SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE.......................................................................................................6

ROZDZIAŁ I. POTRZEBA JAKO SPECYFICZNA WŁAŚCIWOŚĆ

CZŁOWIEKA........................................................................................7

1.1. Podział potrzeb i ich charakterystyka.....................................................7

1.1.1. Potrzeby podstawowe............................................................................7

1.1.2. Potrzeby indywidualne..........................................................................10

1.1.3. Potrzeby nałogowe i potrzeby chorobowe jako czynniki

wpływające na czynności seksualne..................................................11

1.2. Inne hierarchie i klasyfikacje potrzeb....................................................13

ROZDZIAŁ II. BIOLOGICZNE PODŁOŻE SEKSUALNOŚĆI CZŁOWIEKA..........15

2.1. Czynniki genetyczne................................................................................15

2.2. Układ nerwowy a seksualność człowieka............................................16

2.3. Układ hormonalny a seksualność człowieka........................................21

2.4. Dojrzewanie seksualne dziewcząt..........................................................23

2.4. Dojrzewanie seksualne chłopców...........................................................25

ROZDZIAŁ III. SEKSUALNOŚĆ CZŁOWIEKA........................................................27

3.1. Potrzeba seksualna w procesie konkretyzacji, mentalizacji,

i socjalizacji.............................................................................................27

3.2. Seksualność zwierząt, seksualność ludzi..............................................30

3.3. Popęd seksualny a potrzeba seksualna................................................32

3.4. Rodzaje płci..............................................................................................33

3.5. Potencja seksualna..................................................................................34

3.6. Pobudliwość seksualna...........................................................................35

3.7. Kontakty seksualne..................................................................................36

3.7.1. Stosunek seksualny..............................................................................37

3.7.1.1. Czas trwania stosunku seksualnego................................................38

3.7.1.2. Rodzaje praktyk seksualnych...........................................................39

3.7.2. Petting...................................................................................................41

3. Miłość erotyczna jako przejaw współwystępowania potrzeby

seksualnej i potrzeby więzi.................................................................41

3.8. Niezaspokojenie potrzeby seksualnej....................................................43

3.9. Autoseksualizm........................................................................................43

3.10. Fantazje erotyczne.................................................................................45

ROZDZIAŁ IV. REALIZACJA POTRZEBY SEKSUALNEJ

POPRZEZ ZACHOWANIE SEKSUALNE......................................47

4.1. Funkcje zachowania seksualnego..........................................................47

4.2. Znaczenie osobowości dla zachowania seksualnego..........................48

4.3. Rola czynników sytuacyjnych w zachowaniu seksualnym..................50

4.4. Formy zachowań seksualnych...............................................................51

4.5. Zachowania seksualne w aspekcie normy i patologii.........................52

ROZDZIAŁ V. HOMOSEKSUALIZM I JEGO CHARAKTERYSTYKA...................55

5.1. Klasyfikacja homoseksualizmu................................................................55

5.2. Geneza homoseksualizmu......................................................................57

5.3. Osobowość homoseksualistów...............................................................59

5.4. Wybór partnera........................................................................................60

5.5. Homoseksualizm kobiecy........................................................................61

5.6. Stosunek społeczeństwa do homoseksualizmu.....................................63

ROZDZIAŁ VI. METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH..........................................66

6.1. Problemy i hipotezy badawcze..............................................................66

6.2. Analiza zmiennych...................................................................................73

6.3. Metoda......................................................................................................74

6.3.1. Charakterystyka osób badanych.........................................................74

6.3.2. Materiały wykorzystane w badaniu.....................................................75

ROZDZIAŁ VII. WYNIKI BADAŃ.............................................................................77

7.1. Analiza wyników badań...........................................................................77

7.2. Wyniki analiz statystycznych...................................................................81

7.3. Dyskusja wyników....................................................................................90

PODSUMOWANIE.....................................................................................................94

LITERATURA CYTOWANA......................................................................................95

ZAŁĄCZNIKI...............................................................................................................98

WPROWADZENIE

Potrzeba seksualna i jej przejawy stanowią integralną część życia człowieka. Współcześnie jednak, nadal wzbudza ona wiele emocji i kontrowersji. Powodem tego może być fakt, iż nie można jej zawęzić jedynie do wymiaru biologicznego, bowiem posiada ona również swój aspekt psychologiczny, społeczny, a także kulturowy. Rodzi się wątpliwość, czy poddanie empirycznej weryfikacji tak złożonego zjawiska, będzie chociaż w części odpowiadać rzeczywistości. Ujęcie bowiem, wszystkich elementów wydaje się wręcz niemożliwe, aczkolwiek naukowcy podejmują takie próby.

W związku z powyższym, w niniejszej pracy chciałabym zająć się problematyką potrzeby seksualnej i form jej przejawów zarówno u osób o orientacji heteroseksualnej jak i homoseksualnej.

Układ pracy jest następujący. W rozdziale pierwszym staram się ująć stricte pojęcie potrzeby i różnorakich jej przejawów w życiu człowieka. Następnie, w kolejnych rozdziałach podejmuję próbę ujęcia wielowymiarowości potrzeby seksualnej, w tym poświęciłam osobny rozdział problematyce homoseksualizmu. Część empiryczna poświecona jest weryfikacji problemu dotyczącego zależności pomiędzy potrzebą seksualną a formami jej realizacji.

ROZDZIAŁ I. POTRZEBA JAKO SPECYFICZNA WŁAŚCIWOŚĆ

CZŁOWIEKA

1. Podział potrzeb i ich charakterystyka

Potrzeba definiowana jest jako pewna szczególna właściwość, która powoduje, iż człowiek nie mógłby prawidłowo funkcjonować bez określonych warunków (Obuchowski, 1977). Poniżej scharakteryzowano i przedstawiono podział potrzeb istotnych dla człowieka.

1.1.1. Potrzeby podstawowe

Ludzki organizm może funkcjonować prawidłowo w sytuacji, w której będzie realizowana tak zwana potrzeba fizjologiczna (Obuchowski,1977). Mianowicie chodzi tu o dostarczenie organizmowi odpowiedniego poziomu składników pokarmowych. Jest to konieczne do uzupełnienia utraconej energii w efekcie wykonywania różnych, życiowych czynności. Ważne jest też utrzymywanie właściwej temperatury na powierzchni ciała, niezbędna jest odpowiednia ilość snu do regeneracji sił, a także obecność pewnej ilości bodźców pochodzących z otoczenia, bowiem w wyniku braku pewnego zróżnicowania może nastąpić zjawisko deprywacji sensorycznej (mózg człowieka zdolny jest do pracy tylko w optymalnych warunkach obciążenia) (Obuchowski, 1977).

Prócz potrzeby fizjologicznej zapewniającej sprawne działanie ustroju, wyróżnić należy potrzeby, których realizacja zapewnia rozwój i kształtowanie się osobowości, a także umiejętność funkcjonowania w życiu dorosłym (Obuchowski, 1977).

Są to następujące potrzeby:

1. Poznawcza - by móc prawidłowo żyć, człowiek musi poznawać świat, wydarzenia, które mają w nim miejsce, uczyć się związków pomiędzy nimi. Poznaje pewne zjawiska, uczy się je rozumieć i widzi ich konsekwencje. Stara się pojmować świat jako pewną całość i tworzyć własną jego koncepcję. Ma

możliwość komunikowania się za pomocą znaków, obrazów, przedmiotów i języka, który został historycznie i kulturowo uwarunkowany i zawiera w sobie wiedzę o świecie. Przy możliwościach porozumiewania się, w otoczeniu wielu bodźców i wrażeń, uczy się operować uzyskanymi informacjami, posiada umiejętność oceny i dokonywania hierarchizacji zdarzeń, a także nabywa umiejętność przewidywania sytuacji, co wiąże się z możliwością tworzenia (Obuchowski, 1977).

2. Kontaktu emocjonalnego - ponieważ istota ludzka żyje w społeczeństwie wśród innych jednostek, to nawet bardzo duża wiedza intelektualna nie

wystarcza do prawidłowego funkcjonowania (Obuchowski, 1977). Okazuje się bowiem, iż są ludzie, którzy mimo znacznego poziomu inteligencji i wykształ -

cenia mają duże trudności i kłopoty w nawiązywaniu więzi z drugim człowiekiem. Brak im umiejętności współżycia z otoczeniem społecznym w postaci wczuwania się w stany emocjonalne innych ludzi. Wiązać się to może z poczuciem samotności, inności, wyobcowania, co może sprzyjać zachowaniom wykraczającym poza przyjęte normy społeczne. U osób takich istnieje trudność w uczynieniu norm moralnych częścią własnej struktury psychicznej. Po przekroczeniu obowiązujących norm nie występuje u tego typu osób negatywny stan emocjonalny (Obuchowski, 1977). Dzieje się tak z osobami, które w okresie dzieciństwa zostały pozbawione niezbędnych warunków, w których dokonuje się prawidłowe zaspokojenie potrzeby kontaktu emocjonalnego. Najprościej rzecz ujmując zaspokojenie tejże potrzeby dzieje się wówczas, kiedy dana osoba ma poczucie, że jest dla kogoś ważna emocjonalnie i potrafi to odwzajemnić ( Obuchowski, 1977).

Potrzeba kontaktu emocjonalnego ma znaczenie już od najmłodszych lat człowieka i trwa do końca życia (Imieliński, 1977). W kolejnych etapach rozwojowych zmieniają się tylko osoby, które człowiek obdarza emocjonalnym zainteresowaniem. Pragnie doświadczać uczuć, utrzymywać kontakty i tworzyć więzi, dzięki którym znika poczucie samotności i izolacji, a kształtuje się poczucie przynależności i bezpieczeństwa (Imieliński, 1977).Z początku emocjonalną potrzebę zaspokaja matka obdarzając dziecko bezwarunkową miłością, aprobatą i uznaniem. Pełni ona funkcje tak zwanego stałego obiektu, który jest niezbędny dla dziecka, by potrafiło ono w przyszłości nawiązywać

więzi uczuciowe z drugim człowiekiem. W okresie dojrzewania istnieje silna potrzeba nawiązywania kontaktów z rówieśnikami, a potrzeba nawiązywania kontaktu emocjonalnego przekształca się przede wszystkim w silną potrzebę wyróżniania się wśród innych, a następnie w potrzebę przyjaźni. Może przejawiać się ona w postaci wzajemnych czułości, uścisków i pocałunków, zazwyczaj którym nie towarzyszy jeszcze potrzeba seksualna (Imieliński, 1977). Jeżeli jednak rozbudzona wcześniej nałoży się z potrzeba kontaktu emocjonalnego może zaowocować kontaktami homoseksualnymi (Imieliński, 1977).

Na następnych etapach rozwoju potrzeba kontaktu emocjonalnego przekształca się w zainteresowanie osobami płci przeciwnej, następują pierwsze próby tworzenia związków również o podłożu seksualnym (Imieliński, 1977).

K. Imieliński (1977) podkreśla, iż jakikolwiek deficyty i braki, zwłaszcza we wczesnej fazie rozwoju człowieka w przyszłości w życiu dorosłym będą utrudniać nawiązywanie prawidłowej i satysfakcjonującej więzi emocjonalno -seksualnej z drugim człowiekiem. W kolejnym okresie życia potrzeba emocjonalna może zostać zaspokojona poprzez tworzenie więzi z własnymi dziećmi (Imieliński, 1977).

Jeżeli jednostka przejdzie prawidłowo rozwija się przez kolejne fazy rozwoju, to w pewnym momencie osiąga taki etap, który powszechnie określa się dojrzałością emocjonalną, wykształcone poczucie rzeczywistości a także dążenie do dalszego rozwoju. Oczywiście jest to sprawa indywidualna, w którym okresie życia osiąga się dojrzałość emocjonalną, można też nie osiągnąć jej wcale. Ma ona zdecydowany ogromny wpływ na tworzenie się związków międzyludzkich (Imieliński, 1977).

3. sensu życia- to bodziec stanowiący o mobilizacji do pewnych wyrzeczeń, wydobywa z człowieka wszelkie, nawet nieznane mu możliwości, budzi w nim i wykształca odporność w pokonywaniu wszelkich trudności i problemów. Bez zaspokajania potrzeby sensu życia człowiek nie będzie mógł prawidłowo funkcjonować i w pełni doświadczać i realizować siebie (Imieliński , 1977).

Potrzeba fizjologiczna, poznawcza, kontaktu emocjonalnego, a także sensu życia są konieczne dla prawidłowego rozwoju. Są to potrzeby podstawowe,

Czyli takie, które są charakterystyczne dla każdego człowieka, są to potrzeby uniwersalne (Imieliński, 1977).

Ryc. 1.1. Rozwój potrzeby seksualnej i potrzeby kontaktu emocjonalnego na tle

potrzeby poznawczej i potrzeby sensu życia ( schemat znacznie uprosz -

czony)

Źródło: Imieliński, 1977, s.15

1.1.2. Potrzeby indywidualne

Są to charakterystyczne tylko dla danej osoby specyficzne potrzeby. W całym indywidualnym życiu człowieka tworzą się pewne właściwości psychiczne, wynikające z jego odrębnego i indywidualnego doświadczenia życiowego , które sprawiają, że bez zaistnienia pewnych warunków konkretna osoba nie jest wstanie prawidłowo funkcjonować. Jednocześnie warunki te nie są istotne dla innych osób (Obuchowski, 1977). Takie znaczenie mogą mieć pewne przedmioty, gesty, zapachy, słowa i różne inne elementy, bez których określone czynności nie mogły by się odbywać. Utrzymywanie kontaktów z daną osobą, postawy uczuciowe, wykonywanie tej a nie innej pracy i jeszcze

wiele innych uwarunkowań mają wpływ na efektywność w działaniu człowieka, na istnienie lub brak napięcia i niepokoju (Obuchowski, 1977).

Są to nawyki, które tworzą się na zasadzie odruchu warunkowego powstającego w pewnych sytuacjach, pod wpływem bardzo silnych emocji pełniących rolę wzmocnienia (Obuchowski, 1977). Takie indywidualne nawyki utrwalają się bardzo szybko, jest ich dosyć sporo i istnieją w wielu sferach życia człowieka, a zwłaszcza uczuciowej (Obuchowski, 1977).

1.1.3. Potrzeby nałogowe i potrzeby chorobowe jako czynniki wpływające

na czynności seksualne

Innym rodzajem potrzeb indywidualnych są nałogi. Mechanizm powstawania nałogu jest podobny do powstawania nawyku, chociaż całość się różni. Również znaczenie dla życia i funkcjonowania człowieka jest inne. W przypadku potrzeby nałogowej wykonywanie określonej czynności, czy uzyskiwanie specyficznego stanu otoczenia jest niewystarczające (Obuchowski 1977). Mechanizmy dążące do zaspokojenia potrzeby danego nałogu są nawet silniejsze od potrzeby fizjologicznej. Nałóg staje się dominujący w hierarchii wszystkich wartości i potrzeb. Zajmuje czołowe miejsce, a w konsekwencji, człowiek podporządkuje mu całe swoje życie, stając się nieefektywnym w innych dziedzinach życia (Obuchowski, 1977). W sytuacji zaistnienia potrzeby nałogowej działa podwójny mechanizm. Nadużywanie jakiejś substancji odurzającej przez znacznie dłuższy okres czasu powoduje zaistnienie takich zmian biochemicznych w organizmie, które powodują nieodparte pragnienie danej substancji. Zażywanie danej substancji w początkowym okresie powoduje stan odprężenia, redukuje napięcie i stres. Prócz tego wywołuje stan zatrucia w postaci zespołu abstynenckiego, który łagodzony jest poprzez ponowne zażycie danej substancji na przykład alkoholu czy narkotyku (Obuchowski, 1977).

Z upływem czasu osoba zażywająca substancje psychoaktywne z powodu zespołu abstynenckiego doświadcza coraz więcej przykrych odczuć i nieprzyjemnych stanów. Potrzeba nałogowa zmienia swój charakter, staje się

dążeniem do redukcji stanu cierpienia (Obuchowski, 1977).

Obok skutków fizjologicznych, wytwarza się również psychologiczny mechanizm potrzeby nałogowej. Okazuje się bowiem, że często gdy pacjent wraca po leczeniu do dawnego, nałogowego środowiska, jego poszczególne elementy mogą działać na niego jak sygnał warunkowy, wywołując zespół psychicznej abstynencji. Może to spowodować powrót do dawnych zachowań nałogowych (Obuchowski, 1977).

Potrzeby nałogowe są rozpowszechnione na całym świecie i przypuszcza się, iż mają znaczny wpływ na życie seksualne. Mogą stać się przeszkodą w prawidłowym przebiegu czynności seksualnych, mogą je blokować, wpływać na zmianę ich struktury. Istnieją tez osoby, które tylko pod wpływem narkotyków są w stanie efektywnie realizować się seksualne (Obuchowski, 1977).

Kolejnym rodzajem potrzeb w życiu człowieka są potrzeby chorobowe. Powodują one takie zmiany w organizmie, że bez zaistnienia określonych warunków jednostka nie jest w stanie w sposób prawidłowy funkcjonować (Obuchowski, 1977). Osoba chora na serce zmuszona jest zażywać odpowiednie leki i prowadzić specjalny tryb życia, by móc nadal normalnie żyć w społeczeństwie. Cechą charakterystyczną potrzeb chorobowych jest to, iż jednostka je posiadająca nie zawsze jest w stanie sobie to uświadomić i niezbędna jest tu fachowa wiedza lekarska. Od zaspokojenia potrzeb chorobowych w dużej mierze zależą czynności seksualne. Może zdarzyć się tak, iż osoba w wyniku choroby stała się zbyt pobudliwa emocjonalnie. W związku z tym realizacja czynności seksualnych również może zostać zachwiana, co na przykład ujawni się w postaci przedwczesnego wytrysku. Nieświadoma swojej choroby osoba, może zacząć interpretować swoje kłopoty seksualne jako słabą potencją, a w związku z tym poszukiwać środków stymulujących, pogłębiając tym swoją niemoc, zamiast dążyć do uspokojenia i redukcji napięcia (Obuchowski, 1977).

1.1. Inne hierarchie i klasyfikacje potrzeb

A. Maslow (Calvin S. Hall, Gardner Lindzey, 1998) - przedstawiciel psychologii humanistycznej opracował teorię potrzeby. Wprowadził rozróżnienie pomiędzy potrzebami podstawowymi, do których zaliczył: głód, potrzebę uczucia i bezpieczeństwa, szacunku dla samego siebie itp., a metapotrzebami, które według niego obejmują między innymi potrzebę sprawiedliwości, dobra, piękna, porządku. Potrzeby podstawowe są określane przez A. Maslowa potrzebami niedoboru, natomiast metapotrzeby, to potrzeby wzrostu. Potrzeby podstawowe są ułożone hierarchicznie i w większości mają przewagę nad potrzebami wzrostu, bowiem brak zaspokojenia potrzeb niższych, zwłaszcza fizjologicznych nie pozwala jednostce przejść do potrzeb wyższych. Metapotrzeby natomiast są wszystkie tak samo silne i mogą się wzajemnie zastępować. Zarówno jeden jak i drugi rodzaj potrzeb określany jest jako instynktowny, charakterystyczny dla ludzi. Niezaspokojenie metapotrzeb człowieka może również wywołać chorobę. Mianowicie do takich metachorobowych stanów należą zdaniem A. Maslowa cynizm, apatia, alienacja (Calvin S. Hall, Gardner Lindzey, 1998). Gdy jednostka zaspokoi wszystkie wymienione potrzeby, ukierunkowuje się na samorealizację, czyli rodzi się w niej potrzeba rozwoju własnych możliwości i doskonalenia siebie. Ten typ motywacji nie rodzi się z braku, pomimo zaspokojenia może trwać nadal.

Dodatkowo można wspomnieć, iż Epikur w ΙΙΙ wieku p.n.e. (Obuchowski, 1977), stworzył klasyfikację potrzeb, które określił mianem pożądań.

Wyróżnił trzy podstawowe potrzeby:

1. Naturalne i konieczne (fizjologiczne), dotyczące zapotrzebowania na wodę i pokarm;

2. Ani naturalne, ani konieczne (obecnie określane jako nawykowe), wywołują pożądania związane na przykład z ambicją lub sławą;

3. Naturalne, ale nie konieczne, do których Epikur zaliczył pożądanie płciowe.

Z tej klasyfikacji można wyciągnąć wniosek, iż jest możliwe efektywne funkcjonowanie człowieka bez kontaktów seksualnych. Wielu badaczy twierdzi,

jak pisze K. Obuchowski (1977), iż jednostka jest w stanie tak uszeregować swoje życie, stworzyć taki system wartości, że napięcie seksualne zostanie zdominowane i nie będzie miało wpływu na dobre jej funkcjonowanie. U innych osób taka sama sytuacja może wiązać się z dużą frustracją.

ROZDZIAŁ II. BIOLOGICZNE PODŁOŻE SEKSUALNOŚCI

CZŁOWIEKA

Seksualność człowieka jest rezultatem wzajemnie powiązanych i oddziaływujących na siebie czynników: biologicznych, psychologicznych i środowiskowych ( Imielieliński, 1990).

Sfera biologiczna obejmuje element genetyczny, morfologiczno - konstytucjonalny, a także działalność układu neurohormonalnego. Można tu również wspomnieć o ogólnym stanie zdrowia, kondycji całego organizmu, odżywianiu czy higienie ciała, które również należą do biologii człowieka i mają wpływ na jego seksualność.

1. Czynniki genetyczne

Geny są przekaźnikami cech dziedzicznych, jednakże stanowią tylko o potencjale rozwojowym człowieka. (Imieliński, 1986). W związku z tym, są to pewnego rodzaju predyspozycje i w zależności od cech środowiskowych, mogą przekształcić się w mniej lub bardziej trwałe właściwości człowieka. Mogą podlegać tylko częściowej aktualizacji, ale mogą też ulec zniekształceniu lub nie zrealizować się wcale (Obuchowska, Jaczewski, 1992). Wpływ środowiska decyduje o tym, które predyspozycje będą miały dogodne warunki rozwoju.

Różnorakie cechy są dziedziczone i istnieje niezliczona ilość czynników środowiskowo - społecznych, których oddziaływaniom podlega człowiek, dlatego charakteryzuje się tak skomplikowaną osobowością, w obrębie której przebiega jego rozwój emocjonalno - seksualny (Imieliński, 1986). Czynniki genetyczne wyznaczają płeć, której rodzaj nie jest zależny od oddziaływań zewnętrznych (Obuchowska, Jaczewski, 1992). Od nich zależy konstytucja organizmu i funkcjonowanie układu neurohormonalnego. Zaburzenia w działaniu mechanizmów genetycznych mogą doprowadzić do nieprawidłowości w rozwoju fizycznym w postaci wykształcenia się Zespołu Turnera lub Zespołu Klinefeltera, a także zakłócenia na podłożu emocjonalno seksualnym (Imieliński, 1986).

