jest bardzo ograniczony w swych kompetencjach, gdyż może się on wypowiadać raz w roku po upływie roku obrotowego i są to uprawnienia raczej ocenne, z których nie wynikają żadne kompetencje do określonych żądań charakterystycznych dla kontrolującego. Kompetencje ocenne dokonywane przez komisję rewizyjną mogą dotyczyć tylko: oceny sprawozdań rocznych zarządu, oceny wniosków zarządu dotyczących podziału zysku i pokrycia straty oraz składanie zgromadzeniu wspólników pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny. W rzeczywistości więc ścisłe prawo kontroli przypisane jest radzie nadzorczej (z wyłączeniem czynności wydawania poleceń zarządowi) i zgromadzeniu wspólników. Komisja rewizyjna może stać się organem o rozszerzonych kompetencjach tylko wówczas, gdy w spółce nie ma rady nadzorczej. Przyjąć należy, że w takim przypadku można przypisać komisji rewizyjnej te same kompetencje, jakie posiada rada nadzorcza.

4. Obligatoryjne ustanowienie organów kontroli i nadzoru

Źródłem obowiązku ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej (a więc także obu tych organów łącznie) może być umowa lub przepisy prawa.

W pierwszym przypadku wspólnicy mają swobodę w przyjęciu systemu nadzorowania spraw spółki. Wprowadzenie organów nadzoru do umowy spółki powoduje konieczność ich obligatoryjnego powołania. Jeżeli organy nadzoru i oceny są ustanowione w umowie spółki (jednostronnej czynności prawnej), stają się one warunkiem utworzenia spółki z o.o.

Przepisy prawa są drugim źródłem obligatoryjnego ustanowienia rady nadzorczej bądź komisji rewizyjnej. Obowiązek ustanowienia jednego z tych organów wynika bezpośrednio z art. 213 § 2 k.s.h. Ustanowienie i powołanie rady nadzorczej w pierwotnej umowie spółki będzie konieczne, gdy już w tym czasie wspólników jest więcej niż 25 i jednocześnie kapitał zakładowy przekracza kwotę 500.000 zł.

5. Dopuszczalność ograniczenia prawa wspólników do indywidualnej kontroli w wypadku powołania organów nadzoru i kontroli

Zarówno wyłączenie prawa indywidualnej kontroli i oceny, jak i jego ograniczenie nie następuje automatycznie. Powinny być spełnione łącznie następujące warunki: musi być ustanowiony jeden z organów nadzoru, umowa spółki wyraźnie wyłącza lub ogranicza to prawo, uchwała w sprawie zmiany umowy spółki zapada jednomyślnie. Ten ostatni wymóg związany jest z tym, że jeżeli miałoby dojść do uszczuplenia praw (a prawo indywidualnej kontroli jest jednym z podstawowych praw wspólnika), potrzebna jest zgoda na takie uszczuplenie (art. 246 § 3 k.s.h.).

6. Zasada niepołączalności funkcji w radzie nadzorczej

Członek zarządu, prokurent, likwidator, zatrudniony w spółce główny księgowy, radca prawny lub adwokat, osoba bezpośrednio podległa członkowi zarządu nie może być jednocześnie członkiem rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej.

Niepołączalność funkcji oznacza zakaz wyboru tych osób do rady nadzorczej i komisji rewizyjnej, a sam wybór, jeżeli do niego dojdzie, będzie z mocy prawa nieważny. Objęcie zakazanych funkcji i stanowisk w trakcie pełnienia funkcji powoduje ich wygaśnięcie.

7. Skład rady nadzorczej

Członkiem rady nadzorczej w spółce z o.o. może być tylko osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, która nie została skazana prawomocnym wyrokiem, o którym mowa w art. 18 § 2 k.s.h., oraz nie pełni funkcji i stanowisk określonych w art. 214 k.s.h. Nie jest dopuszczalne przyjęcie, że rada nadzorcza składa się z jednej lub dwóch osób. Postanowienia takie są nieważne i powinny spowodować oddalenie wniosku o wpis do rejestru tej umowy (zmiany umowy). Rada Nadzorcza sp. z o.o. musi liczyć co najmniej 3 członków. Jeżeli więc rada jest trzyosobowa, a w wyniku zmian (upływ indywidualnej kadencji, śmierć, odwołanie, rezygnacja) zmniejszy się poniżej tej liczby, należy uzupełnić jej skład. Odpowiedzialnym za uzupełnienie składu jest zarząd (likwidator), który ponosi odpowiedzialność karną, gdy dopuszcza do tego, że spółka przez czas dłuższy niż 3 miesiące wbrew prawu lub umowie spółki pozostaje bez rady nadzorczej w należytym składzie.

Członkowie rady są, co do zasady, powoływani i odwoływani przez wspólników. Przy wyborach obowiązuje zawsze zasada tajności. Uchwały zapadają bezwzględną większością, gdy podejmowane są na zgromadzeniu wspólników i gdy jest to głosowanie pisemne.

Członków rady nadzorczej powołuje się na rok, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej.

 

8. Ogólne kompetencje rady nadzorczej

Układ kompetencyjny w spółce z o.o. polega na podziale między organy w ten sposób, że zarząd prowadzi sprawy i reprezentuje spółkę, rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki, komisja rewizyjna pełni funkcje polegające na ocenie sprawozdań, wniosków itp., natomiast zgromadzenie wspólników jest organem uchwałodawczym, który ma prawo wpływu na prowadzenie spraw i reprezentację. Stały nadzór nad działalnością spółki jest prawem i obowiązkiem rady nadzorczej. Oznacza to, że sprawowanie tego nadzoru musi mieć trwały charakter i odnosić się do całej spółki. W związku z nadzorem może wydawać polecenia nadzorowanym. Rada nadzorcza może nadzorować cząstkowe aktywności, niektóre działy, pracę członków zarządu. Nadzór może dotyczyć spraw finansowych, wykorzystania funduszy, prawidłowości zawieranych umów z kontrahentami, z pracownikami, realizacji zobowiązań podatkowych itp. Artykuł 219 k.s.h. wytycza najszersze granice dla możliwości nadzorowania. Ze sformułowania § 1 wynika, że rada nadzorcza nie może pełnić swoich funkcji ad hoc i za niepełnienie permanentnego nadzoru ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą (art. 293 k.s.h.). Do szczegółowych obowiązków rady nadzorczej należy: ocena sprawozdania finansowego i opisowego składanego przez zarząd po upływie roku obrotowego oraz co do wniosków zarządu dotyczących podziału zysku lub pokryciu straty, a także składanie zgromadzeniu wspólników corocznego pisemnego sprawozdania z wyników tej oceny.

Umowa spółki może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej, a w szczególności stanowić, że zarząd jest obowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej przed dokonaniem oznaczonych w umowie spółki czynności, oraz przekazać radzie nadzorczej prawo zawieszania w czynnościach, z ważnych powodów, poszczególnych lub wszystkich członków zarządu.

9. Pozycja komisji rewizyjnej w spółce

Przyjęło się określać kompetencje komisji rewizyjnej mianem kontrolnych. Oceną k.r. objęte jest sprawozdanie zarządu: opisowe z działalności spółki i finansowe oraz wnioski zarządu co do podziału zysków lub pokrycia strat. Sprawozdanie, jakie musi być złożone zgromadzeniu wspólników, musi być coroczne i dotyczyć oceny podjętych czynności. Cechą działania komisji rewizyjnej jest "coroczny" charakter, w odróżnieniu od rady nadzorczej, która działa stale. Ponadto zakres kompetencji rady nadzorczej jest szerszy niż komisji rewizyjnej, przede wszystkim dlatego, że obejmuje prawo wydawania wiążących poleceń, ale tylko w sprawach nadzoru, a nie prowadzenia spraw spółki.

Kompetencje komisji rewizyjnej są uzależnione od istnienia rady nadzorczej w spółce. Jeżeli istnieją te dwa organy, to musi zachodzić pełna dystynkcja kompetencji. Jeżeli jednak nie ma rady nadzorczej, umowa spółki może rozszerzyć kompetencje komisji rewizyjnej nawet na wszelkie dopuszczalne dla rady nadzorczej.

IX. Zgromadzenie wspólników.

Zgromadzenie wspólników jest organem spółki. Właśnie ten organ skupia w swojej strukturze wszystkich wspólników. W związku z tym przypisane są do niego najważniejsze kompetencje w spółce. Zgromadzenie wspólników ma z góry określony skład osobowy, zmieniający się wraz ze zmianą składu wspólników.

1. Uchwały zgromadzenia wspólników  

Wspólnicy podejmują co do zasady uchwały na zwyczajnych i nadzwyczajnych zgromadzeniach wspólników. Poza posiedzeniem możliwe jest jednak podejmowanie uchwał pisemnie.

Bez odbycia zgromadzenia wspólników mogą być powzięte uchwały, jeżeli wszyscy wspólnicy wyrażają na piśmie zgodę na postanowienia, które mają być podjęte (tzw. kurenda) albo wszyscy wspólnicy wyrażą zgodę na głosowanie pisemne. Różnica między tymi sytuacjami polega na tym, że w pierwszym przypadku głosowana jest gotowa uchwała o konkretnej treści i wszyscy wspólnicy, tj. jednomyślnie, muszą się podpisać pod taką uchwałą. W drugim przypadku chodzi również o jednomyślną zgodę, ale na to, aby głosować w przyszłości na piśmie. Oznacza to zgodę na odroczone w czasie głosowanie pisemne. Wyrażając zgodę na takie głosowanie na piśmie, należy się liczyć z tym, że można zostać przegłosowanym, bowiem sama późniejsza uchwała zapada bezwzględną większością głosów

 

2. Zwyczajne zgromadzenie wspólników

Podział zgromadzeń wspólników na zwyczajne i nadzwyczajne oparty jest o dwa kryteria: czas i obowiązkowy przedmiot obrad. Jeżeli zgromadzenie odbywa się w ciągu 6 miesięcy od zakończenia roku obrotowego i ma za przedmiot sprawy: rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania oraz udzielenie absolutorium, powzięcie uchwały o podziale zysku lub pokryciu straty, to mamy do czynienia ze zwyczajnym zgromadzeniem wspólników.

Wskazane sprawy są wyróżnikiem dla uznania posiedzeń zgromadzeń wspólników za zwyczajne. Nie ma przeszkód, aby porządkiem obrad zwyczajnego zgromadzenia wspólników były objęte także inne sprawy, których rozpatrywanie jest w tym momencie akurat wymagane.

