depresja i zaburzenia afektywne dwubiegunowe


Co to jest ta depresja?'Depresja' oznacza dokładnie 'obniżony poziom emocji'. Depresja to choroba o wielu twarzach, często utrudniajaca lub wręcz uniemożliwiajaca normalne funkcjonowanie. Istnieją metody diagnostyczne pozwalające ją zdemaskować i metody terapii do walki z nią. Jak dzieli się depresje ze względu na przyczyny?W zależności od przyczyn wyróżnia się depresje:
1) endogenne - spowodowane czynnikami biochemicznymi lub genetycznymi;
2) psychogenne (reaktywne) - wywoływane przez zewnętrzne, sytuacyjne
stresory, a nie przyczyny wewnętrzne o "chorobliwym" charakterze;
3) występujące w chorobach ośrodkowego układu nerwowego, w chorobach
somatycznych i zatruciach. Jak klasyfikuje się zaburzenia afektywne ze względu na rodzaj i nasilenie objawów?Wśród zaburzeń afektywnych wyróżnia się: epizod maniakalny, zaburzenia
dwubiegunowe, epizod depresyjny i utrwalone zaburzenia nastroju. Co to jest epizod maniakalny?
Epizod maniakalny objawia się wyraźnym podwyższeniem nastroju trwającym co najmniej przez 1 dzień. Zależnie od stopnia nasilenia objawów
rozróżnia się trzy postacie e.m.:
1) hipomania - łagodne wzmożenie nastroju, zwiększona energia i aktywność;
2) mania bez objawów psychotycznych - wzmożenie nastroju osiąga znacznie
wyższy poziom niż w hipomanii i jest wyraźnie nieadekwatny do sytuacji,
występują wielkościowe oceny siebie;
3) mania z objawami psychotycznymi - podwyższona samoocena i idee
wielkościowe ulegają przekształceniu w urojenia, pojawia się gonitwa myśli
i zachowania agresywne. Co oznacza pojęcie 'zaburzenia afektywne dwubiegunowe'?Zaburzenia afektywne dwubiegunowe charakteryzują się nawrotami epizodów maniakalnych i depresyjnych. Jeśli występują objawy psychotyczne, to mówi się o psychozie depresyjno-maniakalnej. Co to jest epizod depresyjny?Epizod depresyjny - występuje obniżony nastrój, utrata zainteresowań i zdolności cieszenia się, spadek aktywności, wzmożona męczliwość. Ze względu na nasilenie objawów depresyjnych wyróżnia się epizod łagodny, umiarkowany i ciężki. W epizodzie ciężkim mogą wystąpić objawy psychotyczne. Co należy rozumieć przez utrwalone zaburzenia nastroju?Utrwalone zaburzenia nastroju to nasilenie objawów podwyższonego lub
obniżonego nastroju nie osiągające poziomu hipomanii czy łagodnej depresji.
Zmiany nastroju mają jednak przewlekły charakter, mogą się utrzymywać przez większość dorosłego życia. Wyróżnia się tu dwie główne postacie:
1) cyklotymia - stałe wahania nastroju w postaci epizodów łagodnej depresji
i łagodnego wzmożonego samopoczucia:
2) dystymia - przewlekłe obniżenie nastroju o łagodnym lub umiarkowanym
nasileniu; w tej kategorii mieszczą się zespoły rozpoznawane dotychczas
jako nerwica depresyjna lub depresja lękowa przewlekła. Co to jest depresja maskowana?
Jest to depresja objawiająca się dolegliwościami somatycznymi w postaci zaburzeń snu, dolegliwości bólowych, zaparć, biegunek, skurczów, które nie mają powodów organicznych i nie są podatne na typowe leczenie. Objawy takie mogą towarzyszyć każdemu przypadkowi depresji. Na czym polega psychoterapia poznawcza?W zaburzeniach nastroju stosuje się głównie psychoterapię poznawczą. Wywodzi się ona z poznawczej teorii depresji Becka.
Beck uważa, że u podłoża depresji znajdują się dwa mechanizmy: triada poznawcza i błędy logiczne.
Triada poznawcza, to określony sposób myślenia, wynikający z trzech wadliwych przekonań: negatywnej oceny samego siebie, negatywnej oceny własnej przeszłości oraz sytuacji obecnej i przewidywania negatywnych zdarzeń w przyszłości. Wśród błędów logicznych Beck wymienia: wyciąganie wniosków przy braku dostatecznej ilości przesłanek, selektywną uwagę, czyli skupianie się na jednym szczególe z pominięciem innych elementów oceny sytuacji, oraz przypisywanie sobie odpowiedzialności za negatywne zdarzenia pojawiające się w doświadczeniach życiowych jednostki, a nawet za takie zdarzenia w życiu innych ludzi. Takie schematy poznawcze i błędy logiczne nieuchronnie prowadzą do błędnej i negatywnej oceny samego siebie oraz wynikającej stąd tendencji do wycofywania się z życia, obwiniania samego siebie, karania siebie, włącznie z chęcią odebrania sobie życia - podstawowych objawów zaburzeń depresyjnych.
