Temat: Omów pojęcie rynku w gospodarce

Większość z nas kupując chleb, masło, warzywa, owoce sprzęt RTV i AGD itp. Nie zdaje sobie sprawy ze swego aktywnego uczestnictwa w procesie gospodarczym jakim jest rynek.

Słowo „rynek” wywodzi się ze słowa niemieckiego „ring” i było używane już w średniowieczu na określenie miejsca, w którym odbywała się wymiana handlowa.

Rynek to ogół transakcji kupna i sprzedaży towarów, dokonujących się w sposób dobrowolny i ciągły, w których wyniku określone zostają ceny oraz ilości nabywanych i sprzedawanych dóbr. Jest to również forma nawiązywania kontaktów między kupującymi i sprzedającymi.
Rynki można podzielić ze względu na rodzaj towarów (rynek pracy, rynek ziemi itp.), ze względu na zakres przestrzenny transakcji (rynki lokalne i światowe), ze względu na stopień legalności (rynki białe, szare i czarne).

W tak przedstawionym ujęciu rynek rozumiemy jest jako miejsce w którym w ustalonym czasie spotykają się sprzedający i kupująci jest więc miejscem wymiany którą obrazuje rysunek nr 1.

Rysunek nr 1. Schemat wymiany rynkowej

Z takiej wymiany rynkowej wypływają dwa wnioski;

1. Wymiana rynkowa jest ekwiwalentna czyli jej podmioty stanowią taką samą wartość dla obu stron.

2. Wymiana rynkowa odbywa się dlatego, że obie strony wymieniają to co w danym momencie daje im mniejszą korzyść, na to, co do im korzyść większą.

Rynek najczęściej dzieli się na przedmiot obrotu rynkowego, przestrzeń, szczebel obrotu towarowego, stopień zrównoważenia i zakres kontroli.

Ze względu na przedmiot obrotu rynkowego dzieli się na:

• rynek towarów i usług,

• rynek pracy,

• rynek finansowy.

Rynek towarów i usług - przedmiotem obrotu są dobra i usługi przeznaczone do bezpośredniego zaspokajania potrzeb konsumenta

Rynek pracy - przedmiotem obrotu są wiedza i umiejętności ludzi poparte indywidualnymi predyspozycjami do wykonywanych prac.

Rynek finansowy - przedmiotem obrotu jest kapitał występujący pod postacią pieniądza gotówkowego , kredytowego, akcji spółek obligacji i innych instrumentów.

Ze względu na przestrzeń rynek dzieli się na:

• lokalny,

• regionalny,

• krajowy,

• zagraniczny,

• międzynarodowy,

• światowy.

Rynek lokalny - utożsamiany z miastem lub gminą

Rynek regionalny - np. rynek wielkopolski

Rynek krajowy - np. rynek polski

Rynek zagraniczny, rynek międzynarodowy - uczestniczący w wymianie między kilkoma państwami

Rynek światowy - na skalę światową

Ze względu na szczebel obrotu towarowego wyodrębnia się rynki:

• zbytu,

• skupu,

• hurtowy,

• detaliczny.

Ze względu na stopień zrównoważenia dzielimy na:

• rynek producenta,

• rynek konsumenta.

Rynek producenta - czyli sytuacja rynkowa, w której wielkość zapotrzebowania zgłaszanego na produkty ze strony kupujących jest mniejsza Rynek konsumenta - czyli Sytuacja rynkowa w której wielkość zapotrzebowania zgłaszanego na produkty ze strony kupujących jest mniejsza od przedstawionej wielkości oferty sprzedaży tych produktów

Ze względu od zakresu kontroli:

• rynek wolny,

• rynek regionalny

Rynek wolny - władze gospodarcze nie sprawują nad nim kontroli i sprzedawcy mają swobodę w określeniu w ilości sprzedawanych i nabywanych dóbr oraz cen , po jakich dokonują wymian

Rynek regionalny - władze gospodarcze sprawują kontrolę. Nadając ceny minimalne i maksymalne. Udzielają licencji uczestnikom wymiany

Transakcje zakupu i sprzedaży na rynku zależą więc od podaży i popytu oraz od cen.

