Sprawa Van Gend en Loos (26/62):

zasada bezpośredniego skutku prawa wspólnotowego

• Z orzeczenia ETS w tej sprawie wynika zasada bezpośredniego skutku prawa wspólnotowego - zasada ta oznacza, że normy pr. wspólnotowego przyznają prawa i nakładają obowiązki bezpośrednio jednostkom, a jednostki są uprawnione do powoływania się bezpośrednio na przepisy pr. wspól. przed org. stosującymi pr. w państw. członkowskich;

 

• Spółka Van Gend en Loos przewoziła w 1960 r. pewną substancję chemiczną z Niemiec do Holandii. Holenderski urząd celny nakazał spółce uiścić podwyższoną opłatę celną. Spółka odmówiła zapłaty, wskazując na sprzeczność przepisów celnych z ówczesnym art. 12 TEWG (dziś art. 25 TUE, który nakładał na państwa członkowskie obowiązek redukcji stawek celnych oraz zakaz ich podnoszenia). Rozpatrujący sprawę holenderski sąd administracyjny zwrócił się w związku z tym do ETS z pytaniem prejudycjalnym, w którym chodziło o wyjaśnienie, czy art. 12 TEWG powinien być bezpośrednio stosowany na gruncie pr. krajowego i w konsekwencji, czy sądy krajowe powinny chronić powstałe na podstawie tego przepisu prawo podmiotowe?;

 

• W orzeczeniu ETS znaleźć można kilka ważnych tez, które ukonstytuowały zasadę prymatu oraz zasadę bezpośredniego skutku:

• 1) Wspólnota stanowi nowy porządek prawnomiędzynarodowy, na rzecz którego państwa członkowskie ograniczyły w określonym zakresie swoje suwerenne prawa. Podmiotami tego porządku prawnego są zarówno państwa członkowskie, jak i ich obywatele;

• 2) Art. 12 TEWG jest bezpośrednio skuteczny i stanowi dla podmiotów prawa źródło uprawnień indywidualnych podlegających ochronie sądów krajowych;

• 3) Art. 12 TEWG zawiera wyraźny i bezwarunkowy zakaz, którego przestrzeganie nie jest uzależnione od przyjęcia przez państwa członkowskie jakiejkolwiek regulacji prawnej stanowiącej jego implementację. W konsekwencji przepis ten jest bezpośrednio skuteczny i kreuje prawa podmiotowe, które powinny być chronione przez sądy narodowe;

• Trybunał stwierdził, iż jeśli przepisy TEWG zawierają jasne i nieograniczone zobowiązania państw członkowskich do działania, które to zobowiązania nie podlegają żadnym zastrzeżeniom (warunkom) i których implementacja nie wymaga wydania żadnego wewnętrznego, krajowego aktu prawnego, to przepisy te mają bezpośredni skutek i ustalają prawa na korzyść jednostek;

• Podstawowym instrumentem mającym zapewnić skuteczność prawu wspólnotowemu i jednocześnie ochronę praw jednostek (os. fizycznych i prawnych), jest zasada nadrzędności i bezpośredniej skuteczności prawa wspólnotowego. Podmioty prywatne mogą zatem powoływać się wobec organów (instytucji) publicznych, a w pewnych przypadkach nawet wobec innych podmiotów prywatnych na swoje uprawnienia wynikające z jasnych i bezwarunkowych przepisów prawa wspólnotowego;

Flaminio Costa vs ENEL (6/64):

zasada prymatu pr. wspólnotowego

• Z orzeczenia ETS w tej sprawie wynika zasada pierwszeństwa pr. wspólnotowego przed pr. krajowym (inaczej: zasada prymatu prawa wspólnotowego) - zgodnie z tą zasadą na organach państwowych ciąży obowiązek zapewnienia wszystkim normom pr. wspólnotowego pierwszeństwa w razie kolizji z jakąkolwiek normą krajową. Oznacza to konieczność implementacji pr. wspólnotowego oraz zakaz stosowania przepisów sprzecznych z normami wspólnotowymi (czyli w razie konfliktu pr. wspólnotowego z pr. krajowym organ stosujący pr. ma obowiązek zastosowania pr. wspólnotowego i niestosowania sprzecznego z nim pr. krajowego);

 

• W tej sprawie podmiot prywatny (F.C.) podczas postępowania krajowego zakwestionował legalność ustawy krajowej z uwagi na jej niezgodność z prawem wspólnotowym (ustawa włoska znacjonalizowała wytwarzanie i dystrybucję energii i całość kompetencji z tym związanych przekazała ENEL; Costa odmówił zapłacenia faktury za prąd, twierdząc, iż ustawa, na mocy której utworzone zostało ENEL, narusza postanowienia Traktatu EWG). Sąd krajowy (włoski, w Mediolanie) zawiesił postępowanie i zarządził przekazanie sprawy Trybunałowi, celem wydania orzeczenia w trybie prejudycjalnym odnośnie wykładni postanowień Traktatu; 

 

• Trybunał wyjaśnił, że włączenie postanowień pr. wspólnotowego w systemy prawne poszczególnych państw członkowskich oraz litera i duch Traktatu powodują, że państwa te nie mogą jednostronnie podejmować żadnych środków przeciwko przyjętemu przez nie wspólnemu porządkowi prawnemu; 

• Trybunał zaakcentował, że podstawowym warunkiem realizacji celów Wspólnoty jest zapewnienie jednolitej skuteczności prawa wspólnotowego we wszystkich państwach członkowskich - nie wolno zatem powoływać się na prawo wewnętrzne dla skutecznego przeciwstawienia go normom stanowionym przez Wspólnoty;

• Dla poparcia powyższych tez ETS użył kilku argumentów, które wysnuć można z tekstu orzeczenia: 