2. Układ nerwowy a seksualność człowieka

Układ nerwowy kieruje funkcjami organizmu i odpowiedzialny jest za przekazywanie informacji, uczestniczy w wydzielaniu mediatorów i hormonów oraz bierze udział w transformacji bodźców nerwowych, stymulujących gruczoły wydzielania wewnętrznego (Imieliński, 1986). Rozwój i funkcjonowanie seksualne człowieka jest w dużej mierze uwarunkowane czynnikami fizjologicznymi, które dotyczą działalności i współdziałania układu nerwowego i hormonalnego, które to układy wspólnie tworzą system neurohormonalny (Imieliński, 1977). Wszystkie procesy psychiczne, zachowania, odczucia i reakcje seksualne, stanowią element neurofizjologii mózgu, a szczególnie kory mózgowej (Imieliński, 1980)

Kora mózgowa pełni w stosunku do reaktywności seksualnej funkcję regulująco -kontrolującą (Imieiński, 1977). Zadaniem kory jest rozpoznawanie bodźców zewnętrznych i przetwarzanie ich w emocje, by móc je później połączyć wspólnie z reakcjami seksualnymi. Zatem, to za sprawą kory mózgowej wzbudzane lub hamowane są reakcje seksualne, odpowiedzialna jest ona za ich przebieg i wygaszanie. Pewne psychiczne hamulce np. o charakterze moralnym, spowodowane wychowaniem w specyficznym środowisku lub urazy emocjonalne związane ze sferą seksualną, mogą zahamowywać reakcje seksualne i emocjonalne, zniekształcać ich przebieg ( Imieliński, 1980).

Jak pisze K. Imieliński (1977) w korze nie ma anatomicznie zlokalizowanych ośrodków seksualnych sterujących reakcjami, albowiem te zależą od całości funkcjonowania kory. Okazuje się bowiem, że jeżeli nastąpi nawet spore uszkodzenie pewnych części kory i wywoła to zmiany w reaktywności seksualnej, to zdolności kompensacyjne kory mogą spowodować przejęcie funkcji przez pozostałe, dobrze funkcjonujące obszary. O niekwestionowanym wpływie kory na reaktywność seksualną świadczy szereg badań wykonywanych na ludziach i na zwierzętach . John Money (1960, za: Imieliński, 1977) przeprowadził badanie osób z poprzecznie uszkodzonym rdzeniem kręgowym, u których na skutek przerwania dróg nerwowych nie mogły docierać do kory żadne bodźce czuciowe. Wyobraźnia tych ludzi jednak wytwarzała podniety se -

ksualne w wyniku, których mogli przeżywać orgazm we śnie. Świadczy to o sile i znaczeniu jakie odgrywa wyobraźnia w seksualności człowieka. Dowodzi to temu, że kora mózgowa nie tylko wpływa, ale może funkcjonować całkowicie samodzielnie, autonomicznie w stosunku do bodźców zewnętrznych i wewnętrznych pochodzących z narządów płciowych (Imieliński, 1977). Sądzi się też, iż okolice płatów skroniowych pełnią funkcje hamującą ludzką aktywność seksualną. Pogląd ten powstał na podstawie obserwacji ludzi w czasie operacji, podczas której wyłączono funkcję płatów skroniowych. Zdaniem badaczy pacjenci wykazywali znacznie większe pobudzenie, w porównaniu do tego jakie istniało podczas czynności płciowych przed operacją (Obuchowska, Jaczewski, 1992). Uszkodzenie tego odcinka kory może wywołać u pewnych mężczyzn zboczone reakcje seksualne. Uważa się zresztą, iż były one tylko ukryte, a uszkodzenie płatów skroniowych znosi działanie hamujące odkrywając istniejącą tendencję do zachowań zboczonych (Imieliński, 1977). U zwierząt nagły wzrost aktywności seksualnej, zarówno w stosunku do osobników odmiennej płci, jak i tej samej wywołuje usunięcie okolic jądra migdałowatego oraz zakrętów gruszkowatych. W związku z tym przypuszcza się, iż dla reaktywności seksualnej ta część kory ma największe znaczenie (Imieliński, 1977).

Kora mózgowa kontaktuje się ze środowiskiem za sprawą narządów zmysłów, natomiast za jej pośrednictwem zewnętrzne bodźce seksualne oddziałują na człowieka. Na skutek tych specyficznych dla każdego człowieka bodźców, procesy korowe zapoczątkowują pobudzenie i potrzebę kontaktu seksualnego ( Imieliński , 1980).

„Mechanizmy związane z fizjologią wyższych czynności nerwowych mają zasadniczy wpływ na wybór partnera oraz sytuacji związanych z aktywnością seksualną” ( Imieliński, 1980, s. 183). Oczywiście znaczenie w podejmowaniu

kontaktów seksualnych i w wyborze partnera maja również indywidualne upodobania i zachowania, możliwość i rodzaj relacji z innymi ludźmi, własny życiorys (Imieliński, 1980). K. Obuchowski (1977) skonstruował trójwarstwowy model regulacji seksualno- erotycznych.

Warstwa Ι zawiera trzy elementy:

1. Sfera kory obejmująca mechanizm odruchów warunkowych, dla których

sygnałem jest zmiana otoczenia, powiązana czasowo z wystąpieniem lub redukcją napięcia seksualnego. Często u podstaw odchyleń seksualnych leżą tego typu zależności.

2. Układ ideacyjno - wyobrażeniowy. Pod wpływem rozmów, lektur o tematyce seksualnej, przy uruchomieniu wyobraźni można uzyskać wzmożenie napięcia seksualnego.

3. Proste monokonkretne skojarzenia, które pełnią rolę spustową procesów regulacji psychicznej.

Warstwa ΙΙ to część generująca napięcie seksualne. To ośrodki zlokalizowane w starej części mózgu. K. Obuchowski (1977) przypuszcza, iż można tu dołączyć ośrodki rdzeniowe, które sterują takimi czynnościami jak np.: wzwód prącia.

Warstwa ΙΙΙ to gruczoły wydzielania wewnętrznego, które w określonym układzie w sposób wzmożony wydzielają hormony płciowe.

K. Obuchowski (1977) przyjmuje, iż mechanizmy tych trzech warstw są ze sobą powiązane, a uaktywnienie lub zablokowanie jednego z nich, może wzbudzić lub wygasić pobudzenie seksualno-erotyczne. W młodym wieku, kiedy doświadczeń seksualnych jest jeszcze niewiele, pobudzenie seksualne może występować niezależnie od warstwy Ι . Decydującą rolę odgrywa warstwa ΙΙΙ.

W związku z tym, w wyniku braku pełnej aktywności seksualnej następują polucje nocne u chłopców lub też orgazmy we śnie u kobiet. W dalszym okresie życia następuje odwrócenie. Czynności seksualne podporządkowane są

warstwie Ι, której funkcjonowanie poprzez warstwę ΙΙ, jak przypuszcza K. Obuchowski (1977), wzmaga działanie warstwy ΙΙΙ. Związane jest to między innymi z mniej intensywną pracą układu hormonalnego i ze zwiększeniem ilości doświadczeń, a w związku z tym również liczby odruchów warunkowych.

Kora mózgowa funkcjonuje prawidłowo w sytuacji optymalnego obciążenia bodźcami pochodzącymi z narządów zmysłów. Zarówno zbytnie jej obciążenie jak i jego brak może spowodować zakłócenia w sferze reakcji, zachowań i odczuć seksualnych (Imieliński , 1980).

W przebiegu reakcji seksualnych uczestniczą również ośrodki podkorowe, które zlokalizowane są w międzymózgowiu (podwzgórze) i układzie limbicznym.

(Obuchowska, Jaczewski, 1992). Sterują one reakcjami seksualnymi, łączącbodźce nerwowe z hormonalnymi. Eksperymentalne pobudzanie elektrodami tych okolic wyzwala stan podniecenia seksualnego, doprowadzając nawet do

orgazmu. Uszkodzenie obniża lub całkowicie likwiduje popęd (Obuchowska, Jaczewski, 1992). „Z badań Liska (1967, za: Imieliński, 1977, s. 132,133) wynika, że w podwzgórzu mieszczą się dwa ośrodki seksualne. W przedniej części (...) mieści się ośrodek zawiadujący seksualnym zachowaniem (jądro Cajala), a w części środkowej i tylnej podwzgórza mieści się ośrodek pośrednio wyzwalający popęd seksualny poprzez wpływ na produkcję neurohormonów kierujących pracą przysadki mózgowej. Gonadotropiny wywierają wpływ na gruczoły płciowe i w ten sposób aktywizują popęd płciowy”.

Okazuje się też, że poziom wrażliwości ośrodków seksualnych zlokalizowanych w podwzgórzu zmienia się w zależności od pobudliwości i zaspokojenia seksualnego. Wrażliwość obniża się po przeżytym orgazmie, natomiast rośnie wraz z trwaniem wstrzemięźliwości seksualnej. Badacze nie odkryli jeszcze substancji, które w tychże ośrodkach byłyby odpowiedzialne za uwrażliwienie lub brak tej wrażliwości po seksualnym zaspokojeniu (Imieliński, 1977). W okresie dojrzewania w podwzgórzu ośrodki seksualne wyodrębniają się na typ „męski” i typ „żeński”. Badacze G. W. Harris i D. Jacobsohn (1952, za: Imieliński, 1977) dowiedli, iż różnicowanie to, dokuje się pod wpływem testosteronu. W tym szczególnym okresie układ nerwowy człowieka dopasowuje się do jednego z dwóch rodzaju hormonów: androgenów lub estrogenów. Wtedy kierunek popędu seksualnego utrwala się, a jakiekolwiek zmiany poziomu hormonów we krwi, nie mają później znaczenia dla jego kierunku.

Ośrodki seksualne podwzgórza pełnią role sterującą w odniesieniu do ośrodków mieszczących się w rdzeniu kręgowym (Imieliński, 1986). Same zaś, jak wskazują na to badania, są sterowane i kontrolowane poprzez ośrodki nadrzędne, które zlokalizowane są w układzie limbicznym (hipokamp, ciało migdałowate, przegroda) i korze mózgowej. Układ limbiczny bierze udział w koordynacji zachowań człowieka, zawiaduje wszelkimi reakcjami emocjonalnymi

i seksualnymi ( Imieliński, 1980). Z receptorów bodźce przekazywane są do

ośrodków podkorowych (układ limbiczny, podwzgórze) w pierwszej kolejności, gdzie otrzymują odpowiedni ładunek emocjonalny. Układ limbiczny działa hamująco, a bodźce z reptorów narządów płciowych pobudzająco drogą neuronów układu siateczkowatego pnia mózgu (badania Sawyera ,1967, za: Imieliński, 1977). Dalej dochodzą do kory, która decyduje o tym, czy pojawią się określone emocje i zachowania seksualne (Obuchowska, Jaczewski, 1992). Dodać można, iż wrażliwość ośrodków seksualnych podwzgórza stanowi wektor pobudzająco-hamujący, będący wynikiem oddziaływań nadrzędnych ośrodków nerwowych, receptorów nerwowych i hormonów płciowych (Imieliński, 1977).

Układ limbiczny ma regulujący wpływ na seksualność w fazie czynnego funkcjonowania organizmu, ale także odgrywa pewną role w regulacji seksualnej mającej miejsce podczas snu. W śnie osłabia i modyfikuje miedzy innymi dążenia popędowe (Imieliński, 1980). Ośrodki seksualne zlokalizowane w rdzeniu kręgowym mają duże znaczenie dla reaktywności seksualnej. W części krzyżowej rdzenia mieści się ośrodek erekcji, a w części lędźwiowej ośrodek wytrysku. Funkcjonowanie tych ośrodków jest uzależnione od wyższych struktur nerwowych, a przede wszystkim od kory mózgowej i od podwzgórza. Rdzeniowe ośrodki seksualne mogą działać samodzielnie, bez bodźców płynących z wyższych pięter układu nerwowego (Imieliński, 1977) „ Dowodzą tego spostrzeżenia Moneya (1960, za: Imieliński, 1977, s.134,135) poczynione na ludziach, u których doszło do przerwania ciągłości rdzenia powyżej lokalizacji ośrodków seksualnych. Mimo całkowitego przerwania ciągłości dróg nerwowych u ludzi tych można wywołać erekcje powstające pod wpływem mechanicznych bodźców stosowanych na okolice narządów płciowych.

Erekcje te powstają zupełnie niezależnie od stanu psychicznego pobudzenia seksualnego. Łuk odruchowy wywołujący erekcje, przebiega bowiem na poziomie rdzenia kręgowego”.

Ogromne znaczenie dla funkcjonowania seksualnego człowieka mają receptory zmysłów i strefy erogenne, najbardziej wrażliwe na stymulację seksualną. Są to narządy dostosowane do odbioru bodźców ze środowiska zewnętrznego, ale również wewnętrznego, w których to narządach zapoczątko -

wuje się proces pobudzenia. U człowieka, podobnie jak u zwierząt wyższych,

występują narządy zmysłów. Posiadają bardziej skomplikowaną budowę, którazapewnia odbiór nawet najbardziej specyficznych i zróżnicowanych bodź - ców (Imieliński, 1980). Odbierane bodźce pełnią funkcje pobudzającą dla układu wegetatywnego i współczulnego, a wiec między innymi: regulują ciśnienie, tętno, ukrwienie organizmu, a także są pobudzające dla wydzielania wewnętrznego. Ponieważ docierają do wyższych ośrodków funkcji psychicznych pełnią również rolę kojarzeniową i generują wyobrażenia i wspomnienia (Obuchowska, Jaczewski, 1992).

Największą rolę u człowieka odgrywa zmysł dotyku, zaraz po nim zmysł wzroku. Receptory dotyku, znajdują się na całym ciele lecz największe ich skupisko znajduje się w obrębie narządów płciowych (strefy erogenne), a w skutek ich drażnienia, a także przy istnieniu odpowiednich emocji, uaktywnia się popęd seksualny i rośnie podniecenie seksualne.

1. Układ hormonalny a seksualność człowieka

Układ hormonalny tworzy biochemiczne podłoże popędu seksualnego. Główną rolę w tym układzie odgrywa przysadka mózgowa wydzielająca hormony, które pobudzają działalność gruczołów wewnątrzwydzielniczych, w tym również nadnerczy i gruczołów płciowych produkujących hormony płciowe: estrogeny i androgeny. Oba rodzaje hormonów występują u kobiet i mężczyzn, różne są tylko ich proporcje. Od ich obecności w organizmie uzależniony jest rozwój, dojrzałość i funkcjonowanie narządów płciowych (Imieliński, 1977). Androgeny wywołują zachowania męskie, a estrogeny zachowania żeńskie. Wpływ tych hormonów na ośrodki zachowań seksualnych, powoduje wykształcenie się odruchów seksualnych, a także rozwój popędu. W środkowej części podwzgórza mieszczą się żeńskie ośrodki zachowań seksualnych, a w przedniej części znajdują się ośrodki męskie (Stárka, Raboch, 1980). Hormony płciowe są aktywne już w okresie płodowym, natomiast tuż po porodzie wywierają duży wpływ na rozwój dziecka, jest to zjawisko zwane przełomem hormonalnym. Polega to na tym, iż pod wpływem hormonów otrzymanych jeszcze w okresie płodowym z krwi matki, występuje u noworodka przekrwienie

i obrzęk narządów płciowych. U dziewczynek może pojawić się śluz w pochwie i drobne krwawienie, a u obu płci wystąpić może obrzęk sutków i produkcja nieznacznej ilości mleka. To mija i do okresu dojrzewania poziom hormonów utrzymuje się na takim samym, niskim poziomie (Obuchowska, Jaeczewski, 1992). Gwałtowny wzrost produkcji hormonów płciowych następuje w okresie dojrzewania, najwyższy poziom osiągając po dwudziestym roku życia. Potem do około pięćdziesiątego roku życia stopniowo zaczyna się obniżać, a następnie produkcja gwałtownie spada (Imieliński, za: Obuchowska, Jaczewski, 1992).

Należy podkreślić, iż zdolność do reakcji seksualnych jest uwarunkowana pracą całego układu hormonalnego, nie tylko prawidłowym funkcjonowaniem gruczołów płciowych. Pośród innych gruczołów wydzielania wewnętrznego, duże znaczenie przypisuje się nadnerczom i tarczycy. Słabsza wydolność tarczycy powoduje między innymi, obniżenie aktywności seksualnej (Imieliński, 1977).

Nie znamy jeszcze w pełni działania hormonów. Według badaczy Everitta i Herberta (1969, za: Imieliński, 1977) przeprowadzających badania na małpach Macacus rhesus, istnieją dodatkowo jakieś inne czynniki, obok hormonów płciowych, warunkujące zachowania seksualne tych zwierząt.

Układ nerwowy i hormonalny są ze sobą ściśle powiązane, tworząc tak zwany system neurohormonalny. Związek ten ma charakter morfologiczny i czynnościowy w postaci powiązania podwzgórzowo-przysadkowego. Bodźce z otoczenia i uwarunkowania psychiczne oddziałują na gruczoły wydzielania wewnętrznego za pośrednictwem układu nerwowego, wytwarzającego odpowiednie impulsy, które później przekazywane są do układu podwzgórzowo-przysadkowego. Natomiast hormony na zasadzie sprzężenia zwrotnego działają bezpośrednio na układ nerwowy - podwzgórze, uwrażliwiając w większym lub mniejszym stopniu ośrodki seksualne, czyniąc to również pośrednio przez oddziaływanie na przysadkę mózgową. W związku z tym reakcje seksualne człowieka i ich przebieg, uwarunkowane są głównie wpływem mechanizmu nerwowego i hormonalnego, a także rodzajem bodźców płynących z otoczenia (Imieliński, 1977).

Ryc. 2. Schemat regulacji seksualnej nerwowo - hormonalnej

Źródło: Imieliński, 1977, s. 127

1. Dojrzewanie seksualne dziewcząt

Dojrzewanie to okres, który wielu badaczy, naukowców, lekarzy i psychologów uważa za jeden z najważniejszych w życiu człowieka (Starowicz, 1972). Czas ten, między innymi jest tak istotny, ponieważ dochodzi do gwałtownego wzrostu poziomu hormonów w organizmie i bardzo szybko zaczynają rozwijać się narządy płciowe. Hormony płciowe determinują kolejne cechy fizyczne, a dzieje się to stosunkowo nagle (Obuchowska, Jaczewski, 1992).

Dojrzewanie seksualne dziewcząt zaczyna się znacznie wcześniej niż chłopców i trwa zdecydowanie wolniej. W pierwszej kolejności występują zmiany związane z somatyczną budową ciała. Natomiast pierwszym czynno -

ściowym objawem jest pojawienie się u dziewcząt miesiączki. Granice jej prawidłowego wystąpienia, są bardzo szerokie, a mianowicie może się ona pojawić między dziesiątym a szesnastym rokiem życia. Przeciętnie pojawia się około trzynastego roku życia. Ma ona początkowo charakter bardzo nieregularny, a po pierwszym krwawieniu może wystąpić nawet kilkumiesięczna przerwa. Na tym etapie dojrzewania dziewczęta są niezdolne do zajścia w ciąże, ponieważ w tym czasie, podczas cyklu miesięcznego, nie dochodzi jeszcze do dojrzewania i wydalania komórki jajowej Są to tak zwane krwawienia bezowulacyjne. Inaczej mówiąc jest to faza niepłodności, która może rozciągać się od dwóch do czterech lat. Z chwilą rozpoczęcia regularnego miesiączkowania, cykle stają się owulacyjne. W porównaniu do chłopców sposób i zdolność do przeżywania doznań seksualnych rozwija się odmiennie u dziewcząt. Nie zdają sobie one sprawy z rozwoju swoich narządów płciowych, nie wiedzą też czy już jajeczkują, czy nie. Zauważają zmiany w budowie swojej sylwetki, a pierwsze miesiączki uświadamiają zachodzące w nich przemiany. W okresie dojrzewania już w czasie pierwszej miesiączki występuje wzmożone wydzielanie androgenów, od których przypuszcza się, uzależniony jest popęd seksualny.

Okazuje się, jak na to wskazują badania, iż od wydzielania androgenów zależy w znacznym stopniu, nie wiadomo jednak jak bardzo, na co zwracają uwagę I. Obuchowska i A. Jaczewski, (1992 ), zdolność do przeżywania orgazmu przez kobietę, który został uznany za kryterium dojrzewania seksualnego kobiety . Pomimo, iż dziewczęta zaczynają dojrzewać znacznie wcześniej, to zdolność do odczuwania orgazmu w porównaniu do chłopców podlega znacznemu opóźnieniu. Zdaniem badaczy może to być spowodowane, tym iż popęd seksualny u dziewcząt w większym stopniu, niż popęd chłopców, poddany jest modyfikacji przez czynniki psychiczne. To znaczy, między innymi, iż najczęściej, aczkolwiek nie zawsze, dominującą rolą w zachowaniach seksualnych kobiety odgrywa potrzeba więzi emocjonalnej. Przypuszcza się też, iż spowodowane to może być niższym u kobiet poziomem androgenów, które wydzielane są tylko przez korę nadnerczy, a u mężczyzn również przez jądra.

Podsumowując - zdeterminowany biologicznie słabszy popęd seksualny, a

także specyficzne czynniki psychiczne, to główne uwarunkowania mające wpływ

na opóźnione dojrzewanie seksualne dziewcząt (Obuchowska, Jaczewski, 1992).

2. Dojrzewanie seksualne chłopców

Dojrzewanie seksualne chłopców, podobnie jak dziewcząt, jest sprawą indywidualną, przyjmuje się granice obejmujące wiek od dwunastego do osiemnastego roku życia (Starowicz, 1972). Następują zmiany w wyglądzie zewnętrznym w postaci pojawiającego się owłosienia łonowego i pod pachami, zwiększa się muskulatura, zmienia się barwa i wysokość głosu. Jak pisze Z. L..Starowicz (1972) w wieku trzynastu - czternastu lat istnieje zjawisko tzw. skoku pokwitaniowego wzrostu, który poprzedza o pół do jednego roku pierwszą polucję. W układzie hormonalnym zachodzą znaczące zmiany w postaci wzrostu poziomu androgenów w organizmie, a także zmiany w całym układzie wydzielania wewnętrznego, które są przyczyną skoku pokwitaniowego wzrostu, rozwoju zewnętrznych narządów płciowych, zmian skórnych, zmiany w wrażliwości receptorów stref erogennych, czy pobudzenia układu podkorowego (Starowicz, 1972). U chłopców pojawia się bardzo silna pobudliwość płciowa, wynikająca już z samego faktu rozrostu i pobudliwości genitaliów. Początkowo zwiększają się jądra i wydłuża się worek mosznowy, a następnie rozrasta się członek. Wzrasta też z upływem czasu jego wrażliwość na dotyk (Obuchowska, Jaczewski, 1992). Zaczynają pojawiać się częste wzwody, które są wynikiem w tym okresie „ nie tyle pobudzenia erotycznego, ile przekrwienia narządów miednicy małej, przy braku hamowania korowego” (Obuchowska, Jaczewski, 1992, s. 57). Chłopiec znajduje się w stanie wzmożonej reaktywności płciowej, jego popęd jest bardzo silny, przy równocześnie bardzo słabym hamowaniu, dlatego prawie każdy rodzaj sytuacji może prowadzić do wzwodu (Obuchowska, Jaczewski, 1992). Wzwody mogą pojawić się w sytuacjach nieodpowiednich i kłopotliwych dla chłopców, ponieważ w tym okresie popęd płciowy nie podlega kontroli, jest odruchowy. Chłopcy mogą reagować wzwodem i podnieceniem nawet w sytuacjach przez nich nie aprobowanych (Obuchowska, Jaczewski, 1992).