 

3. Pojęcie nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników

Nadzwyczajne zgromadzenia to wszystkie te, które nie mają charakteru zwyczajnych. Nie ma tu znaczenia ani sposób zwołania, ani tryb obradowania, ani nadzwyczajne okoliczności. W tym ostatnim przypadku, jeżeli zdecydowano by się, że nadzwyczajne okoliczności zbiegają się z odbyciem zwyczajnego zgromadzenia wspólników, mogą być przedmiotem tego zgromadzenia. Zdecydowana większość zgromadzeń wspólników ma charakter nadzwyczajnych.

4. Organizacja zgromadzeń.

Zgromadzenia wspólników odbywają się w siedzibie spółki, jeżeli umowa spółki nie wskazuje innego miejsca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W art. 234 k.s.h. wyraźnie występuje ograniczenie: miejsce wyznaczone musi być na terytorium RP.

Kompetencję do zwoływania zgromadzeń wspólników ma zawsze zarząd.

Warunkiem uzyskania szczególnego prawa zwołania zgromadzenia przez radę nadzorczą, komisję rewizyjną jest niedziałanie zarządu. Uprawnienie to może być następstwem upływu terminu do odbycia zwyczajnego zgromadzenia wspólników wynikającego z Kodeksu spółek handlowych (6 miesięcy) lub terminu z umowy spółki. Natomiast w przypadku nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników muszą zaistnieć następujące okoliczności: żądanie członków organów (i podmiotów upoważnionych w umowie spółki) zostało skierowane do zarządu, a ten nie zwołał nadzwyczajnego zgromadzenia w ciągu 2 tygodni od żądania.

 Uprawnienie do żądania zwołania dotyczy bezwzględnie wspólników reprezentujących co najmniej 10% kapitału zakładowego. Żądanie należy złożyć na piśmie zarządowi.

Zgromadzenie wspólników zwołuje się za pomocą listów poleconych lub przesyłek nadanych pocztą kurierską, wysłanych co najmniej dwa tygodnie przed terminem zgromadzenia wspólników. Zamiast listu poleconego lub przesyłki nadanej pocztą kurierską, zawiadomienie może być wysłane wspólnikowi pocztą elektroniczną, jeżeli uprzednio wyraził na to pisemną zgodę, podając adres, na który zawiadomienie powinno być wysłane.

Zaproszenie powinno zawierać określenie miejsca rozumiane jako adres (ulica, numer domu, lokalu) lub wskazanie miejsca w inny sposób (w kinie Kosmos, jeżeli w miejscowości jest jedno kino o tej nazwie). Należy podać dokładny porządek obrad.

Na zgromadzeniu wspólników, jak również w trybie pisemnym (art. 227 § 2 k.s.h.), głosują wspólnicy, ale czynią to udziałami. Nie obowiązuje więc zasada, która występuje w innych organach spółki z o.o., a także w organach uchwałodawczych innych osób prawnych (walne zebranie członków stowarzyszenia, spółdzielni, ogólne zebranie pracowników przedsiębiorstwa państwowego itp.), że głosują osoby posiadając jeden głos bez względu na relacje kapitałowe, jeżeli takie występują (np. spółdzielnie). W § 1 art. 242 k.s.h. mowa jest o sytuacji, gdy obowiązuje zasada, że wspólnik może mieć więcej niż jeden udział, co powoduje, że wszystkie udziały mają taką samą wartość nominalną. Wówczas na każdy udział o równej wartości nominalnej przypada jeden głos. Umowa spółki może przyjąć inną zasadę, polegającą na uprzywilejowaniu udziału co do głosu (najwyżej trzy głosy na jeden udział), jak również przyjąć inne kwoty przypadające na udziały (np. jeden udział wartości 1000 zł daje jeden głos itp.).

Artykuł 242 k.s.h. w § 2 nawiązuje do sytuacji, gdy wspólnik może mieć co najwyżej jeden udział. Wówczas na każde 10 zł wartości nominalnej takiego udziału przypada jeden głos.

Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów, jeżeli przepisy niniejszego działu lub umowa spółki nie stanowią inaczej.

Głosowanie co do zasady jest jawne. Tajne głosowanie zarządza się przy wyborach oraz nad wnioskami o odwołanie członków organów spółki lub likwidatorów, o pociągnięcie ich do odpowiedzialności, jak również w sprawach osobowych.

5. Zasady uczestniczenia w zgromadzeniu wspólników przez pełnomocnika

Wspólnicy mogą zostać zastąpieni w uczestniczeniu na zgromadzeniu, a także przy głosowaniu przez pełnomocnika. Należy te dwie sytuacje odróżnić.

Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie pod rygorem nieważności.

Pełnomocnikiem nie może być członek zarządu ani pracownik spółki. W konsekwencji więc wspólnik spółki jednoosobowej, który nie jest członkiem zarządu, nie może umocować tego ostatniego. Inny problem wystąpi, gdy wspólnicy są członkami zarządu lub pracownikami. Pojęcie pracownika należy odnosić tylko do osób, z którymi zawarto umowę o pracę oraz którzy pełnią swoją funkcję na podstawie powołania, wyboru, mianowania. Nie dotyczy to więc osób zatrudnionych w spółce na podstawie umowy o zarządzanie, zlecenia, o dzieło.

6. Bezwzględne przypadki braku możliwości oddania głosu

Wspólnik nie może ani osobiście, ani przez pełnomocnika, ani jako pełnomocnik innej osoby głosować przy powzięciu uchwał dotyczących jego odpowiedzialności wobec spółki z jakiegokolwiek tytułu, w tym udzielenia absolutorium, zwolnienia z zobowiązania wobec spółki oraz sporu między nim a spółką.

7. Powództwo o uchylenie uchwały

Uchwała wspólników sprzeczna z umową spółki bądź dobrymi obyczajami i godząca w interesy spółki lub mająca na celu pokrzywdzenie wspólnika może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko spółce powództwa o uchylenie uchwały.

Prawo do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały wspólników przysługuje:

1) zarządowi, radzie nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz poszczególnym ich członkom,

2) wspólnikowi, który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu,

3) wspólnikowi bezzasadnie niedopuszczonemu do udziału w zgromadzeniu wspólników,

4) wspólnikowi, który nie był obecny na zgromadzeniu, jedynie w przypadku wadliwego zwołania zgromadzenia wspólników lub też powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad,

5) w przypadku pisemnego głosowania, wspólnikowi, którego pominięto przy głosowaniu lub który nie zgodził się na głosowanie pisemne albo też który głosował przeciwko uchwale i po otrzymaniu wiadomości o uchwale w terminie dwóch tygodni zgłosił sprzeciw.

 

8. Powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały

Obok powództwa o uchylenie uchwały (zaskarżenie) możliwe jest wniesienie powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały. Przypadek, który reguluje art. 252 k.s.h., dotyczy sytuacji, gdy zapadła uchwała jest sprzeczna z ustawą.

Prawo do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwały wspólników przysługuje:

1) zarządowi, radzie nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz poszczególnym ich członkom,

2) wspólnikowi, który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu,

3) wspólnikowi bezzasadnie niedopuszczonemu do udziału w zgromadzeniu wspólników,

4) wspólnikowi, który nie był obecny na zgromadzeniu, jedynie w przypadku wadliwego zwołania zgromadzenia wspólników lub też powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad,

5) w przypadku pisemnego głosowania, wspólnikowi, którego pominięto przy głosowaniu lub który nie zgodził się na głosowanie pisemne albo też który głosował przeciwko uchwale i po otrzymaniu wiadomości o uchwale w terminie dwóch tygodni zgłosił sprzeciw.

9. Zasady reprezentowania spółki w procesie, jeżeli działanie za nią zarządu jest wyłączone

W sporze dotyczącym uchylenia lub stwierdzenia nieważności uchwały wspólników pozwaną spółkę reprezentuje zarząd, jeżeli na mocy uchwały wspólników nie został ustanowiony w tym celu pełnomocnik.

Jeżeli zarząd nie może działać za spółkę, a brak jest uchwały wspólników o ustanowieniu pełnomocnika, sąd właściwy do rozstrzygnięcia powództwa wyznacza kuratora spółki.

X. Rozwiązanie spółki.

Rozwiązanie spółki powodują:

1) przyczyny przewidziane w umowie spółki,

2) uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę, stwierdzona protokołem sporządzonym przez notariusza,

3) ogłoszenie upadłości spółki,

4) sąd może wyrokiem orzec rozwiązanie spółki:

na żądanie wspólnika lub członka organu spółki, jeżeli osiągnięcie celu spółki stało się niemożliwe albo jeżeli zaszły inne ważne przyczyny wywołane stosunkami spółki,

Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji, z chwilą wykreślenia spółki z rejestru.

Spółka akcyjna

I. Pojęcie spółki akcyjnej

 

Spółka akcyjna jest spółką kapitałową działającą w oparciu o kapitał zakładowy podzielony na akcje.

Spółka akcyjna może powstać w każdym celu dozwolonym przez prawo. Swoboda ta jest ograniczona w wielu przypadkach, gdy przepisy wskazują spółkę akcyjną jako jedyną formę prowadzenia działalności gospodarczej (por. art. 611 k.s.h.). Wówczas spółka taka musi być utworzona w celach wskazanych w przepisach szczególnych.

Uczestnikami spółki są akcjonariusze. Status taki osiągają oni po złożeniu oświadczeń woli o objęciu akcji. Akcjonariusze mają jednak podstawowy obowiązek, jakim jest wniesienie wkładu na kapitał zakładowy.

Obowiązki akcjonariuszy mogą wynikać jedynie z przepisów prawa i statutu. Nie powstają one, gdy wynika to tylko z uchwał wspólników i ustaleń między akcjonariuszami.