• 1) Traktat EWG stworzył własny porządek prawny, który został włączony do porządków prawnych państw członkowskich i musi być stosowany przez ich sądy - staje się integralną częścią systemów prawnych państw członkowskich; 

• 2) ETS wyjaśnił, że państwa członkowskie utworzyły ten nowy porządek prawny w drodze przekazania nowo tworzonym Wspólnotom i ich instytucjom tzw. "rzeczywistych uprawnień", mających źródło w ograniczeniu przez państwa swojej suwerenności na rzecz Wspólnot;

• 3) Wg ETS interpretacja Traktatów w świetle wspólnotowych celów i zadań musi prowadzić do wniosku, że niemożliwe jest, aby państwo członkowskie przyznało pierwszeństwo prawu krajowemu. Cele Traktatu (współpraca, integracja, zasada niedyskryminacji) byłyby zagrożone, gdyby jedno z państw członkowskich odmówiło stosowania prawa wspólnotowego;

• Innymi słowy przez wzgląd na specyficzny charakter prawa stanowionego przez Traktat żadne normy prawa wewnętrznego nie mogą mieć przed nimi pierwszeństwa, aby nie pozbawić go jego charakteru prawa wspólnotowego i nie podważyć podstaw prawnych samej wspólnoty;

Simmenthal (106/77):

potwierdzenie zasady prymatu prawa wspólnotowego

• Włoska firma Simmenthal zakwestionowała zgodność opłat celnych za import wołowiny z Fr ze wspólnotowymi przepisami o swobodnym przepływie towarów. Pretor z Suzy zwrócił się do TS z pyt. o wykładnie przepisów pr. wspól., a po uzyskaniu odpowiedzi wydał orzeczenie zobowiązujące organy finansowe do zwrotu zapłaconej przez firmę Simmenthal sumy. Od tej decyzji włoska administracja finansowa wniosła apelację. W toku postęp. apelacyjnego pretor z Suzy ponownie zwrócił się do TS z wnioskiem o wyjaśnienie, czy należy stosować przepisy TEWG przed uchyleniem niezgodnych z traktatem włoskich przepisów przez włoski Trybunał Konstytucyjny;

• Dotyczy sprowadzenie z Francji do Włoch wołowiny z przeznaczeniem do spożycia i zgodnie z prawem wewnętrznym Włoch firma musiała opłacić koszty badania weterynaryjne i zdrowotne. Firma wniosła powództwo opierając się na tezie, że opłaty stanowią przeszkodę w swobodnym przepływie towarów przewidzianym przez prawo wspólnotowe;

 

• Tezy orzeczenia: Z dniem wejścia w życie postanowień traktatu i bezpośrednio stosowanych przepisów wydawanych przez instytucje Wspólnoty nie stosuje się sprzecznych z nimi przepisów pr. krajowego i wyklucza się możliwość przyjęcia przez ustawodawcę krajowego nowych przepisów, które byłby sprzeczne z pr. wspólnotowym. Uchylenie sprzecznych z Traktatem przepisów prawa krajowego nie jest konieczne;

Factortame (213/89):

cechy swobody przedsiębiorczości / solidarności

• Rząd UK zmienił przepisy dot. rejestracji statków ryb pływających pod banderą brytyjską, wprowadzając wymogi dotyczące obywatelstwa właściciela i kontroli nad statkiem. Zmiana ta miała na celu wyelimin. wykorzystywania bandery przez obywateli innych państw. Właściciele statków, którym odmówiono rejestracji, zaskarżyli rozporządzenie rządowe jako niezgodne z pr. wspól. Izba Lordów jako ostatnia instancja postanowiła zwrócić się do TS o wyjaśnienie tej kwestii z pkt. widzenia pr. wspól.;

 

• Na tym tle TS podkreślił, że swobodę przedsiębiorczości cechują 3 przesłanki: stałość, samodzielność i transgraniczny charakter. Stałość i transgraniczny charakter to cechy, które pozwalają odróżnić swobodę przedsiębiorczości od swobody świadczenia usług, a samodzielność (działanie na własny rachunek i na własne ryzyko) pozwala te swobodę traktować odmiennie niż swobodę przepływu pracowników świadczących pracę na rzecz innej osoby i pod jej kierownictwem;

 

• W spr. tej TS zauważył również, że państwa zob. są do podejmowania wszelkich działań, które uznają za niezbędne dla zrealizowania ciążących na nich obowiązków w zakresie pr. wspólnotowego; Obowiązkiem państwa jest zapewnienie efektywnej ochrony prawnej podmiotom nabywającym prawa na podstawie pr. wspólnotowego; Roszczenia wynikające z pr. wspólnotowego muszą być przynajmniej równouprawnione z roszczeniami opartymi na pr. wewnętrznym;

Pupino (105/03):

wykładnia "prounijna" jest stosowana także przy III filarze (zasada solidarności państw - rozumiana w ten sposób, iż państwa członkowskie ułatwiają Wspólnocie wykonywanie jej zadań)

• Przeciwko Pupino, włoskiej nauczycielce, toczyło się postęp. karne. Zarzucono jej niewłaściwe postępowanie z małoletnimi i stosowanie wobec nich kar cielesnych. Zrodziło się pytanie o skutek decyzji ramowej określającej pozycję ofiar w postęp. karnym i istnienie obowiązku sądu krajowego interpretowania przepisu krajowego w świetle decyzji ramowej (czy decyzja ramowa wywodząca się z III filaru wywiera taki sam skutek interpretacyjny [czy należy ją bezwzględnie stosować], skoro TUE wyraźnie zastrzega, że decyzje ramowe pozbawione są bezpośredniego skutku);

 