Psychoterapia poznawcza zmierza do wyeliminowania tych czynników. Polega na treningu zmiany schematów poznawczych przez poszukiwanie pozytywnych myśli wtedy, gdy pojawiają się myśli negatywne, treningu reatrybucji, czyli poszukiwanie odpowiedzialności za zdarzenia także poza przypisywaniem winy wyłącznie sobie, wykrywanie błędów w myśleniu i wnioskowaniu, konfrontowanie ich z rzeczywistością i poszukiwanie ich przyczyn oraz możliwych wyjaśnień dla zdarzeń, które je wywołują. Co to znaczy 'zawrzeć kontrakt' z terapeutą?Jerzy W. Aleksandrowicz "Psychoterapia medyczna":"W okresie wstępnego poznawania zaburzeń i cech pacjenta lub - w wypadku rozpoczynania pracy z pacjentem zbadanym i opisanym przez kogoś innego - na pierwszym spotkaniu powinno dokonać się, w sposób możliwie jasny i otwarty, określenie zasad 'kontraktu terapeutycznego'.
Kontrakt dotyczy, oczywiście, między innymi, formalnych aspektów kuracji: ustalenia, jak długo (prawdopodobnie) będzie trwała, częstości spotkań, ewentualnie wysokości opłat itp. Znacznie istotniejsze są jednak takie sprawy, jak wstępne określenie celu spotkań, poinformowanie pacjenta, jakie warunki trzeba będzie spełnić, by osiągnąć te cele, o roli własnej aktywności chorego w procesie leczenia, o sposobach, jakimi będzie mu pomagał terapeuta itp. W gruncie rzeczy, kontrakt to zawarcie porozumienia między pacjentem a terapeutą w sprawie celów i zasad współdziałania w terapii."Następnie Aleksandrowicz na dwóch stronach wyjaśnia, dlaczego pacjenci często stawiają sobie nierealistyczne cele (błędnie postrzegają własne problemy) - i co ma w takiej sytuacji począć nieszczęsny terapeuta - po czym kontynuuje:"W rezultacie takich negocjacji, na jednym z pierwszych spotkań (a najlepiej w czasie pierwszego z nich) powinny zostać przynajmniej wstępnie określone zakresy spraw, które będą przedmiotem pracy terapeutycznej oraz role i zadania, jakie w tym procesie przypadają pacjentowi i terapeucie.
W toku negocjowania kontraktu, na ogół oczekiwania pacjenta dotyczące jego udziału w leczeniu wymagają znacznego przeformułowania."I dalej pisze jeszcze długo i całkiem do sensu. Ja w ogóle lubię tę książkę - jest konkretna i dobrze napisana.
Z tego, co wiem, niektórzy terapeuci traktują kontrakt bardzo formalnie, z zawieraniem na piśmie włącznie (to ma mieć znaczenie symboliczne). Celują w tym zwłaszcza Amerykanie; zresztą, przez dłuższy czas z pojęciem kontraktu spotykałam się tylko w amerykańskich książkach. Chociaż teraz tak sobie myślę, że jeden taki psycholog to ze mną trochę ustalał coś w rodzaju kontraktu, ale jakoś tak anemicznie i niekonsekwentnie. Dopiero ta moja obecna terapeutka bardzo konkretnie rozmawiała ze mną na temat moich celów, oczekiwań i w ogóle przebiegu terapii (chociaż też chyba nie padło słowo "kontrakt"). Oczywiście, to wszystko jest sprawa otwarta:"Często się zdarza, że [pacjenci] początkowo nie uświadamiają sobie własnych motywacji i związanych z nimi celów i oczekiwań; zaczynają sobie zdawać z nich sprawę dopiero później, pod wpływem procesu terapeutycznego. W miarę odkrywania nowych źródeł motywacji wyłaniają się kolejne cele i oczekiwania, zmuszając do zmiany, przeformułowania czy poszerzenia kontraktu. [...] Cele i oczekiwania stron zawierających kontakt powinny być zatem co jakiś czas poddawane weryfikacji i korektom" ("Pierwszy wywiad z rodziną", Stierlin i in.).