Akcjonariusze wnoszą do spółki wkłady i nie ponoszą w ogóle odpowiedzialności z majątku osobistego za zobowiązania spółki, będąc inwestorem pasywnym. Ich ryzyko ogranicza się do majątku wniesionego do spółki tytułem wkładów

II. Powstanie spółki akcyjnej

 

Proces tworzenia spółki akcyjnej składa się z kilku czynności faktycznych (np. art. 306 pkt 2 k.s.h.) i prawnych. Zawiązanie spółki (etap I - ad. 1 poniżej) jest procesem polegającym na złożeniu kilku oświadczeń woli: ustanowieniu statutu realizującego się przez jego podpisanie ( art. 301 k.s.h.), zgody założycieli i innych osób na zawiązanie spółki akcyjnej i brzmienie statutu oraz objęcie akcji (art. 313 k.s.h.). Osoby akcjonariuszy mogą pokrywać się z założycielami, choć nie jest to zależność konieczna. Zawiązanie spółki może się odbyć w jednym lub kilku aktach notarialnych. Nawet jeżeli odbywa się to w jednym akcie notarialnym, powinno zostać wyraźnie odróżnione: statut i oświadczenie o zawiązaniu spółki. W sensie technicznym powinny one być podpisane odrębnie. Tylko osoby, które podpisały statut, są założycielami spółki. Zawiązania spółki nie należy utożsamiać tylko ze statutem. Statut jest jednym z aktów - obok oświadczenia akcjonariuszy wyrażającego zgodę na zawiązanie spółki i objęcie akcji w procesie tworzenia spółki. Jeżeli tworzenie spółki odbywa się w kilku aktach notarialnych, to kolejne akty stanowią jednostronne czynności prawne, które obejmują oświadczenia woli wyrażające zgodę na treść statutu, objęcie akcji. Nie ma konieczności, aby uczestniczyli w tym założyciele i akcjonariusze, którzy stosowne akty już sporządzili. Rola założycieli może zakończyć się na sporządzeniu i podpisaniu statutu. Całość czynności składających się na tworzenie spółki można określić mianem umowy założycielskiej spółki. Spółka jest zawiązana z chwilą objęcia wszystkich akcji. Objęcie akcji wiąże się z wniesieniem przez akcjonariuszy wkładów do spółki (etap II - pkt 2 poniżej). Zasadą jest, że wkłady powinny być wniesione w ten sposób, aby pokryć cały kapitał zakładowy. Możliwe jest jednak odstępstwo od tej reguły, zgodnie z art. 309 § 3 i 4 k.s.h. (wnoszenie wkładów pieniężnych w wysokości 25% do momentu zarejestrowania, wnoszenie aportów najpóźniej rok po zarejestrowaniu). Do momentu zarejestrowania należy powołać zarząd i radę nadzorczą (etap III - pkt 3 poniżej). Dokonywane jest to poza statutem, który jednak powinien określić liczbę członków organów (możliwe jest widełkowe ustalenie) i podmiot uprawniony do ich powoływania. Proces tworzenia spółki jest wieńczony wpisem do rejestru (etap IV - pkt 4 poniżej). Od tego momentu spółka jest osobą prawną i przechodzi ze stanu spółki w organizacji w spółkę właściwą.

1. Zawiązanie spółki

 Zawiązanie spółki nastąpi po zakończeniu wszelkich czynności związanych z zawarciem umowy spółki akcyjnej. Zawiązanie spółki następuje z chwilą zakończenia ostatniej czynności, jaką jest objęcie wszystkich akcji. W ten sposób zrealizowany jest wymóg wynikający z art. 3 k.s.h. zawarcia umowy spółki. Wskazuje się, że przez "zawiązanie spółki" należy rozumieć zajście określonego zdarzenia prawnego, jakim jest zawarcie umowy spółki (podpisanie statutu i objęcie akcji), w wyniku czego powstaje spółka, jako korporacja wspólników, w pierwszej fazie ustrojowej - spółki kapitałowej w organizacji.

Z chwilą objęcia wszystkich akcji, powstaje spółka w organizacji. Spółka kapitałowa w organizacji jest swego rodzaju spółką prowizoryczną i staje się w pełni ukształtowaną spółką (handlową) dopiero z chwilą wpisu do rejestru.

2. Wniesienie wkładów na kapitał zakładowy

Wspomniane wniesienie wkładów jest konsekwencją zobowiązania wspólników do osiągnięcia wspólnego celu. Wspólny cel może być realizowany również dodatkowo w inny sposób, określony w statucie spółki. Wnosząc wkłady na pokrycie kapitału zakładowego akcjonariusze otrzymują w zamian akcje spółki lub świadectwa tymczasowe.

Akcjonariusz jest obowiązany do wniesienia pełnego wkładu na akcje (art. 329 k.s.h.). Jednakże kodeks przewiduje możliwości wnoszenia wkładów już po zarejestrowaniu spółki. Odmiennie z tego punktu widzenia traktowane są wkłady pieniężne i niepieniężne. W tym ostatnim przypadku art. 309 § 2 k.s.h. przewiduje, że akcje obejmowane za wkłady niepieniężne powinny być pokryte w całości nie później niż przed upływem roku po zarejestrowaniu spółki. Objęcie wszystkich akcji przez wspólników jest warunkiem utworzenia spółki. Jest to zobowiązanie wspólnika do realizacji celu spółki przez wniesienie wkładów. Akcje obejmowane za wkłady pieniężne powinny być opłacone przed zarejestrowaniem co najmniej w 25% ich wartości nominalnej.

Wysokość kapitału zakładowego musi wynosić co najmniej 100 000 zł. Może być on zebrany w wyniku objęcia akcji przez założycieli lub założycieli i osoby trzecie. Należy określić, z jakich wkładów kapitał zakładowy jest tworzony, oraz liczbę i wartość akcji otrzymanych za wnoszone do spółki wkłady. Zawarta w Kodeksie spółek handlowych regulacja wymaga, aby kapitał zakładowy był określony przez wskazanie sumy pieniężnej jednoznacznie określonej lub w tzw. sposób widełkowy, tj. przez wskazanie minimalnej bądź maksymalnej albo obu tych wielkości kapitału łącznie, z czym wiąże się dla ważności umowy konieczność złożenia oświadczeń przez akcjonariuszy i objęciu akcji w łącznej wartości nominalnej równej kapitałowi zakładowemu.

Wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 grosz.

3. Ustanowienie obligatoryjnych organów

W spółce akcyjnej występują trzy obligatoryjne organy: zarząd, rada nadzorcza i walne zgromadzenie. Obowiązek ustanowienia organów odnosi się do dwóch pierwszych wymienionych w zdaniu poprzednim. Zarząd i rada nadzorcza nie mogą być ustanowione w statucie, co wyraźnie potwierdza art. 313 § 3 k.s.h., zakazujący tego. Ustanowienie organów następuje już po sporządzeniu statutu, ale musi to nastąpić do chwili rozpoczęcia składania przez przyszłych akcjonariuszy oświadczeń, o których mowa w art. 313 k.s.h., bowiem zgodnie z tym przepisem (§ 3) w oświadczeniach tych należy stwierdzić dokonanie wyboru pierwszych organów spółki.

4. Wpis do rejestru i jego skutki

Zasady wpisu do rejestru wynikają z ustawy o KRS oraz z przepisów art. 316-321 k.s.h. Najważniejszym skutkiem wpisu spółki do rejestru jest uzyskanie przez nią osobowości prawnej i zastąpienie formy spółki w organizacji spółką właściwą.

Z chwilą wpisu spółka uzyskuje osobowość prawną i staje się podmiotem praw i obowiązków spółki w organizacji.

AKCJE

1. Pojęcie akcji

Pojęcie akcji występuje w kilku znaczeniach:

1. jako kapitałowy udział w kapitale zakładowym. Udziały kapitałowe powstają z chwilą złożenia oświadczenia o objęciu akcji (art. 313 k.s.h.). Udziały kapitałowe realizują się jednak w pełni w chwili ich pokrycia w kapitale zakładowym. Suma wartości nominalnych tak rozumianych akcji powinna odpowiadać wartości nominalnej kapitału zakładowego.

2. jako ogół praw i obowiązków akcjonariusza w spółce akcyjnej, wynikających z jego uczestnictwa w spółce

3. jako papier wartościowy. W rozumieniu art. 328 k.s.h. jest to dokument formalny (zmaterializowany) inkorporujący ogół praw udziałowych akcjonariusza.

2. Forma akcji

 

Akcja poza obrotem publicznym jest dokumentem, który powinien być sporządzony w formie pisemnej. Oznacza to sporządzenie wydruku na określonym nośniku, najczęściej papierowym. Naruszenie formy pisemnej powoduje nieważność akcji jako papieru wartościowego. Akcja nie może więc mieć na przykład formy plastycznej. Nie ma przeszkód, aby forma pisemna była zrealizowana nie na dokumencie papierowym, ale na przykład na kartach plastikowych itp. Wyjątkiem od dokumentowego charakteru akcji jest jej zdematerializowana forma w spółkach publicznych.

3. Obligatoryjne elementy dokumentu akcyjnego

 

Treść dokumentu akcyjnego odnosić należy do spółek poza obrotem publicznym. Została ona wskazana w art. 328 k.s.h. szczegółowo, ale mimo to nie można przyjąć, iż rozszerzenie treści akcji nie jest możliwe. Przyjąć należy, że w dokumencie akcyjnym powinny być zawarte wszystkie składniki określone w art. 328 k.s.h., jak również inne, które wymienia statut. Treść art. 328 k.s.h. należy uznać za niezbędne minimum treści tego dokumentu. Jednakże znaczenie poszczególnych elementów treści dokumentu akcyjnego jest różne.

Dokument akcji powinien zawierać następujące dane:

1) firmę, siedzibę i adres spółki,

2) oznaczenie sądu rejestrowego i numer, pod którym spółka jest wpisana do rejestru,

3) datę zarejestrowania spółki i wystawienia akcji,

4) wartość nominalną, serię i numer, rodzaj danej akcji i uprawnienia szczególne z akcji,

5) wysokość dokonanej wpłaty w przypadku akcji imiennych,

6) ograniczenia co do rozporządzania akcją,

7) postanowienia statutu o związanych z akcją obowiązkach wobec spółki

8) pieczęć spółki

9) podpis zarządu spółki

 Ustawodawca dzieli dane zawarte w dokumencie akcyjnym na dwie grupy: niepowodujące nieważności dokumentu akcji i powodujące taki skutek.

W przypadku nieumieszczenia lub umieszczenia danych nieprawidłowych dotyczących firmy, siedziby, adresu spółki, oznaczenia sądu rejestrowego i numeru, pod którym spółka jest wpisana do rejestru, wartości nominalnej, serii, numerów danej emisji i uprawnień szczególnych związanych z akcją, a także braku pieczęci i podpisu zarządu, dokument akcyjny jest nieważny. W takiej sytuacji akcjonariusz ma w dalszym ciągu prawa udziałowe i ma roszczenie o wydanie prawidłowego dokumentu akcyjnego w trybie art. 357 k.s.h.

W przypadku braku innych elementów akcji, dokument jest ważny, acz wadliwy. Można również żądać wymiany takiego dokumentu także w trybie art. 357 k.s.h. Ten ostatni przepis wyraźnie odróżnia wadliwe dokumenty akcji od nieważnych dokumentów akcji. Wadliwość akcji również nie powoduje utraty praw udziałowych akcjonariusza.

4. Roszczenie akcjonariusza o wydanie dokumentu akcji

 

Akcjonariusz ma roszczenie o wydanie dokumentu akcji dopiero po zarejestrowaniu spółki w terminie miesiąca od tej daty. Jeżeli akcjonariusz zgłosi swoje roszczenie, powinien otrzymać dokument akcji w ciągu 7 dni. Nie ma przeszkód, aby spółka wydała dokument wcześniej. W razie niewydania dokumentu akcjonariusz może dochodzić odszkodowania.