• TS traktuje Unię w sposób jednolity. Zasada solidarności (lojalności - zgodnie z art. 10 TWE państwa członkowskie ułatwiają Wspólnocie wykonywanie jej zadań) znajduje także zastosowanie do III filaru UE, mimo braku w TUE przepisu analogicznego do art. 10 TWE. Nowo utworzonej Unii przyszłoby z trudem realizować swoją misję, gdyby wspólnotowa zasada lojalnej współpracy nie obowiązywała również w ramach współpracy policyjnej i sądowej w spr. karnych. Tak więc TS stwierdza, że zasada dokonywania wykładni pr. krajowego w sposób zgodny z pr. wspólnotowym znajduje zastosowanie w ramach współpracy policyjnej i sądowej w spr. karnych (III filar);

Komisja vs. Rada (176/03):

zasada wierności celom Wspólnoty

• Rada UE wydała decyzję ramową w sprawie ochrony środowiska za pomocą przepisów pr. karnego. Decyzja pozostawała państwom członkowskim wybór rodzajów sankcji karnych, musiały one jednak być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Dec została wydana w ramach współpracy policyjnej i sądowej ustanowionej na mocy Traktatu o UE; Komisja WE twierdziła, że cel i treść przepisów wydanej dec. ramowej należą do kompetencji wspólnotowych w dziedzinie środowiska ustanowionych w Traktacie WE (Rada UE powinna była w tym celu wykorzystać dostępne instrumenty pr. wspólnotowego), w związku z czym aktu tego nie można było wydać na podstawie postanowień Traktatu o UE. W tych okolicznościach to do Komisji należy prawo wszczęcia procedury legislacyjnej. Komisja wystąpiła więc do Trybunału ze skargą o unieważnienie decyzji ramowej;

 

• TS uznał, że ochrona środowiska stanowi jeden z podstawowych celów Wspólnoty, tak więc większość przepisów dec. ramowej można było zgodnie z prawem przyjąć na podstawie Traktatu WE. Trybunał podkreślił, że akty prawne przyjęte na podstawie TUE nie mogą zmierzać do obejścia wiążących przepisów pr. wspólnotowego. Rada powinna była w tym celu korzystać z podstawy prawnej w TWE, a nie w sposób "sztuczny" poszukiwać stosownej podstawy prawnej poza TWE, a więc w TUE. W ten sposób TS potwierdza, że instytucje muszą respektować cele i kompetencje Wspólnot, także wtedy, gdy działają w ramach TUE. Nie można powstrzymywać ustawodawcy wspólnotowego od przyjęcia środków związanych z pr. karnym Państw Członkowskich, które uzna on za konieczne w celu zapewnienia pełnej skuteczności norm przyjętych w dziedzinie ochrony środowiska;

• Resume: Gdy chodzi o podstawowe cele Wspólnoty to powinno się przyjąć akt prawny w I filarze, a nie decyzję ramową;

Franz Grad (9/70):

bezpośredni skutek prawny decyzji

• Na podstawie decyzji skierowanej do państw, miały one znieść odpowiednie podatki dot. transportu. Po wejściu w życie tego aktu RFN wprowadziło jednak podatek drogowy od przewozu towarów. Austriacka firma spedycyjna odwołała się do sądu, powołując się na przepisy wspomnianej decyzji. Powstało pyt. czy można się powoływać bezpośrednio na decyzję przed sądem krajowym?

 

• ETS orzekł, iż można się powoływać bezpośrednio na decyzję przed sądem krajowym, jeżeli sformułowania zawarte w decyzji są jednoznaczne, precyzyjne, imperatywne i bezwarunkowe. Ocena tych cech musi być dokonywana każdorazowo; ETS zwrócił także uwagę na zasadę tzw. effet utile - jej celem jest zwiększenie efektywności pr. wspólnotowego. Chodzi o to, aby poszczególne podmioty mogły powoływać się na wiążące akty prawa wspólnot przed sądami;

Defrenne vs Sabena (43/75):

bezpośredni (horyzontalny) skutek prawny postanowień traktatowych

• p. Defrenne, stewardesa, przeszła w stan spoczynku na mocy um. o pracę (wiek emeryt. dla K wg tej um. wynosił 40 lat). Defrenne wniosła powództwo o odszkodowanie z tytułu utraconych zarobków i innych strat, powołując się na to, że mężczyźni na tym stanowisku mogli pracować dłużej, a w konsekwencji uzyskiwali wyższe zarobki, co było niezgodne z dzisiejszym art. 141 TWE (mówi on o tym, że M i K powinni otrzymywać jednakowe wynagrodzenie na tym samym stanowisku). Rozpoznając sprawę sąd pracy zwrócił się do ETS z zapyt. czy art. 141 TWE jest bezpośrednio skuteczny i czy można na jego podstawie wydać orzeczenie;

 

• ETS orzekł, iż określona w art. 141 (dawniej 119) zasada, że mężczyźni i kobiety powinni otrzymywać jednakowe wynagrodzenia, jest jedną z podstawowych zasad Wspólnoty. Można powoływać się na nią przed sądami wewnętrznymi - w tym przypadku przepis krajowy niezgodny z pr. wspólnotowym, ustępuje temu prawu;

• ETS uznał w tej sprawie tzw. efekt horyzontalny art. 141 TWE podkreślając, że można powoływać się na niego nie tylko w stosunkach między państwem członkowskim lub organem Wspólnoty a zainteresowaną osobą fizyczną lub prawną, lecz także w stosunkach między dwoma jednostkami lub osobami prawnymi;

Becker (8/81):

bezpośredni skutek prawny dyrektywy (tzw. bezpośrednia skuteczność pionowa - wertykalna)

• Niemiecki sąd finansowy rozpatrywał sprawę z powództwa U. Becker przeciwko Urzędowi Skarbowemu z tyt. nie uznania jej rozliczenia podatkowego, obliczonego z uwzględnieniem dyrektywy, która nie została wprowadzona w życie w odpowiednim terminie. Z powodu wątpliwości dotyczących wywierania przez dyrektywę bezpośrednich skutków dla jednostek sąd zwrócił się do TS o wyjaśnienie tej kwestii prawnej;