Choroba afektywna dwubiegunowa przeważnie zaczyna się pomiędzy 20 a 30 rokiem życia. U części chorób pierwszy epizod pojawia się wcześniej. W Stanach Zjednoczonych stosunkowo często rozpoznaje się CHAD u dzieci, co ciągle pozostaje niezwykle kontrowersyjnym tematem, głównie z powodu typowej dla dzieci labilności emocjonalnej i braku jasnych kryteriów do rozpoznawania tego schorzenia u dzieci i młodzieży. Początek CHAD w wieku podeszłym zdarza się rzadko. Przebieg wykazuje pewne odrębności - często przyczyną są zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym.

Na wstępie warto wytłumaczyć znaczenie terminów: depresja, mania, hipomania, epizod mieszany.

Depresja to stan w którym jest obecny obniżony nastrój, spadek aktywności, spowolnienie myślenia. Typowe są zaburzenia snu, łaknienia. U części pacjentów pojawiają się myśli rezygnacyjne, samobójcze.

Mania jest przeciwieństwem depresji. Dochodzi do wzrostu aktywności, podwyższenia nastroju, przyśpieszenie myślenia. Zdecydowanie maleje krytycyzm, pojawia się tendencja do nawiązywania przypadkowych znajomości, lekkomyślnych decyzji finansowych. Przyśpieszenie myślenia doprowadza do rozkojarzenia, chaosu w ramach działań.

W języku potocznym używa się sformułowań takich jak: "mania wielkości", czy "mania prześladowcza". Należy podkreślić, że w języku psychopatologii, czyli języku stworzonym do opisywania chorób przez psychiatrów, termin mania ma inne znaczenie. Na tej stronie mania będzie oznaczać element choroby dwubiegunowej.

Hipomania - to stan "łagodniejszej" manii. Tutaj nie widać chaotyczności podejmowanych działań typowych dla manii. Z zewnątrz osoba sprawia wrażenie tryskającej energią.

Epizod mieszany - stan łączący elementy manii i depresji, czyli gonitwa myśli, nadmiar energii, a z drugiej strony tendencje samobójcze.

Aby rozpoznać chorobę afektywną dwubiegunową należy stwierdzić u pacjenta wystąpienie przynajmniej jednego epizodu maniakalnego i jednego epizodu depresji. Stwierdzenie obecności obu tych elementów dopiero uprawnia do rozpoznania CHAD. Zachorowanie jedynie na depresję lub jedynie na manię nie daje podstaw do rozpoznania choroby dwubiegunowej. W takiej sytuacji stawia się diagnozy: epizod depresji lub epizod manii. Wyróżnia się następujące odmiany CHAD:

Poza wspomnianymi typami niektórzy badacze dodają do powyższej grupy inne postacie, np. takie gdzie stany hipomaniakalne lub maniakalne pojawiją się po lekach antydepresyjnych, lub stan podwyższonego nastroju trwa tylko kilka dni. Czasami można spotkać się pojęciem spektrum choroby dwubiegunowej - czyli z szerszym ujęciem choroby dwubiegunowej.