5. Odmienności w odniesieniu do akcji spółek dopuszczonych do publicznego obrotu

 

W przypadku spółek publicznych mamy do czynienia z dematerializacją papierów wartościowych. Wyraża się ona w zapisie Centralnego Komputera Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. Zgodnie z art. 7 ust. 1 Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi papiery wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu nie mają formy dokumentu. Akcje zapisuje się ponadto na rachunkach papierów wartościowych, prowadzonych przez domy maklerskie, banki czy wspomniany Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych. Akcjonariuszowi spółki publicznej przysługuje jednak uprawnienie do imiennego świadectwa depozytowego, wystawionego przez podmiot prowadzący jego rachunek papierów wartościowych. Akcjonariusz spółki publicznej ma roszczenie o wydanie imiennego świadectwa depozytowego w ciągu miesiąca od rejestracji spółki, a spółka powinna je wydać w ciągu tygodnia od zgłoszenia.

6. Rodzaje akcji

I. Akcje imienne i na okaziciela. (Akcjonariusz może posiadać tylko akcje imienne, tylko akcje na okaziciela, jak również oba rodzaje akcji).

a. Akcje imienne

Akcje imienne zawierają oznaczenie osoby akcjonariusza. Treść akcji określona w art. 328 § 1 k.s.h. nie różnicuje rodzajów akcji i nie wymaga, aby na akcji zamieścić imię i nazwisko akcjonariusza. W przypadku gdy jest to akcja imienna, należy obok imienia i nazwiska (firmy, nazwy) wskazać wysokość dokonanej wpłaty na akcje. O tym, czy w spółce są akcje imienne czy na okaziciela, czy oba rodzaje akcji, decyduje statut spółki. Statut rozstrzyga też o liczbie akcji imiennych i na okaziciela. Celem wydawania akcji imiennych jest większe związanie akcjonariusza ze spółką. Wobec spółki uważa się za akcjonariusza z akcji imiennych tylko tę osobę, która jest wpisana do księgi akcyjnej (art. 343 § 1 k.s.h.).

b. Akcje na okaziciela

Akcje na okaziciela natomiast są akcjami bezimiennymi (bezosobowymi). Nie zawierają bowiem w swej treści oznaczenia osoby uprawnionej. Tak więc osobą uprawnioną do realizacji inkorporowanych w nich praw jest każdoczesny posiadacz akcji, nie zaś określona osoba. Akcje na okaziciela stanowią regułę w praktyce gospodarczej przede wszystkim w spółkach publicznych. Akcje tego rodzaju są doskonałym sposobem na swobodny obrót akcjami, gdyż nie można skutecznie ograniczyć ich zbywalności. Przy akcji na okaziciela zbycie następuje przez wręczenie dokumentu akcyjnego, przeniesienie własności akcji i rozliczenie między stronami bez konieczności zawierania umowy w formie pisemnej.

W przypadku akcji imiennych wydawanie ich jest możliwe przed pełną wpłatą. Statut spółki nie może wprowadzić innych ograniczeń i wyłączeń, niż wprowadza je Kodeks spółek handlowych. Wydanie akcji na okaziciela przed pełną wpłatą powoduje sankcję nieważności tego dokumentu

Możliwa jest zmiana akcji imiennych na akcje na okaziciela lub odwrotnie (tzw. konwersja). O ilości i rodzaju poszczególnych typów akcji decyduje statut. Musi on wskazywać dokładną liczbę akcji imiennych oraz na okaziciela. Każdorazowa konwersja tych akcji powodująca zmiany wskazanych powyżej wielkości stanowi zmianę statutu i pociąga za sobą konieczność wykorzystania przewidzianego przez kodeks trybu.

Na żądanie akcjonariusza powinno się dokonać zamiany akcji imiennych na akcje na okaziciela lub odwrotnie. Statut może wprowadzić ograniczenia tych zamian. Jeżeli takiego ograniczenia nie ma, spółka powinna spełnić żądanie akcjonariusza.

II. Akcje aportowe

 

Akcje aportowe to akcje obejmowane w zamian za wkłady niepieniężne. Powinny one pozostać imiennymi do dnia zatwierdzenia przez najbliższe zwyczajne walne zgromadzenie sprawozdania finansowego za rok obrotowy, w którym nastąpiło pokrycie tych akcji, i w ciągu tego okresu nie mogą być zbyte ani zastawione.

Prawo do żądania przez akcjonariusza wydania akcji aportowych powstaje w wypadku zatwierdzenia sprawozdania finansowego przez zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy. W wypadku gdyby zgromadzenie odrzuciło sprawozdanie, akcje będą musiały być nadal zatrzymane w spółce.

Wykonując swoiste "prawo zatrzymania" zatrzymane akcje służą jako zabezpieczenie roszczeń spółki związanych z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania akcjonariusza do wniesienia wkładów niepieniężnych.

III. Akcje własne

 

Akcje własne to akcje emitowane przez daną spółkę, dla której to spółki są one właśnie akcjami własnymi. Co do zasady spółka akcyjna nie może obejmować ani też nabywać wyemitowanych przez siebie akcji (akcji własnych), zakaz ten dotyczy również brania akcji własnych w zastaw. Nieliczne wyjątki od wspomnianej zasady są enumeratywnie wyliczone w przepisach Kodeksu spółek handlowych oraz regulacjach zawartych w ustawach szczególnych. Można tu wskazać na następujące przypadki:

1) nabycie akcji własnych dla zapobieżenia bezpośrednio zagrażającej spółce poważnej szkodzie,

2) nabycie akcji własnych w celu zaoferowania tych akcji do nabycia pracownikom lub osobom zatrudnionym w spółce przez okres co najmniej 3 lat,

3) nabycie w pełni pokrytych akcji własnych w drodze egzekucji dla zaspokojenia roszczeń spółki, gdy nie można ich zaspokoić w inny sposób z majątku akcjonariusza,

4) nabycie akcji własnych w drodze sukcesji uniwersalnej,

5) nabycie akcji własnych w celu ich umorzenia,

6) nabycie nieodpłatne w pełni pokrytych akcji własnych,

7) nabycie akcji własnych przez instytucję finansową, która nabywa za wynagrodzeniem w pełni pokryte akcje na cudzy rachunek celem ich dalszej odsprzedaży,

8) nabycie akcji własnych przez instytucję finansową, która nabywa akcje na własny rachunek celem ich dalszej odsprzedaży w granicach upoważnienia udzielonego przez walne zgromadzenie na okres nie dłuższy niż jeden rok,

9) nabycie akcji własnych w innych przypadkach przewidzianych w ustawie.

IV. Akcje uprzywilejowane i nieuprzywilejowane (zwykłe).

Stosując kryterium praw szczególnych możemy wyróżnić akcje uprzywilejowane i akcje zwykłe. Akcje zwykłe nie otrzymują żadnych przywilejów, które dopuszcza Kodeks spółek handlowych czy statut spółki; dają równe prawa udziałowe. Natomiast akcje uprzywilejowane są akcjami, do których przypisane są szczególne uprawnienia. Wszystkie akcje uprzywilejowane (z wyjątkiem akcji niemych) muszą być akcjami imiennymi. Akcje nieme mogą być zarówno imienne, jak i na okaziciela. Jest to jedyny wyjątek od zasady, że wszystkie akcje uprzywilejowane powinny być imienne.

Kodeks spółek handlowych wskazuje przykładowe rodzaje uprzywilejowania: co do głosu (nie dotyczą spółki publicznej), co do dywidendy, co do podziału majątku w przypadku likwidacji spółki. Akcje uprzywilejowane mogą posiadać różne uprawnienia. Możliwe jest więc uprzywilejowanie jednej akcji różnymi rodzajami uprzywilejowania. Uprzywilejowanie w danym momencie w identycznym zakresie powoduje, że nikt nie jest uprzywilejowany.

Przywileje co do głosu: artykuł 352 k.s.h. przewiduje, że jednej akcji nie można przyznać więcej niż dwa głosy. Oznacza to, że akcjonariusz na walnym zgromadzeniu głosuje akcjami w ten sposób, że na jedną akcję liczymy dwa głosy.

Przywileje w zakresie prawa do dywidendy: przywileje dywidendowe uregulowane zostały w art. 353 k.s.h. Możemy wyróżnić uprzywilejowanie co do bieżącej dywidendy, dywidendy przeszłej (za poprzednie lata obrotowe).

Przywileje dotyczące podziału majątku w przypadku likwidacji spółki: przywileje dotyczące podziału majątku w przypadku likwidacji spółki mogą polegać na pierwszeństwie wypłaty kwot likwidacyjnych lub przekazania składników majątkowych (gdy taką możliwość przewiduje statut). Innym możliwym uprzywilejowaniem może być określenie większych kwot wypłat w stosunku do innych akcji. Przywileje nie mogą jednak polegać na zmianie zasad postępowania likwidacyjnego.

Wyłączenie spod uprzywilejowania akcji spółek publicznych: spółki publiczne mogą wprowadzić różne rodzaje uprzywilejowania, z tym jednak, że wyłączone jest prawo przyznania więcej głosów niż jeden.

V. Imienne świadectwa tymczasowe

W przypadku częściowej zapłaty za akcje na okaziciela wydawane są imienne świadectwa tymczasowe. Spółka akcyjna ma obowiązek ich wydania w celu udokumentowania dokonanej częściowej wpłaty na akcje na okaziciela. Świadectwa te są papierami wartościowymi, które mogą być przedmiotem obrotu.

Imienne świadectwo tymczasowe jest papierem wartościowym temporalnym, tzn. wydawane jest na określony czas ważności i powinno być zastąpione akcją właściwą. Okres ważności imiennego świadectwa upływa wtedy, gdy zostaną dokonane pełne wpłaty na akcje. Treść świadectwa tymczasowego powinna spełniać wymogi określone w art. 328 k.s.h.. Akcjonariusz ma roszczenie o wydanie akcji (a także zastąpienie świadectwa połączone z jego zwrotem). Świadectwa tymczasowe, podobnie jak akcje, gdy są wydawane przed zarejestrowaniem spółki lub nowej emisji - są nieważne. Imienne świadectwo tymczasowe, jak wskazuje jego nazwa, jest dokumentem imiennym i nie może być wydane na okaziciela. Gdyby wydano świadectwo tymczasowe na okaziciela, jest ono nieważne. Akcjonariusz ma roszczenie o wydanie świadectwa tymczasowego, gdy dokonał częściowej wpłaty na akcje oraz roszczenie o zamianę świadectwa na akcje po opłaceniu całości akcji.