Na około pół roku przed wystąpieniem pierwszego wytrysku, chłopcy przeżywają pierwszy orgazm. Intensywność odczuć z nim związanych z czasem wzrasta, osiągając charakter silnego doznania przy pierwszych wytryskach (Obuchowska, Jaczewski, 1992). Tutaj podobnie, też do końca nie można potwierdzić prostej zależności pomiędzy siłą popędu a ilością androgenów w organizmie (Obuchowska, Jaczewski, 1992).

Fizjologiczna dezintegracja w młodym organizmie, czyli rozkojarzenie między korą mózgową a podkorą (odpowiedzialna za czynności wegetacyjne i bezrefleksyjne), jest spowodowana działalnością hormonów płciowych, niedojrzałością obszarów korowych, rozchwianiem pracy podkory. W wyniku tego młodzież ma rożnego rodzaju zaburzenia wegetatywne w postaci np.: pocenia się, a także stany erotyzacji psychiki ( Starowicz, 1972).

Istnieją zasadnicze różnice między dziewczętami a chłopcami w dojrzewaniu seksualnym. Proces dojrzewania u dziewcząt rozpoczyna się wcześniej, ale toczy się wolniej i trwa dłużej w porównaniu do intensywnego dojrzewania chłopców. Przypuszcza się, iż ta różnica może decydować o częstszym występowaniu patologii seksualnej u mężczyzn (Obuchowska, Jaczewski, 1992). Należy jednak podkreślić, iż nie istnieją ściśle określone normy dla dojrzewania seksualnego. Jego charakter i intensywność ma przebieg indywidualny i odmienny dla poszczególnych osób (Obuchowska , Jaczewski, 1992).

ROZDZIAŁ III. SEKSUALNOŚĆ CZŁOWIEKA

1. Potrzeba seksualna w procesie konkretyzacji, mentalizacji

i socjalizacji

Zaspokojenie każdej potrzeby w tym potrzeby seksualnej jest związane z istnieniem trzech mechanizmów, które określane są jako konkretyzacja, socjalizacja i mentalizacja potrzeby (Lewin, 1926, Baley, 1961, Obuchowski, 1966 za: Gapik, 1977).

Proces konkretyzacji

„Konkretyzacja sposobów zaspokajania potrzeby seksualnej polega na tym, że w miarę nabywania doświadczenia dochodzi do ograniczenia zachowań nieefektywnych na rzecz tych zachowań, które pozwalają na uzyskanie wyższego poziomu satysfakcji seksualnej i ulegają w ten sposób wzmocnieniu” (Gapik, 1977). Proces konkretyzacji występuje u wszystkich ludzi, różne są tylko psychiczne i środowiskowe warunki, w których się kształtuje (Gapik, 1977). Dzięki temu modelują się indywidualne dla każdego człowieka cechy zachowania seksualnego, które przejawiają się w życiu seksualnym ludzi dorosłych (Gapik, 1977).

Poprzez zachowanie seksualne człowiek dąży do redukcji potrzeby seksualnej, a w związku z tym do uzyskania satysfakcji seksualnej. Różne zachowania seksualne będą prowadziły do odmiennego poziomu odczuwania przyjemności seksualnej, a zatem w procesie uczenia się, dokonuje się na ogół nieświadomie, wyboru zachowań o najbardziej optymalnym charakterze (Gapik, 1977). Uczenie się wyboru efektywniejszych zachowań, opiera się na zasadzie „przyjemniejsze - mniej przyjemne” (Hillgard, 1968, za: Gapik, 1977). Przykładem może być tutaj sytuacja, w której, z chwilą rozwinięcia kontaktów seksualnych z partnerem, dochodzi do zaniechania masturbacji. Wiąże się to z tym, iż to właśnie kontakt seksualny, dostarczając zdecydowanie większą ilość bodźców umożliwia pełniejsze i silniejsze przeżycia. Dochodzi do eliminacji

masturbacji, jako zachowania mniej efektywnego w redukowaniu napięcia seksualnego, lub też staje się ona działaniem uzupełniającym, w sytuacji dysproporcji między kontaktami seksualnymi a istniejącą potrzebą (Gapik, 1977). Może zdarzyć się tak, iż w procesie konkretyzacji masturbacja utrwali się jako główny sposób realizacji potrzeby seksualnej. Jest to charakterystyczne dla kobiet, które szczególnie w okresie dojrzewania silnie masturbowały się, doznając przy tym głębokiej satysfakcji, której w późniejszym czasie nie są w stanie osiągnąć ze swoim partnerem. Wtedy kontakty seksualne mogą stać się formą drugoplanową (Gapik, 1977).

W procesie konkretyzacji wykształca się podstawowa forma zaspokajania potrzeby seksualnej w postaci autoseksualizmu, heteroseksualizmu, homoseksu-

alizmu czy biseksualizmu. Formułują się własne, indywidualne upodobania związane z uzyskiwaniem satysfakcji, również te które zalicza się do dewiacji i zboczeń płciowych (Gapik, 1977). Okazuje się też, iż najciężej osiągnąć efekty terapeutyczne w zmianie nawyków i nieprawidłowości w zachowaniu seksualnym, jeżeli wykształciły się one na początku erotycznego funkcjonowania. Wprawdzie nie ma jeszcze dostatecznie udokumentowanych badań, jednakże sporo badaczy twierdzi, iż konkretyzacja związana z pierwszymi doświadczeniami seksualnymi zaznacza się bardziej u kobiet niż u mężczyzn.

Uważa się, iż mężczyzna posiada większą łatwość w zmianie swych upodobań, kobieta natomiast jest mniej plastyczna i skłonna powtarzać raz utrwalone zachowania i reakcje (Gapik, 1977).

Proces mentalizacji

„Mentalizacja potrzeby seksualnej polega na uświadomieniu sobie jej istnienia, a także sposobów jej zaspakajania” (Gapik, 1977). Stopień uświadomienia potrzeby seksualnej u ludzi jest zróżnicowany i podlega zmianie. Najsłabiej rozwinięta jest mentalizacja u ludzi bardzo młodych, którzy dopiero uczą się rozpoznawać w sobie rodzącą się potrzebę seksualną. W prawidłowych warunkach mentalizacja stopniowo wzrasta, aż do osiągnięcia pewnego stałego poziomu, charakterystycznego dla dojrzałej psy -

chicznie osoby (Gapik, 1977). Nie dowiedziono, czy człowiek może osiągnąć pełną mentalizacje potrzeby seksualnej. Natomiast słabiej rozwinięta mentalizacja jest charakterystyczna dla osób emocjonalnie, negatywnie nastawionych do seksualizmu, a lęk jaki odczuwają prowadzi do uruchomienia mechanizmów obronnych, miedzy innymi wyparcia (Gapik, 1977). Mechanizm ten występować może u osób, których zachowanie wyraźnie nacechowane jest seksualnością, przy czym te same osoby nie są świadome tego, a także motywów, które nimi kierują (Gapik, 1977). Niski poziom mentalizacji sprzyja niepowodzeniom w życiu seksualnym, rozwojowi zaburzeń seksualnych, a także błędnym wyobrażeniom o własnej potrzebie seksualnej i sposobach jej zaspokajania (Gapik, 1977).

Poziom mentalizacji jest sprawą indywidualną i zależy w dużej mierze od samoświadomości człowieka (Gapik, 1977).

Proces socjalizacji

Socjalizacja potrzeby seksualnej jest to „..podporządkowanie sposobu zaspokajania potrzeby seksualnej określonym wymaganiom i hierarchii wartości jakie istnieją w społeczeństwie” (Gapik, 1977). Przy wielu odmiennych wymaganiach i wartościach jakie są charakterystyczne dla poszczególnych społeczeństw, powszechnie uznawany jest zakaz zachowań, wyrządzających krzywdę drugiej osobie i naruszających jej godność osobistą (Gapik, 1977). Do tych zachowań można zaliczyć: gwałty, czyny nierządne, uwiedzenia itp. Jest oczywiście sprawą względną, które zachowania zostaną uznane za szkodliwe, a które nie. Zależy to od kultury, obyczajów, religii i prawa obowiązującego w danej społeczności (Gapik, 1977).

Socjalizacja potrzeby to proces, który trwa już od urodzenia, jeszcze przed wystąpieniem potrzeby seksualnej. Już w okresie dzieciństwa, poprzez naukę pojęć moralności seksualnej, a także umiejętności społecznego funkcjonowania dokonuje się proces socjalizacji potrzeby seksualnej (Gapik, 1977). Młody człowiek zdobywa wiedzę o wymaganiach stawianych przez społeczeństwo odnośnie zachowań seksualnych. Uczy się również realizować swoją potrzebę seksualną zgodnie z tymi wymogami (Gapik, 1977). W procesie

uczenia się dochodzi do poznawania norm i niekiedy uznania je za własne. Zdarza się, iż jest to tylko pewna część norm, co niekiedy może świadczyć o nieprawidłowej socjalizacji lub też przeciwstawieniu się istniejącym zasadom (Gapik, 1977).

Wszystkie wyżej wymienione procesy decydują o specyfice zachowań seksualnych człowieka, odróżniając je tym samym od zachowań charakterys -

tycznych dla zwierząt (Gapik, 1977).

2. Seksualność zwierząt, seksualność ludzi

Istnieje znaczna różnica między seksualnością zwierząt a seksualnością ludzi. Podstawą seksualności zwierząt są działania instynktowne, które stanowią wrodzoną, niewyuczoną zdolność wykonywania czynności istotnych dla przetrwania danego osobnika i całego gatunku ( Altman, 1970, Torpe, 1956 za: Imieliński, 1980).

Jednym z instynktów jest instynkt seksualny, który prawie u wszystkich zwierząt pojawia się okresowo, a jego celem jest rozmnażanie. Do kopulacji dochodzi tylko w chwili możliwości zapłodnienia, w innych okresach u zwierząt istnieje awersja seksualna (Imieliński, 1980). Wyjątkiem są tutaj zwierzęta z rzędu Naczelnych, u których zanika okresowość instynktu seksualnego, a stosunki seksualne odbywają się niezależnie od możliwości zapłodnienia, również dla przyjemności. W związku z tym instynkt rozmnażania nie pokrywa się z instynktem seksualnym, który zaczyna wykraczać poza działania instynktowne, co w pełni przejawia się u człowieka (Imieliński, 1980). A zatem dwie ważne cechy odróżniają seksualność człowieka od seksualności zwierząt. Przede wszystkim cechuje go znaczna redukcja instynktownych zachowań seksualnych, przy dużej nadwyżce popędu seksualnego. Rozkosz seksualna natomiast istnieje niezależnie od celu podtrzymania gatunku, sama stając się celem podejmowanych zachowań seksualnych (Lorenz, 1937, za: Imieliński, 1980). Służą temu praktycznie wszystkie narządy zmysłu człowieka, całe jego ciało, nie tylko wyspecjalizowane narządy rozrodcze. W związku z tym aktywność seksualna człowieka nie ogranicza się tylko do okresów z możli -

wością zapłodnienia, a ponadto charakteryzuje ją spora różnorodność zachowań, a także podlega wpływom społeczno - kulturowym (Imieliński, 1980).

Im bardziej zachowanie seksualne nastawione jest na osiągnięcie rozkoszy, tym bardziej staje się różnorodne, a im bardziej podporządkowane jest rozmnażaniu, tym jest bardziej stereotypowe.

Człowiek nie posiada wrodzonych, stereotypowych schematów wywoływania podniet, jedynie pewne resztkowe popędowe mechanizmy, będące pozostałością pewnych instynktownych uwarunkowań (Imieliński, 1980). Nadmiar popędu seksualnego w stosunku do potrzeby zachowania gatunku powoduje, iż seksualizm człowieka współdziała z każdą sferą psychiki człowieka, w postaci wzajemnych oddziaływań. Sfera psychiki wpływa na potrzebę seksualną, na sposoby jej zaspokajania, jej siłę i rodzaj (Imieliński, 1980). W związku z tym, działania człowieka zmierzające do zaspokojenia potrzeby seksualnej znacznie wykraczają poza jego seksualność, która odgrywa rolę w kształtowaniu się osobowości i więzi międzyludzkich, wpływa na aktywność twórczą i zawodową człowieka.

Seksualność może też rodzić wiele niepokojów, podyktowanych istnieniem tabu w społeczeństwie, czym odróżnia się od seksualności zwierząt (Imieliński, 1980). Dodać należy jeszcze, iż zachowanie seksualne człowieka oderwane od celu biologicznego, jakim jest podtrzymanie gatunku, a służące jedynie do uzyskania rozkoszy. przekształcone zostało w ewolucyjnie nową jakość, jaką jest erotyka.

Erotyka jest pojęciem znacznie szerszym niż seksualność i jest charakterystyczna jedynie dla człowieka. W skutek jej rozwoju człowiek w porównaniu do zwierząt, posiadł bardzo wiele możliwości zaspokajania potrzeby seksualnej, jednocześnie stając się bardziej podatnym na rozwój uszkodzeń czynności seksualnych. Chodzi tu miedzy innymi o brak satysfakcji w zakresie przeżyć erotycznych (Imieliński, 1980).

3. Popęd seksualny a potrzeba seksualna

Współcześnie popędy są uznawane za pierwotne mechanizmy regulacyjne, które służą zaspokojeniu potrzeb organizmu. Przyjmuje się, iż uruchamiają i podtrzymują pewne szczególne czynności, konieczne dla spełnienia potrzeb, czyli jak wcześniej zostało wspomniane, pewnych właściwości organizmu, dla realizacji których muszą zaistnieć określone warunki (Reykowski, 1975 za: Obuchowska, Jaczewski, 1992).

Popęd seksualny jest to pewien specyficzny stan gotowości do przyjęcia partnera w zakresie jego płciowości (Giese, 1959 za: Imieliński, 1980). Pojmuje się go jedynie w kategoriach biologicznych. K. Imieliński pisze, iż wykazuje on pewną autonomię w stosunku do świadomości, wyobrażeń i doświadczeń, a także odrębności płci. Szczegóły budowy ciała kobiety przykładowo mogą w sposób podniecający oddziaływać na mężczyznę, doprowadzając go nawet do erekcji. Również mężczyzna upośledzony umysłowo może reagować na ciało kobiety podnieceniem i erekcją, nie posiadając żadnej wiedzy, ani też świadomości odrębności płci (Imieliński,1980).

Popęd seksualny może wyzwalać się na skutek wewnętrznego napięcia spowodowanego długotrwałą abstynencją seksualną, lub też z powodu działania zewnętrznych bodźców o charakterze erotycznym. Im popęd seksualny jest silniejszy, tym w trakcie jego zaspokajania rodzą się silniejsze emocje. Jest to charakterystyczne zwłaszcza dla młodych mężczyzn, w wieku około 20 roku życia, gdzie ich popęd osiąga największe natężenie (Imieliński, 1980).

L. Gapik (1977) podkreśla, iż ponieważ popęd seksualny pojmowany jest jedynie w kategoriach biologicznych, będąc wynikiem pewnej gry hormonalnej, a w odniesieniu do człowieka odpowiedniejsze jest posługiwanie się pojęciem potrzeby seksualnej. Pojęcie to bowiem obejmuje prócz biologicznych również charakterystyczne psychospołeczne elementy funkcjonowania seksualnego człowieka. W związku z tym potrzeba seksualna jest pojęciem obszerniejszym, nadrzędnym w stosunku do pojęcia popędu seksualnego. Potrzeba seksualna może współwystępować z potrzebą więzi w postaci miłości erotycznej, a także łączyć się z potrzebą zachowania gatunku.

4. Rodzaje płci

Obecnie wyróżnia się osiem rodzajów płci w seksuologii, a wiąże się to z jej biologicznymi i psychospołecznymi cechami (Gapik, 1997). Są to pewne wskaźniki, które są ze sobą powiązane i zależne od siebie.

• Płeć chromosomowa, inaczej określana genotypową, wyznaczona zostaje już w momencie zapłodnienia. Wyznaczają ją chromosomy płciowe: dwa jednakowe XX u kobiety i XY u mężczyzny. U człowieka przekaz na potomka obejmuje po 22 autosomy z jaja i plemnika, w tym jajo jest nośnikiem chromosomu X, natomiast plemnik przenosi chromosom determinujący płeć, X lub Y (Gapik, 1997). Jednak w ostatnich latach przyjmuje się, iż w rozwoju osobnika płci męskiej uczestniczą również geny, które mieszczą się w chromosomie X, a pozostałe geny niezbędne do całkowitego rozwoju płci ulokowane są w autosomach. Płeć tę określa się na podstawie badania chromatyny płciowej lub kariogramu (Stárka i Raboch, 1980, za: Gapik, 1997).

• Płeć gonadalna, określa się ją na podstawie gruczołów płciowych w postaci jajników u kobiety i jąder u mężczyzny. Płeć ta zaznacza się około 7 tygodnia życia płodowego, kiedy zaczyna wykształcać się gonada żeńska lub męska. Proces różnicowania zakończony zostaje na ogół przy porodzie (Imieliński, 1980).

• Płeć hormonalna jest określana przez wewnątrzwydzielniczą czynność jajników lub jąder, które wytwarzają zarówno androgeny jak i estrogeny, jednakże w różnych proporcjach. Jądra wytwarzają większą ilość androgenów niż estrogenów, a jajniki odwrotnie. Ponieważ również kora nadnerczy uczestniczy w produkcji tych hormonów, ocena płci poprzez zbadanie poziomu androgenów i estrogenów we krwi może napotkać trudności. Kora nadnerczy może produkować więcej androgenów u kobiety, w związku z tym może u niej tworzyć męską płeć hormonalną (Imieliński, 1980).

• Płeć gonadoforyczna, inaczej płeć wewnętrznych narządów płciowych, wyznaczana jest przez drogi rozrodcze rozwijające się z przewodów gonad. U kobiety drogami tymi zapłodnione jajo dostaje się do macicy, by następnie dziecko wydostało się na zewnątrz, a u mężczyzn drogami tymi plemniki

wydostają się na zewnątrz (Imieliński, 1980).

• Płeć narządów płciowych, określana jest na podstawie obecności prącia i

moszny lub sromu (Imieliński, 1980).

• Płeć socjalna, względnie metrykalna, jest płcią ustaloną na podstawie budowy zewnętrznych narządów płciowych dla celów ewidencyjnych. Zarejestrowanie społeczne płci automatycznie wyznacza rolę człowieka w społeczeństwie, określaną przez prawo i obyczaj. Może nastąpić błędna ocena płci metrykalnej, na skutek nie dość precyzyjnego odróżnienia narządów płciowych żeńskich i męskich na przykład przy dużym przeroście łechtaczki, rozpoznanej jako prącie. Ma to swoje późniejsze konsekwencje w postaci pojawienia się zaburzeń rozwojowych (Gapik, 1980 ).

• Płeć fenotypowa jest wyznaczana przez wygląd zewnętrzny dorosłego

człowieka w postaci drugo i trzeciorzędowych cech płciowych, a także przez jego właściwości indywidualne jak ciężar, wzrost itp. (Imieliński, 1980).

• Płeć psychiczna, kształtuje się w pierwszych latach życia pod wpływem różnorodnych czynników i polega na poczuciu przynależności do osób płci żeńskiej lub męskiej. Raz ukształtowana, nie podlega żadnym próbom jej zmiany. Zgodność płci psychicznej i orientacji seksualnej na płeć przeciwną oznacza heteroseksualizm, natomiast orientacja seksualna ukierunkowana na osoby tej samej płci psychicznej oznacza homoseksualizm. Płeć psychiczna jest dominującym kryterium w rozpoznawaniu płci człowieka (Gapik, 1997).

5. Potencja seksualna

Według Imielińskiego (1980, s.60) potencja seksualna to zdolność do wypełniania funkcji seksualnych, do działań i odczuć seksualnych, zdolność do rozpoczęcia, utrzymywania i doprowadzenia do końca satysfakcjonującego stosunku płciowego. W obszerniejszym ujęciu według tego samego autora potencja może być ujmowana jako osiągnięcie wraz z partnerem satysfakcji seksualnej, a także pojmowana jest jako zdolność do zapłodnienia.

Siłę potencji określa się na podstawie częstotliwości podejmowanych za -

chowań seksualnych prowadzących do rozładowania seksualnego, ale zgodnie z indywidualną potrzebą na rozładowanie. Bierze się wówczas pod uwagę częstotliwość stosunków seksualnych, pettingu, masturbacji, snów erotycznych (Gapik, 1977).

Siłę potencji mierzy się również zdolnością podjęcia aktu seksualnego w danej jednostce czasu (Gapik, 1977). Jest to czas, który jest niezbędny do regeneracji sił, umożliwiających podjęcie następnego aktu seksualnego, inaczej kolejnej realizacji cyklu reakcji seksualnych. W porównaniu do kobiet aczkolwiek nie zawsze, mężczyzn charakteryzuje większa potencja seksualna, w sensie częstszego dążenia do kontaktów seksualnych (Imieliński, 1980).

W ocenie potencji należy brać pod uwagę wiele innych czynników w postaci odwrócenia uwagi od seksualnych bodźców, poziom stymulacji zewnętrznej, rodzaj motywacji itp. (Gapik,1977). Niektóre osoby zwłaszcza młode dążą do rozładowania napięcia nawet kilka razy dziennie, inne nie potrzebują więcej jak 2 - 3 razy w miesiącu. Okres największej potencji przypada u mężczyzn w wieku około 28 lat, u kobiet około 35 roku życia (Gapik, 1977).

6. Pobudliwość seksualna

Jak pisze L. Gapik (1977, s. 416) pobudliwość seksualna to zdolność reagowania podnieceniem seksualnym na bodźce seksualne. Oczywiście jest sprawą indywidualną jakie będą to bodźce. W okresie dojrzewania istnieje bardzo szeroki ich zakres, zmienia się to w miarę nabywania doświadczeń i kształtowania osobistych preferencji. Pobudliwość seksualna to możliwość reagowania seksualnie, łatwość, szybkość i częstotliwość tychże reakcji (Gapik, 1977). Pobudliwość seksualna w związku z tym powiązana jest z siłą potencji. Często osoby z dużą potencją charakteryzują się również silną pobudliwością (Imieliński, 1980).

Istnieje też spora różnica między kobietami a mężczyznami w psychofizjologii reakcji seksualnych, a przejawia się ona między innymi w dynamice ich przebiegu (Gapik, 1977). W porównaniu do kobiet mężczyźni są

pobudliwsi seksualnie, pod wpływem zewnętrznych, zwłaszcza wizualnych bodźców łatwiej ulegają podnieceniu i szybciej doznają orgazmu. Przebieg reakcji seksualnych u kobiet jest wolniejszy, wynika to z odrębnej fizjologii, różnorodnych zahamowań psychicznych, a także jak pisze Imieliński (1980) z nieco słabiej rozwiniętej wyobraźni seksualnej. Wyobrażenie stosunku seksualnego z wybranym mężczyzną może doprowadzić bardziej do powstania odpowiedniego nastroju u kobiety niż podniecenia. U mężczyzny natomiast to samo wyobrażenie z kobietą może spowodować erekcję i orgazm. Pobudliwość u kobiet jest mniej stabilna i zmniejsza się z chwilą pojawienia się kłopotów, trudności i zmęczenia fizycznego. W dużej mierze zależy od poczucia bezpieczeństwa kobiety, uczucia jakim darzy partnera a także od jego wrażliwości i umiejętności w prowadzeniu gry erotycznej.