Do chorób podobnych do CHAD zalicza się cyklotymia - powtarzające się stany subdepresyjne (nie pełna depresja) i hipomaniakalne. Zaburzenie afektywne dwubiegunowe (choroba afektywna dwubiegunowa, ChAD) - zaburzenie psychiczne z grupy zaburzeń afektywnych. Do rozpoznania zaburzenia afektywnego dwubiegunowego dochodzi wtedy, gdy u pacjenta występuje epizod hipomanii, manii lub epizod afektywny mieszany, a w przeszłości wystąpił chociaż raz jeden z tych epizodów włącznie z epizodem depresji. Jeśli u pacjenta występuje powtórnie epizod depresji bez wystąpienia manii, hipomanii bądź epizodu mieszanego, rozpoznaje się zaburzenie afektywne jednobiegunowe (zaburzenie depresyjne nawracające).Powszechnie na określenie tego zaburzenia używa się nazwy choroby maniakalno-depresyjnej, jednak do rozpoznania tego zaburzenia dochodzi również, gdy powtórnie występuje epizod hipomanii lub manii bez objawów depresyjnych. W rozpoznaniu należy określić aktualnie trwający epizod choroby (np. zaburzenie afektywne dwubiegunowe, obecnie - epizod hipomanii). Ryzyko zachorowania za zaburzenie afektywne dwubiegunowe wynosi 1%, rozpoczyna się zwykle około 20. roku życia i dotyka w takiej samej części mężczyzn i kobiety.Chorobę afektywną dwubiegunową czasami określa się błędnie jako depresję dwubiegunową.

Teoria monoaminowa, podobnie jak w przypadku zaburzeń depresyjnych, ma również znaczenie podczas występowania epizodu maniakalnego. Uważa się, że podczas epizodu manii dochodzi do podwyższenia poziomu noradrenaliny i serotoniny w mózgu - przeciwnie do tego, co ma miejsce w epizodzie depresji. W badaniach przeprowadzonych na bliźniętach stwierdza się większe znaczenie czynnika genetycznego niż w przypadku zaburzenia depresyjnego nawracającego. U dużej części chorych stwierdza się rodzinne występowanie tego zaburzenia. Zgodność występowania zaburzenia wśród bliźniąt monozygotycznych (jednojajowych) wynosi od 65 do 75%, u bliźniąt dwuzygotycznych (dwujajowych) 14%. Wystąpienie pierwszego epizodu manii może być spowodowane ważnym bądź stresującym wydarzeniem życiowym; istnieje ryzyko wystąpienia epizodu maniakalnego we wczesnym okresie poporodowym. Nie stwierdza się jednak żadnych cech osobowości, które wiązałyby się z występowaniem zaburzenia afektywnego dwubiegunowego.Objawy

Epizody maniakalne charakteryzują się występowaniem następujących objawów:

Podczas epizodów depresyjnych mogą występować następujące objawy:

Typy zaburzenia Wyróżnia się 4 odmiany zaburzenia afektywnego dwubiegunowego[1]:

Rozpoznawanie depresji

Diagnoza depresji jest wbrew pozorom łatwa, chociaż ze względu na wielopostaciowość choroby, nie ma żadnego jednego testu, który stwierdzałby obecność depresji. Jednym ze źródeł pomocnym w rozpoznawaniu depresji jest czwarte wydanie Podręcznika diagnostyki i statystyki zaburzeń psychicznych (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition), w piśmiennictwie medycznym określane skrótowo jako DSM-IV. Wg DSM-IV do rozpoznania epizodu dużej depresji niezbędny jest co najmniej dwutygodniowy okres obniżonego nastroju lub też utraty zainteresowania wszystkimi niemal czynnościami i płynącym z nich przyjemnościom. Dodatkowo, w tym samym czasie, musi wystąpić pięć lub więcej spośród wymienionych niżej objawów:

Są to symptomy dużej depresji chociaż granica pomiędzy depresją dużą (endogenną) a przewlekłą depresją nerwicową (obecnie klasyfikowaną jako dystymia) jest często nieostra. Warunkiem rozpoznania dystymii (wg DSM-IV) jest depresyjny nastrój utrzymujący się przez większą część dni w ciągu co najmniej dwóch tygodni. Dodatkowo muszą wystąpić nie mniej niż dwa z następujących objawów:

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe-podział, przebieg, współwystępowanie innych zaburzeńZaburzenie nastroju w którym obecne są epizody manii bądź hipomanii i depresji. Zaburzenie afektywne dwubiegunowe (dalej określane jako z.a.d.) rzadziej występuje niż jednobiegunowe. Ryzyko występowania tego zaburzenia wynosi od 0.4%-1.6% (nie odnotowano istotnej różnicy u poszczególnych płci), zaburzenie jednobiegunowe ( depresja wielka) dotyka w przybliżeniu 21% kobiet i 13% mężczyzn. Nasilenie z.a.d. (podobnie jak jednobiegunowych) może być łagodne , umiarkowane lub poważne. Łagodne do umiarkowanych form nazywamy - cyklotymią, natomiast umiarkowane do poważnych określamy jako zaburzenie afektywne dwubiegunowe (I, II).Choć początek z.a.d. może nastąpić w każdym wieku to stwierdza się, że typowy okres ujawnienia się choroby ma miejsce pomiędzy 20-30 rokiem życia. Częste są jednak przypadki kiedy początek choroby ma miejsce między 15-19 r.ż , jednakże wówczas rzadziej się ją poprawnie rozpoznaje. Pierwszym zwiastunem zaburzenia jest najczęściej epizod depresji. Jeśli natomiast pierwszy pojawił się epizod manii to częściej u mężczyzn niż u kobiet. Epizody manii trwają od 2 tygodni do 5 miesięcy; depresji są natomiast nieco dłuższe, od 4 do 9 miesięcy. Istnieją jednak formy z.a.d., które przebiegają z bardzo dużą częstością epizodów chorobowych. Okresy choroby są wówczas krótkie i szybko następują zmiany nastroju (mania przechodzi w depresję i odwrotnie). Wyróżnia się sezonową odmianę zaburzenia, kiedy epizody depresji występują regularnie w miesiącach jesienno-zimowych a okresy wzmożonego samopoczucia wiosną i latem. Zaobserwowano, że wraz z  z.a.d. współwystępują takie problemy zdrowotne jak zaburzenia lękowe, uzależnienie od alkoholu, substancji psychoaktywnych (narkotyków), zespół deficytu uwagi.Występowanie różnych rodzajów depresji w zaburzeniach dwubiegunowych według DSM IV (klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego):Depresja w cyktotymii - aktualnie bądź w okresie minionych dwóch lat osoba przeżywa epizody o charakterze dystymii (przewlekły obniżony nastrój) oraz jeden lub więcej epizodów hipomanii, kiedy osoba odczuwa znacznie podwyższony nastrój , rozdrażnienie, ale bez cech psychotycznych (urojenia, halucynacje).Depresja w dwubiegunowym zaburzeniu afektywnym I - prócz epizodów wielkiej depresji osoba doświadczyła przynajmniej jednokrotnie stanu maniiDepresja w dwubiegunowym zaburzeniu afektywnym II - prócz epizodów wielkiej depresji osoba doświadczyła przynajmniej jednokrotnie stanu hipomanii.