VI. Imienne świadectwa założycielskie

 

Spółka może wydawać imienne świadectwa założycielskie w celu wynagrodzenia usług świadczonych przy powstaniu spółki. Imienne świadectwa założycielskie są dokumentami, które mogą być wydane tylko w celu wynagrodzenia za usługi świadczone przy powstaniu spółki. Nie oznacza to, że można je wydać jedynie na podstawie pierwotnego statutu spółki. Możliwe jest przyznanie świadectw założycielskich poprzez zmianę statutu, ale musi ona dotyczyć usług przy tworzeniu spółki, a nie późniejszych działań, choćby odbywały się na rzecz spółki. Świadectwo założycielskie nie jest papierem wartościowym, ale jedynie znakiem legitymacyjnym. W związku z tym nie można stosować do niego wprost przepisów o akcjach. Stosowanie przepisów może odbywać się tylko odpowiednio. Uprawnienia do świadectwa założycielskiego przysługują najczęściej założycielom spółki w sytuacji, gdy na przykład nie zostają oni akcjonariuszami. Krąg osób, które mogą otrzymać świadectwo założycielskie, jest szeroki. Mogą to być wszyscy, którzy zasłużyli na wynagrodzenie za usługi: prawnicy przygotowujący rejestrację spółki, biegli rewidenci przygotowujący opinię w związku z wnoszonymi aportami, osoby reprezentujące spółkę przed wpisem do rejestru (zarząd, pełnomocnicy założycieli) itp.

Czas ich ważności wynosi 10 lat. Świadectwa wygasają ponadto z chwilą rozpoczęcia likwidacji spółki.

7. Zbywanie akcji.

 

Akcje są zbywalne. Zbycie akcji polega na przeniesieniu praw z akcji przez akcjonariusza na rzecz osoby trzeciej, która staje się podmiotem praw inkorporowanych w akcji. Transakcja odbywa się poza spółką, w jej wyniku nie następują żadne zmiany w majątku spółki, a wypłata pochodzi z majątku osobistego nowego wspólnika. Zbywalność akcji jest immanentną cechą odnoszącą się do spółki akcyjnej.

Zbywalność akcji dotyczy przede wszystkim dokumentu akcyjnego. Do czasu gdy dokument akcyjny nie został wydany, akcje rozumiane jako prawa udziałowe mogą być zbywane w drodze przelewu wierzytelności. Natomiast od momentu wydania akcji zbycie może dotyczyć akcji łącznie: jako papieru wartościowego i praw udziałowych.

Nie jest możliwe całkowite wyłączenie zbywalności akcji. Nie jest również możliwe wprowadzenie w statucie ograniczeń czasowych, terytorialnych, personalnych w stosunku do akcji na okaziciela. Wydanie dokumentu akcyjnego zmienia diametralnie stan rzeczy, gdyż do przeniesienia prawa akcyjnego ucieleśnionego w akcji wymagane będzie zawsze wydanie dokumentu nabywcy.

Do przeniesienia praw związanych z dokumentem akcji na okaziciela wystarczy jego wydanie. Następuje dzięki temu przeniesienie wszystkich praw (korporacyjnych i czysto majątkowych) związanych z akcją na okaziciela.

Przeniesienie akcji imiennej lub świadectwa tymczasowego następuje przez pisemne oświadczenie albo na samym dokumencie akcji, albo na świadectwie tymczasowym, albo w osobnym dokumencie oraz wymaga przeniesienia posiadania akcji lub świadectwa tymczasowego. Tak więc przeniesienie akcji imiennej lub świadectwa tymczasowego może odbyć się w odrębnym dokumencie (umowa sprzedaży, darowizny itp.). Wówczas należy je zawrzeć w formie pisemnej do celów dowodowych. Przeniesienie może być również zaznaczone w samym dokumencie na przedniej lub odwrotnej stronie akcji. Treść oświadczenia może być ustalona dowolnie, byleby wynikało z niej przeniesienie akcji na inną osobę. W przepisie tym nie ma mowy o wręczeniu akcji, ale o przeniesieniu posiadania akcji.

Kodeks spółek handlowych wprowadza dwa rodzaje ograniczeń ustawowych: art. 336 § 1 k.s.h. dotyczący zakazu zbywania akcji wydanych za wkłady niepieniężne oraz art. 356 § 2 k.s.h., który ogranicza zbywanie akcji, do których jest przywiązany obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych. Ograniczenia w zbywaniu akcji imiennych może poza tym wprowadzać statut. Akcje, które są objęte ograniczeniem polegającym na uzyskaniu zgody spółki lub w inny sposób, określa się mianem akcji winkulowanych. Nie można wyłączyć ani ograniczyć zbywalności akcji na okaziciela

Zgodnie z regułami przyjętymi w spółce, rozporządzenie akcjami może być - również w drodze regulacji statutowej - ograniczone w ten sposób, że akcje mogą być zbywane za zgodą spółki. Statut decyduje również o tym, w jakiej formie zgoda może być udzielona. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zgoda ta była udzielona przez radę nadzorczą, walne zgromadzenie, czy też aby przypisać osobiste uprawnienie do wyrażania zgody konkretnemu wspólnikowi (art. 354 k.s.h.). Jeżeli brakuje takich rozstrzygnięć, zgody za spółkę udziela zarząd w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Odmowa zgody przez spółkę (bez względu na to, kto takiej zgody udziela) powinna wiązać się ze wskazaniem innego nabywcy w terminie określonym w statucie.

Organy spółki

Zarząd

 

Zarząd jest organem, przez który spółka akcyjna realizuje zdolność do czynności prawnych. Kompetencje zarządu zostały ujęte jako: prowadzenie spraw i reprezentacja spółki.

Zarząd jest organem obligatoryjnym od momentu zarejestrowania spółki akcyjnej. Spółka w organizacji może działać reprezentowana przez wszystkich założycieli lub za pośrednictwem pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwałą założycieli. Zarząd jest organem uchwałodawczym bez względu na jego liczebność. W wypadku jednoosobowego zarządu, jedyny jego członek działając jako organ spółki również podejmuje uchwały. Zarząd jest ponadto organem wykonawczym wobec uchwał walnego zgromadzenia. Kompetencje zarządu nie mogą być przejmowane przez inne organy, chyba że wyraźny przepis stanowi inaczej.

Zarząd mogą tworzyć wyłącznie osoby fizyczne mające pełną zdolność do czynności prawnych, które nie zostały skazane prawomocnym wyrokiem w sprawach wymienionych w art. 18 k.s.h.. Ograniczenia możliwości pełnienia funkcji członka zarządu wynikają także z art. 387 k.s.h. w sytuacji, gdy nastąpiłoby wybranie do rady nadzorczej.

Statut spółki powinien przewidywać liczebność zarządu. Można określić liczbę członków zarządu "widełkowo" (od... do...) i następnie już uchwałą walnego zgromadzenia konkretyzować tak ujętą liczbę. Ma to ten walor, że nie trzeba zmieniać statutu spółki, gdy liczba członków zmniejszy się poniżej pewnej granicy. Prerogatywą wspólników (pierwotnie założycieli) jest określenie maksymalnej liczby członków zarządu. W spółkach akcyjnych można spotkać skład zarządu o zwiększonej w stosunku do spółki z o.o. liczebności (7-11 osób). Zarząd mogą tworzyć zarówno akcjonariusze, jak też osoby trzecie. Należy jednak pamiętać, że w przypadku powołania wspólnika do zarządu nie można mu udzielić pełnomocnictwa do głosowania na walnym zgromadzeniu ( art. 412 § 3 k.s.h.). Ustalając skład zarządu można wprowadzić dodatkowe pozytywne (np. dotyczące wieku, wykształcenia, doświadczenia) lub negatywne (nie mogą być nimi niektórzy akcjonariusze) uwarunkowania związane z uzyskaniem statusu członka zarządu. Nie ma przeszkód (chyba że statut spółki wyłącza taką możliwość), aby wspólnicy byli jednocześnie członkami zarządu.

1. Powoływanie i odwoływanie członków zarządu

Zarząd może być powołany na czas określony lub nieokreślony. Czas pełnienia funkcji może być oznaczony kalendarzowo lub w inny sposób. Osoba powołana do zarządu powinna być powiadomiona o zamiarze włączenia jej w strukturę organu oraz o samym fakcie powołania i powinna wybór przyjąć w sposób wyraźny lub dorozumiany. Jeżeli jednak w statucie jest zawarty obowiązek osobistego udziału akcjonariusza w zarządzie, to nie ma potrzeby przyjęcia ustanowienia członkiem zarządu.

Pierwszy zarząd powinien być powołany poza statutem spółki. Powołanie do zarządu powinno wskazywać dzień, od którego zarząd może pełnić swoją funkcję, jeżeli termin taki nie jest wskazany, powołana osoba staje się członkiem organu spółki następnego dnia po jej ustanowieniu. Wpis zarządu do rejestru jest obowiązkowy, ale wywołuje jedynie skutek deklaratoryjny.

Pełnienie funkcji członka zarządu na podstawie stosunku organizacyjnego odbywa się bez wynagrodzenia albo za wynagrodzeniem, jeżeli rada nadzorcza bądź walne zgromadzenie przyjmie odpłatność stosunku organizacyjnego.

Odwołanie z pełnionej funkcji może odbyć się jako czynność odwrotna do powołania. Zasadą jest, że o ile powołanie i odwoływanie członków zarządu leży zasadniczo w gestii rady nadzorczej, to jednak walnemu zgromadzeniu zawsze przysługuje uprawnienie do odwołania członka (członków zarządu) w drodze uchwały. Bez względu na to, jaki organ ma prawo odwołania, zarząd może być zawsze odwołany uchwałą walnego zgromadzenia. Odwołanie następuje z dniem określonym w akcie odwołania (np. po 60 dniach, 1 czerwca 2004 r.) albo z dniem (tj. następnego dnia) po podjęciu stosownych decyzji.

Członek zarządu może zostać zawieszony. Kompetencje do zawieszania członka zarządu przysługują radzie nadzorczej oraz walnemu zgromadzeniu. Zawieszenie w czynnościach jest stanem, w którym następuje wstrzymanie możliwości wykonywania funkcji prowadzenia spraw i reprezentacji spółki przez zarząd. Od odwołania różni się tym, że nie ustaje wówczas stosunek organizacyjny, ale do czasu odwieszenia lub odwołania zawieszony członek zarządu nie może korzystać ze swych kompetencji. "Odwieszenie" może być dokonane przez radę nadzorczą lub walne zgromadzenie - w zależności od tego, który organ dokonał zawieszenia, dodatkowo należy przyjąć, iż członek zarządu zawieszony przez radę nadzorczą może być przywrócony do sprawowania funkcji uchwałą walnego zgromadzenia. Pozwala to na dalsze pełnienie funkcji. Jeżeli jednak w stosunku do zawieszonego członka zarządu zaistnieje przyczyna ustania pełnienia funkcji, to nie dochodzi do "odwieszenia". Przyczyną taką może być upływ kadencji, a także okoliczności nadzwyczajne: rezygnacja, odwołanie, śmierć, skazanie prawomocnym wyrokiem, o którym mowa w art. 18 k.s.h., utrata zdolności do czynności prawnych itd.