 

• TS zgodził się z opinią rzecznika generalnego Gordona Slynna, który nie miał żadnych wątpliwości co do zasadności roszczeń jednostek wobec państwa w przypadku niedopełnienia przez państwo obowiązków wynikających z dyrektywy, ponieważ państwo nie może czerpać korzyści z bezprawia. Teza TS brzmiała: "W braku zadowalającego wykonania dyrektywy lub w braku przepisów wykonawczych do dyrektywy, jednostki mogą dochodzić przed sądem krajowym swych praw wynikających z dyrektywy, o ile tylko postanowienia dyrektywy są ze względu na swą treść bezwarunkowe i wystarczająco precyzyjne";

• Innymi słowy, jeżeli tylko przedmiot dyrektywy jest określony bezwarunkowo i wystarczająco precyzyjnie, nawet w przypadku niepodjęcia w terminie środków wykonawczych można powoływać się na jej postanowienia przeciwko przepisom pr. wew. niezgodnym z nią lub w takim zakresie, w jakim nadaje ono jednostkom nowe uprawnienia;

Foster (188/89):

bezpośredni skutek prawny dyrektywy (skuteczność pionowa - wertykalna przeciwko podmiotowi sprywatyzowanemu)

• Powódki chciały pracować po ukończeniu 60 roku życia powołując się na odpowiednią dyrektywę mówiącą o niedyskrym. ze wzg. na płeć w kontekście warunków pracy zawodowej. Jednakże firma w której pracowały została sprywatyzowana. Powstało więc pytanie czy jako jednostka pr. prywatnego może zostać pozwana przez pracownika na podstawie dyrektywy?

 

• ETS orzekł, iż bezwarunkowe i wystarczająco precyzyjne postanowienia dyrektywy mogą być powoływane przeciwko organizacjom lub ciałom, które podlegają władzy lub kontroli państwa lub posiadają specjalne kompetencje wychodzące poza zakres uprawnień wynikających ze zwykłych norm stosowanych w stosunkach między jednostkami (spółka, mimo prywatyzacji, miała nadal duże powiązania z państwem, przez co stanowiła w pewnym sensie emanację państwa). W każdym przypadku postanow. dyrektywy mogą być powoływane przeciwko ciału, niezależnie od jego formy prawnej, które stało się odpowiedzialne na podstawie środka przyjętego przez państwo, za wykonywanie zadań służby publicznej pod kontrolą państwa i wyposażone zostało w tym celu w specjalne uprawnienia wykraczające poza te, które wynikają ze zwykłych norm stosowanych w stosunkach między jednostkami;

Marshall (152/84):

bezpośredni skutek prawny dyrektywy (skuteczność pionowa - wertykalna)

• Pani Marshall została zwolniona z pracy po skończeniu 62 lat, mimo iż wyraziła chęć pracy do 65 roku życia. Powodem zwolnienia było osiągnięcie przez nią wieku emerytalnego i zwolnienie to było zgodne z ówczesnym pr. bryt., które różnicowało wiek emerytalny kobiet i mężczyzn. Sąd apelacyjny rozpatrujący sprawę skierował pyt. do ETS, które dotyczyło możliwości powołania się przez powódkę bezpośrednio na postanowienia dyrektywy przeciwko pracodawcy będącym jednostką państwową; 

 

• ETS przypomniał orzeczenie w sprawie Becker, gdzie stwierdził, że jeżeli postanowienia dyrektywy są bezwarunkowe i dostatecznie precyzyjne, jednostka może się na tych postanowieniach oprzeć przeciwko państwu w sytuacji, gdy państwo nie wprowadziło dyrektywy do pr. krajowego. W konsekwencji państwo członkowskie, które nie podjęło środków wymaganych przez dyrektywę w przewidzianym terminie, nie może powoływać się przeciw jednostce na fakt niewykonania przez siebie obowiązków nałożonych przez dyrektywę. Nieistotne jest, czy państwo występuje jako pracodawca, czy też w charakterze władzy publicznej. W obu przypadkach bowiem konieczne jest zapobieżenie odnoszeniu korzyści przez państwo z własnego zaniedbania;

• ETS zwrócił także uwagę, iż dyrektywa jako taka nie może nakładać obowiązków na jednostkę. Nie można powoływać się na treść dyrektywy przeciwko jednostkom;

von Colson (14/83):

proeuropejska wykładnia implemetowanego pr. wspólnotowego

• Panie von Colson i Kammann starały się o pracę w męskim więzieniu, ale je nie przyjęto z uwagi na duże ryzyko, że zostaną zgwałcone przez hordę niewyżytych więźniów albo coś w tym stylu. Panie powołały się na niemieckie przepisy dotyczące zakazu dyskryminacji, które były wynikiem implementacji dyrektywy wspólnotowej, i co? i jajco - bowiem pr. niemieckie przyznawało paniom jedynie odszkodowanie w wys. zwrotu kosztów podróży na rozmowę kwalifikacyjną. Nie mogły one powołać się na dyrektywę bowiem była ona już implementowana - tą niesprawiedliwość zauważył także sąd i skierował kilka pyt. do ETS;

 

• ETS uznał, iż sankcja przewidziana przez pr. niemieckie nie była adekwatna do naruszenia, stąd nie było tutaj efektywnej transpozycji dyrektywy, mimo prawidłowej implementacji. Stosując pr. krajowe, w szczególności postanowienia wprowadzone w celu wykonania dyrektywy, sąd krajowy powinien interpretować prawo w świetle treści i celów dyrektywy, aby osiągnąć skutek zamierzony w TWE; ETS ukuł w tym orzeczeniu tzw. zasadę proeuropejskiej wykładni prawa;

Faccini Dori (91/92):

brak możliwości powołania się na nieimplementowaną dyrektywę przeciwko jednostce

• Pani Dori podpisała umowę na korespondencyjny kurs j. ang. (na dworcu kolejowym), a później się z tego wycofała (w terminie przewidzianym przez dyrektywę), ale firma przelała jej wierzytelność na inną firmę. Powstało pyt. czy można powoływać się na nieimplementowaną dyrektywę skarżąc jednostkę?