Szerzej o CyklotymiiCyklotymia to łagodna forma z.a.d.. Zaburzenie afektywne cechujące się cyklicznymi (naprzemiennymi) zmianami nastroju. Naprzemiennie występują stany depresji i hipomanii (łagodniejsze formy podwyższonego nastroju). Jest to zespół objawów zaburzenia afektywnego, w którego przebiegu nie odnotowuje się objawów skrajnych i cech psychotycznych (urojeń, halucynacji). Występujące epizody maniakalne czy depresyjne nie wpływają na znaczne pogorszenie funkcjonowania psychofizycznego, w porównaniu z ostrymi epizodami wielkiej depresji czy ostrymi epizodami maniakalnymi. W zaburzeniu cyklotymicznym obserwuje się silne wahania nastroju , powodujące zachowania nieprzystosowawcze, jednakże nie aż tak silne, by móc stwierdzić poważne zaburzenie typu zaburzenie afektywne dwubiegunowe I/II. Epizod depresji w  cyklotymii nie ma charakteru wielkiej depresji. Owszem, cechuje go przygnębienie, brak zainteresowania aktywnością, która dotychczas sprawiała nam radość, brak apetytu, zaburzenia snu (zbyt długi sen/bezsenność), płaczliwość, alienacja, nadwrażliwość na bodźce. Jednakże obecność i nasilenie symptomów nie jest wystarczająca by móc zdiagnozować depresję wielką czy dystymię. Epizody hipomanii cechuje obecność wzmożonej aktywności, podniecenia i zmniejszonego zapotrzebowania na sen. (kryteria diagnostyczne manii zostały omówione przy charakterystyce zaburzenia afektywnego I/II poniżej). Pomiędzy epizodem depresji a hipomanii często występuje okres normalnego funkcjonowania. By móc rozpoznać cyklotymię trzeba stwierdzić że przynajmniej na przestrzeni dwóch lat pojawiały się liczne epizody depresyjne i hipomaniakalne (u dzieci i młodzieży stwierdza się cyklotymię, jeśli okres trwał przynajmniej rok).Co wyróżnia zaburzenie afektywne dwubiegunowe od cyklotymii i zaburzeń afektywnych jednobiegunowych?W odróżnieniu od depresji wielkiej w przypadku tego zaburzenia osoba ma za sobą przynajmniej jeden epizod manii. Występują powtarzające się okresy euforii i depresji ale oprócz powyższych wyróżnia się również epizod mieszany, który cechuje się jednoczesnym występowaniem symptomów depresji wielkiej i manii. Kwestionuje się istnienie jednobiegunowego zaburzenia maniakalnego. Odnotowując epizod manii, hipomanii zakłada się istnienie zaburzenia afektywnego dwubiegunowego I/II bądź cyklotymicznego. Nawroty choroby mogą mieć charakter sezonowy- wówczas rozpoznaje się z.a.d. o przebiegu sezonowym. U większości osób w okresie remisji objawy ustępują i osoby poprawnie funkcjonują. Niestety nie u wszystkich. 20%-30% osób dotkniętych z.a.d. nawet w okresach remisji doświadcza trudności w codziennym funkcjonowaniu prywatnym i zawodowym, u podłoża którego jest chwiejny nastrój. Faza depresyjna w zaburzeniu dwubiegunowym jest zasadniczo trudna do odróżnienia od wielkiej depresji, choć obserwuje się stosunkowo większe zapotrzebowanie na sen i przejadanie się. Podstawową cechą tego zaburzenia jest przeplatanie się epizodów maniakalnych i depresyjnych. Aż u dwóch trzecich przypadków epizody te występują naprzemiennie bez okresu względnie normalnego funkcjonowania pomiędzy fazą depresji i fazą manii. W DSM IV wyróżnia się zaburzenie afektywne dwubiegunowe I i zaburzenie afektywne dwubiegunowe II. W z.a.d. II nie obserwuje się pełnych epizodów manii, ale epizody hipomanii jak w przebiegu cyklotymii. Jest to odrębne zaburzenie a nie lżejsza forma zaburzenia afektywnego dwubiegunowego I, gdyż tylko u 5% przypadków (u których współwystępuje hipomania z depresją) przeradza się w zaburzenie maniakalno depresyjne. Epizod manii tym różni się od fazy hipomanii, że w istotnym stopniu dezorganizuje życie jednostki. Osoba przejawia znaczne pogorszenie funkcjonowania społecznego