7. Kontakty seksualne

Kontakty seksualne są jedną z podstawowych form kontaktów między ludźmi w społeczeństwie. Istnieje spora różnorodność relacji kształtujących się od ogólnego partnerstwa obu płci, poprzez pokrewieństwo, aż do relacji między partnerami o charakterze krótszego, albo dłuższego związku seksualnego, lub też długich związków partnerskich i małżeńskich (Imieliński, 1980). Relacje między obiema płciami mają charakter społeczny, a zatem nie stanowią do końca prywatnej sprawy między dwojgiem partnerów. Kontakty seksualne podlegają obowiązującym normom, wymogom i wymaganiom społecznym. Społeczeństwo wpływa na nie w postaci wychowania, istniejącego prawa, panujących zwyczajów i zasad (Borrmann, 1978, za: Imieliński, 1980).

Na kontakt seksualny składają się zachowania i odczucia, doprowadzające do tegoż kontaktu i ale także wszystkie zachowania i odczucia, które stają się jego konsekwencją, a także te które rodzą się w czasie jego trwania (Imieliński, 1980). Ważne jest to, czy kontakty te dostarczają satysfakcji i głębokich przeżyć, sprzyjając tym samym umacnianiu więzi z drugim człowiekiem, czy też więź tą osłabiają, sprawiając zawód i rozczarowania (Imieliński, 1980). W kontaktach miedzy partnerami ważna jest

sprawność seksualna w aspekcie technicznym, bowiem dłuższe niepowodzenia prowadzą do osłabienia więzi uczuciowych i zniechęcenia, ale równie ważne są przeżycia mające wpływ na jakość łączącej partnerów więzi. Zdarza się, iż mniej sprawne technicznie kontakty, oparte jednak na silnej więzi uczuciowej mogą dostarczyć równie wspaniałych przeżyć i wzruszeń.

Jak podkreśla K. Imieliński (1980) kontakty seksualne, ich właściwości i przebieg w znacznym stopniu uzależnione są od posiadanych doświadczeń w obszarze realizacji potrzeby kontaktu emocjonalnego i potrzeby seksualnej. Okres dojrzewania, w którym następuje nałożenie się potrzeby seksualnej na istniejące już doświadczenia emocjonalne człowieka, ma duże znaczenie na rodzaj podejmowanych zachowań seksualnych, ma istotny wpływ na umiejętność tworzenia głębokiej więzi z drugą osobą.

1. Stosunek seksualny

Zdaniem badaczy (Obuchowska, Jaczewski, 1992) współżycie seksualne w postaci stosunku seksualnego, uważane jest za najbardziej dojrzałą formę aktywności seksualnej. Wyniki badań (Izdebski, 1988, za: Obuchowska, Jaczewski, 1992) wskazują, iż przed ukończeniem 18 roku żucia około 15% dziewcząt i 61,8% chłopców miało pierwszy stosunek płciowy.

Z. L. Starowicz (1974) podkreślając złożoność współżycia seksualnego, wyróżnia jego trzy fazy: Grę miłosną, zespół gotowości płciowej i akt seksualny.

Gra miłosna (inaczej pojmowana jako petting) warunkuje przebieg współżycia i ma wpływ na brak lub wystąpienie orgazmu u kobiet. Dobrze prowadzona gra miłosna doprowadza do powstania zespołu gotowości płciowej. Z. L. Starowicz (1974) pisze, iż stan taki objawia się u kobiet między innymi malejącym napięciem mięśniowym i obfitym wydzielaniem śluzu, u mężczyzn zaś narasta napięcie mięśniowe i aktywność psychoruchowa. Na ogół zespół gotowości płciowej rozwija się wolniej u kobiet, w związku z tym partner o małej wiedzy, zapominający o potrzebach kobiety, dbający egoistycznie jedynie o własną rozkosz, może spowodować znaczne utrudnienie w przeżyciu

orgazmu przez kobietę. Takie postępowanie może przyczynić się do powstania oziębłości u kobiet, niechęci i wrogości do partnera.

Sam akt seksualny składa się z czterech faz:

1. Faza podniecenia, w której następują zmiany w organizmie u kobiet w postaci nabrzmienia piersi, wzwodu brodawek i zabarwienia pochwy, a u mężczyzn w fazie tej następuje uniesienie jąder i erekcja.

2. Faza plateau, w której u kobiet powiększają się piersi, u mężczyzn wzrasta ciśnienie krwi.

3. Faza orgazmu, będąca kulminacją współżycia, zaspokaja potrzebę seksualną, a przeżywany regularnie jak pisze K. Imieliński (1992), uwalnia napięcie, dostarczając uspokojenia, zadowolenia i odprężenia. Orgazm u mężczyzny na ogół związany jest z wytryskiem, przez co jest łatwiej rozpoznawalny. Natomiast identyfikacja orgazmu u kobiet jest trudniejsza. K. Imieliński (1992) podaje, iż u kobiet objawia się on między innymi skurczami mięśni kończyn, mięśni brzucha i pośladków. Na skórze, na dolnej powierzchni piersi, zwiastunem orgazmu jest tak zwany rumieniec seksualny, marszczenie się areol sutkowych, ciemnoczerwone zabarwienie warg mniejszych. Pierwszy orgazm u mężczyzn pojawia się podczas masturbacji, orgazm u kobiet natomiast jest przeżyciem, do którego zdolność kobieta nabywa w procesie uczenia się.

4. Faza zaniku podniecenia, w której wszystkie zaistniałe zmiany w organizmie ustępują.

3.7.1.1. Czas trwania stosunku seksualnego

Stosunek seksualny może trwać zarówno dwie, trzy, jak i zdecydowanie więcej minut. Z. L. Starowicz (1985) wskazuje, iż właściwsze jest określanie czasu trwania stosunku w kontekście przybliżonej liczby ruchów frykcyjnych. Jak pisze Z. L. Starowicz (1985), niektórzy badacze za normę przyjmują 20 - 30 ruchów frykcyjnych. W tym samym czasie bowiem dwóch mężczyzn może wykonać zdecydowanie odmienną liczbę ruchów frykcyjnych. Generalnie jednak czas stosunku jest sprawą indywidualną każdej pary, a normą będzie

taki czas, w którym oboje partnerzy osiągną orgazm.

Czas trwania stosunku może ulec zakłóceniu na skutek pojawienia się wytrysku przedwczesnego, następującego jeszcze przed wprowadzeniem członka do pochwy lub wytrysku zbyt wczesnego, mającego miejsce zaraz po rozpoczęciu stosunku. Tego typu nazbyt szybkie reakcje seksualne charakterystyczne są dla mężczyzn młodych, nie posiadających jeszcze kontroli nad swoimi reakcjami seksualnymi. Pojawiają się także u osób mających dłuższą przerwę w kontaktach seksualnych, a także u tych mężczyzn, którzy często zmieniają swoje partnerki. Poprzez zwiększenie częstotliwości współżycia wielu mężczyzn radzi sobie z tego typu kłopotami (Starowicz, 1985).

Na czas trwania stosunku mają wpływ również reakcje seksualne przyjmujące postać opóźnionego wytrysku. Może być to na przykład spowodowane pewnymi uwarunkowaniami powstałymi poprzez masturbację, podczas której nastąpiło przyzwyczajenie do jakiejś specyficznej siły ucisku członka (Starowicz, 1985).

Znaczenie dla przebiegu stosunku seksualnego mają również zaburzenia dotyczące erekcji członka. K. Imieliński (1986) wymienia, iż może wystąpić całkowity brak erekcji lub też będzie ona za słaba przy próbie podjęcia stosunku, może wystąpić tylko częściowa erekcja, która utrudniać będzie wprowadzenie członka do pochwy, lub też będąc prawidłową przed stosunkiem, może zanikać w czasie jego trwania. Zaburzenia erekcji często występują wraz z przedwczesnym lub zbyt wczesnym wytryskiem. K. Imieliński (1986) pisze, iż tego typu zaburzenia mogą wystąpić u nadmiernie podnieconych młodych ludzi, zahamowanych i zalęknionych, obawiających się kompromitacji i ośmieszenia przed partnerką. Kolejne niepowodzenia mogą zrodzić przekonanie o chorobie, a wraz z lękiem pogłębiać nerwicowy brak erekcji. Wszystko to razem może spowodować całkowity brak erekcji i obniżenie potrzeb seksualnych.

3.7.1.2. Rodzaje praktyk seksualnych

Istnieje wiele pozycji, technik pobudzających i form realizacji potrzeby se -

ksualnej w związku między dwojgiem ludzi. Oczywiście sama wiedza na ten temat nie wystarcza, bowiem najważniejsze jest znalezienie dla obu stron naj -

właściwszego, dającego największą satysfakcję i zadowolenie sposobu zaspokojenia potrzeby seksualnej. Wszystko to jest uzależnione od rodzaju partnerstwa, od typu osobowości, od indywidualnych preferencji i od osobistej kultury, czy światopoglądu.

Wskazuje się (Bilikiewicz, Imieliński, 1978), iż istnieje spora różnorodność w praktykach homoseksualnych prowadzących do zaspokojenia. Wymienia, iż najczęściej stosowana jest wzajemna masturbacja i praktyki oralno - genitalne, gdzie u mężczyzn rolę pochwy spełniają usta, natomiast u kobiet praktykowane jest lizanie łechtaczki i całego sromu. Stosowane są też stosunki udowe, gdzie wytrysk odbywa się między udami partnera, całowanie całego ciała, a także stosunki doodbytnicze (analne). Tylko część homoseksualistów uprawia stosunki analne, bowiem większość z nich, podobnie jak i heteroseksualiści, odnosi się do nich niechętnie, brzydząc się tego typu praktykami. Niektóre związki homoseksualnych kobiet, jak pisze Z. L. Starowicz (1974), mogą przyjmować charakter platoniczny, erotyczno - romantyczny. W innych lesbijskich związkach praktykowane są pieszczoty, gra erotyczna, lub też posługiwanie się przedmiotami mającymi zastępować członek. Na podstawie badań można stwierdzić (Kinsey i wsp., 1953, za: Bilikiewicz, Imieliński, 1978), iż 98% homoseksualistek stosuje uściski, pieszczoty piersi, pocałunki, 77% pocałunki w usta, 85% pobudzanie piersi ustami, a 78% pobudzanie narządów płciowych ustami. Natomiast praktyki ze sztucznym członkiem, czy z innymi przedmiotami są rzadsze, według danych uzyskanych z powyższych badań.

Desmond Morris (1998) przytacza badania amerykańskie, które ujawniają, że około połowa heteroseksualnych par małżeńskich, praktykuje kontakty oralno - genitalne, które są elementem składowym współżycia seksualnego. Na podstawie wyników tychże badań stwierdzono, iż 54% par stosuje kontakt między ustami mężczyzny a genitaliami kobiety, a 49% par między ustami kobiet a genitaliami mężczyzny.

3.7.2. Petting

Aktywność seksualna polegająca na pieszczotach w postaci pocałunków, głaskania i dotknięć, niekiedy kończąca się orgazmem (Obuchowska, Jaczewski, 1992). Petting pojmowany jest jako faza przejściowa pomiędzy masturbacją, a pełnymi kontaktami seksualnymi lub też jako gra wstępna poprzedzająca stosunek seksualny. Uprawianie pettigu chroni przed niechcianą ciążą, uczy wrażliwości erotycznej w stosunku do partnera, umożliwia poznanie ciała partnera, pewnych różnic wynikających z odmienności płci. Petting jest aktywnością seksualną dwojga ludzi, a zatem pojawia się tutaj element więzi, stanowi przygotowanie do stosunku płciowego, a więc stoi na wyższym poziomie rozwoju erotycznego niż masturbacja. Jeżeli uprawianie pettingu przez dłuższy czas kończy się jedynie na podnieceniu, które nie zostaje rozładowane poprzez orgazm, może to doprowadzić do zaburzeń nerwicowych.

Nie jest to jednoznacznie potwierdzone naukowo, ale jak podaje Izdebski ( za: Obuchowska, Jaczewski, 1992) w Polsce 52,8% studentek, 78% studentów oraz 72% żołnierzy miało doświadczenia związane z pettingiem.

3.7.3. Miłość erotyczna jako przejaw współwystępowania potrzeby więzi i

potrzeby seksualnej

Z. L. Starowicz (1972) twierdzi, iż potrzeba seksualna może przyjmować mniej lub bardziej dojrzałe formy. Jej najbardziej dojrzałą formą jest pragnienie kontaktu z drugim człowiekiem i samo potwierdzenia siebie. Najgłębszą sferą tejże potrzeby jest, według Z. L. Starowicza (1972) relacja ja - świat, inaczej włączenie się w nurt życia ludzi, świata. Jest to poczucie więzi i świadomość wspólnoty, która umożliwia szersze widzenie świata poprzez nową jakość „my”.

Przyjemność zmysłowa jak pisze Z. L. Starowicz (1972) jest „ intensywnym

stanem towarzyszącym”, którego nie oddziela od potrzeby, ale nie może stanowić ona celu współżycia. W związku z tym potrzeba seksualna jest tutaj łączona z potrzebą nawiązania więzi z drugim człowiekiem.

Zdaniem L. Gapika (1977) natomiast nie powinno łączyć się potrzeby seksualnej z potrzebą więzi, albowiem uważa on, iż są to dwie odrębne potrzeby, które mogą istnieć pojedynczo lub oddzielnie. Jedynie czasami mogą ze sobą współwystępować, czego rezultatem jest miłość erotyczna. A zatem tutaj istnienie potrzeby seksualnej nie jest równoznaczne z istnieniem potrzeby więzi.

Miłość erotyczna jak pisze K. Imieliński (1977), to proces uczuciowy, który rozwija się na podłożu potrzeby seksualnej. Uczucie miłości erotycznej jest charakterystyczne tylko dla człowieka i stanowi najwyższą formę przejawiania się potrzeby seksualnej. Posiada też pewien rodzaj autonomii w stosunku do tejże potrzeby, bowiem ujawnia się niekiedy w miłości romantycznej, polegającej między innymi na rezygnacji z własnych potrzeb, również seksualnych, na rzecz drugiego człowieka.

Miłość erotyczna jak podkreśla K. Imieliński (1977), jest najbardziej intensywnym ze wszystkich procesów uczuciowych, charakteryzuje się między innymi tym, iż wszelkie pragnienia jednostki skumulowane zostają na obiekcie miłości, który uzupełnia jej wszelakie potrzeby. K. Imieliński (1980) pisze, iż na zdolność do miłości erotycznej mają pewien wpływ czynniki wrodzone w postaci właściwości temperamentu, siły potrzeby seksualnej, a także wpływu środowiska. W pełni jeszcze nie zbadano związku między cechami osobowości człowieka, a miłością erotyczną, ale jak podkreśla K. Imieliński (1980), należy odróżnić wpływ osobowości człowieka na intensywność i długość miłości erotycznej, od jej oddziaływań na formy jej przejawiania się. Siła miłości erotycznej związana jest z pewnymi predyspozycjami wrodzonymi, czyli cechami temperamentu, siłą potrzeby seksualnej, ale także stosunkiem wobec wybranego obiektu uczuć, a także od jego zwrotnych oddziaływań. Znamienne jest tu przekonanie o trwałości i wieczności uczuć, jednakże miłość erotyczna przemija, chociaż w ciągu życia może pojawiać wiele razy w stosunku do odmiennych osób (Imieliński, 1977). Formy przejawiania się miłości erotycznej zależą w dużej mierze od cech osobowości jednostki, które kształtują się w

procesie uczenia się, a także od jej rozwoju i dojrzałości. Miłość erotyczna ludzi dojrzałych polega przede wszystkim na dawaniu i na większym dbaniu o

dobro partnera, a także na większej odpowiedzialności i trosce o niego

(Imieliński, 1980).Obserwuje się też pewną zależność, jak wskazuje K. Imieliński (1980), pomiędzy wzrastającym wiekiem, a obniżaniem się siły potrzeby seksualnej, a co się z tym wiąże również mniejszą zdolnością do przeżywania gwałtownych związków o charakterze miłości erotycznej. Do tej pory nie zbadano jeszcze, czy na tą zależność mają wpływ również inne czynniki, czy mechanizmy.

O miłości erotycznej można mówić w kontekście podtrzymania gatunku, albowiem przemożne poczucie wspólnoty, a także chęć zespolenia się z drugą osobą, może przejawiać się w chęci posiadania potomstwa (Imieliński, 1977).

3.8. Niezaspokojenie potrzeby seksualnej

Z. L. Starowicz (1974) pisze, iż nie zaspokojenie potrzeby seksualnej może stanowić źródło zakłóceń w funkcjonowaniu człowieka, przejawiające się między innymi w napięciu, podenerwowaniu, czy drażliwości. Brak zaspokojenia może niekiedy spowodować pewne zmiany w organizmie, który przystosuje się do zaistniałej sytuacji, może być powodem sięgnięcia po zastępczą autostymulację, czy szukania nowego partnera.

Brak zaspokojenia potrzeby może też rodzić różnego typu zaburzenia, które mogą przyjmować postać:

- zachowań agresywnych, przejawiających się wzmożoną nerwowością, która zakłócać może normalny tok pracy i funkcjonowania. U mężczyzn agresja może przybierać formę ataków słownych w stosunku do kobiet, instytucji małżeństwa, czy jakiejś idei;

- ucieczki w chorobę w postaci na przykład depresji;

- racjonalizacji, która może objawiać się w postaci twierdzeń, iż brak aktywności seksualnej sprzyja pracy naukowej;

- nawiązywania znajomości z przypadkowymi partnerami na przykład z prostytutką

- zachowań perwersyjnych

Oczywiście okresy, w których potrzeba seksualna nie jest zaspokajana nie muszą doprowadzić do negatywnych zmian w zachowaniu człowieka.

3.9. Autoseksualizm

Autoseksualizm popularnie nazywany masturbacją to forma aktywności seksualnej polegająca na zaspokajaniu potrzeby seksualnej poprzez pobudzanie erogennych okolic ciała, rękami lub różnymi przedmiotami (Bilikiewicz, Imieliński,1978). Na ogół masturbując się, mężczyźni pocierają rytmicznie dłonią członek, kobiety zaś łechtaczkę (Obuchowska, Jaczewski, 1992). Jest to powszechne zjawisko w okresie dorastania. Na podstawie polskich badań masturbacje uprawia około 90% młodzieży męskiej i od 45 - 75% młodzieży żeńskiej. Wśród studentów procent masturbacji wynosi odpowiednio 97,1% i 42,7% (Kozakiewicz, 1985 za: Beisert, 1991). Rozbieżność między płciami w postaci stopnia nasilenia masturbacji tłumaczy się istnieniem z reguły wyższego napięcia seksualnego u mężczyzn, zwłaszcza około 20 roku życia (Bejsert, 1991). Z drugiej strony wskazuje się, iż kobiety z obawy przed negatywna oceną społeczeństwa, bardziej są skłonne ukrywać swoje doświadczenia masturbacyjne (Beisert, 1991). Do autostymulacji skłania istniejąca potrzeba seksualna, która z jakiś względów nie może być realizowana w dojrzalszej formie w postaci stosunku seksualnego. Masturbacja uprawiana jest przez osoby bardzo młode, stanowiąc naturalny etap ich rozwoju psychoseksualnego, będąc wstępem do bardziej rozwiniętych form redukcji napięcia seksualnego. Również stosują ją osoby, które nie znalazły jeszcze partnera, utraciły go, bądź są w sytuacji dłuższej rozłąki z nim. Bardzo duża dysproporcja w sile potrzeby seksualnej między partnerami, może skłonić jednego z nich do praktyk masturbacyjnych (Szczerba, 1991).

Obecnie masturbacja uważana jest za jeden z najbardziej dostępnych sposobów uzyskania orgazmu, od młodości aż do późnego wieku. Zdaniem Mastersa i Johnsona ( za: Obuchowska, Jaczewski, 1992 )dotyczy to zwłaszcza kobiet. Obserwuje się zwiększenie zakresu tego typu aktywności, a co związane jest między innymi z tym, iż masturbacja została pozbawiona aspektu patologicznego, natomiast podkreśla się rolę orgazmu w życiu kobiety (Starowicz, 1987). U młodych kobiet masturbacja jest powiązana z fantazjami o życiu erotycznym, jest przygotowaniem do niego. U kobiet dojrzałych ma formę zachowań zastępczych, wynikających na przykład z braku możliwości

współżycia (Starowicz, 1987).

Z. L. Starowicz (1987) twierdzi, iż kobiety mające doświadczenia masturbacyjne, częściej przeżywają orgazm w trakcie współżycia z partnerem. Istotna jest również forma masturbacji, bowiem okazuje się, iż pobudzając równocześnie pochwę i łechtaczkę, mają większą łatwość w przeżywaniu orgazmu wyzwalanego przez pobudzenie ze strony partnera. Okazuje się też, że im bardziej skomplikowane sposoby pobudzania stosowane są przez kobietę podczas masturbacji, tym trudniej będzie jej przeżyć orgazm wraz z partnerem. Zdarza się również tak, iż pewne uwarunkowania zaistniałe podczas masturbacji, wymagają zastosowania również w trakcie współżycia. Okazuje się też, iż kobieta podczas masturbacji osiąga takie samo jak mężczyzna tępo podniecenia seksualnego (Imieliński, 1977). Na podstawie badań przeprowadzonych przez Kinseya i współpracowników (1953), przytaczanych przez K. Imielińskiego (1977), w czasie masturbacji 45% kobiet od 1 - 3 minut osiągało orgazm, 24% kobiet w ciągu 4 - 5 minut, 19% w ciągu 6 - 10 minut. W związku z tym kobieta masturbując się, średnio osiąga orgazm w ciągu 4 minut, mężczyzna natomiast od 2 do 4 minut. Na podstawie tych badań można stwierdzić, iż kobieta potencjalnie posiada zdolność fizjologiczną do osiągania orgazmu w tym samym czasie, co mężczyzna.

3.10. Fantazje erotyczne

Fantazje i marzenia o treści erotycznej dotyczą wielu osób. Do niedawna sądzono zresztą, iż przeważającej mierze mężczyźni fantazjują na tematy seksualne, obecnie w wyniku badań naukowych dotyczących marzeń seksualnych kobiet, pogląd ten ulega zmianie.

Na podstawie badań wyobraźni erotycznej można wnioskować o potrzebach, o ich charakterze i nasileniu, postawach i oczekiwaniach wobec współżycia seksualnego, czy związku z partnerem, jest to ważne również w znaczeniu rokującym (Starowicz, 1980). Na przykład o pełnym klinicznym obrazie homoseksualizmu można mówić wtedy, gdy dana osoba posiada fantazje

seksualne zawsze o charakterze homoseksualnym. Treść marzeń jest zawsze taka sama, niezależnie od tego czy się ich pragnie, czy pojawiają się spontanicznie podczas podniecenia seksualnego (Imieliński, Dulko, 1988).