 

• ETS uznał, iż jednostka nie może powołać się na dyrektywę jako podstawę swojego roszczenia przeciwko innej jednostce i dochodzić takiego prawa przed sądem krajowym. Oznaczałoby to, że Komisja ma kompetencję nakładać obowiązki na jednostki, a w rzeczywistości uprawniona jest do tego tylko w przypadku rozporządzeń;

• Pani Dori mogła jednak skarżyć państwo, jeżeli poniosła szkodę na skutek braku implementacji (z zastrzeżeniem, że spełnione są 3 warunki: skutek zamierzony przez dyrektywę powinien pociągać za sobą przyznanie pr. jednostkom, treść tych praw powinna dawać się określić na podstawie postanowień dyrektywy, i musi istnieć związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem zobowiązania przez państwo i wyrządzoną szkodą);

 

Vaassen-Gobbels (61/65):

definicja pojęcia sąd lub trybunał

• Powódka odwoływała się od niekorzystnej decyzji wydanej przez instytucję ubezpieczeniową, od której otrzymywała rentę po zmarłym mężu, do trybunału arbitrażowego dla pracowników przemysłu górniczego. Trybunał ten zwrócił się do TS z pytaniami prejudycjalnymi. W toku postępowania przed TS pojawiło się pytanie czy sąd arbitrażowy jest sądem właściwym do wystąpienia z wnioskiem o orzeczenie wstępne w rozumieniu art. 234 TWE?

 

• TS orzekł, iż wyrażenie "sąd lub trybunał" może w pewnych wypadkach odnosić się do ciał innych niż zwykłe sądy. W tym konkretnym przypadku pyt. wstępne było dopuszczalne, ponieważ tryb. arbitrażowy był organem stałym, działał na podstawie prawa, przysługiwała mu jurysdykcja w określonych kategoriach spraw, a spór przed nim ma charakter kontradyktoryjny;

• Na podstawie tego orzeczenia można było stworzyć def. zgodnie z którą organ sądowy posiada następujące atrybuty:

• Jest organem stałym i niezawisłym, którego istnienie opiera się na właściwym akcie prawnym;

• Przysługuje mu jurysdykcja w określonych kategoriach spraw;

• Postęp. przed nim ma charakter kontradyktoryjny;

• W rozstrzyganiu sporów stosuje się przepisy prawa, a nie np.: swobodne uznanie czy zasady słuszności;

Pigs Marketing Board (83/78):

pyt. prejudycjalne i kompetencje TS w tym zakresie

• Spór przed sądem krajowym dotyczył zgodności Programu Handlu Trzodą Chlewną z pr. wspólnotowym, a w szczególności przepisami regulującymi swobodny przepływ towarów. W rzeczywistości jednak TS stanął w tej sprawie przed problemem pytania niewłaściwie sformułowanego;

 

• TS orzekł, iż jeżeli chodzi o podział jurysdykcji między sądy krajowe i TS na podstawie art. 234 TWE (dotyczy pyt. prejudycjalnego), sąd krajowy, który ma bezpośrednią znajomość faktów i argumentów stron i który ma wydać wyrok w sprawie, posiada najlepszą pozycję pozwalającą na ocenę wagi pytań prawnych wynikłych w związku ze sporem i potrzeby odesłania interpretacyjnego, które ma mu ułatwić wydanie wyroku;

• W przypadku pyt. niewłaściwie sformułowanych lub wykraczających poza zakres uprawnień przekazanych TS, jest on władny wybrać z całości materiałów przedstawionych przez sąd krajowy te elementy pr. Wspólnot, które odnosząc się do przedmiotu sporu wymagają interpretacji (pyt. nie mogą dotyczyć stosowania pr., lecz jego interpretacji); Jednakże granice takiej "pomocy" są dość ścisłe. TS nie może zastąpić sądu krajowego w rozstrzygnięciu sprawy, czy wdać się w kontrowersje wewnętrznoprawne. Przedmiot postęp. jest także ściśle ograniczony do problemów podniesionych przez sąd występujący o rozstrzygnięcie kwestii wstępnych; 

CILFIT (283/81):

acte clair / acte eclaire

• Sprawa sama w sobie dotyczyła sporu pomiędzy importerami wełny a wł. MZ odnośnie interpretacji rozporządzenia o organizacji rynku na niektóre produkty. Pytanie wstępne skierowane przez sąd włoski do TS dotyczyło kwestii, czy sąd krajowy ma obowiązek odesłać sprawę do rozstrzygnięcia wstępnego zawsze, gdy w grę wchodzi zastosowanie pr. wspólnotowego, czy tylko wówczas, gdy zachodzą wątpliwości natury interpretacyjnej?