Podaż to ilość danego towaru, którą sprzedający zaoferują do sprzedaży w danym momencie i miejscu w zależności od poziomu cen. Podaż zależy przede wszystkim od ceny towaru, tę zależność przedstawia krzywa podaży. Prawo podaży głosi, że przy niezmienności innych warunków rynkowych podaż danego towaru się zwiększa, jeśli wzrasta jego cena, natomiast obniżaniu się ceny towarzyszy spadek wielkości podaży. Poziom podaży, tak jak poziom popytu nie zależy wyłącznie od ceny towaru.

Czynniki kształtujące wielkość podaży:

• wielkość produkcji,

• cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy jaką producent otrzymuje ze sprzedaży każdej jednostki tego dobra,

• ceny czynników produkcji, czyli płace, opłaty za energię, czynsz, ceny urządzeń i surowców, procenty od zaciągniętych kredytów - czyli poziom kosztów produkcji,

• technologia czyli postęp techniczny,

• ceny dóbr substytucyjnych (zamienników) i komplementarnych (uzupełniających),

• liczba producentów na danym rynku,

• cele przedsiębiorstwa,

• oczekiwania dotyczące zmian cen,

• eksport oraz import,

• wielkość rezerw,

• czynniki przypadkowe, np. pogoda,

• czas, jakim dysponują producenci,

• interwencyjna polityka państwa, dotacje, subwencje, warunki prawne,

• elastyczność podaży.

Elastyczność popytu i podaży

Elastyczność popytu odnosi się do sposobu, w jaki wielkość popytu reaguje na zmiany cen: - jeżeli mała zmiana cen wywoła względnie dużą zmianę popytu, to mówimy że popyt jest elastyczny; jeżeli mała zmiana ceny wywoła względnie małą zmianę popytu, to mówimy że popyt jest nieelastyczny.

Popyt na dobro lub usługę jest elastyczny, gdy istnieje wiele bliskich substytutów w tym samym przedziale cenowym; popyt na rzeczy uważane przez ludzi za dobra niezbędne będzie wykazywał tendencję do bycia nieelastycznym.

Podaż dobra lub usługi jest elastyczna, gdy ilość oferowanych do sprzedaży dóbr lub usług może być łatwo i szybko zmieniona. Jest to prawdą w odniesieniu do wielu dóbr przemysłowych. Podaż dobra lub usługi jest nieelastyczna, gdy nie może być ona łatwo i szybko zmieniona. Jest to prawda w przypadku podaży pracy na stanowisku wymagającym długiego czasu kształcenia. Zobacz też: krzywa podaży, popyt, podaż zagregowana, popyt zagregowany.

Krzywa podaży - jedna z podstawowych krzywych, używanych w mikroekonomii, pokazująca dla danego dobra ile jego jednostek są skłonni wyprodukować producenci przy danej cenie.

Krzywą podaży wykreślamy w następujący sposób:

Chociaż to podaż na dany produkt zależy od jego ceny, tradycyjnie cenę produktu zaznaczamy na osi pionowej, natomiast ilość produktu na osi poziomej. W punkcie A cena produktu wynosi P_A a ilość oferowanego produktu Q_A. Jeśli cena jest niższa (tak jak w punkcie B), zazwyczaj producenci chcą dostarczyć na rynek mniej jednostek produktu.
Dla uproszczenia rysunku krzywa podaży jest tutaj prostą, chociaż w rzeczywistości może mieć dowolny przebieg (ale spełniający warunek, że podaż jest funkcją ceny).

Na ogół krzywa ta jest rosnąca.

Krzywą podaży zestawia się zazwyczaj z krzywą popytu i razem stanowią podstawowy instrument opisujący dynamikę produktu przy zmianie jego ceny. Punkt przecięcia z krzywą popytu wyznacza punkt równowagi cenowej danego produktu.

Krzywa podaży przesuwa się w przypadku zmian środowiska, które zwiększają lub zmniejszają podaż danego artykułu, np.:

• postęp techniczny

• zmiany cen surowców

• nałożenie przez państwo podatku

Należy odróżnić przesuwanie się krzywej podaży od wędrówki wzdłuż tej krzywej, która spowodowana jest na ogół drobnymi fluktuacjami cen, lub przesunięciem się krzywej popytu.

Popyt to poparta odpowiednimi zasobami chęć klienta do nabycia dóbr i usług w danym momencie i miejscu. Popyt zależy przede wszystkim od ceny towaru, tę zależność przedstawia krzywa popytu.

Popyt to wielkość zapotrzebowania zgłoszonego przez konsumentów przy danej cenie w danym okresie.