2. Pojęcie kadencji członka zarządu

Kadencja członka zarządu jest okresem, na który powołano daną osobę do pełnienia funkcji członka zarządu, czyli realizacji praw i obowiązków związanych z byciem członkiem zarządu. W spółce akcyjnej niedopuszczalne jest powołanie zarządu na czas nieoznaczony.

Powołanie członka zarządu na kolejne kadencje jest uzależnione od rozstrzygnięć przyjętych w statucie spółki. Nie ma przeszkód, aby pełnić funkcję przez kolejne kadencje (nawet kilka), jednakże nie jest możliwe dokonanie powołania w tym samym czasie na kolejne kadencje. Artykuł 369 § 1 zd. ostatnie k.s.h. przewiduje, że powołanie takie jest możliwe najwcześniej na rok przed upływem bieżącej kadencji członka zarządu. Oznacza to, że dopiero w ostatnim roku pełnienia funkcji można dokonać ponownego powołania.

3. Pojęcie mandatu członka zarządu

Mandat do pełnienia funkcji możemy zdefiniować jako upoważnienie do pełnienia obowiązków i wykonywania praw członka zarządu. W wyniku ustanowienia zarządu jego członkowie uzyskują legitymację do tego, aby realizować wszystkie czynności związane z pełnioną funkcją. Mandat jest więc kompetencją do realizowania funkcji członka zarządu przez określony czas. Mandat zaczyna się z rozpoczęciem kadencji. Zakończenie mandatu do pełnienia funkcji jest uzależnione od sposobu jego wygaśnięcia. Jeżeli zarząd był ustanowiony na określoną kadencję, nie wygasa on razem z nią, ale trwa dłużej, aż do odbycia walnego zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pełny ostatni rok obrotowy pełnienia funkcji członka zarządu. Jeżeli kadencja została przerwana zdarzeniami nagłymi (odwołanie, śmierć, rezygnacja), mandat również ulega zakończeniu.

4. Prowadzenie spraw spółki

Prowadzenie spraw spółki obejmuje realizację stosunków wewnętrznych i ogranicza się, co do zasady, do czynności faktycznych, które można określić mianem organizacyjnych. Tylko wyjątkowo w stosunkach wewnętrznych czynności mają charakter czynności prawnych (np. niektóre uchwały). Przyjąć należy, że prowadzenie spraw jest pewnym procesem, polegającym na podejmowaniu uchwał, wydawaniu decyzji i opinii oraz organizowaniu działalności spółki w ten sposób, aby było to zgodne z jej przedmiotem działalności, w celu realizacji jej zadań. Kompetencja do prowadzenia spraw znajduje się również w zakresie działania walnego zgromadzenia, które może w określony sposób wpływać na te czynności. Nie jest jednak możliwe przyjęcie kompetencji zarządu w tym zakresie, nawet gdyby dochodziło do tożsamości personalnej między zarządem a akcjonariuszami. Zarząd korzysta więc z domniemania kompetencji, tj. przysługują mu te wszystkie kompetencje, które nie są zastrzeżone dla walnego zgromadzenia.

Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, wszyscy jego członkowie są obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia spraw spółki, chyba że statut stanowi inaczej.

Jeżeli zarząd jest jednoosobowy, to tylko ta osoba ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Inne osoby (kierownicy, dyrektorzy) są jedynie zespołem wykonawczym w stosunku do zarządu.

Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów oddanych. Oznacza to, że należy podliczyć głosy oddane za uchwałą (a nie głosy obecnych czy wszystkich członków zarządu). Bezwzględna większość głosów jest osiągnięta, gdy za uchwałą opowie się więcej niż połowa głosujących, podczas gdy głosy "przeciw" i "wstrzymujące" nie osiągną 50%.

Zasadą jest równość praw i obowiązków członków zarządu. Przez członka zarządu należy rozumieć każdego członka zarządu bez względu na jego określenie w statucie (prezes, wiceprezes, zastępca prezesa). Te ostatnie określenia mają różnicować pozycję poszczególnych członków zarządu, ale nie z punktu widzenia praw i obowiązków, lecz wewnętrznego usytuowania organizacyjnego. To ostatnie może wiązać się z ustaleniem pewnej hierarchii ważności czynności poszczególnych osób w procesie prowadzenia spraw. Można ustalić zasadę, że na przykład zlecenie wypłaty musi być podejmowane tylko przez wiceprezesa i prezesa albo dwóch członków zarządu niepełniących tych funkcji. Ma to tylko znaczenie wewnątrzorganizacyjne. Nie dotyczy to już jednak na przykład polecenia przelewu, które musi być realizowane zgodnie z kartą wzoru podpisów członków zarządu (skutek zewnętrzny w sferze reprezentacji).

Uchwały mogą być powzięte, jeżeli wszyscy członkowie zostali prawidłowo zawiadomieni o posiedzeniu zarządu. Zasady zawiadomienia powinny wynikać z postanowień statutu albo norm wewnętrznych regulujących zasady działania zarządu (np. regulaminu).

O prawnej skuteczności podjęcia uchwały nie decyduje zasadniczo ani podpis przewodniczącego (prezesa zarządu), ani ogłoszenie uchwały (chyba że wymóg taki wynika ze szczególnego przepisu ustawy). Nie ma też znaczenia informacja, czy też przeświadczenie członków zarządu, o wynikach głosowania lub o podjęciu uchwały (kiedy na przykład zdaniem niektórych członków zarządu była wymagana zwykła większość głosów, podczas gdy wymóg rzeczywisty odnosił się do bezwzględnej większości). O tym, czy i kiedy zapadła uchwała, decydują rzeczywiście oddane głosy (akt głosowania), a czasem sąd; por. uwagi do art. 208 § 5 i 388 § 1 k.s.h.

5. Reprezentacja spółki

Sfera reprezentacji obejmuje dokonywanie czynności w stosunkach zewnętrznych.

Członek zarządu, indywidualnie lub kolegialnie (w zależności od zasad przyjętych w umowie spółki), ma prawo do działania za spółkę. Działanie jest kategorią zdarzeń cywilnoprawnych, na które składają się czynności faktyczne (prowadzenie spraw) i czynności prawne (reprezentacja). W art. 372 k.s.h. określa się bardzo szeroko ramy możliwych do dokonania czynności: wszystkie czynności sądowe i pozasądowe spółki.

Czynności sądowe to czynności przed sądami powszechnymi, Sądem Najwyższym, Naczelnym Sądem Administracyjnym. Za takie czynności należy uznać również występowanie nie tylko przed sądami, ale również przed organami administracji państwowej i samorządowej, na przykład wojewodą, starostą, prokuratorem, burmistrzem, wójtem, Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Urzędem Patentowym itd.

Możemy wyróżnić reprezentację czynną i bierną.

Reprezentacja czynna polega na składaniu oświadczeń woli w imieniu spółki. W przypadku reprezentacji czynnej, jej zasady wynikają z przepisów Kodeksu spółek handlowych albo też są określone postanowieniami statutu spółki. Jeżeli zarząd jest jednoosobowy, to dosyć oczywiste wydaje się reprezentowanie spółki przez jedną osobę. Nie ma jednak przeszkód, aby mimo składu jednoosobowego wprowadzić zasadę reprezentacji łącznej, w której zarząd będzie musiał współdziałać z pełnomocnikiem lub prokurentem.

W przypadku zarządu wieloosobowego i milczenia statutu spółki na ten temat spółka jest reprezentowana łącznie: przez dwóch członków zarządu lub członka zarządu i prokurenta.

Ustalenie zasad reprezentacji w statucie spółki może polegać przede wszystkim na ustaleniu innej techniki reprezentacji i wprowadzeniu innych osób do tego procesu.

Reprezentacja bierna polega na przyjmowaniu oświadczeń woli w imieniu spółki. W tym ostatnim przypadku oświadczenia składane spółce oraz doręczenia pism mogą być dokonywane wobec jednego członka zarządu lub prokurenta, nawet gdy obowiązuje zasada reprezentacji łącznej (czynnej).

Nadzór

 

1. Ogólna charakterystyka pozycji rady nadzorczej w spółce akcyjnej

Kolejnym organem obligatoryjnym w spółce akcyjnej jest rada nadzorcza. System kontroli w spółce został powierzony tylko temu organowi i jest realizowany w sposób pośredni.

W spółce akcyjnej zrezygnowano z powołania komisji rewizyjnej z tej racji, że na podstawie ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.) istnieje obowiązek poddania badaniu sprawozdania finansowego przez audytorów zewnętrznych. Są nimi biegli rewidenci, którzy pełnią funkcje kontrolne w stosunku do spółki.

Rada nadzorcza jest organem spółki o szczególnych kompetencjach. Generalnie ma za zadanie pełnić w spółce funkcje nadzoru, ale pośrednio wpływać może na funkcjonowanie spółki w inny sposób. Dotyczy to w szczególności wpływu na skład zarządu i może go powoływać i odwoływać, gdy statut spółki tak stanowi, może zawieszać członków zarządu w czynnościach. Może w końcu mieć określony wpływ na dokonywane czynności prawne. Swoje funkcje realizuje poprzez podejmowanie uchwał, wydawanie opinii

Akcjonariusze nie mają prawa indywidualnej kontroli spraw spółki.

2. Zadania rady nadzorczej

Na radzie nadzorczej ciążą zadania o różnym charakterze: stały nadzór nad działalnością spółki, kontrola spraw spółki, czynności wykonawcze.

Stosunek pojęć "nadzór" i "kontrola" jest dosyć płynny. Przyjmuje się, że pojęcie nadzoru jest szersze od pojęcia kontroli, gdyż to ostatnie nie obejmuje wydawania wiążących poleceń kontrolowanemu. Wydaje się jednak, że to nie jedyna różnica. Z pojęciem nadzoru łączy się pojęcie bieżącej pieczy nad funkcjonowaniem spółki. Nie ma ona charakteru następczego, tylko bieżący. Nadzór może służyć wyeliminowaniu na bieżąco błędów, a nawet służyć przeciwdziałaniu im.

Stały nadzór nad działalnością spółki jest prawem i obowiązkiem rady nadzorczej. Oznacza to, że sprawowanie tego nadzoru musi mieć trwały charakter i odnosić się do całej spółki. W związku z nadzorem (a nie prowadzeniem spraw) może wydawać polecenia nadzorowanym. Rada nadzorcza może nadzorować cząstkowe aktywności, niektóre działy, pracę członków zarządu. Nadzór może dotyczyć spraw finansowych, wykorzystania funduszy, prawidłowości zawieranych umów z kontrahentami, z pracownikami, realizacji zobowiązań podatkowych itp. Artykuł 382 k.s.h. wytycza najszersze granice dla możliwości nadzorowania.