 

• TS orzekł przede wszystkim, iż sądy krajowe rozstrzygają we własnym zakresie kwestię, czy dla wydania przez nie orzeczenia konieczne jest rozstrzygnięcie dotyczące pr. wspólnotowego. Sądy te nie muszą kierować wniosku o orzeczenie wstępne, jeżeli kwestia ta nie jest istotna dla rozstrzygnięcia sporu;

• Przedstawienie sprawy do TS z wnioskiem o wydanie orzeczenia prejudyc. nie jest konieczne, jeżeli zastosowanie pr. wspólnotowego jest tak oczywiste, że nie budzi wątpliwości z punktu widzenia właściwości pr. wspólnotowego, jego wykładni oraz niebezpieczeństwa wydania odmiennych orzeczeń w obszarze Wspólnoty;

• Doktryna acte clair - norma wspólnotowa nie wymaga interpretacji, jeśli jest wystarczająco jasna i oczywista;

• Doktryna acte eclaire - jeżeli dana kwestia została już rozstrzygnięta przez TS to można się na orzeczenie w tej sprawie powołać;

Plaumann (25/62):

skarga na nieważność

• Komisja wydała decyzję skierowaną do RFN zakazującą zawieszenia ceł na klementyki. Firma Plaumann, która importowała klementyki z państw trzecich, wniosła skargę o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji (skierowanej do RFN), gdyż z powodu tej dec. firma poniosła straty. Powstało pytanie czy tą decyzję można było odnosić bezpośrednio do podmiotu indywidualnego jakim była firma Plaumann?

 

• Osoby inne niż te, do których skierowana była bezpośrednio decyzja (a była w tym przypadku skierowana do RFN), mogą twierdzić, że dotyczy ich ona indywidualnie (a jednocześnie ubiegać się o stwierdzenie jej nieważności) tylko wtedy gdy dotyka ich z powodu określonych cech, które są dla nich charakterystyczne, lub ze względu na okoliczności i inne czynniki, które wyróżniają te osoby indywidualnie. Tutaj powód nie był dotknięty indywidualnie, bo działalność polegającą na imporcie klementynek mógł prowadzić każdy i w każdym czasie (TS nie zaprzeczył jednak, iż w tej sprawie kwestionowana decyzja Komisji dotyczyła powoda bezpośrednio; nie miało to już jednak większego znaczenia, bowiem TS stwierdził, że decyzja ta nie dotyczyła go indywidualnie, i chuj.);

Schoppenstedt (5/71):

odpowiedzialność odszkodowawcza Wspólnoty

• Powód wystąpił przeciwko Wspólnocie o odszkodowanie z tytułu strat, jakie poniósł wskutek wydania dyskryminacyjnego rozporządzenia o rynku cukrowym (które w jego mniemaniu naruszało prawo wspólnotowe);

 

• TS uznał, że skarga odszkodowawcza stanowi samodzielny środek ochrony prawnej przewidziany w Traktacie. Zachowuje ona autonomiczny status wobec innych skarg składanych do TS. Jej celem nie jest unieważnienie aktu prawnego, lecz kompensacja szkody wyrządzonej przez instytucję Wspólnoty;

• Wspólnota nie ponosi odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną jednostce w wyniku podjęcia działań legislacyjnych w ramach polityki gospodarczej, jeżeli nie nastąpiło "wystarczająco poważne naruszenie nadrzędnej normy prawa dotyczącej ochrony jednostki" (formuła Schoppenstadt). W konsekwencji jednostka musi wykazać, że organ prawotwórczy w sposób wyraźny i ciężki przekroczył granice powierzonych mu kompetencji, a szkoda polega na naruszeniu jej praw podstawowych (w tym przypadku zgłoszone roszczenie TS uznał za niedopuszczalne, gdyż szkoda nie została wystarczająco konkretnie określona);

Francovich & Bonifaci (6/90, 9/90):

odp. odszkodowawcza państwa za naruszenie pr. wspólnotowego

• Rozpatrujący sprawę pretorzy zwrócili się do TS z pyt., czy jednostka może na podstawie pr. wspólnotowego dochodzić odszkodowania od państwa z tytułu niewypełnienia przez nie zobowiązań wynikających z dyrektywy (w dyrektywie określone były gwarancje dotyczące ochrony pracowników w przypadku niewypłacalności przedsiębiorcy);

 

• TS orzekł, iż pełna efektywność norm wspólnotowych byłaby wyłączona, jeżeli jednostki nie miałby możliwości uzyskania odszkodowania w sytuacji, gdy ich prawa są naruszone przez pogwałcenie prawa wspólnotowego, które można przypisać państwu. Zasada ta jest nieodłącznym elementem systemu prawa;

• Prawo do odszkodowania przysługuje jeżeli spełnione są łącznie 3 warunki:

• 1) Dyrektywa musi przyznawać prawa jednostkom;

• 2) Treść tych praw musi być wyraźnie określona;

• 3) Musi istnieć związek przyczynowy między naruszeniem prawa przypisanym państwu i szkodą poniesioną przez jednostkę;

Brasserie du Pecheur (46/93, 48/93):

odp. odszkodowawcza państwa za naruszenie pr. wspólnotowego

• Firma Brasserie poniosła znaczne straty wskutek utrzymywania przez władze RFN zakazu sprzedaży piwa niespełniającego określonych krajowych wymogów. Ustawodawstwo niemieckie zostało uznane przez ETS za niezgodne z TWE. Firma zażądała wypłaty odszkodowania za straty poniesione przez nią wskutek uniemożliwienia wwozu piwa do Niemiec w okresie poprzedzającym orzeczenie ETS. Sprawa ostatecznie trafiła przed ETS;

 

• ETS orzekł, iż zasada odpowiedzialności odszkodowawczej państwa ma zastosowanie we wszystkich przypadkach naruszenia prawa wspólnotowego przez państwo członkowskie;

• Gdy naruszenie jest spowodowane przez władzę ustawodawczą działającą w takiej dziedzinie, w której dysponuje szerokim marginesem swobody decyzji, poszkodowane jednostki mają prawo do odszkodowania wtedy, gdy: norma pr. wspólnot. nadaje im uprawnienie; naruszenie jest wyraźne; istnieje zw. przyczynowy pomiędzy naruszeniem a szkodą;

• Naruszenie pr. wspólnot. jest oczywiste, jeżeli było utrzymywane mimo wyroku TS, stwierdzającego naruszenie, wydanego w trybie powództwa o naruszenie;