Popyt efektywny - chęć nabycia towaru poparta jest posiadaniem odpowiedniego ekwiwalentu.

Popyt potencjalny - oznacza pragnienie nabycia określonego dobra nie poparte możliwościami dochodowymi.

W przypadku poprawy sytuacji dochodowej nabywcy popyt potencjalny może się przekształcić w popyt efektywny.

Prawo popytu

Wraz ze wzrostem ceny danego dobra, zmniejszy się zapotrzebowanie na dobro a wraz ze spadkiem ceny, zapotrzebowanie się zwiększy.

Czynniki kształtujące wielkość popytu

• cena towaru:

• ceny substytutów

• ceny towarów komplementarnych

• przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości

• antycypacja popytu, czyli wyprzedzanie faktycznego popytu (np. wykupywanie towaru przed zapowiedzianą podwyżką, tak jak to miało miejsce w Polsce przed 1 maja 2004)

• moda

• reklama

• promocja

• jakość

• pogoda

• sezon

• dochód jaki mamy i zdolność kredytowa

• tradycja

• religia

• warunki geograficzne i demograficzne

Krzywa popytu - jedna z podstawowych krzywych, używanych w mikroekonomii, pokazująca dla danego dobra ile jego jednostek są skłonni nabyć konsumenci przy danej cenie.

Krzywą popytu wykreślamy w następujący sposób:

Chociaż to popyt na dany produkt zależy od jego ceny, tradycyjnie cenę produktu zaznaczamy na osi pionowej, natomiast ilość produktu na osi poziomej. W punkcie A cena produktu wynosi P_A a zapotrzebowanie na produkt Q_A. Jeśli cena jest niższa (tak jak w punkcie B), zazwyczaj konsumenci chcą nabyć więcej jednostek produktu.

Dla uproszczenia rysunku krzywa popytu jest tutaj prostą, chociaż w rzeczywistości może mieć dowolny przebieg (ale spełniający warunek, że popytu jest funkcją ceny).

Na ogół krzywa ta jest malejąca choć zdarzają się kuriozalne wyjątki, gdy wzrost ceny paradoksalnie powoduje wzrost popytu. Krzywą popytu zestawia się zazwyczaj z krzywą podaży i razem stanowią podstawowy instrument opisujący dynamikę produktu przy zmianie jego ceny. Punkt przecięcia z krzywą podaży wyznacza punkt równowagi cenowej danego produktu.

Krzywa popytu przesuwa się w przypadku zmian środowiska, które zwiększają lub zmniejszają popyt na dany artykuł, np.:

• zubożenie konsumentów

• kampania reklamowa

• spadek ceny substytutu danego dobra

Należy odróżnić przesuwanie się krzywej popytu od wędrówki wzdłuż tej krzywej, która spowodowana jest na ogół drobnymi fluktuacjami cen, lub przesunięciem się krzywej podaży.

Integralną częścią rynku jest konkurencja.

Konkurencja jest to Proces za pomocą którego uczestnicy rynku, dążą do realizacji swych interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny , jakości lub innych warunków. Nabywcy konkurują z innymi Konkurencja może mieć też różne formy a). Cenowa ( sprzedający rywalizują po przez cenę) b) Nie cenowa (Sprzedawcy realizują po przez jakość produktów lub świadczonych usług

W zależności od stopnia koncentracji popytu i podaży wyróżnia się 4 struktury rynku: konkurencję doskonałą oraz konkurencję niedoskonałą obejmującą: monopol, oligopol i konkurencję monopolistyczną.

Rynek pełni funkcję regulatora procesów gospodarczych poprzez relacje popytu i sprzedaży, w których ustala się ceny ( danego towaru ). Jest to tzw. „mechanizm rynkowy”.
Gospodarka jest systemem naczyń połączonych stąd powiązania rynku towarów z rynkiem finansowym a rynkiem dóbr konsumpcyjnych z rynkiem dóbr inwestycyjnych.
W gospodarce kapitalistycznej występuje tendencja do przekształcenia wszystkich produktów w towar. W tej gospodarce wszystko ma swoją cenę.
Towar to produkt pracy ludzkiej przeznaczony na sprzedaż. Zatem rynek jest tym miejscem gdzie dokonuje się wyceny tych dóbr i usług.
Rynek będąc najważniejszym weryfikatorem trafności podejmujących decyzji gospodarczych odgrywa role weryfikacji społecznej przydatności produkcji. Przecież dopiero na rynku ukazuje się czy dana produkcja lub usługi znajdą zaufanie odbiorcy. Chcąc sprzedać swoje usługi, poszczególni przedsiębiorcy zmuszeni są dostosować wielkość i strukturę podaży do wielkości popytu.
Podsumowując trzeba stwierdzić , że rynek jest podstawowym regulatorem gospodarki. Drugim takim regulatorem o charakterze wspomagającym jest państwo.