W badaniu wyobraźni erotycznej człowieka bierze się pod uwagę sny o treści seksualnej, marzenia na jawie, fantazje towarzyszące muzyce, lekturze, pornografii, kontaktom seksualnym (Starowicz, 1985). Sen erotyczny poprzedza na ogół orgazm przeżywany we śnie, który charakteryzuje się wzwodem łechtaczki, zmianą napięcia mięśniowego i wydzielaniem śluzu. U mężczyzn natomiast sen erotyczny na ogół powiązany jest z odprowadzeniem nasienia tzw. polucją (Starowicz, 1974). Natomiast fantazje towarzyszące kontaktom seksualnym mogą pojawiać się w okresie wstępnych pieszczot, w trakcie stosunku seksualnego lub po jego zakończeniu. Pojawienie się ich może mieć różne podłoże motywacyjne na przykład jeżeli w fantazjach pojawiają się inne, nie praktykowane formy aktywności w danym związku, wiązać się to może z ich pragnieniem. Fantazje w postaci wyobrażania sobie innej osoby, szczególnej sytuacji, mogą pełnić rolę dopingującą i wpływać na znaczny wzrost podniecenia seksualnego (Starowicz, 1985).

Współwystępowanie marzeń erotycznych w trakcie stosunku dotyczy zarówno kobiet jak i mężczyzn. Okazuje się bowiem, iż część kobiet w trakcie zbliżenia nie myśli wyłącznie o swoim partnerze. Przyznają się, iż podczas stosunku wyobrażają sobie, że są siłą zmuszane do współżycia, bądź robią coś zakazanego, czy też zaspokajają wielu mężczyzn jednocześnie (Szczerba, 1991). Istnieje też pewien procent mężczyzn, którzy bez pomocy wyobraźni nie byliby w stanie odbyć stosunku seksualnego.

Opinie na temat fantazji seksualnych podczas stosunku są bardzo zróżnicowane, od traktowania ich jako ewidentną zdradę partnera, do uznania ich istnienia za całkowicie naturalny element współżycia, będący źródłem wielu różnorodnych doznań i głębokiej satysfakcji (Szczerba, 1991).

ROZDZIAŁ IV. REALIZACJA POTRZEBY SEKSUALNEJ POPRZEZ

ZACHOWANIE SEKSUALNE

Na podstawie teorii regulacyjnej stwierdza się, iż zachowanie pojmowane jest jako czynność, za sprawą której organizm reguluje swoje stosunki z otoczeniem (Gapik, 1977). Zachowanie charakteryzuje się tym, iż ukierunkowane jest na cel, inaczej na efekt końcowy, pojmowany jako standard regulacji. Regulacja zachowania u człowieka obejmuje działania dążące do realizacji celu, ale także regulacje samych celów (Lewicki, 1969 za: Gapik, 1977).

Człowiek w zależności od panujących warunków zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych, dąży do rozmaitych celów, ustalając hierarchie ważności, sposób i kolejność ich realizacji (Gapik, 1977). Zachowanie stanowi zawsze wypadkową dwóch elementów: sytuacyjnego i osobowościowego. Zachowanie może być rozpatrywane w kontekście funkcji bodźców zewnętrznych i wewnętrznych, podźwiękach po poprzednich sytuacjach i osobowości (Lewicki, 1969 za: Gapik, 1977).

4.1. Funkcje zachowania seksualnego

Zachowanie seksualne jest wynikiem istnienia potrzeby seksualnej, a w myśl teorii regulacyjnej jest to sposób regulacji stosunków z otoczeniem. Jeżeli celem tego zachowania będzie uzyskanie satysfakcji seksualnej, będzie ono miało charakter seksualny (Gapik, 1977). W przypadku standardu regulacji zachowania seksualnego, L. Gapik pod pojęciem satysfakcji seksualnej ujmuje każdy rodzaj poszczególnego, przyjemnego odczucia seksualnego, zarówno w obrębie sfery psychicznej jak i cielesnej.

Każde zachowanie również seksualne można rozpatrywać z punktu widzenia jego przyczyny, celu, dynamiki i sprawności. Przyczyną zachowania seksualnego jest potrzeba seksualna. Zatem celem, jak wcześniej zostało powiedziane, jest uzyskanie satysfakcji seksualnej, która zaspokaja potrzebę

seksualną, powodując czasowe ustanie zachowania. W takim rozumieniu funkcją zachowania seksualnego będzie zaspokojenie potrzeby seksualnej (Beck, Godlewski, 1980). Natomiast stopień satysfakcji zależy od dwóch pozostałych elementów zachowania, dynamiki i sprawności.

Sprawność działania uwarunkowana jest cześniejszymi doświadczeniami i nabytymi umiejętnościami, które dotyczą między innymi realizacji celu, zgodnie z wymaganiami osobistymi i społecznymi (Gapik, 1977). Każde prawidłowe zachowanie seksualne będzie w związku z tym spełniać funkcję osobistą, a także funkcję społeczną. Wiąże się to z tym, iż zachowanie seksualne człowieka powinno uzupełniać i współgrać z jego stosunkami z otoczeniem społecznym (Gapik, 1977). Funkcja osobista zachowania seksualnego dotyczy przebiegu, mechaniki i dynamiki aktu seksualnego oraz uzyskania satysfakcji seksualnej. Funkcja społeczna zaś obejmuje zgodny z wymaganiami wybór partnera, umiejętność nawiązywania interakcji seksualnych, a także zdolność do zaspokojenia potrzeby seksualnej partnera, poprzez wzajemne zrozumienie i akceptację (Gapik, 1977).

Zachowanie seksualne można rozpatrywać też jako funkcję, którą pełni wobec zachowania gatunku. Można tutaj umownie wyodrębnić funkcję biologiczną, która to funkcja zapewnia przetrwanie gatunku, ale też funkcję społeczną, która przejawia się w postaci opieki i wychowywania potomstwa (Beck, Godlewski, 1980).

Zachowanie seksualne właściwie rozwinięte może stać się integralną częścią szczęścia osobistego człowieka (Gapik, 1977).

4.2. Znaczenie osobowości dla zachowania seksualnego

Każde zachowanie człowieka również seksualne, jest powiązane z jego strukturą osobowości. Wyjątkową rolę w zachowaniach seksualnych przyznaje się potrzebie seksualnej, emocjonalności, a także pewnym umiejętnościom funkcjonowania w społeczeństwie (Gapik, 1977).

Potrzebę seksualną rozpatruje się w kontekście hierarchii innych potrzeb i nawyków człowieka, w nawiązaniu do jego sfery emocji. Według Gapika

powinna ona współtworzyć osobowość człowieka, a nie stanowić jakąś wyizolowaną część, czy zakłócać poszczególne procesy psychiczne. W indywidualnej hierarchii wartości człowieka, umiejscowienie potrzeby seksualnej jest uzależnione od jej siły i uznawanych norm (Obuchowski, 1966, za: Gapik, 1977). Te dwa współwystępujące elementy mogą spowodować utworzenie się u niektórych osób podwójnej hierarchii potrzeb - rzeczywistej, będącej wyznacznikiem prawdziwej siły potrzeb i deklaratywnej, stanowiącej odpowiedź na oczekiwania społeczne (Gapik, 1977). Na ogół w postawie deklaratywnej zauważa się obniżenie znaczenia potrzeby seksualnej, a w konsekwencji jej tłumienie i ukrywanie zachowań seksualnych przed sobą i innymi (Gapik, 1977). Niekiedy jest tak, iż mała siła potrzeby seksualnej, a co się z tym wiąże, również mniejsze jej znaczenie dla jednostki, może pod wpływem pewnych nacisków i wpływów erotycznych uaktywnić zachowania seksualne (Podgórecki, 1969, za: Gapik, 1977). Wiąże się to bardziej z potrzebą uznania i bycia akceptowanym, niż z rzeczywistą chęcią zaspokojenia potrzeby seksualnej.

Dynamika i sprawność zachowania seksualnego w dużej mierze uzależniona jest od rodzaju pojawiających się emocji. Prawidłowo, potrzeba i zachowanie seksualne powinny wyzwalać pozytywne emocje w rodzaju poczucia bezpieczeństwa, więzi, akceptacji. W innym przypadku negatywny rodzaj emocji w postaci lęku czy wstrętu może zakłócać przebieg zachowań seksualnych, doprowadzając nawet do nerwicowych zaburzeń seksualnych (Gapik, 1977).

Na podstawie wyników badań tworzy się hipotezy, iż na zachowanie seksualne mogą mieć wpływ wcześniejsze niepowodzenia (Heszen,1968, za: Gapik,1977), treść emocji (Szostak,1968, za: Gapik,1977), czy poziom aspiracji (Gapik,1977), ale również umiejętność kontrolowania emocji (Lewin i in., 1944, za: Gapik, 1977). Zbyt duża kontrola utrudnia przebieg zachowania seksualnego, zbyt mała może naruszać normy społeczne. Istotna dla zachowania seksualnego jest też suma doświadczeń danej jednostki, obejmująca wczesne doświadczenia emocjonalne i społeczne z płcią przeciwną, a na dalszymetapie doświadczenia seksualne. Informacje te krystalizują się w postaci śladów pamięciowych i odruchów warunkowych, które są świadomie lub nie, urucha -

miane przy kolejnych zachowaniach (Gapik, 1977).

Na zachowanie seksualne wpływ mają również te cechy osobowości, które powstały w sytuacjach nieseksualnych np. lęk w kontaktach z ludźmi (Gapik, 1977).

1. . Rola czynników sytuacyjnych w zachowaniu seksualnym

Czynniki sytuacyjne to inaczej pewne charakterystyczne bodźce, również w postaci znaczących osób i przedmiotów, oddziałujących na jednostkę w danej chwili (Lewicki, 1969, za: Gapik, 1977). Analizując wpływ sytuacji na zachowanie seksualne wyróżnia się trzy grupy czynników:

S - aktualnie działający bodziec;

A (antecedenty) - pozostałości po uprzednich, nie tylko seksualnych sytuacjach np. powstała znacznie wcześniej złość, może zakłócać przebieg zachowań seksualnych;

W - bodźce wewnętrzne, somatyczne, w postaci jakiejś dolegliwości, ograniczającej aktywność seksualną (Gapik, 1977).

Zachowanie człowieka jest kształtowane poprzez sytuacje trudne intelektualnie bądź emocjonalnie. Sytuacja trudna intelektualnie to sytuacja, w której przed człowiekiem pojawiają nowe nieznane dotąd zadania. Natomiast sytuacja trudna emocjonalnie to sytuacja, która rodzi napięcie emocjonalne i można wyróżnić cztery jej rodzaje, również w aspekcie funkcjonowania seksualnego:

1. Deprywacja seksualna - sytuacja, która uniemożliwia zaspokojenie potrzeby seksualnej, na skutek przewlekłego braku partnera, spowodowanego bądź to okolicznościami obiektywnymi, bądź brakiem umiejętności w nawiązywaniu kontaktów. Osoby żyjące przez dłuższy czas w środowisku zamkniętym, pozbawione możliwości realizowania potrzeby seksualnej zgodnie z własnymi upodobaniami heteroseksualnymi, mogą podejmować kontakty homoseksualne (Gapik, 1977).

2. Frustracja seksualna - sytuacja, w której nagle pojawia się przeszkoda na drodze do osiągnięcia satysfakcji seksualnej. Na skutek pewnych czynników

podjęte zachowanie seksualne zostaje nagle przerwane (Gapik, 1977).

3. Zagrożenie seksualne - rodzi się na skutek subiektywnej interpretacji sytuacji, jako zagrażającej. Poczucie zagrożenia związane z lękiem przed ośmieszeniem w sytuacjach seksualnych, ze wstydem i zbyt krytyczną oceną własnego wyglądu itp. W rzeczywistości sytuacja interpretowana jako zagrażająca może być obiektywnie pozbawiona tego elementu (Gapik, 1977).

Wyróżniane jest jeszcze zjawisko konfliktu motywacyjnego (Reykowski, 1966, za: Gapik, 1977). Konflikt ten powstaje w sytuacji istnienia na przykład dwóch potrzeb, których jednoczesne zaspokojenie jest niemożliwe (Gapik, 1977).

Pojawia się niekiedy zjawisko dysonansu poznawczego spowodowane niezgodnością między oczekiwaniami jednostki, a właściwościami sytuacji (Festinger, 1975, za: Gapik, 1977). Może to powodować próby dostosowania się do tejże sytuacji lub też próby jej przekształcenia, bądź w innych przypadkach powstanie zaburzeń w zachowaniu jednostki (Sears, 1944, Rosenzweig, 1944, za: Gapik,1977).

Istnieje spore, indywidualne zróżnicowanie w wymaganiach co do sytuacji seksualnej. Zależy w dużej mierze od siły potrzeby seksualnej, cech osobowości, od wieku, a co się z tym wiąże od nabytego doświadczenia (Gapik, 1977).

2. . Formy zachowań seksualnych

Zachowania seksualne można podzielić na zachowania społeczne, czyli takie które realizowane są z partnerem seksualnym, a także te które realizowane są bez partnera, tak zwane zachowania autoseksualne (Gapik, 1977).

Wśród zachowań społecznych wyróżnia się interakcje i jednostronne zachowania seksualne. Interakcja to obustronnie zależny układ partnerski, polegający na wzajemnym wzmacnianiu reakcji seksualnych, a także na dążeniu to tego samego celu, w postaci na przykład pożądanego przez obie

strony stosunku seksualnego. Natomiast w jednostronnych zachowaniach seksualnych na przykład w sytuacji wymuszania na kimś stosunku seksual -

nego, jedna z osób nie odwzajemnia tychże zachowań, które w tym układzie realizowane są przez jej partnera (Gapik, 1977).

Zachowania, w których osiąga się satysfakcję seksualną bez udziału partnera to zachowania autoseksualne, do nich zalicza się wszelkie rodzaje masturbacji. Obecnie jedynie interakcyjne, heteroseksualne zachowania w małżeństwie są w pełni aprobowane przez ogół społeczeństwa. Pozostałe formy zachowania spotykają się często z niechęcią, a nawet z jawną wrogością. W związku z tym swobodne zaspokajanie potrzeby odbywać się może jedynie na bardzo małym obszarze (Gapik, 1977).

3. . Zachowanie seksualne w aspekcie normy i patologii

Pojęcie normy zwłaszcza odnośnie życia seksualnego przysparza niejednokrotnie spore trudności. Część badaczy zresztą kwestionuje sens wytyczania jakichkolwiek norm w przypadku zachowania seksualnego, tłumacząc, iż pojęcie „ normalne” jest pojęciem abstrakcyjnym, skupiając się raczej na problematyce tolerancji i wolności (Imieliński, 1992). Wytyczanie granic normy jest o tyle trudniejsze, iż kontakty seksualne w aspekcie cielesnym z reguły są podobne u większości osób. Bardzo zróżnicowane są za to przeżycia emocjonalne i kontekst sytuacyjny kontaktów seksualnych. A zatem jeżeli funkcjonowanie seksualne człowieka nie wykazuje jakiś bardzo wyraźnych zmian patologicznych, to nie biorąc pod uwagę przebiegu procesów emocjonalnych, seksualnych oraz wielu innych czynników, bardzo trudno wytyczyć granicę między normą a patologią (Imieliński, 1992).

Obecnie punktem odniesienia dla obecności normy lub patologii jest całościowo funkcjonujący układ partnerski. Dlatego wszelkie czynniki zakłócające i powodujące dysharmonię między dwojgiem ludzi są uznawane za czynniki chorobotwórcze. Natomiast wiele czynników chorobotwórczych w aspekcie indywidualnym, w odpowiednim układzie partnerskim może zyskać inny wymiar, stając się elementem spajającym i podtrzymującym dany układ (Imielinski, 1992). W takim ujęciu dwie osoby z uzupełniającą się dewiacją

seksualną mogą stworzyć dobrze funkcjonujący seksualnie związek i nie będzie on uznawany za patologię. Podobnie udany związek może stworzyć osoba pozbawiana skłonności dewiacyjnych, ale akceptująca je u swego partnera (Imieliński, 1992). Dopiero gdy w związku jedna z osób nie akceptuje dewiacyjnych zachowań drugiej, można mówić o patologii. Często o zakwalifikowaniu danych zachowań do normy, dewiacji lub patologii decyduje kontekst sytuacyjny. Wyłączne posługiwanie się stymulatorami w postaci na przykład wibratora u osób niepełnosprawnych może być uznane za normę, natomiast u ludzi zdrowych i sprawnych fizycznie zaliczane może być do dewiacji (Imieliński, 1992).

Pojęcie normy i patologii rozważa się również w aspekcie osobowości człowieka. Ocenia się stopień dojrzałości poszczególnych elementów osobowości, a także stopień rozbieżności w ich rozwoju, które to czynniki mają znaczenie dla rozpoznania zaburzeń w seksualności człowieka. Wyznacznikiem normy może być również sposób kształtowania się aktywności seksualnej na tle pozostałych sfer życia (Imieliński, 1992). Podaje on sześć wyznaczników normy medycznej zachowania seksualnego:

1) różnica płci, 2) dojrzałość, 3) obustronna akceptacja, 4) dążenie do obustronnej rozkoszy, 5) nieszkodzenie zdrowiu, 6) nieszkodzenie społeczeństwu.

Zgodnie z tymi założeniami na przykład homoseksualizm narusza przyjęte wyznaczniki normy medycznej, w postaci nie spełnienia kryterium różnicy płci. Jednakże posługując się koncepcją układu partnerskiego dobrze funkcjonujący związek homoseksualny stanowi normę (Imieliński, 1992). Właściwości normy medycznej nie narusza homoseksualista, który w pełni akceptuje swoje skłonności, nie cierpi z powodu swojej odmienności, sprawnie funkcjonuje w społeczeństwie. Osoba, która nie potrafi pogodzić się i zaakceptować preferowanymi przez siebie skłonności, jest traktowana w kategoriach patologii (Imieliński, 1992). Sprawa staje się tym trudniejsza, iż osoba z dewiacją ma zawężoną możliwość wyboru odpowiedniego partnera, by w sposób satysfakcjonujący zaspokoić swoją potrzebę seksualną. Brak tolerancji wspołeczeństwie i dezaprobata odmiennych form realizacji potrzeby seksualnej, bardzo utrudnia życie takich osób w społeczeństwie. Może to prowadzić do

zaburzeń w przystosowaniu w postaci samobójstw, nerwic, czy przestępstw seksualnych (Imieliński, 1992).

ROZDZIAŁ V. HOMOSEKSUALIZM I JEGO CHARAKTERYSTYKA

Homoseksualizm charakteryzuje się tym, iż potrzeba seksualna skierowana jest do osób tej samej płci, bądź w przypadku biseksualizmu istnieje preferencja osób obojga płci. Decydujące znaczenie ma tutaj kierunek odczuć, a nie rodzaj stosowanych praktyk (Imieliński, 1986). Oznacza to, iż prócz zainteresowania odmiennym obiektem, wzory zachowań homoseksualistów są takie same jak wzory osób heteroseksualnych. Nie mają oni tylko możliwości zapłodnienia i posiadania dzieci w takim układzie partnerskim ( Imieliński, 1986).

1. Klasyfikacja homoseksualizmu

Homoseksualizm nie jest chorobą, z punktu widzenia klinicznego. Jest wiele osób zadowolonych i akceptujących swoje odmienne skłonności. Tworzą skupiska podobnych sobie osób, żyją w związkach partnerskich, śmiało i otwarcie przyznając się do swoich preferencji (Imieliński, 1986).

Istnieje też druga grupa osób, która nie potrafi pogodzić się ze swoimi skłonnościami, zwłaszcza wobec heteroseksualnej większości i pewnych obyczajowych norm narzucanych przez ogół społeczeństwa. Lękają się kompromitacji i odrzucenia, czują strach przed samotnością, w związku z tym ukrywają swoje skłonności. Mając poczucie krzywdy, pragną przestrzegać zasad narzucanych przez społeczeństwo, a z drugiej strony odczuwają potrzebę seksualną i satysfakcje po jej zaspokojeniu. Tak może zrodzić się depresja lub nerwica, a w konsekwencji takie osoby wymagają pomocy i leczenia w klinikach seksuologicznych (Imieliński, 1986). Homoseksualizm obejmuje zarówno jawne zachowania homoseksualne jak i fizyczne kontakty homoseksualne.

Wyróżnić można tak zwany homoseksualizm właściwy, który charakteryzuje się tym, iż preferowanie osób tej samej płci jest tendencjastałą, przejawiającą się również poprzez fantazje seksualne i treść marzeń sennych.

Innym określeniem tego rodzaju homoseksualizmu jest homoseksualizm chro -

niczny (przewlekły). Dotyczy on osób, które mimo możliwości wyboru zdecydowanie preferują kontakty homoseksualne. Obejmuje on również takie osoby, które z powodu stałego pozbawienia kontaktów heteroseksualnych, chcąc podtrzymywać kontakty seksualne w ogóle, godząc się na przymusowy homoseksualizm ( Imieliński i Dulko, 1988).

Od homoseksualizmu przewlekłego należy odróżnić homoseksualizm przejściowy, inaczej sytuacyjny. Osoby na ogół heteroseksualne podejmujące okresowo przez jakiś określony czas kontakty homoseksualne, to homoseksualiści przejściowi (Imieliński i Dulko,1988). Ten rodzaj homoseksualizmu praktykowany jest w sytuacji, gdy istnieją pewne przeszkody utrudniające podjęcie kontaktów heteroseksualnych. Osoby takie w późniejszym czasie na ogół podejmują kontakty z płcią odmienną (Imieliński i Dulko, 1988).

K. Imieliński (1986) podaje klasyfikacje homoseksualizmu Bräutigama (1967), który podzielił homoseksualizm na cztery grupy:

1. Pseudohomoseksualizm obejmujący praktyki homoseksualne nie wynikające z motywacji homoseksualnej, ale na przykład z powodów materialnych.

2. Homoseksualizm rozwojowy wynikający z zalegania jakiejś dziecięcej fazy rozwojowej popędu seksualnego.

3. Homoseksualizm wynikający z zahamowań psychicznych, będących wyrazem na przykład nerwicy, obejmujący lęki przed płcią przeciwną. Inaczej homoseksualizm zastępczy.

4. Homoseksualizm właściwy, uwarunkowany skłonnościami homoseksualnymi, przejawiający się w jawnych zachowaniach, marzeniach i wyobrażeniach.

Prostszą klasyfikacją jest podział homoseksualistów tylko na dwie grupy:

1. Pierwotną obejmującą homoseksualistów, u których nie spotyka się wyobrażeń ani marzeń sennych o treści heteroseksualnej. Nie ma tutaj prób podejmowania kontaktów seksualnych z płcią przeciwną. Jest to inaczej homoseksualizm właściwy, uwarunkowany silnymi skłonnościami.

2. Wtórną, która jest bardzo różnorodna, albowiem zalicza się do niej wszelakie postaci homoseksualizmu, mające zróżnicowaną genezę powstania i charakteryzujące się różnymi formami ekspresji (Feldman i Mac Culloch 1971, za: Imieliński, 1986).

W klinikach seksuologicznych leczeniu poddaje się osoby, u których homoseksualizm wykazuje cechy zachowania zastępczego i jest oparty na zahamowaniach i lękach przed płcią przeciwną (Imieliński, 1986).