Komisja Europejska vs Włochy (7/68):

kwestia swobody przepływu towarów i opłaty o podobnym do cła skutku

• Włochy utrzymywały w mocy ustawę, która nakładała specjalne opłaty w związku z wywozem dóbr artystycznych, historycznych, itp. Pojawiło się pytanie czy te opłaty były środkiem o skutku podobnym do ceł. Zdaniem Komisji ustawa ta naruszała postanowienia Traktatu dotyczące unii celnej, natomiast strona włoska uważała, iż celem tych opłat jest ochrona dziedzictwa kulturowego;

 

• ETS w swym orzeczeniu ukuł definicje towaru - towarem są produkty, które mają wartość wyrażoną w pieniądzu i które mogą być przedmiotem transakcji handlowych. Każda opłata powodująca restryktywne skutki co do obrotu danym towarem poprzez zmianę jego ceny, musi być uważana za środek podobny do cła;

Gesellschaft fur Uberseehandel (49/76):

pochodzenie wspólnotowe towarów

• Niemiecka firma importowała do Niem. z PL i ZSRR nie przetworzoną kazeinę. W Niemczech poddawała ją procesom przetwórczym, zaś uzyskany produkt sortowała i pakowała. W 1975 r. władze zakomunikowały producentowi, że dotychczasowe procesy przetwórcze nie będą już więcej uznawane za procesy wystarczająco istotne dla nadania niemieckiego pochodzenia tak przetworzonej kazeinie (dec. na podst. przepisów wspólnotowych). Firma skierowała sprawę do SA, ten zaś zwrócił się do ETS z zapytaniem czy procesy opisane przez powoda wystarczą do nadania towarowi pochodzenia z państwa członkowskiego;

 

• ETS orzekł, iż o zaliczeniu danego produktu do 'surowca' lub 'towaru przetworzonego' powinny rozstrzygać specyficzne właściwości materialne danego produktu. "Ostatni proces lub operacja" mogą być uznane za "istotne", gdy produkt będący wynikiem takiego procesu wykazuje własne cechy i skład, których nie posiadał przed poddaniem temu procesowi. Działania wpływające na zew. wygląd towaru pod kątem jego użytku, ale nie pociągające za sobą istotnych jakościowych zmian jego właściwości nie są wystarczające dla nadania towarowi pochodzenia kraju, w którym są dokonywane;

Dassonville (8/74):

swob. przepływu towarów i środki o skutku podobnym do ograniczeń ilościowych

• Przeciwko braciom Dassonville toczyło się postępowanie karne, nie mieli oni bowiem świadectwa pochodzenia whisky (a to było wymogiem sprzedaży alkoholu w Belgii), które sprowadzali z Francji, a pośrednio z Wlk. Bryt. (a ta nie była jeszcze wówczas członkiem UE). Takie regulacje dyskryminowały nabywców pośrednich, gdyż utrudnione było dotarcie do świadectwa pochodzenia. Skierowano więc pyt. do ETS czy te regulacje nie stanowią środka o skutku podobnym do ograniczeń ilościowych;

 

• ETS uznał, iż wszelkie regulacje handlowe państw członkowskich mogące ograniczyć, pośrednio lub bezpośrednio, rzeczywiście lub potencjalnie, handel wewnątrz wspólnotowy stanowią środki o skutku podobnym do ograniczeń ilościowych < tzw. formuła Dassonville;

Cassis de Dijon (120/78):

zasada wzajemnego uznania / formuła cassis

• Federalny Monopol Spirytusowy nie wydał pewnej firmie zezwolenia na przywóz z Fr. likieru Cassis de Dijon, gdyż napój zawierający jedynie 15-20% alkoholu nie może być w RFN przedmiotem obrotu jako likier. Od tej decyzji firma odwołała się do sądu adm., a następnie do Tryb. Finansowego Hesji. Ten ostatni skierował do TS pytanie, czy przepisy pr. niem. stanowiły środek o skutku podobnym do ograniczeń ilościowych (czy przepis niemieckiej ustawy monopolowej, ustalający min. ilość alkoholu w trunkach produkowanych w innych krajach członkowskich, jest zgodny z pr. wspólnotowym [art. 28 TWE]);

 

• TS orzekł, że wobec braku regulacji wspólnotowej powinny być tolerowane normy kraju pochodzenia regulujące produkcję i marketing alkoholi. Import alkoholu legalnie wyprodukowanego i dopuszczonego do obrotu w innym państwie może być ograniczony tylko ze względu na wymogi skutecznej kontroli podatkowej, ochronę zdrowia publicznego, rzetelność obrotu handlowego i ochronę konsumenta;

• Innymi słowy w przypadku braku regulacji wspólnotowej powinny być tolerowane przeszkody w handlu wew. w obrębie wspólnoty, jeżeli wynikają one z różnic w regulacji poszczególnych państw, która jest niezbędna z usprawiedliwionych przyczyn (wymogów koniecznych), w szczególności ze względu na wymogi skutecznej kontroli podatkowej, ochrony zdrowia publicznego, rzetelności obrotu handlowego i ochrony konsumentów; TS zaznaczył jednak, iż zastosowanie 'usprawiedliwionych przyczyn' musi być poparte tzw. testem proporcjonalności (regulacja krajowa ograniczająca swobodny przepływ towarów powinna być proporcjonalna co do celu, któremu służy) < tzw. formuła cassis;

• TS ukuł również dzięki temu orzeczeniu zasadę wzajemnego uznania - mówiącą o tym, że towar legalnie wyprodukowany i dopuszczony do obrotu w jednym państwie członkowskim powinien być dopuszczony do obrotu w innym państwie;

 

• TS w tej sprawie po raz pierwszy zdecydował o niezgodności z traktatem krajowej regulacji, co do której nie istniały żadne wątpliwości, że była regulacja niedyskryminującą;

Keck i Mithouard (267, 268/91):

rozróżnienie 'przepisów dot. towarów' i 'przepisów dot. sposobu ich sprzedaży'