Gospodarka, proces gospodarowania, zorganizowana działalność ludzi zmierzająca do zaspokajania potrzeb. Obejmuje cztery fazy: produkcję, podział, wymianę (handel), konsumpcję. Proces gospodarowania charakteryzuje się ciągłością oraz społecznym charakterem - wymaga wzajemnej współpracy ludzi w realizacji każdej z tych faz. Przebieg procesu gospodarowania podlega regulacji przez mechanizm rynkowy, pewien wpływ na niego ma także państwo (w gospodarce planowej jest to wpływ decydujący).
W zależności od bezpośredniego celu działalności wytwórczej wyróżnia się gospodarkę naturalną i towarową. Istotą tej pierwszej jest podporządkowanie procesu produkcji i podziału zaspokojeniu własnych potrzeb producentów.
Wysoki stopień samowystarczalności producentów ograniczał w niej zakres wymiany. Dominowała we wcześniejszych systemach ekonomiczno-społecznych: wspólnocie pierwotnej, niewolnictwie, feudalizmie. W gospodarce towarowej bezpośrednim celem działalności gospodarczej staje się produkcja na sprzedaż, z czym łączy się konieczność rozwoju wymiany, początkowo bezpośredniej (towar za towar), a później za pośrednictwem pieniądza (gospodarka towarowo-pieniężna).
Przesłankami istnienia gospodarki towarowej jest społeczny podział pracy oraz prywatna własność czynników wytwórczych. Pojawiła się już w niewolnictwie, ale jej dominacja i rozkwit rozpoczęły się dopiero od XVIII w. wraz z pojawieniem się kapitalizmu.
Gospodarka planowa, gospodarka nakazowa, gospodarka nakazowo-rozdzielcza, charakterystyczny dla socjalizmu model zarządzania gospodarką, w którym jedynym lub dominującym regulatorem produkcji i podziału jest system wzajemnie powiązanych planów gospodarczych (rocznych, wieloletnich i perspektywicznych), zawierających podejmowane na szczeblu centralnym bieżące i przyszłościowe decyzje gospodarcze.
Roczne narodowe plany gospodarcze, przygotowywane przez powołane do tego agendy rządowe i zatwierdzane przez parlament, mają charakter dyrektywny - określone w nich zadania, wraz z przyznanymi środkami na ich realizację są adresowane do konkretnych podmiotów gospodarczych, które też odpowiadają za ich realizację.
Dyrektywne planowanie gospodarcze w skali makroekonomicznej jest możliwe dzięki wyłączności lub dominacji społecznej (państwowej lub spółdzielczej) własności materialnych czynników wytwórczych. Plany roczne są uszczegółowieniem planów wieloletnich, a te - perspektywicznych, wyznaczających długofalowe kierunki rozwoju.
Gospodarka planowa eliminuje oddziaływanie rynku na procesy gospodarcze: dokonuje się na nim obrót tylko dobrami konsumpcyjnymi (produkcyjne podlegają centralnemu rozdzielnictwu), a i w tym zakresie jest on sterowany przez państwo, które decyduje o ich podaży, cenach, a w pewnym stopniu także i popycie (regulacja dochodów gospodarstw domowych).
Kilkudziesięcioletnia historia istnienia gospodarki planowej w kilku krajach na świecie wykazała jej nieefektywność w porównaniu z alternatywnym regulatorem, jakim jest rynek.

BIBLIOGRAFIA

1. Redakcja naukowa Roman Milewski „Podstawy ekonomii” Wydawnictwo naukowe PWN

2. Piotr Urbaniak ,,Podstawy ekonomii,, wydawnictwo eMPi2.

3. Piotr Urbaniak ,,Wprowadzenie do mikro i makroekonomii,, Wydawnictwo eMPi2

4. Marian Pietraszewski ,,Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw”

Wydawnictwo eMPi2

2

TOWAR

PIENIĄDZ

TOWAR

---