1. Geneza homoseksualizmu

Jest dosyć sporo, bardzo różnych teorii zajmujących się zagadnieniem genezy homoseksualizmu. Istnieje hipoteza czynników biologicznych opartych na niezaprzeczalnym fakcie, iż homoseksualizm występuje we wszystkich krajach, obejmując od 2 - 4 % populacji. Jest to pewna stałość, która zdaniem niektórych naukowców potwierdza biologiczne uwarunkowanie homoseksualizmu (Imieliński, 1986). Eksperymenty na zwierzętach wskazują na to, iż zaburzenia funkcji hormonalnych w życiu płodowym mogą wpływać na ośrodki seksualne centralnego systemu nerwowego. Wskazuje się na to, iż zaburzenia te mogą powodować niezróżnicowanie płciowe płodu, co ma swoje konsekwencje dla dalszego rozwoju, również w postaci braku skłonności do podejmowania trwałej identyfikacji płciowej. Przypuszcza się więc, iż osoba taka byłaby bardziej podatna na wpływy środowiskowe. W tej teorii zarówno czynnik biologiczny jak i środowiskowy miałby wpływ na powstanie homoseksualizmu (Imieliński i Dulko, 1988).

Wielu naukowców twierdzi, iż istnieje spora grupa osób, których homoseksualizm został uwarunkowany pewnymi specyficznymi oddziaływaniami o charakterze społeczno - środowiskowym. Rozwojowi tendencji homoseksualnych sprzyjać może społeczna moda na bycie homoseksualistą, brak przez dłuższy czas możliwości podjęcia kontaktów heteroseksualnych, a także spore zmiany w zakresie społecznych ról męskiej i kobiecej (Imieliński i Dulko, 1988). Za środowiskowo - społeczne przyczyny powstania homoseksualizmu uznaje się fakt, iż w okresie poprzedzającym dojrzewanie, mogą zadziałać pewne określone czynniki na potrzebę seksualną w postaci ura-

zów psychicznych na tle seksualnym. Potrzeba seksualna u młodego człowieka jeszcze nie jest w pełni wykształcona i ukierunkowana na płeć przeciwną, a odatkowym bodźcem może stać się rozwinięte w tym czasie emocjonalne

zainteresowanie osobami tej samej płci (Imieliński, 1986). Jeżeli na tym etapie, czyli w okresie nie skonkretyzowania potrzeby seksualnej, nastąpi uwiedzenie homoseksualne, które zostanie skojarzone z przyjemnością, to może to sprzyjać kontaktom z osobami tej samej płci. Zaczyna kształtować się sposób, zwłaszcza przy dalszych wzmocnieniach pozytywnych, uzyskiwania satysfakcji (Gapik, 1977).

Z punktu widzenia psychoanalizy źródło homoseksualizmu należy upatrywać w szczególnej więzi rodzinnej. Tłumaczy się to przetrwaniem do wieku dojrzałego zbyt silnych emocji, zarówno pozytywnych i negatywnych, które wzbudzili rodzice (Allen, 1969, za: Bilkiewicz, Imieliński, 1978). Homoseksualizm męski w związku z tym powstaje na skutek wrogości lub nadmiernego umiłowania matki, wrogości lub umiłowania niedostatecznie męskiego ojca. Homoseksualizm kobiecy natomiast powstaje zgodnie z tą teorią w wyniku wrogości lub nadmiernego umiłowania ojca, wrogości lub umiłowania niedostatecznie kobiecej matki (Allen, 1969 za: Bilikiewicz, Imieliński, 1978). Homoseksualni mężczyźni twierdzą, iż jako dzieci byli mocno związani z nadmiernie opiekuńczą matką, natomiast ojca często odbierali jako osobę wrogą i niedostępną. Tego typu zjawiska występowały już we wczesnym dzieciństwie, na dalszym etapie były wzmacniane kolejnymi zachowaniami rodziców. Brak identyfikacji z ojcem i utożsamianie się z matką, powodowało, iż synowie wybierali partnera, którego wybrałaby matka, a więc mężczyznę. Przyjmuje się, iż zbliżony mechanizm występuje w tworzeniu się homoseksualnych tendencji u kobiet (Szczerba, 1991).

Badacze analizując związki homoseksualistów męskich z matkami nie są zgodni w poglądach. Jedni twierdzą, iż homoseksualizm jest skutkiem silnej więzi z matką, a inni, że jej przyczyną (Imieliński i Dulko, 1988).

L. Gapik (1994) twierdzi, iż decydującym elementem w rozwoju preferencji seksualnych jest właśnie czynnik społeczno - psychologiczny. Człowiek rodzi się wprawdzie z jakimiś predyspozycjami biologicznymi, ale w zależności od tego jak będzie wyglądało jego dalsze życie, stanie się heteroseksualistą, homo -

seksualistą, bądź biseksualistą. Istnieje pewien rodzaj potencjału seksualnego, ale największe znaczenie według L. Gapika (1994), podobnie jak w wielu innych koncepcjach, mają pierwsze lata życia.

Prób tłumaczenia homoseksualizmu jest wiele, ale jak do tej pory żadna hipoteza nie została w pełni potwierdzona i udokumentowana.

2. Osobowość homoseksualistów

Osobowość homoseksualistów podobnie jak heteroseksualistów jest tak bardzo różnorodna i bogata, iż nie możliwością jest stworzenie klasyfikacji. Można jedynie dostrzec, iż częściej występują określone właściwości z pewnymi typami homoseksualizmu, ale i tak każde zaszeregowanie obejmuje jeden z licznych wariantów osobowości (Schnabl, 1974, za: Imieliński, 1986). Wielu badaczy stwierdza, chociaż tylko na podstawie wyselekcjonowanych grupach w klinikach, iż homoseksualiści są pobudliwsi, bardziej nastrojowi, sugestywniejsi od reszty populacji, łatwiej rozwijają się u nich reakcje histeryczne i hipochondryczne ( Imieliński, 1986).

Zwraca się uwagę, iż cechami często spotykanymi u homoseksualistów są zdolności artystyczne, a także zainteresowanie i spora wrażliwość na sztukę i kulturę. Wyraża się to często w zbyt wyolbrzymionych i przejaskrawionych reakcjach na estetykę (Imieliński i Dulko, 1988). Część badaczy twierdzi, iż może to być wynikiem niespełnienia się w roli ojca, lub też stanowić rodzaj szczególnej obrony przed zagrażającym i dyskryminującym światem (Imieliński, 1986). Przypuszcza się też, iż fascynacja światem piękna, muzyki, sztuki nadaje większy sens życiu homoseksualistów zwłaszcza, że z upływem czasu towarzyszy im coraz większa wizja i poczucie osamotnienia.

Okazuje się też, iż pewna część homoseksualistów w trakcie stosunków płciowych wybiera rolę męską, inni natomiast preferują role kobiecą, lub tez są tacy, którzy podejmują na zmianę raz kobiecą raz męską rolę. Osoby z typem kobiecego homoseksualizmu różnią się od przeciętnych mężczyzn w zakresie reakcji seksualnych. Charakteryzuje ich też, znamienna bardziej dla kobiet ekspresja emocjonalna w różnych sferach życia. Obraz kliniczny tego homoseksualizmu czasami podobny jest do klinicznego obrazu transseksuali -

zmu (Imieliński i Dulko, 1988). Natomiast trudny do odróżnienia od heteroseksualnych mężczyzn jest typ męskiego homoseksualisty. Jego zacho -

zachowanie na co dzień nie odbiega od zachowań innych mężczyzn i chociaż preferuje osoby tej samej płci, niekiedy zakłada rodzinę i ma dzieci ( Imieliński i Dulko, 1988).

3. Wybór partnera

Homoseksualiści pod względem wyboru partnera oraz dynamiki przebiegu związków partnerskich nie różnią się od innych osób. Oczywiście odmienny jest tylko obiekt zainteresowań, na który ukierunkowana jest potrzeba seksualna, ale wzory zachowań są takie same jak heteroseksualistów (Imieliński, 1992). Również dążą do utworzenia emocjonalnej więzi z partnerem, okazują sobie czułość i miłość, wzajemnie dbają o siebie i mogą popaść w depresję po stracie partnera (Imielinski, 1992). Ze względu na swoje preferencje mają zdecydowanie większe trudności w znalezieniu partnera w społeczeństwie, z którym mogliby stworzyć trwały i harmonijny związek. Podobnie zresztą jak u heteroseksualistów, z jedna osobą chcieliby nawiązać bardziej trwałą więź z inną jedynie przelotny romans.

Porównując mężczyźni zarówno hetero jak i homoseksualni mają tendencję do częstej zmiany partnera seksualnego, natomiast kobiety są bardziej stałe D. M. Buss (1996) przytacza badania Saghira I Robins (1973), w których stwierdzono, iż 94% gejów miało w życiu ponad piętnastu partnerów, natomiast tylko 15% lesbijek dorównywało im w tym względzie. Wspomina również o badaniach Kinseya, które przeprowadzone w jednym z miast amerykańskich w latach osiemdziesiątych, wykazały, iż prawie połowa gejów miała w życiu około pięćset, przygodnych partnerów seksualnych. Zarówno heteroseksualnych jak i homoseksualnych mężczyzn charakteryzuje dążność do seksualnej różnorodności, natomiast lesbijki podobnie jak podobnie jak kobiety heteroseksualne preferują związki nieliczne i trwałe.

Układy partnerskie o charakterze homoseksualnym są mniej trwałe od układów heteroseksualnych. Wpływa na to wiele czynników, między innymi brak tutaj presji społecznej, która sprzyja trwałości związków heteroseksualnych. To znaczy, że społeczeństwo kładzie nacisk na trwałość rodziny, zwłaszcza

tam, gdzie pojawiły się dzieci, a brak jest tego typu nacisków w odniesieniu do par homoseksualnych. Nadal pomimo wielu zmian nie ma możliwości prawnego usankcjonowania homoseksualnego związku. Związki homoseksualne w dalszym ciągu spotykają się z negatywną reakcja otoczenia, a w związku z tym pary takie zmuszane są do skrywania swoich skłonności. Nie mogą posiadać dzieci, nie mogą założyć rodziny, a to wszystko może nie sprzyjać długotrwałemu utrzymywaniu więzi partnerskiej (Imieliński, 1992).

Z wiekiem narasta widmo osamotnienia u homoseksualistów. Z upływem lat coraz trudniej homoseksualistom znaleźć partnera,

4. Homoseksualizm kobiecy.

O homoseksualizmie kobiet, inaczej miłości lesbijskiej mamy zdecydowanie mniej danych niż o homoseksualizmie męskim. Do niedawna panował pogląd, który obecnie zaczyna ulegać zmianie, iż homoseksualizm jest dewiacją pojawiającą się częściej u mężczyzn niż u kobiet (Szczerba, 1991). Według L. Gapika (1994) ilość homoseksualnych kobiet i mężczyzn jest taka sama, około 4%. Mowa tutaj o zdeklarowanych homoseksualistkach, które zainteresowane są wyłącznie własną płcią, a z mężczyznami mogą utrzymywać wyłącznie relacje koleżeńskie. L. Gapik (1994) twierdzi, iż istnieje też około 8 - 10 % kobiet, które wykazują okazjonalnie erotyczne zainteresowanie innymi kobietami, równocześnie preferując mężczyzn. W tym znaczeniu osób biseksualnych jest dosyć sporo, choć nie zawsze świadomych swojej dwojakiej preferencji.

L. Gapik (1994) przytacza wnioski z badań Kinseya przeprowadzonych na populacji kobiet amerykańskich i stwierdził, iż 17% kobiet do 30 roku życia, a 19% kobiet do 40 roku życia przeżyło orgazm z kobietą, a ponad 20% kobiet w swoim życiu w ogóle doświadczyło orgazmu z kobietą. L. Gapik (1994) jednak zastrzega, iż należy wziąć pod uwagę fakt, iż badania te dotyczą jedynie kobiet, które doświadczyły orgazmu, a istnieje też spora liczba kobiet,

które mają problemy z orgazmem (około 40% heteroseksualnych kobiet). Homoseksualizm kobiet jest bardziej skryty i intymny, mniej wyrazisty niż u

mężczyzn. Nie budzi też takiej sensacji i sprzeciwów społeczeństwa. Wiąże się to z tym, iż kobietom pozwala się na większą zażyłość i bliskość fizyczną. Publiczne pocałunki i uściski są powszechnie akceptowaną formą wyrażania kobiecej przyjaźni. W wielu społecznościach kobiety mogą żyć w jawnych związkach homoseksualnych i jest to akceptowane. Nawet jeżeli posuwają się do pewnych skrajności w swoim zachowaniu w postaci na przykład podkreślania swojej odmienności męskim ubiorem, czy męskim zachowaniem, to raczej są traktowane pobłażliwie. Analogiczna sytuacja w przypadku mężczyzn może wywoływać agresję ( From, 1997). W związkach lesbijskich jest większa wrażliwość i zrozumienie dla potrzeb zarówno psychicznych jak i fizycznych partnerki. Otacza się partnerkę dużą czułością, a na podstawie znajomości psychiki kobiecej przez kobietę, istnieje możliwość spowodowania u niej większej satysfakcji emocjonalnej, a zatem i seksualnej (Imieliński, 1992). Okazuje się zresztą, iż kontakty homoseksualne zaraz po masturbacji są najłatwiejszym sposobem uzyskania satysfakcji przez kobietę. Większość kobiet twierdzi, iż orgazm z drugą kobietą jest pełniejszy, bardziej odreagowujący (Gapik, 1994). Okazuje się też, jak twierdzi L. Gapik (1994), iż część kobiet nie dąży do orgazmu, a uzyskując satysfakcję całym ciałem, zadawalają się niekiedy samymi pieszczotami.

Naturalna bliskość między kobietami jest znacznie większa niż pomiędzy mężczyznami. Wynika to z faktu, iż pierwsze przeżycia emocjonalno-fizyczne na ogół doświadczane są z matką. Z tych przeżyć u mężczyzn pozostaje czułość, którą mogą przenieść na inna kobietę, kobiety zaś bliskość z matką przekładają na bliskość z mężczyzną, posiadając równocześnie łatwość nawiązywania kontaktu fizycznego z innymi kobietami (Gapik, 1994).

Należy jeszcze wspomnieć, iż w grupie homoseksualnych kobiet, ze względu na rodzaj stosowanych technik, zagrożenie chorobą AIDS jest najmniejsze (Gapik, 1994).

5. Stosunek społeczeństwa do homoseksualizmu.

W historii ludzkości, na przestrzeni wieków rodziło się wiele różnych i sprzecznych postaw wobec homoseksualizmu, od gloryfikacji i czci, poprzez potępienie i uznanie go za grzech śmiertelny.

Największą kulturową rolę homoseksualizm odegrał w kulturze greckiej, stając się jej ważną częścią. Pojawiał się w sferze artystycznej, politycznej i religijnej, współbrzmiał z heteroseksualizmem, a jego zwolennicy wiedli prym w życiu ogólno społecznym. Dużym powodzeniem cieszyła się pederastia, traktowana nie w kategoriach przestępstwa ale jako moralny obowiązek. Miała ona swe podstawy między innymi w poglądach pradawnych Greków, w wyobrażeniach religijnych, a także nigdzie indziej niespotykany aspekt wojskowy (Imieliński, 1992). Motywy homoseksualizmu, a także biseksualizmu można zauważyć w mitologii greckiej poprzez Apolla, boga światła i słońca, który miał szerokie upodobania, a w tym również do młodych mężczyzn (Imieliński, 1992). Idąc dalej tropem mitologii greckiej pierwszym homoseksualistą, który uczył mężczyzn kochać chłopców był Orfeusz. Natomiast Zeus uznawany jest za pierwowzór pederasty ( Imieliński, 1992).

Nie sposób nie wspomnieć tutaj Platona, który głosił pogląd, iż miłość homoseksualna rozpoczyna proces uduchowienia miłości, miłości w ogóle. A zatem homoseksualizm w ujęciu Platona nabiera rangi metafizycznej. W jego rozważaniach nie pojawia się pojęcie różnicy płci, stanowiącego warunek dla powstania głębszych uczuć i odbywania kontaktów seksualnych. W związku z tym mogły się one odbywać między kobietą i mężczyzną, miedzy dwiema kobietami lub dwoma mężczyznami ( Imieliński, 1992).

W starożytnych Chinach był rozpowszechniony pogląd, iż homoseksualizm jest znacznie mniej szkodliwy społecznie niż rozpusta. W niektórych okresach podobnie jak w Grecji, praktykowanie pederastii było dość popularne, wręcz należało do dobrego tonu (Imieliński, 1992). W Japonii natomiast rozpowszechnione były homoseksualne domy publiczne, a w roli tradycyjnych gejsz występowali chłopcy ( Imieliński, 1992).

W kulturze chrześcijańskiej homoseksualizm był absolutnie potępiany. Homoseksualizm męski uznawany był za grzech przeciwko naturze ludzkiej,

traktowany jako swoista herezja, a także występek przeciw państwu. Mężczyzna nie mógł bowiem pełnić funkcji przedłużania gatunku. Do miłości lesbijskiej natomiast odnoszono się znacznie łagodniej, pojmowano ją „tylko” jako nieczystość, nie była też karana (Imieliński, 1992). Szczególnie w okresie średniowiecza wiele czynności seksualnych, a zwłaszcza homoseksualizm, poddane zostały surowej ocenie moralnej, uznającej je za nieczyste, mogące spowodować ciężkie choroby. Za tego typu praktyki groziły tortury lub kara śmierci. Skrajnie negatywistyczna postawa do homoseksualizmu sprawiła, iż był on karany w niektórych krajach aż do lat sześćdziesiątych dziewiętnastego wieku (Imieliński, 1992). Spory sprzeciw niektórych społeczeństw przeciwko zniesieniu karalności homoseksualizmu tłumaczony był tym, iż praktykowanie go ogranicza liczbę urodzeń (Imieliński, 1992).

Obecnie we współczesnym świecie sytuacja nieco się zmienia, powoli rodzi się w społeczeństwie większa liberalizacja poglądów. Przede wszystkim nastąpiła ogromna zmiana w kodeksie karnym, również polskim, gdzie w równym stopniu traktuje się stosunki heteroseksualne i homoseksualne (Lernell, 1980). Wszelkie przejawy seksualności człowieka są dozwolone, ale pod warunkiem, że nie wykraczają poza przyjęte prawo, nie krzywdzą i nie są praktykowane wbrew swobodzie i wolności innych osób (Imieliński i Dulko, 1988). Zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych homoseksualiści jawnie deklarują swoją orientację, tworząc mniejszości seksualne, wysuwając postulaty w kierunku legalizacji i uznania związków, a także adopcji dzieci. W 1993 roku w Norwegii związek homoseksualny otrzymał status małżeństwa, natomiast w New Jersey w 1997 roku pary homoseksualne otrzymały prawo legalnej adopcji dzieci. Sąd Najwyższy w Kanadzie w 1999 roku wydał orzeczenie, o prawie homoseksualisty do alimentów od partnera, z którym wcześniej dzielił majątek (Pietkiewicz, 2000). W wielu krajach istnieją kluby homoseksualistów, wydawane są czasopisma, organizowane są zjazdy i parady homoseksualne (Imieliński i Dulko, 1988).

Nowoczesne podejście do homoseksualizmu oraz małżeńskich związków homoseksualnych wyraża Kościół holenderski, chociaż jest on nadal odosob - niony w swoich poglądach ( Imieliński, 1992). Stanowisko jakie przyjmuje opiera się przede wszystkim na wynikach badań naukowych, a także na dą -

żeniu do uznania przez społeczeństwo związku homoseksualnego. Chodzi tutaj o pobłogosławienie pragnienia stworzenia trwałej więzi między dwojgiem ludzi, opartej na miłości i przyjaźni, a nie o sakrament małżeństwa ( Imieliński, 1992).

Pomimo wielu pozytywnych zmian, jakie nastąpiły na świecie, nadal w niektórych społecznościach, również w naszej polskiej, rozpowszechnione są niewłaściwe poglądy na temat homoseksualizmu. Opierają się one przede wszystkim na braku wiedzy, utartych schematach i stereotypach, tworząc postawy dyskryminujące i potępiające homoseksualizm. Presja otoczenia społecznego może być nadal na tyle silna, iż osoba o skłonnościach homoseksualnych prowadząc sama z sobą wewnętrzną walkę, może popadać w coraz większy konflikt z otoczeniem, doprowadzając nawet do podjęcia prób samobójczych (Imieliński i Dulko, 1988 ). Mniej lub bardziej restrykcyjne nastawienie społeczeństwa do homoseksualizmu nie wywiera wpływu na ilość osobników z homoseksualnymi tendencjami. Może jedynie wpływać na jakość i komfort ich życia (Imieliński, 1986). Wafelbakker (1974, za: Imieliński, 1986) podaje przykład badań przeprowadzonych w Holandii przez Meilof - oonk (1969), z których wynika, iż 70% badanych mających ponad 21 lat charakteryzuje wewnętrzna, emocjonalna awersja wobec homoseksualizmu, jednakże około 60% wykazuje postawy tolerancyjne, uważając, że homoseksualiści powinni mieć zapewnione ludzkie warunki egzystencji. Okazuje się też, że stopień tolerancji jest wyższy u młodych ludzi mieszkających m mieście i nie związanych przynależnością do określonej religii (Imieliński , 1986).

ROZDZIAŁ VI. METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH

6.1. Problemy badawcze i hipotezy badawcze

W pracy naukowej pojęcie problemu najprościej rozumiane jest, jako pewne pytanie, na które badacz szuka odpowiedzi (Brzeziński, 1977).

Głównym problem niniejszej pracy jest zbadanie zależności pomiędzy potrzebą seksualną a formami jej realizacji. Do takiego ujęcia problemu przyczyniły się rozważania dotyczące zachowań seksualnych (Gapik, 1977), które są wynikiem istnienia potrzeby seksualnej. Zachowania seksualne mogą mieć charakter społeczny, czyli będą się odbywać z udziałem partnera, a także mogą mieć postać zachowań autoseksualnych, realizowanych bez partnera.

Spodziewano się, iż zaznaczone zostaną pewne zależności pomiędzy kierunkiem, dynamiką i siłą potrzeby seksualnej, a także między formami jej realizacji w postaci preferowanych form kontaktu. W konstruowaniu problemów i hipotez brano również pod uwagę płeć osób badanych.

W związku z powyższym, ponieważ oba elementy - potrzeba seksualna i formy jej realizacji są bardzo szerokimi pojęciami, w celu postawienia problemów i hipotez badawczych podjęto próbę ich uszczegółowienia.

Na podstawie powyższych rozważań sformułowano następujące problemy i hipotezy badawcze:

Problem I:

Czy, a jeśli tak, to na czym polega zależność pomiędzy siłą potrzeby seksualnej a formami jej realizacji u osób heteroseksualnych ?

W odpowiedzi na powyższy problem sformułowano hipotezę teoretyczną stanowiącą, iż:

Hipoteza I:

Istnieje zależność pomiędzy siłą potrzeby seksualnej a formami jej realizacji u osób heteroseksualnych.

Badająca założyła, iż deklarowany stopień siły potrzeby seksualnej, a zatem jej natężenia będzie wpływać na różnorodność form jej realizacji.