• Sprawa wynikła na tle stosowania przez Francję przepisu zakazującego pod groźbą sankcji karnych odsprzedaży towarów poniżej ceny ich nabycia. W związku ze stwierdzeniem, że w 2 sklepach został naruszony ten zakaz, w stos. do ich menedżerów wszczęto postęp. karne. Oskarżeni w trakcie postęp. podnieśli zarzut niezgodności uregulowań francuskich z prawem Wspólnoty - m. in. regułami swobodnego przepływu towarów. Do TS zostało skierowane pyt. o zgodność takiego uregulowania z tymi regułami;

 

• TS wyodrębnił dzięki temu orzeczeniu 2 kategorie regulacji krajowych: regulacje dotyczącą samego towaru oraz regulację dotyczącą okoliczności, w jakich towary mogą być wprowadzone na rynek, czyli sposobów sprzedaży. TS orzekł, iż stosowanie niektórych sposobów sprzedaży nie stanowi ograniczenia w znaczeniu orzeczenia Dassonville pod warunkiem, że regulacje są stosowane do wszystkich podmiotów działających na obszarze kraju oraz pod warunkiem, że oddziałują one w ten sam sposób, zarówno co do faktu, jak i co do prawa, na wprowadzenie do obrotu towarów krajowych i pochodzących z innych państw członkowskich; Tak więc powoływanie się oskarżonych na niezgodność ureg. francuskiego, zakazującego dokonywania sprzedaży ze stratą, z pr. Wspólnoty nie miało racji bytu. Takie przepisy nie naruszają TWE;

Reyners (2/74):

swob. przedsiębiorczości i usług oraz potencjalne wyjątki

• Jean Reyners był Holendrem, mieszkającym i studiującym prawo w Bel. Po zakończeniu studiów próbował zostać dopuszczonym do wykonywania zawodu adwokata. Okazało się to jednak niemożliwe, gdyż przepisy belgijskie wymagały posiadania obyw. belgijskiego w kontekście wykonywania władzy publicznej (wg strony bel. wolne zawody adwokata należą do sfery władzy publicznej);

 

• ETS orzekł, iż wolnych zawodów nie można traktować jako sprawowania władzy publicznej, dotyczy to również zawodu adwokata; Wyjątki przewidziane w TWE od zasady swob. przedsięb. i usług nie powinny wykraczać poza cel, dla którego zostały wprowadzone;

Gebhard (55/94):

rozumienie swob. przedsiębiorczości

• p. Gebhard pracował początkowo jako adw. w Stuttgarcie, potem otworzył kancelarie w Mediolanie, gdzie ostatecznie spędzał 80% czasu. Włosi zarzucili mu bezprawne używanie tyt. avvocato i zawiesili pr. wykonywania działalności. Gebhard odwołał się do sądu zawodowego, a ten skierował pyt. prejud. czy włoskie prawo jest zgodne z przepisami TWE o swobodzie przedsiębiorczości (Gebhard stał na stanowisku, iż działalność przez niego wykonywana mieściła się w swobodzie świadczenia usług - charakter przejściowy i czasowy - wtedy wszystko byłoby okej). 

 

• TS orzekł, iż obywatel UE, który w stały i ciągły sposób prowadzi w jednym państwie członkowskim działalność zawodową, podlega przepisom rozdziału o swobodzie przedsiębiorczości, a nie rozdziału o świadczeniu usług; Możliwość korzystania przez obywatela państwa członkowskiego z prawa do prowadzenia określonej działalności oraz warunki jej prowadzenia należy oceniać z punktu widzenia działalności, jaką zamierza prowadzić w państwie przyjmującym. Jeżeli prowadzenie działalności w danym państwie wymaga spełnienia określonych warunków, to obywatel innego państwa musi je spełnić (a contrario jeżeli podjęcie działalności w danym państwie nie wymaga spełnienia żadnych warunków, to każdy może ją podjąć);

Chen (200/02):

kwestia obywatelstwa Unii Europejskiej - wszelkie ograniczenia związane z obywatelstwem interpretowane są w sposób zawężający

• Państwo Chen to obywatele Chin. Pani Chen w maju 2000r. przyjechała do Wlk. Bryt., będąc w 6 m-c ciąży. W ten sposób chciała uniknąć rygorów polityki "jedna rodzina - jedno dziecko", realizowanej przez władze chińskie (już wcześniej urodziła pierwsze dziecko). Następnie pani Chen udała się do Belfastu, gdzie we wrześniu 2000r. urodziła córkę - Catherine. Obowiązujące pr. irlandzkie stoi na gruncie zasady ius soli - obyw. irlandzkie przysługuje każdej osobie, która urodziła się na terenie wyspy Irlandii. Catherine uzyskała więc paszport irlandzki oraz pr. do swobodnego przemieszczania się w ramach tzw. wspólnego obszaru podróży (common travel area). Zgodnie natomiast z pr. brytyjskim urodzenie na terytorium brytyjskim było niewystarczające do nabycia obyw. brytyjskiego. Władze brytyjskie odmówiły pani Chen i jej córce pr. pobytu na terenie Wlk. Bryt.;

 

• TS nie zgodził się z zarzutem rządu brytyjskiego, że mamy w tej sprawie do czynienia z "nadużyciem prawa". Sam fakt, że osoba korzysta w sposób świadomy z pr. wspólnotowego, aby uniknąć stosowania wobec niej niekorzystnej regulacji krajowej, nie stanowi podstawy do uznania, że przepisy pr. wspólnotowego nie mogą znaleźć zastosowania. Dlatego w tej sprawie Wlk. Bryt. nie mogła odmówić uznania prawa Catherine jako obywatelki Unii i jej matki (jako osoby opiekującej się córką) do pobytu na terenie Wlk. Bryt.;

8

---