Poza nadzorem możliwa jest realizacja funkcji kontrolnych. Kontrola jest realizowana przez radę nadzorczą oraz biegłych rewidentów. Kontrola w spółce akcyjnej może być dokonywana również przez organy zewnętrzne: NIK, Urząd Kontroli Skarbowej, urzędy skarbowe, ZUS itd. Kontrola prowadzona przez radę nadzorczą ma specyficzny charakter, gdyż obejmuje ocenę sprawozdania rocznego (finansowego i opisowego) i ocenę wnoszonych wniosków zarządu dotyczących podziału zysku i pokrycia straty.

Ocena sprawozdań powinna odbywać się tylko w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami, jak i stanem faktycznym.

Dla zrealizowania swoich funkcji rada nadzorcza ma prawo przeglądania wszelkich dokumentów spółki dotyczących następujących sfer: finansowych (dokumenty księgowe, wykorzystanie funduszy, realizacja zobowiązań wobec urzędów i wierzycieli itp.), kadrowych (umowy o pracę, kontrakty menedżerskie, zasady działania funduszu świadczeń socjalnych, płace, realizacja zobowiązań wobec ZUS itd.), umów (zawieranych umów, obowiązków z nich płynących itd.), uchwał zarządu (realizacja uchwał walnego zgromadzenia, zarządu czy rady nadzorczej). Rada nadzorcza może realizować swoje prawa przez żądanie od pracowników, zarządu, prokurentów, pełnomocników, akcjonariuszy mających informacje o funkcjonowaniu spółki, sprawozdań i wyjaśnień, dokonywać rewizji majątku (sprawdzanie zgodności spisu inwentarzowego z rzeczywistym stanem majątku), sprawdzać wszelkie księgi (również handlowe), dokumenty. Realizacja prawa nadzoru powoduje obowiązki po stronie nadzorowanych osób. Należy jej udostępnić wszelkie dokumenty, informacje, umożliwić przejrzenie wszelkich pomieszczeń, zarówno w siedzibie głównej, jak i w filiach, udostępnić archiwa, kasę, sejfy. Przegląd tych dokumentów powinien się odbywać w siedzibie spółki lub oddziału. Jeżeli księgowość jest prowadzona przez biuro, powinno ono udostępnić wszelkie dokumenty i informacje członkom rady nadzorczej.

Do kompetencji rady nadzorczej należy również zawieszanie, z ważnych powodów, w czynnościach poszczególnych lub wszystkich członków zarządu oraz delegowanie członków rady nadzorczej, na okres nie dłuższy niż trzy miesiące, do czasowego wykonywania czynności członków zarządu, którzy zostali odwołani, złożyli rezygnację albo z innych przyczyn nie mogą sprawować swoich czynności.

 Uprawnienie do zawieszania członków zarządu jest uprawnieniem automatycznym i nie wymaga stosownych rozstrzygnięć w statucie spółki, tak jak to ma miejsce w spółce z o.o. Zawieszenie w czynnościach nie jest równoznaczne z odwołaniem, ale ma na celu okresowe uniemożliwienie realizacji funkcji przez członka organu w sferze prowadzenia spraw i reprezentacji. W wyniku zawieszenia osoba, wobec której podjęto taką decyzję, nie traci swojego statusu, i jest to jedynie stan niedopuszczenia członka zarządu do realizacji swoich funkcji prowadzenia spraw i reprezentacji. Zawieszenie w czynnościach może być na określony czas, po którym członek zarządu powróci do pełnienia funkcji (gdy zostaną wyjaśnione wszelkie wątpliwości będące źródłem zawieszenia). Może się jednak zdarzyć, że w czasie zawieszenia dojdzie do ustania mandatu członka zarządu. Mogą to być zarówno przyczyny zwyczajne, jak i nadzwyczajne. Wśród tych pierwszych można wymienić upływ kadencji zawieszonego członka zarządu. Wśród sytuacji nadzwyczajnych można wskazać na: odwołanie, śmierć, nie jest wykluczona rezygnacja, skazanie prawomocnym wyrokiem za przestępstwa, o których mowa w art. 18 § 2 k.s.h., utrata zdolności do czynności prawnych przez ubezwłasnowolnienie częściowe lub całkowite itd.

W przypadku zawieszenia w czynnościach rada nadzorcza ma prawo delegowania na okres nie dłuższy niż trzy miesiące członków rady do czasowego wykonywania czynności członków zarządu niemogących sprawować swoich funkcji. Osoba taka wpisywana jest do rejestru i nie ma prawa w czasie oddelegowania wykonywać czynności nadzoru. Uzyskuje natomiast prawo reprezentowania spółki zgodnie z zasadami reprezentacji.

Przyjąć należy, że zawieszenie w czynnościach zarządu stanowi jedną z poważniejszych ingerencji w funkcjonowanie spółki. Dlatego też możliwe jest to tylko wtedy, gdy zachodzą ważne powody. Przykładami ważnych powodów mogą być: popełnienie przestępstwa z katalogu określonego w art. 18 § 2 k.s.h., ale gdy wyrok się jeszcze nie uprawomocnił, nielojalne działanie wobec spółki, naruszenie podstawowych obowiązków członka zarządu, uchylenie się od czynności prowadzenia spraw i reprezentacji, ignorowanie posiedzeń zarządu, ukrywanie dokumentów, brak współdziałania z innymi członkami zarządu, nienależyta współpraca z członkami rady nadzorczej, podjęcie działalności konkurencyjnej itd.

Statut może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej, a w szczególności przewidywać, że zarząd jest obowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej przed dokonaniem określonych w statucie czynności.

 

3. Skład rady nadzorczej

Rada nadzorcza składa się co najmniej z trzech.

Warunek dotyczący trzyosobowego minimum składu rady nadzorczej nie obowiązuje w spółkach publicznych, tj. regulowanych przez ustawę z 21 sierpnia 1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (t.j. Dz. U. z 2002 r. Nr 49, poz. 447 ze zm.). Dla tych spółek ustalone zostało minimum co najmniej pięcioosobowe. Można to uzasadnić przede wszystkim okolicznością, iż spółki takie są podmiotami stosunkowo dużymi, bardziej skomplikowanymi organizacyjnie i finansowo. W związku z tym realizacja nadzoru powinna odbywać się przez większą liczbę osób. Zostaje w ten sposób zabezpieczony interes wspólników przy realizacji nadzoru i kontroli.

4. Powoływanie i odwoływanie członków rady nadzorczej

Członkowie rady są, co do zasady, powoływani i odwoływani przez walne zgromadzenie akcjonariuszy. Przy wyborach obowiązuje zawsze zasada tajności, zaś uchwały o wyborze zapadają bezwzględną większością głosów. Zgodnie z przepisami szczególnymi może zostać wprowadzony obowiązek uzyskania określonych kwalifikacji dla bycia członkiem rady nadzorczej. Rozporządzenie Rady Ministrów z 9 września 1997 r. w sprawie szkoleń i egzaminów dla kandydatów na członków rad nadzorczych spółek, w których Skarb Państwa jest jedynym akcjonariuszem, oraz wynagrodzeń członków rad nadzorczych tych spółek (Dz. U. Nr 110, poz. 718 ze zm.) wprowadza także obowiązki co do egzaminu, wykształcenia czy kwalifikacji praktycznych.

Statut spółki może przewidywać inny sposób powoływania i odwoływania, jednakże powoływać rady nadzorczej w żadnym wypadku nie mogą osoby wymienione w art. 387 § 2 k.s.h. Możliwe jest więc rozdzielenie kompetencji poprzez wskazanie organów czy osób odpowiednio powołujących i odwołujących, czynności te mogą być prawami przyznanymi akcjonariuszom osobiście, jak również prawa te mogą być inkorporowane w akcjach uprzywilejowanych. Użyte sformułowanie "powołanie" jest terminem charakterystycznym dla prawa handlowego i obejmuje każdą formę prowadzącą do nawiązania stosunku organizacyjnego upoważniającego do pełnienia funkcji. Przez powołanie należy rozumieć powierzenie pełnienia funkcji w drodze: wyboru, powołania, wskazania, kooptacji, losowania. Może być zastosowana technika "mieszana" polegająca na tym, że na przykład każdy z członków rady nadzorczej jest powoływany w odmienny sposób. W przypadku wskazania przez określoną osobę członek rady nadzorczej działa za spółkę, a nie w imieniu tej osoby.

5. Tryb podejmowania uchwał przez radę nadzorczą

Zasadniczo rada nadzorcza wykonuje swoje obowiązki kolegialnie, może jednak delegować swoich członków do samodzielnego pełnienia określonych funkcji nadzorczych. Obowiązuje jednak generalna zasada, że rada nadzorcza podejmuje uchwały. Zasady podejmowania uchwał zostały określone w art. 388 § 1, art. 389 i 391 § 1 k.s.h. Podstawowym warunkiem jest, aby wszyscy członkowie rady zostali zaproszeni. Sposób zaproszenia powinien wynikać ze statutu spółki albo konkretyzującego statut regulaminu rady nadzorczej.

Zaproszenie może mieć formę listów poleconych, faksu, listu z potwierdzeniem odbioru, listu zwykłego, potwierdzenia podpisu na wspólnym zawiadomieniu, otrzymania planu posiedzeń rady nadzorczej. Uchwały muszą być podejmowane bezwzględną większością głosów (gdy za uchwałą opowie się więcej niż połowa ważnie oddanych głosów, głosy wstrzymujące się działają przeciwko uchwałą).

Uchwały rady nadzorczej zapadają co do zasady na posiedzeniu.

Walne zgromadzenie

 

1. Pozycja walnego zgromadzenia akcjonariuszy w spółce akcyjnej

Organem o najszerszych kompetencjach w spółce akcyjnej jest walne zgromadzenie akcjonariuszy. Poprzez podejmowanie uchwał walne zgromadzenie ma największe możliwości decydowania o zasadniczych sprawach spółki, co nie oznacza, że może przejmować i naruszać systemy kompetencji przewidziane w Kodeksie spółek handlowych. W spółce akcyjnej uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy mogą być (inaczej jak w spółce z o.o. - por. art. 227 § 2 k.s.h.) podejmowane tylko na posiedzeniu walnego zgromadzenia.

2. Zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy

Kodeks spółek handlowych wyróżnia zwyczajne i nadzwyczajne walne zgromadzenia. Podział ten jest związany przede wszystkim z koniecznością rozpatrzenia określonych spraw w spółce raz w roku. Dwa elementy decydują o charakterze zwyczajnego walnego zgromadzenia: czas i przedmiot posiedzenia. Jeżeli posiedzenie odbywa się w ciągu 6 miesięcy od końca roku obrotowego i przedmiotem posiedzenia są: rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy, powzięcie uchwały o podziale zysku albo pokryciu straty, udzielenie członkom organów absolutorium z wykonywania przez nich obowiązków, to jest to zwyczajne walne zgromadzenie. Przedmiotem obrad mogą być ponadto inne sprawy, w szczególności rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdania finansowego grupy kapitałowej . Wszystkie pozostałe walne zgromadzenia są nadzwyczajne, bez względu na to, czy odbywają się w nadzwyczajnych sprawach czy zwykłych, niemających takiego charakteru.

Do wyłącznych kompetencji zwyczajnego walnego zgromadzenia akcjonariuszy należą:

- rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy,

- podejmowanie uchwały o podziale zysku albo o pokryciu straty,

- udzielanie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków,

- rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania finansowego grupy kapitałowej w rozumieniu przepisów o rachunkowości,

- odbieranie sprawozdania informacyjnego rady nadzorczej dotyczącego wyników oceny sprawozdań zarządu składanych zwyczajnemu walnemu zgromadzeniu w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami, jak i ze stanem faktycznym,

- odbieranie informacyjnego sprawozdania rady nadzorczej w odniesieniu do wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty.

Należy przy tym dodać, iż oprócz wskazanych powyżej wyłącznych kompetencji zwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy może podejmować wszelkie uchwały właściwe nadzwyczajnemu zgromadzeniu.

Wskazanie w kodeksie, że zwyczajne walne zgromadzenie musi się odbyć w ciągu 6 miesięcy od zakończenia roku obrotowego, oznacza, że musi nastąpić odniesienie do roku kalendarzowego, liczonego w układzie dowolnych 12 miesięcy.

3. Nadzwyczajne walne zgromadzenia akcjonariuszy

Wszystkie inne posiedzenia walnego zgromadzenia, które nie są zwyczajnymi zgromadzeniami, mają charakter nadzwyczajnych. Przepisy Kodeksu spółek handlowych nie różnicują zwyczajnych i nadzwyczajnych zgromadzeń z punktu widzenia trybu zwołania, zasad obradowania, sposobu podejmowania czy zaskarżania uchwał. Wszelkie rozstrzygnięcia dotyczące walnych zgromadzeń mają więc zastosowanie odpowiednio do obu kategorii.

Nadzwyczajne walne zgromadzenia akcjonariuszy odbywają się w przypadkach, które wskazuje Kodeks spółek handlowych lub statut. Dodatkowo zwołanie jest obowiązkowe, gdy zarząd, rada nadzorcza, sąd albo osoby upoważnione przez sąd uważają to za wskazane. Przepisy statutów nie mogą ograniczać prawa zarówno do zwoływania, jak i żądania zwołania walnego zgromadzenia.

4. Uprawnienie zarządu do zwoływania walnych zgromadzeń

Należy odróżnić prawo zwołania od prawa żądania zwołania walnego zgromadzenia. Prawo zwoływania walnych zgromadzeń przysługuje: zarządowi, radzie nadzorczej, innym osobom wskazanym w statucie spółki, akcjonariuszom, jeżeli upoważni ich do tego sąd (na warunkach określonych w art. 401 k.s.h.). W odniesieniu do prawa żądania odbycia walnego zgromadzenia, przysługuje ono zawsze radzie nadzorczej, osobom wskazanym w statucie spółki (np. związki zawodowe, pracownicy), akcjonariuszom reprezentującym co najmniej 10% kapitału zakładowego,

Kompetencję do zwoływania walnych zgromadzeń ma zawsze zarząd. Organ ten nie może zostać zwolniony z tego obowiązku.

Możliwości zwoływania przez inne organy i osoby to następstwo niewłaściwego wypełniania obowiązków przez zarząd.

Warunkiem uzyskania szczególnego prawa zwołania zgromadzenia przez radę nadzorczą oraz ewentualnie osoby wskazane w statucie spółki jest niewywiązywanie się zarządu z obowiązków w tym zakresie. Uprawnienie to może być następstwem upływu terminu do odbycia zwyczajnego walnego zgromadzenia wynikającego z Kodeksu spółek handlowych (6 miesięcy) lub terminu ze statutu spółki. Natomiast w przypadku nadzwyczajnego walnego zgromadzenia muszą zaistnieć następujące okoliczności: żądanie członków organów (i podmiotów upoważnionych w statucie spółki), które powinno zostać skierowane do zarządu, a ten nie zwołał nadzwyczajnego walnego zgromadzenia w ciągu 2 tygodni od żądania.

5. Procedura zwoływania walnych zgromadzeń.

Walne zgromadzenie zwołuje się przez ogłoszenie. Powinno być ono dokonane w Monitorze Sądowym i Gospodarczym

W przypadku gdy walne zgromadzenie jest zwoływane przez ogłoszenie, powinno być ono dokonane (przez co należy rozumieć ukazanie się ogłoszenia, a nie zwrócenie się ze stosownym pismem do miejsca, gdzie będzie publikowane) na co najmniej 3 tygodnie przed terminem walnego zgromadzenia. Jeżeli zaś byłoby to zawiadomienie, powinny być wysłane co najmniej na 2 tygodnie przed terminem walnego zgromadzenia. Minimalna wymagana treść to: data, godzina, miejsce, szczegółowy porządek obrad. Gdyby miało dojść do zmiany statutu, należy przedstawić dotychczas obowiązujące postanowienia i projekt zmian, a gdyby zmiany były znaczne - należy przedstawić projekt nowego tekstu jednolitego statutu z wyliczeniem (podkreślenie, wytłuszczenie) nowych lub zmienionych postanowień. Brak któregokolwiek ze wskazanych elementów powoduje, że walne zgromadzenie będzie zwołane wadliwie z naruszeniem prawa i podjęte uchwały będą mogły być objęte powództwem o stwierdzenie nieważności.

Kodeks spółek handlowych wprowadza możliwość dokonania zawiadomienia akcjonariuszy spółki emitującej jedynie akcje imienne pocztą elektroniczną. Możliwe jest to pod trzema warunkami:

1) wspólnik uprzednio wyraził na to zgodę;

2) zgoda musi mieć formę pisemną;

3) wspólnik powinien podać elektroniczy adres, na który zawiadomienie powinno być wysłane.

Walne zgromadzenie odbywa się w siedzibie spółki. Walne zgromadzenie spółki publicznej może odbyć się także w miejscowości będącej siedzibą giełdy, na której są dopuszczone do obrotu giełdowego akcje spółki. Statut może zawierać odmienne postanowienia dotyczące miejsca zwołania walnego zgromadzenia, jednakże zgromadzenia mogą odbywać się wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

6. Podejmowanie uchwał w sprawach nieobjętych porządkiem obrad

Obowiązuje generalna zasada, że w sprawach nieobjętych porządkiem obrad nie można powziąć uchwały. Jeżeli taka uchwała byłaby podjęta, to jest ona nieważna na podstawie art. 58 k.c. Chodzi o te uchwały, które nie były objęte porządkiem obrad, a nie wszelkie uchwały podejmowane na walnym zgromadzeniu, chyba że te są wadliwe. Uchwały takie mogą być objęte powództwem o stwierdzenie nieważności uchwały na podstawie art. 425 k.s.h. Wyjątkiem od zakazu podejmowania uchwał poza porządkiem obrad jest sytuacja, gdy cały kapitał zakładowy jest reprezentowany na walnym zgromadzeniu, a nikt z obecnych nie wyraził sprzeciwu do protokołu co do powzięcia uchwały. Muszą więc być spełnione dwa kryteria: kapitałowe i osobowe. Cały kapitał zakładowy jest reprezentowany na walnym zgromadzeniu wówczas, gdy uczestniczą w nim akcjonariusze lub ich pełnomocnicy. Nie ma przeszkód, aby pełnomocnik reprezentował kilku akcjonariuszy. Pełnomocnikiem nie może być jednak członek zarządu i pracownik spółki. Sprzeciw może zgłaszać zarówno akcjonariusz, jak i reprezentujący go pełnomocnik. Sprzeciw nie musi być umotywowany, ale musi mieć wyraźną formę nieakceptowania pomysłu podejmowania uchwał poza porządkiem obrad. Sprzeciw należy rozumieć w ten sposób, że akcjonariusz (jego pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy, prokurent) nie akceptuje wprowadzenia dodatkowych punktów do porządku obrad, poza tymi, które są zaplanowane. Sprzeciw nie może być dorozumiany, ale powinien być wpisany do protokołu zgromadzenia pod rygorem utraty prawa do żądania stwierdzenia nieważności uchwały.

7. Prawo do głosowania na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy

Zasadą jest, że walne zgromadzenie jest ważne bez względu na liczbę reprezentowanych na nim akcji, a więc bez względu na kworum.

Obowiązuje generalna zasada, jedna akcja daje jeden głos. Możliwe są jednak przywileje głosowe polegające na przyznaniu na jedną akcję maksymalnie dwóch głosów.

Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów, jeżeli przepisy lub statut nie stanowią inaczej.

Zasadą jest, że głosowanie jest jawne. Głosowania jawne przewidziane są obligatoryjnie w następujących przypadkach:

- podejmowania uchwały o istotnej zmianie przedmiotu działalności spółki (art. 416 § 3 k.s.h.),

- podejmowania uchwały o przymusowym wykupie akcji mniejszościowych akcjonariuszy (art. 416 § 3 w zw. z brzmieniem art. 418 § 1 zdanie ostatnie k.s.h.).

Dodatkowo głosowania nad wskazanymi powyżej sprawami powinny mieć imienny charakter, zaś treść podjętych w ten sposób uchwał podlega ogłoszeniu. Należy dodać, iż komentowane regulacje mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących i postanowienia statutu czy też uchwał walnego zgromadzenia nie są władne zmieniać powyższych zasad.

Obowiązkowe głosowanie tajne dotyczy zaś przede wszystkim spraw związanych z pełnioną funkcją. Odnosi się to więc do wyborów, odwołania członków organów, likwidatorów i pociągnięcia ich do odpowiedzialności, poza tym wszelkich spraw osobowych dotyczących akcjonariuszy.

Przepisy komentowanej regulacji mają charakter bezwzględnie obowiązujący, wobec czego w sprawach, w których ustawodawca wymaga głosowania tajnego, nie może umowa (statut) spółki wprowadzić głosowania jawnego.

Niezastosowanie głosowania tajnego, w sytuacjach określonych w art. 420 k.s.h., powoduje nieważność uchwały i powództwo z art. 425 k.s.h.

9

---