Problem I_A:

Czy, a jeśli tak, to na czym polega zależność pomiędzy siłą potrzeby seksualnej a formami jej realizacji u osób homoseksualnych ?

W odpowiedzi na powyższy problem sformułowano następującą hipotezę teoretyczną:

Hipoteza I_A:

Istnieje zależność pomiędzy siłą potrzeby seksualnej a formami jej realizacji u osób homoseksualnych.

Uzasadnienie teoretyczne powyższej hipotezy opiera się na tych samych przesłankach, na jakich sformułowano odpowiedz na pytanie pierwsze. Przy czym dotyczy ona osób homoseksualnych.

Problem II:

Czy, a jeśli tak, to na czym polega zależność pomiędzy kierunkiem potrzeby seksualnej a formami jej realizacji?

W odpowiedzi na tak postawiony problem sformułowano hipotezę teoretyczną:

Hipoteza II:

Istnieje zależność pomiędzy kierunkiem potrzeby seksualnej a formami jej realizacji.

Badająca założyła, iż zaistnieje jakaś zależność pomiędzy kierunkiem potrzeby seksualnej a formami jej realizacji. Zastanawiano się, czy orientacja seksualna będzie determinowała przejawy realizacji potrzeby seksualnej zarówno u kobiet jak i u mężczyzn.

Problem III:

Czy istnieje zależność pomiędzy płcią a preferowanymi formami kontaktu w realizacji potrzeby seksualnej u osób heteroseksualnych ?

Odpowiedzią była hipoteza teoretyczna:

Hipoteza III:

Istnieje zależność pomiędzy płcią a preferowanymi formami kontaktu w realizacji potrzeby seksualnej u osób heteroseksualnych.

Stawiając taką hipotezę teoretyczną, opierano się na rozważaniach T. Bilikiewicza i K. Imielińskiego (1978), z których wynika, iż formy analne kontaktów są w małym stopniu preferowane przez heteroseksualistów. Na tej podstawie badająca założyła, iż najprawdopodobniej w mniejszym stopniu niż mężczyźni, kobiety będą preferowały kontakty analne. Stwierdzenie to oparto na założeniu o istnieniu większych zahamowań u kobiet.

Problem III_A :

Czy istnieje zależność pomiędzy płcią a preferowanymi formami kontaktu w realizacji potrzeby seksualnej u osób

homoseksualnych?

Analogicznie sformułowano następującą hipotezę:

Hipoteza III_A :

Istnieje zależność pomiędzy płcią a preferowanymi formami kontaktu w realizacji potrzeby seksualnej u osób homoseksualnych.

Zakładano (Bilikiewicz, Imieliński, 1978), iż w grupie homoseksualnych kobiet przede wszystkim będą praktykowane oralne formy kontaktu. Mężczyźni homoseksualni natomiast, w porównaniu do kobiet, w przewadze będą praktykowali analne formy kontaktu.

Problem IV:

Czy, a jeśli tak, to na czym polega zależność pomiędzy siłą potrzeby seksualnej a płcią u osób heteroseksualnych?

W odpowiedzi na tak postawiony problem sformułowano następującą hipotezę teoretyczną:

Hipoteza IV:

Istnieje zależność pomiędzy siłą potrzeby seksualnej a płcią u osób heteroseksualnych ?

Stawiając taką hipotezę opierano się na tym, iż w porównaniu do kobiet, mężczyzn na ogół charakteryzuje większa potencja seksualna, w sensie częstszego dążenia do kontaktów seksualnych (Imieliński, 1986).

Badająca spodziewała się również, iż jeżeli zwłaszcza wśród mężczyzn będzie deklarowana mniejsza częstotliwość kontaktów seksualnych, to jednocześnie wzrośnie deklarowana częstotliwość masturbacji i orgazmów w czasie snu.

Jak pisze L. Gapik (1977), okres największej potencji przypada u mężczyzn w wieku około 28 lat, a u kobiet około 35 roku życia, natomiast badanie obejmowało grupę mężczyzn i kobiet od 20 do 30 lat. Zatem analogicznie deklarowana siła potrzeby u mężczyzn powinna okazać się wy - soka i zdecydowanie wyższa niż u kobiet.

Problem IV_A :

Czy, a jeśli tak, to na czym polega zależność pomiędzy siłą potrzeby seksualnej a płcią u osób homoseksualnych ?

Odpowiedzią była hipoteza teoretyczna:

Hipoteza IV_A :

Istnieje zależność pomiędzy siłą potrzeby seksualnej a płcią u osób homoseksualnych.

Podobnie jak w przypadku hipotezy wcześniejszej, zakładano podobne zależności.

Problem V:

Czy, a jeśli tak, to na czym polega zależność pomiędzy dynamiką potrzeby seksualnej a płcią u osób heteroseksualnych ?

W odpowiedzi na powyższy problem sformułowano hipotezę stanowiąca, iż:

Hipoteza V:

Istnieje zależność pomiędzy dynamiką potrzeby seksualnej a płcią u osób heteroseksualnych.

Sformułowanie powyższej hipotezy zostało uzasadnione tym, iż istnieją różnice w psychofizjologii reakcji seksualnych między kobietami i mężczyznami, a przejawia się ona między innymi w dynamice ich przebiegu (Gapik, 1977).

Jak pisze K. Imieliński (1986), mężczyźni są bardziej pobudliwsi i szybciej doznają orgazmu, natomiast przebieg reakcji seksualnych u kobiet jest wolniejszy, wynika z odrębnej fizjologii, ale także z istnienia większych zahamowań psychicznych. Jednakże należy podkreślić, iż kobiety podczas masturbacji osiągają podobne do mężczyzn, tempo podniecenia seksualnego (Imieliński,1977).

Problem V_A :

Czy, a jeśli tak to na czym polega zależność pomiędzy dynamiką potrzeby seksualnej a płcią u osób homoseksualnych ?

Odpowiedzią na powyższy problem była hipoteza teoretyczna:

Hipoteza V_A :

Istnieje zależność pomiędzy dynamiką potrzeby seksualnej a płcią u osób homoseksualnych.

Podobnie jak w przypadku hipotezy wcześniejszej zakładano, iż wymienione powyżej różnice płciowe, będą elementami różnicującymi dynamikę przebiegu reakcji seksualnych u kobiet i mężczyzn. Na marginesie zastanawiano się, czy owe różnice będą równie wyraźne zaznaczać się w homoseksualizmie. Stwierdzenie to oparto na tym, iż w związkach lesbijskich istnieje większe zrozumienie i wrażliwość na potrzeby psychiczne i fizyczne partnerki, a zatem

rodzi się możliwość większej satysfakcji emocjonalnej i seksualnej (Gapik, 1994). W związku z tym można wysnuć przypuszczenie, iż osiąganie orgazmu z drugą kobietą jest łatwiejsze i szybsze, na skutek odpowiedniejszej stymulacji seksualnej.

Na podstawie powyższych rozważań sformułowano kolejny problem i hipotezę teoretyczną:

Problem VI:

Czy, a jeśli tak to na czym polega zależność pomiędzy kierunkiem a dynamiką potrzeby seksualnej?

Odpowiedzią na powyższy problem było postawienie hipotezy teoretycznej:

Hipoteza VI:

Istnieje zależność pomiędzy kierunkiem a dynamiką potrzeby seksualnej.

Zastanawiano się, czy dynamika potrzeby seksualnej będzie w jakiś sposób

modyfikowana przez jej kierunek.

6.2. Analiza zmiennych.

Zmienne zależne Y

Zmienną zależną Y, w przeprowadzonych badaniach, były formy realizacji potrzeby seksualnej. Rozumiano je dwojako jako: masturbacja, stosunek seksualny, fantazje seksualne - orgazm podczas snu (Problem I-szy Problem I-szy_A, Problem II-gi) a także bardziej szczegółowo w postaci kontaktów analnych, oralnych i genitalnych (Problem III-ci, Problem III-ci_A).

O zmiennej zależnej wnioskowano na podstawie wyników zmodyfikowanej przez badającą metody kwestionariuszowej Mell - Krat.

Zmienne niezależne X istotne dla Y

Zmiennymi niezależnymi X istotnymi dla Y były: heteroseksualizm, homoseksualizm i płeć.

Zmienne pośredniczące

Zmiennymi pośredniczącymi były : siła potrzeby seksualnej definiowana jako potrzeba współżycia (Problem I-szy, Problem I-szy_A) oraz ujmowana w postaci częstotliwości stosunków, częstotliwości masturbacji, orgazmów w czasie snu i fantazjowania w trakcie współżycia seksualnego (Problem IV-ty, Problem VI_A); kierunek potrzeby seksualnej oraz dynamika potrzeby seksualnej (Problem V-ty, Problem V-ty_A, Problem VI). Należy zaznaczyć, iż dynamika potrzeby seksualnej była określana poprzez: zgranie z partnerem w osiąganiu orgazmu, częstotliwością orgazmu w czasie stosunku oraz częstotliwością orgazmu podczas masturbacji.

6.3. Metoda

6.3.1. Charakterystyka osób badanych

Tab. 6.3.1.

ORIENTACJA		HETEROSEKSUALIZM		HOMOSEKSUALIZM
		n=30		n=30
PŁEĆ		kobiety	mężczyźni	kobiety	mężczyźni
		n=15	n=15	n=15	n=15
ŚREDNIA WIEKU		24,4	23,9	24,2	24
(lata)
ILOŚĆ PARTNERÓW
SEKSUALNYCH		2,6	6,7	4,9	9,8
(średnia)
RELIGIJNOŚĆ (%)
- niewierzący		6,6	26,6	13,3	6,6
- wierzący, niepraktykujący		40	46,6	60	80
- wierzący, praktykujący		53,3	26,6	26,6	13,3
ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE(%)
- dom dziecka
- wychowywanie przez inne osoby
- wychowywanie przez matkę					13,3
- wychowywanie przez ojca
- wychowywanie przez obojga rodziców		100	100	100	86,6
MIEJSCE ZAMIESZKANIA (%)
- wieś		6,6	0	0	6,6
- miasto do 20 tys. mieszkańców		0	6,6	6,6	0
- powyżej 20 tys. mieszkańców		20	13,3	6,6	20
- do 100 tys. mieszkańców		6,6	6,6	6,6	20
- powyżej 100 tys. mieszkańców		66,6	73,3	80	53.3

Źródło: opracowanie własne

Badania przeprowadzono miedzy lutym a czerwcem 2001 roku. Udział w badaniu był całkowicie dobrowolny i anonimowy, a w doborze osób do próby kierowano się posiadaną przez nie orientacją seksualną, płcią i wiekiem (20 - 30). Można stwierdzić, iż na tym etapie dobór próby miał charakter doboru kwotowego.

Pod względem religijności, środowiska wychowawczego, miejsca zamieszkania oraz ilości posiadanych partnerów seksualnych dobór próby był przypadkowy. Zakładano, iż zmienne te mogą w jakiś istotny sposób różnicować badaną grupę osób.

13,3% kobiet i 13,3% mężczyzn spośród ankietowanych osób deklarowało biseksualizm z przewagą homoseksualizmu. Przeprowadzając analizę statystyczną zaklasyfikowano te osoby do grupy zdeklarowanych homoseksualistów.

6.3.2. Materiały wykorzystane w badaniu

W przeprowadzonych badaniach wykorzystano zmodyfikowaną metodę kwestionariuszową Skalę Mell - Krat, wersję Zbigniewa Lwa Starowicza z 1970 roku (1985). Służy ona do przeprowadzenia badań potrzeby i reakcji seksualnych.

Wersja Starowicza (1985) dla kobiet obejmuje 20 cech skalowanych od 0 do 4, a wersja dla mężczyzn 13 cech w ten sam sposób skalowanych. Do potrzeb niniejszego badania zmodyfikowana skala Mell - Kratt ma strukturę skal szacunkowych o charakterze ciągłym. Zastosowano skale szacunkowe, by dokonać pomiaru natężenia danej cechy u badanej osoby. Wybrano typ skali ciągły, albowiem badającej zależało na dokładnym zróżnicowaniu badanych grup.

10 - centymetrowe odcinki zostały opisane na dwóch krańcach. Jeden kraniec oznaczał minimalne natężenie badanej cechy równy 0 punktów, a drugi maksymalne równy 100 punktów, czyli była to największa wartość, jaką mogła zaznaczyć na odcinku osoba badana.

W kwestionariuszu prócz skal szacunkowych, zawarto również pytania z

gotowymi odpowiedziami, trzy dla mężczyzn, dwa dla kobiet. Kwestionariusz został podzielony osobno na wersję dla kobiet, która obejmuje 13 cech i na wersję dla mężczyzn, która składa się z 12 badanych cech. Dla obu płci pierwsze 10 cech w kwestionariuszu jest taka sama.

Metoda ta, po treściowej modyfikacji niektórych pytań, posłużyła do badania potrzeby seksualnej i jej realizacji u osób obu płci o orientacji heteroseksualnej i homoseksualnej.

ROZDZIAŁ VII. WYNIKI BADAŃ

7.1. Analiza wyników badań

Statystyki opisowe odpowiedzi osób badanych wyliczono w arkuszu programu Exel. Pozostałe dane i wykresy uzyskane zostały z programu Statistica Pl, wersja 5. Pakietem statystycznym posługiwano się w oparciu o podręcznik.

Wykorzystano Test Studenta do zbadania istotności statystycznej różnic pomiędzy średnimi arytmetycznymi badanych grup. Wyniki analizy przedstawia poniższa tabela.

Tab. 7.1. Istotne statystycznie różnice w odpowiedzi na pytania

			MĘŻCZYŹNI		KOBIETY
Pytania			- heteroseksualni		- heteroseksualne
			- homoseksualni		- homoseksualne
Częstotliwość orgazmu			2,07*
w czasie stosunku
Preferowane oralne			3,26*		3,65***
formy kontaktu
Preferowane analne			2,92**
formy kontaktu

Źródło: opracowanie własne

Wyszczególnione w tabeli istotnie statystycznie różnice, obrazują następujące wykresy:

Wykres 1.

W badanej grupie mężczyzn średnia częstotliwość przeżywanego orgazmu w czasie stosunku seksualnego jest bardzo wysoka i wynosi odpowiednio: dla mężczyzn heteroseksualnych 96,9, a dla mężczyzn homoseksualnych 86,5 na skali szacunkowej od 0 do 100. Przypuszczalnie różnica w wielkości średnich może być spowodowana deklaracją około 26% badanych mężczyzn homoseksualnych, w tym 13,3% biseksualistów z przewagą homoseksualizmu, uprawiania stosunków genitalnych.

Wykres 2.

W badanej grupie mężczyzn średnia na poziomie deklarowanej preferencji oralnej formy kontaktu wyniosła odpowiednio: dla mężczyzn heteroseksualnych 58, a dla mężczyzn homoseksualnych 83,5 na skali szacunkowej od 0 do 100. Jak obrazuje wykres mężczyźni o orientacji heteroseksualnej w znacznie mniejszym stopniu niż homoseksualiści, deklarują preferencje oralnej formy kontaktu na skali szacunkowej od 0 do 100.

Wykres 3.

W badanej grupie kobiet średnia na skali szacunkowej od 0 do 100, deklarowanej oralnej formy kontaktu, wynosi: dla kobiet heteroseksualnych 59,3, a dla homoseksualnych 91,6.

Wykres 4.

W badanej grupie mężczyzn średnia deklarowanej preferencji analnej formy kontaktu wyniosła: dla osób heteroseksualnych 16,4, a dla homoseksualnych 51,1 na skali szacunkowej od 0 do 100.

7.2. Wyniki analiz statystycznych

W celu poszukiwania zależności pomiędzy analizowanymi cechami posłużono się współczynnikiem korelacji prostoliniowej r - Pearsona.

Hipoteza I:

Istnieje zależność pomiędzy siłą potrzeby seksualnej a

formami jej realizacji u osób heteroseksualnych.

Starano się dowieść, iż istnieje zależność pomiędzy siłą potrzeby seksualnej, a zatem jej natężenia, a funkcjonowaniem osób heteroseksualnych w zakresie form jej realizacji. Otrzymano następujący wynik:

Zmienna	Częstotliwość stosunków	Częstotliwość masturbacji	Orgazmy w czasie snu
Potrzeba współżycia	0,44	0,45	0,27

Przy poziomie istotności p < 0,050 wynik w obrębie zmiennych potrzeba współżycia, częstotliwość stosunków oraz częstotliwość masturbacji okazał się istotny statystycznie. W związku z czym, na tym poziomie, odnotowano podstawy do odrzucenia hipotezy zerowej (H₀) na rzecz hipotezy alternatywnej (H₁).

Hipoteza I_A:

Istnieje zależność pomiędzy siłą potrzeby seksualnej a

formami jej realizacji u osób homoseksualnych.

Spodziewano się, iż przytoczona powyżej zależność będzie miała miejsce również w przypadku grupy osób o orientacji homoseksualnej. W wyniku analizy statystycznej otrzymano następujący wynik:

Zmienna	Częstotliwość stosunków	Częstotliwość masturbacji	Orgazmy w czasie snu
Potrzeba współżycia	0,26	0,18	0,12

Przy poziomie istotności p < 0,050 wynik okazał się nieistotny statystycznie, co nie pozwala na odrzucenie hipotezy zerowej (H₀) i przyjęcie zakładanej hipotezy alternatywnej (H₁).

Hipoteza II:

Istnieje zależność pomiędzy kierunkiem potrzeby seksualnej

a formami jej realizacji.

W hipotezie tej zakładano, iż istnieje korelacja pomiędzy orientacją seksualną a formami realizacji potrzeby seksualnej, zarówno u kobiet jak i u mężczyzn.

W badaniu kobiet współczynnikiem korelacji prostoliniowej r - Pearsona, w oparciu o Hipotezę II, otrzymano następujący wynik:

Zmienna	Częstotliwość stosunków	Częstotliwość masturbacji	Orgazm w czasie snu	Fantazjowanie w trakcie współży - cia seksualnego
Orientacja seksualna	- 0,20	0,15	0,45	0,25

Wynik przy poziomie istotności p < 0,050 w obrębie zmiennych orientacja seksualna i orgazm w czasie snu, okazał się istotny statystycznie. Zbadano, iż na poziomie tych zmiennych brak podstaw do odrzucenia hipotezy zerowej (H₀), w związku z czym, założona hipoteza alternatywna (H₁) została odrzucona.

W badaniu mężczyzn współczynnikiem korelacji r - Pearsona, w oparciu o Hipotezę II, otrzymano wynik:

Zmienna	Częstotliwość stosunków	Częstotliwość masturbacji	Orgazm w czasie snu	Fantazjowanie w trakcie współży - cia seksualnego
Orientacja seksualna	- 0,7	0,35	- 0,05	0,11

Przy poziomie istotności p < 0,050 odnotowano brak podstaw do odrzucenia H₀ i założona H₁ została odrzucona.

Hipoteza III:

Istnieje zależność pomiędzy płcią a preferowanymi

formami kontaktu w realizacji potrzeby seksualnej u

osób heteroseksualnych.

W hipotezie tej zakładano, iż preferowane formy kontaktu w realizacji potrzeby seksualnej są powiązane z rodzajem posiadanej płci u osób heteroseksualnych. Na podstawie analizy statystycznej otrzymano następujące wyniki:

Zmienna	Forma kontaktu oralna	Forma kontaktu analna	Forma kontaktu genitalna
Płeć	- 0,2	0,27	- 0,18

Wynik okazał się nieistotny statystycznie. W związku z tym, odnotowano brak podstaw do odrzucenia hipotezy zerowej (H₀) i założona hipoteza alternatywna (H₁) została odrzucona. Jednocześnie na poziomie istotności p < 0,050 zauważono, podczas testowania Hipotezy III, istotną statystycznie ujemną korelację równą -0,58 w obrębie zmiennych dotyczących kontaktów analnych i genitalnych.

Hipoteza III_A:

Istnieje zależność pomiędzy płcią a preferowanymi formami

kontaktu w realizacji potrzeby seksualnej u osób

homoseksualnych.

Starano się dowieść, iż preferowane formy kontaktu w realizacji potrzeby

seksualnej mają związek z rodzajem posiadanej płci u osób homoseksualnych.

W wyniku zastosowania współczynnika korelacji r - Pearsona, na poziomie istotności p < 0,050, otrzymano następujące wyniki:

Zmienna	Forma kontaktu oralna	Forma kontaktu analna	Forma kontaktu genitalna
Płeć	- 0,26	0,73	0,26

Wynik na poziomie zmiennej płeć i analna forma kontaktu okazał się istotny statystycznie. A zatem, tutaj istnieje zależność pomiędzy płcią a preferowanymi formami kontaktu w realizacji potrzeby seksualnej u osób homoseksualnych. Na tej podstawie uważa się, iż w obrębie istotnej statystycznie relacji hipoteza zerowa (H₀) została odrzucona na rzecz hipotezy alternatywnej (H₁).

Hipoteza IV:

Istnieje zależność pomiędzy siłą potrzeby seksualnej a

płcią u osób heteroseksualnych.

W hipotezie tej zakładano, iż rodzaj posiadanej płci będzie warunkował siłę potrzeby seksualnej u osób heteroseksualnych. W wyniku analizy statystycznej otrzymano następujące wyniki:

Zmienna	Częstotliwość stosunków	Częstotliwość masturbacji	Orgazm w czasie snu	Fantazjowanie w trakcie współży - cia seksualnego
Płeć	0,11	0,48	0,41	0,28

Przy poziomie istotności p < 0,050 w przypadku Hipotezy IV, dla zmiennej

płeć i częstotliwość masturbacji oraz dla zmiennej płeć i częstotliwość orga -

zmów w czasie snu, zaistniała korelacja pomiędzy płcią a siłą potrzeby seksualnej u osób heteroseksualnych. W związku z tym, na tym poziomie hipoteza zerowa (H₀) została odrzucona na rzecz hipotezy alternatywnej (H₁), zakładanej przez badającą.

Hipoteza IV_A:

Istnieje zależność pomiędzy siłą potrzeby seksualnej a

płcią u osób homoseksualnych.

Podobnie jak wyżej zakładano, iż przytoczona zależność będzie miała miejsce również w przypadku osób homoseksualnych. Wynik analizy statystycznej w przypadku Hipotezy IV₁ pokazuje poniższa tabela:

Zmienna	Częstotliwość stosunków	Częstotliwość masturbacji	Orgazm w czasie snu	Fantazjowanie w trakcie współży - cia seksualnego
Płeć	0,24	0,72	- 0,13	0,28

Istnieje korelacja pomiędzy siłą potrzeby seksualnej a płcią u osób homoseksualnych na poziomie istotności p < 0,050. W związku z czym hipoteza zerowa (H₀) została odrzucona na rzecz hipotezy alternatywnej (H₁), zakładanej przez badającej na poziomie korelacji między zmienną płeć a częstotliwością masturbacji.

Kolejna hipoteza zakładała:

Hipoteza V:

Istnieje zależność pomiędzy dynamiką potrzeby seksualnej

a płcią u osób heteroseksualnych.

Spodziewano się tutaj, iż zaistnieje jakaś zależność pomiędzy płcią a

dynamiką potrzeby seksualnej wśród osób o orientacji heteroseksualnej. W wyniku zastosowania analizy statystycznej otrzymano następujące wyniki:

Zmienna	Zgranie z partnerem w osiąganiu orgazmu	Częstotliwość orgazmów w czasie stosunku	Częstotliwość orgazmów podczas masturbacji
Płeć	0,18	0,47	0,65

Istnieje istotna statystycznie korelacja przy p < 0,050 pomiędzy zmienną płeć a zmiennymi określonymi jako: częstotliwość orgazmów w czasie stosunku i częstotliwość orgazmów podczas masturbacji. W związku z tym, hipoteza zerowa została odrzucona na rzecz hipotezy alternatywnej, zakładanej przez badającą. Oznacza to, iż na tym poziomie istnieje związek pomiędzy dynamiką potrzeby seksualnej a płcią u osób heteroseksualnych.

Hipoteza V_A:

Istnieje zależność pomiędzy dynamiką potrzeby seksualnej

a płcią u osób homoseksualnych.

W przypadku Hipotezy V₁ zakładano, iż zaznaczy się związek pomiędzy dynamiką potrzeby seksualnej a płcią u osób homoseksualnych. Otrzymano następujące wyniki:

Zmienna	Zgranie z partnerem w osiąganiu orgazmu	Częstotliwość orgazmów w czasie stosunku	Częstotliwość orgazmów podczas masturbacji
Płeć	- 0,20	0,40	0,57

Analiza statystyczna w przypadku Hipotezy V₁ wykazała, iż istnieje istotna statystycznie korelacja pomiędzy zmienną płeć a zmiennymi: częstotliwość orgazmów w czasie stosunku i częstotliwość orgazmów podczas

masturbacji u osób homoseksualnych. Na tym poziomie hipoteza zerowa została odrzucona na rzecz zakładanej hipotezy alternatywnej.

Hipoteza VI:

Istnieje zależność pomiędzy kierunkiem a dynamiką

potrzeby seksualnej.

W Hipotezie VI zakładano, iż istnieje korelacja pomiędzy kierunkiem potrzeby seksualnej a jej dynamiką. W badaniu kobiet otrzymano następujące wyniki:

Zmienna	Zgranie z partnerem w osiąganiu orgazmu	Podniecenie- reakcje przy przygotowaniu	Odczucia w stosunku
Orientacja	0,25	- 0,27	- 0,19

Wynik przy poziomie istotności p < 0,050 okazał się nieistotny statystycznie. Zbadano, iż brak podstaw do odrzucenia hipotezy zerowej na rzecz hipotezy alternatywnej, w związku z czym hipoteza alternatywna została odrzucona w obrębie badanych zmiennych. Jednocześnie zauważono istotną statystycznie korelację pomiędzy zmiennymi: zgranie z partnerem w osiąganiu orgazmu i podniecenie - reakcje przy przygotowaniu oraz odczucia w stosunku i również zgranie z partnerem w osiąganiu orgazmu wynoszących odpowiednio: 0,39 i 0,42.

Dodatkowo można stwierdzić, iż około 66% kobiet o orientacji hetero - seksualnej i 60% o orientacji homoseksualnej deklaruje, iż przeciętna szybkość w jakiej osiągają orgazm waha się od 5 do 15 minut; ponad 13% kobiet heteroseksualnych i 40% homoseksualnych deklaruje, iż osiągają orgazm powyżej 15 minut.

W badaniu mężczyzn w oparciu o Hipotezę VI otrzymano następujące wyniki:

Zmienna	Zgranie z partnerem w osiąganiu orgazmu
Orientacja	- 0,12

Wynik przy p < 0,050, w obrębie badanej zmiennej, okazał się nieistotny statystycznie. Zaistniał brak podstaw do odrzucenia hipotezy zerowej, na rzecz hipotezy alternatywnej, a zatem hipoteza alternatywna została odrzucona.

Jednocześnie ponad 66% mężczyzn homoseksualnych i 40% heteroseksualnych deklaruje, iż potrafi kierować wytryskiem do pełnego zaspokojenia swojego partnera. Bardzo zbliżone wartości otrzymano w pytaniu o jakość wzwodu, a mianowicie 60% mężczyzn homoseksualnych i 40% heteroseksualnych zdeklarowało długotrwały wzwód przy bodźcach seksualnych.

7.3. Dyskusja wyników

Wśród przebadanych osób wyłoniła już na samym początku pewna zależność. Zależność ta okazała się nieistotna statystycznie, najprawdopodobniej ze względu na zbyt małą liczebność próby (N = 60), jednakże układ wyników potwierdził przesłanki zawarte w literaturze (Saghira i Robins, 1973, za: Buss, 1996). Mianowicie ukazała się związek między orientacją seksualną, płcią, a ilością posiadanych partnerów. Zestawienie ukazuje poniższa tabela:

Tab.7.3.

ORIENTACJA / PŁEĆ			KOBIETY	MĘŻCZYŻNI
HETEROSEKSUALIZM			2,6	6,7
HOMOSEKSUALIZM			4,9	9,8

W związku z powyższym przy średniej wieku 24 lata ilość partnerów seksualnych była największa w grupie mężczyzn homoseksualnych, a najmniejsza wśród kobiet heteroseksualnych. Potwierdziła się tendencja homoseksualistów do częstej zmiany partnera.

Ukazały się cztery istotne statystycznie różnice w odpowiedzi na pytania wśród badanej populacji obu orientacji (Tabela 7.1.). Pierwsza różnica (Wykres 1.) dotycząca częstotliwości orgazmu w czasie stosunku wśród mężczyzn, jak przypuszcza badająca, może być spowodowana deklaracją około 26% badanych homoseksualistów (w tym 13,3% biseksualistów deklarujących przewagę homoseksualizmu) o praktykowaniu stosunków genitalnych. Z tym może wiązać się mniejsza intensywność przeżyć erotycznych dla tych osób. Druga statystycznie istotna różnica potwierdza to, na co wskazuje Bilikiewicz i Imieliński (1978), iż do najczęściej stosowanych praktyk seksualnych wśród

homoseksualnych mężczyzn należą między innymi praktyki oralno - genitalne.

Mężczyźni o orientacji heteroseksualnej w znacznie mniejszym stopniu w porównaniu do homoseksualistów, deklarują preferencje oralnej formy kontaktu (Wykres 2.). Uzyskany wynik 58 na skali od 0 do 100 w bardzo dużym stopniu potwierdza wyniki badań amerykańskich przytaczanych przez Desmonda i Morrisa (1998), które wskazują, iż 54% par heteroseksualnych stosuje kontakt między ustami mężczyznami a genitaliami kobiety, a 49% par między ustami kobiet a genitaliami mężczyzn.

Podobnie trzecia istotna statystycznie różnica wśród przebadanych kobiet potwierdza (Wykres 3.), iż oralno - genitalne formy kontaktu są również jedną z częściej stosowanych praktyk i w znacznie większym stopniu niż u kobiet heteroseksualnych.

Przeprowadzone badania ukazały (Wykres 4.), iż tylko niewielka część heteroseksualistów na skali od 0 do 100 deklaruje preferencję stosunków doodbytniczych. Na tej podstawie można wysnuć wniosek o istniejącej najprawdopodobniej niechęci wśród mężczyzn heteroseksualnych do stosowania tego typu praktyk seksualnych (Bilikiewicz, Imieliński,1978). W porównaniu, u homoseksualnych mężczyzn zaznacza się w znacznie większym stopniu preferencja analnej formy kontaktu.

Przedstawiona analiza statystyczna pokazała, iż niektóre założone hipotezy zostały potwierdzone jedynie częściowo.

Nie potwierdziła się całkowicie Hipoteza I_A mówiąca o zależności pomiędzy siłą potrzeby seksualnej a formami jej realizacji u osób homoseksualnych. Również Hipoteza III, odnosząca się do zależności pomiędzy płcią a preferowanymi formami kontaktu w realizacji potrzeby seksualnej u osób heteroseksualnych, została odrzucona. Nie zarejestrowano istotnej statystycznie korelacji na poziomie Hipotezy VI, która mówi o istniejącej zależności pomiędzy kierunkiem a dynamiką potrzeby seksualnej.

Hipoteza I, analizująca zależności pomiędzy siłą potrzeby seksualnej a formami jej realizacji u osób heteroseksualnych okazała się istotna statystycznie jedynie w odniesieniu do dwóch z trzech badanych korelacji. Na tej podstawie można wysnuć wniosek, iż siła - natężenie potrzeby seksualnej determinuje częstotliwość podejmowanych kontaktów seksualnych i częstotliwość

masturbacji (Gapik, 1977). Natomiast analiza statystyczna wykazała, iż ma

znikomy wpływ na występowanie orgazmów w czasie snu.

Na poziomie Hipotezy II, dotyczącej zależności między kierunkiem potrzeby seksualnej a formami jej realizacji odnotowano tylko jedną, istotną statystycznie korelację między posiadaną orientacją a przeżywaniem orgazmu w czasie snu wśród kobiet. Na podstawie otrzymanych wyników można wysnuć wniosek, iż orientacja seksualna nie wpływa znacząco na sposoby (częstotliwość stosunków, masturbacji, orgazmów w czasie snu, fantazji podczas stosunku) realizacji potrzeby seksualnej obu płci przebadanej populacji.

Treść Hipotezy III_A odnosi się do zależności między posiadaną płcią a preferowanymi formami kontaktu w realizacji potrzeby seksualnej u homoseksualistów. Hipoteza została potwierdzona na poziomie płeć i analna forma kontaktu. Fakt ten może oznaczać, również w nawiązaniu do wcześniejszych rozważań, iż mężczyźni homoseksualni w znacznie większym stopniu niż kobiety, praktykują analną formę kontaktu (Bilikiewicz, Imieliński, 1978).

Hipoteza IV, mówiąca o związku pomiędzy siłą potrzeby seksualnej u osób heteroseksualnych a posiadaną przez nie płcią, została potwierdzona na poziomie dwóch zmiennych: częstotliwością masturbacji i przeżywaniem orgazmu podczas snu. Natomiast Hipoteza IV_A, podejmująca te same zależności, ale dotycząca osób homoseksualnych, okazała się istotna statystycznie w obrębie zmiennych płeć i częstotliwość masturbacji. Na podstawie rozważań naukowców (Imieliński,1986) można postawić twierdzenie, iż większa siła potrzeby seksualnej będzie na ogół charakteryzowała mężczyzn obu orientacji.

Nie potwierdziły się tutaj, zakładane na marginesie zależności pomiędzy zmniejszoną częstością kontaktów seksualnych, a tym samym zwiększoną częstotliwością masturbacji i orgazmów w czasie snu.

Kolejna z hipotez (Hipoteza V), analizowała związek pomiędzy płcią a dynamiką potrzeby seksualnej i okazała się istotna statystycznie na poziomie zmiennych płeć i częstotliwość orgazmu podczas masturbacji oraz płeć i częstotliwość orgazmu podczas stosunku. Brak istotności statystycznej wykazany został na poziomie zmiennych zgranie z partnerem w osiąganiu orgazmu i płeć. Na podstawie takich wyników można przypuszczać, iż płeć

różnicuje dynamikę potrzeby seksualnej. Opierając się na literaturze (Kinsey, 1953, za: Imieliński, 1977), można wnioskować, iż istotne statystycznie korelacje oznaczają, że częstotliwość osiągania orgazmu przez kobiety podczas masturbacji, jest znacznie większa niż podczas stosunku seksualnego.

Hipoteza V_A badająca te same zależności wśród osób homoseksualnych okazała się istotna statystycznie również na tych samych poziomach. A zatem można przypuszczać, iż wśród kobiet homoseksualnych częstotliwość osiągania orgazmu również jest większa podczas masturbacji niż w czasie stosunku seksualnego. W związku z tym, nie można potwierdzić, iż w kobiecych związkach homoseksualnych przeżywanie orgazmu odbywa się ze zwiększą częstotliwością.

Kończąc dyskusję wyników chciałabym stwierdzić, iż doświadczenia z przeprowadzonych badań wskazują, iż narzędzia badawcze powinny być dokładniej dobrane, a liczebność badanej grupy osób większa.

PODSUMOWANIE

W przedstawionej pracy, skupiłam się na poszukiwaniu powiązań i różnic w aspekcie potrzeby seksualnej i form jej przejawów, pomiędzy osobami o orientacji heteroseksualnej i homoseksualnej. Pomimo przesłanek zawartych w literaturze specjalistycznej, ukazujących określone zależności w powyższych kwestiach, przeprowadzone badania nie potwierdziły wszystkich z nich lub potwierdziły je tylko częściowo. Można to tłumaczyć argumentami przytoczonymi w dyskusji wyników.

LITERATURA CYTOWANA

• Beck, J. i Godlewski, J. (1980). Prawidłowe, nieprawidłowe i patologiczne zachowania seksualne. W: K. Imieliński (red.), Seksuologia biologiczna, (s. 437 - 458), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Beisert, M. (1991). Seks twojego dziecka. Poznań: Zakład Wydawniczy - K. Domke.

• Bilikiewicz, T. i Imieliński, K. (red.), (1978). Seksuologia kliniczna. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Lekarskie.

• Brzeziński, J. (1975). Metody badań psychologicznych w zarysie. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

• Brzeziński, J. (1997). Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Buss, D. M. (1996). Ewolucja pożądania. Strategie doboru seksualnego ludzi. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

• From, E. (1997). Miłość, płeć i matriarchat. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.

• Gapik, L. (1977). Psychospołeczne aspekty zachowania seksualnego, w: K. Imieliński (red.), Seksuologia społeczna. Zagadnienia psychospołeczne, wyd.2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Gapik, L. (1997). Seksuologia - wybrane zagadnienia. W: Z. Słomko (red.), Ginekologia, (s, 395 - 424), Warszawa: PZWL.

• Gapik, L. (1994). Lesbijki są wśród nas. W: A. Haegenbartha (red.), Eros i znawcy, czyli co każdy o miłości, erotyzmie i dewiacjach wiedzieć powinien. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.

• Góralski, A. (1987). Metody opisu i wnioskowania statystycznego w psychologii i pedagogice. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Hall, C. S. i Lindzey, G. (1998). Teorie osobowości, (s. 252 - 256). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Obuchowska, I. i Jaczewski, A. (1992). Rozwój erotyczny, ( „Biblioteka psychologiczna” ). Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.

• Obuchowski, K. (1977). Psychologiczne problemy seksuologii. W: K. Imieliński (red.), Seksuologia społeczna. Zagadnienia psychospołeczne, Warszawa: wyd. 2. Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Imieliński, K. (1977). Kulturowo - medyczne aspekty seksuologii. W: K. Imieliński (red.), Seksuologia społeczna. Zagadnienia psychospołeczne, wyd.2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Imieliński, K. (1977). Psychofizjologiczne problemy seksuologii. W: K. Imieliński (red.), Seksuologia społeczna. Zagadnienia psychospołeczne, wyd.2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Imieliński, K. (1980). (red.), Seksuologia biologiczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Imieliński, K. (1984). Miłość i seks. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.

• Imieliński, K. i Dulko, S. (1988). Przekleństwo Androgyne. Transseksualizm: mity i rzeczywistość, (s. 82 -94). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN

• Imieliński, K. (1996). Zarys seksuologii i seksiatrii. wyd. 2, Warszawa, PZWL.

• Imieliński, K. (1992). Medycyna seksualna. Mitologia i historia. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Polskiego Czerwonego Krzyża.

• Imieliński, K. (1992). Medycyna seksualna. Patologia i profilaktyka. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Polskiego Czerwonego Krzyża.

• Lernell, L. (1997). Liberalizm i rygoryzm seksualny. Zagadnienia współczesne. W: K. Imieliński (red.), Seksuologia kulturowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Morris, D. (1998). Trylogia „Naga Małpa”. Zachowania intymne. Warszawa, Wydawnictwo Prima.

• Nęcka, E. i Stocki, R. (1999). Jak pisać prace z psychologii. Poradnik dla studentów i badaczy. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitias.

• Pietkiewicz, B. (2000, 15 lipca). Marsz na orientację. Polityka, nr 29 (2254).

• Stanisz, A. (1998). Przystępny kurs statystyki. Statistica Pl wersja 5. Kraków.

• Starowicz, Z. L. (1972), Dojrzewanie psychoseksualne chłopców. W: Erotyka w aspekcie zdrowia psychicznego. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.

• Starowicz, Z. L. (1974). Eros, Natura, Kultura. Warszawa: PZWL.

• Starowicz, Z. L. (1985). Leczenie czynnościowych zaburzeń seksualnych. Warszawa: ZWL.

• Starowicz, Z. L. (1987). Barwy seksu. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych.

• Stárka, L. I Raboch. J. (1980). Fizjologiczno - endokrynologiczne aspekty seksuologii. W: K. Imieliński (red.), Seksuologia biologiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

• Szczerba, K. (1991). W kręgu Erosa i Psyche. Wrocław: Wydawnictwo Miryan.

ZAŁĄCZNIKI

ZMODYFIKOWANA SKALA MELL - KRAT

Badania niniejsze prowadzone są w ramach programu

naukowego Zakładu Promocji Zdrowia i Psychoterapii WSE UA

w Poznaniu.

Dotyczą potrzeby seksualnej i form jej realizacji u osób hetero-

i homo- seksualnych.

Wskazówki dla osoby badanej:

Wypełnij metryczkę. Poniżej metryczki znajdują się odcinki reprezentujące daną właściwość. Zastanów się i zaznacz na odcinku takie miejsce, które twoim zdaniem najbardziej ciebie charakteryzuje.

W przypadku gotowych odpowiedzi wybierz dla siebie odpowiednią.

METRYCZKA

Wiek......

Orientacja seksualna:

• heteroseksualizm

• biseksualizm z przewagą ......

• homoseksualizm

Ilość dotychczasowych partnerów seksualnych....

Stosunek do religii:

- niewierzący

• wierzący, niepraktykujący

• wierzący, praktykujący

Środowisko wychowawcze:

- dom dziecka

• wychowywanie przez inne osoby

• wychowywanie przez matkę

• wychowywanie przez ojca

• wychowywanie przez obojga od rodziców

Stałe miejsce zamieszkania:

• wieś

• miasto do 20 tys. mieszkańców

• powyżej 20 tys. mieszkańców

• do 100 tys. mieszkańców

• powyżej 100 tys. mieszkańców

METODA BADAWCZA - WERSJA DLA KOBIET

1. Potrzeba współżycia

nigdy codziennie

nie odczuwam odczuwam

takiej potrzeby taką potrzebę

2. Częstotliwość stosunków

nigdy codzienne

3. Częstotliwość orgazmu w czasie stosunku

nigdy nie zawsze mam

mam orgazmu orgazm

4. Częstotliwość masturbacji

nigdy codziennie

się nie masturbuję się masturbuję

5. Częstotliwość orgazmu podczas masturbacji

nigdy nie zawsze

przeżywam orgazmu przeżywam orgazm

6. Zgranie z partnerem (partnerką) w osiąganiu orgazmu

nigdy zawsze podczas

każdego stosunku

7. Preferowane formy kontaktu

1. oralne ( przy użyciu ust)

nigdy zawsze podczas

każdego stosunku

2. analne (przy użyciu odbytu)

nigdy zawsze podczas

każdego stosunku

c) genitalne (przy użyciu pochwy i członka)

nigdy zawsze podczas

każdego stosunku

8. Pozycje

1. zgadzam się tylko z klasyczną, nie eksperymentuję

2. chętnie próbuję innych pozycji

3. cenie różnorodność, często zmieniam pozycje

9. Orgazmy w czasie snu

nigdy nie przeżyłam dwa razy

orgazmu w czasie i więcej na

snu tydzień przeżywam

orgazm w czasie snu

10. Fantazjowanie w trakcie współżycia seksualnego

nigdy nie fantazjuję zawsze fantazjuję

w trakcie współżycia w trakcie współżycia

11. Podniecenie - reakcje przy przygotowaniu (odczucia przy

pieszczotach, gra miłosna, przebieg odczuć)

nie podnieca bardzo łatwo

mnie to , się podniecam,

jest to nieprzyjemne, jest to dla mnie

odrzucam to bardzo przyjemne

12. Odczucia w stosunku

nieprzyjemność, przyjemność,

bolesność zbliżanie się do orgazmu

13. Przeciętna szybkość dochodzenia do orgazmu

a) brak orgazmu

2. powyżej 15 minut

3. około 5 - 15 minut

4. poniżej 5 minut

Dziękuję za udział w badaniu.

METODA BADAWCZA - WERSJA DLA MĘŻCZYZN

1. Potrzeba współżycia

nigdy codziennie

nie odczuwam odczuwam

takiej potrzeby taką potrzebę

2. Częstotliwość stosunków

nigdy codziennie

3. Częstotliwość orgazmów w czasie stosunku

nigdy zawsze

nie mam orgazmu mam orgazm

podczas stosunku podczas stosunku

4. Częstotliwość masturbacji

nigdy się nie codziennie się

masturbuję masturbuję

5. Częstotliwość orgazmu podczas masturbacji

nigdy nie zawsze

przeżywam orgazmu przeżywam orgazm

6. Zgranie z partnerką (partnerem) w osiąganiu orgazmu

nigdy zawsze podczas

każdego stosunku

7. Preferowane formy kontaktu

1. oralne ( przy użyciu ust )

nigdy zawsze podczas

każdego stosunku

2. analne ( przy użyciu odbytu )

nigdy zawsze podczas

każdego stosunku

3. genitalne ( przy użyciu pochwy i członka )

nigdy zawsze podczas

każdego stosunku

8. Pozycje

1. zgadzam się tylko z klasyczną

2. chętnie próbuję innych pozycji

3. cenię różnorodność, często zmieniam pozycję

9. Orgazmy w czasie snu

nigdy nie przeżywam dwa razy i więcej

orgazmu w czasie snu na tydzień

przeżywam orgazm

w czasie snu

10. Fantazjowanie w trakcie stosunku seksualnego

nigdy nie fantazjuję zawsze fantazjuję

podczas stosunku podczas stosunku

11. Czas trwania stosunku

1. wytrysk przed rozpoczęciem stosunku

2. wytrysk bezpośrednio po rozpoczęciu stosunku

3. wytrysk po ponad pięciu minutach stosunku

d) zawsze mogę kierować wytryskiem, aż do pełnego zaspokojenia

osoby, z którą współżyje

12. Jakość wzwodu

1. wzwód zaburzony, niepełny lub brak

2. wzwód początkowo dobry, ale zanika przed stosunkiem

3. trwa długo, ale zanika przed wytryskiem nasienia po emisji

4. trwa do wytrysku nasienia

5. długotrwały występuje przy bodźcach seksualnych

Dziękuję za udział w badaniu.

4

Spis treści 5

4

3

Spis treści

6

Wprowadzenie

7

Rozdział I

Rozdział I 14

Rozdział I 7

Rozdział II 26

Rozdział II 15

Rozdział III 39

Rozdział III 27

Rozdział IV 51

Rozdział IV 47

65

Rozdział V

Rozdział V 55

76

Rozdział VI

Rozdział VI 66

93

Rozdział VII

Rozdział VII 77

95

Literatura cytowana

Podsumowanie 94

Literatura cytowana 96

Literatura cytowana 97

99

Załączniki

Załączniki 98

---