i zawodowego. Rozpoznaje się manię, gdy stan ogólnie wzmożonej aktywności psychoruchowej utrzymuje się przynajmniej przez okres tygodnia, ponadto jeżeli w tym czasie ujawnią nie mniej niż trzy z następujących objawów: wzmożona aktywność zadaniowa powiązana z brakiem zmęczenia oraz gonitwa myśli lub subiektywne poczucie ich przyśpieszenia, roztargnienie(trudności z koncentracją); wzmożona potrzeba mówienia lub pisania; znacznie zmniejszone zapotrzebowanie na sen; zawyżona samoocena, poczucie wyższości, nieuzasadnione poczucie mocy, wielkości i siły; zachowania bezceremonialne, lekkomyślne, niedocenianie ryzyka; odrzucanie wszelkich hamulców kulturowych i społecznych; rozrzutność, nierozważne inwestycje finansowe; ryzykowne zachowania seksualne. Jak dotychczas zostało wspomniane wyróżnia się również epizody mieszane. Wówczas osoby podczas epizodu manii odczuwają również lęk, pogorszenie nastroju, czasem towarzyszą im myśli samobójcze. Mieszane epizody częściej przejawiają kobiety niż mężczyźni.
Istotnym jest postawienie odpowiedniej diagnozy, co nie jest łatwe u osób, którym towarzyszy zaburzenie afektywne dwubiegunowe I/II czy cyklotymia. Często dochodzi do błędnej diagnozy, kiedy to po wystąpieniu epizodu depresji diagnozuje się zaburzenie afektywne jednobiegunowe. Dlatego tak ważna jest dłuższa obserwacja i szczegółowy wywiad, by móc wykluczyć przebyty epizod manii/ hipomanii. Prawidłowa diagnoza jest istotna gdyż stosuje się inne leczenie w obydwu przypadkach, a zastosowanie leczenia odpowiedniego do zaburzenia jednobiegunowego w sytuacji gdy osoba przejawia zaburzenie dwubiegunowe zwiększa prawdopodobieństwo ponownego ataku manii.Objawy psychotyczne w zaburzeniu afektywnym dwubiegunowymSchizoafektywne zaburzenie różnicuje się, jeśli objawom wielkiej depresji bądź w fazie depresyjnej z.a.d. u pacjentów towarzyszą zaburzenia poznawcze takie jak odrealniony sposób myślenia (urojenia), czy halucynacje (doznania percepcyjne odbiegające od rzeczywistości). Treść urojeń i halucynacji często jest niespójna z nastrojem. W przeciwieństwie do schizofrenii objawy psychotyczne są okresowe, co umożliwia stosunkowo dobre funkcjonowanie po ustąpieniu epizodu schizoafektywnego.Etiologia zaburzeń afektywnych dwubiegunowychWyróżnia się zarówno przyczyny biologiczne jak i psychospołeczne, choć zakłada się znacznie silniejszy wpływ na pojawienie się zaburzenia pierwszych z wyróżnionych.Przyczyny biologiczne - Dziedziczenie z.a.d. jest częstsze niż jednobiegunowego. Uwarunkowanie tego zaburzenia ma najprawdopodobniej charakter poligenowy. Badania wykazały, że zakłócenia w równowadze neuroprzekażników: serotoniny, dopaminy, norepinefryny są czynnikiem biochemicznym, będącym jedną z przyczyn ujawniania się zaburzenia . Podczas epizodów manii poziom zarówno dopaminy jak i norepinefryny jest znacząco podwyższony. Inne czynniki biologiczne, mogące stanowić przyczynę zaburzenia to: zakłócenia czynności osi przysadka-podwzgórze-nadnercza, przysadka-podwzgórze-tarczyca, zakłócenia rytmów biologicznych.Przyczyny psychospołeczne - Stresujące przeżycia we wczesnym stadium choroby mogą przyspieszać pojawienie się epizodów maniakalnych i depresyjnych. Wraz z rozwojem choroby Kolejne epizody rzadko są wynikiem stresujących sytuacji gdyż często występują niezależnie. Jednakże kolejne badania dowodzą prawdopodobieństwo, że sytuacje stresujące mogą wyzwalać kolejne epizody manii i depresji. Ponadto wykazano, że stresujące przeżycia przedłużają trwanie epizodu. Według podejścia psychodynamicznego zaburzenia maniakalne i depresyjne są przejawem obron organizmu w związku z ciężką sytuacją stresującą. Nadmierna aktywność może być np. próbą odsunięcia myśli od traumatycznego zdarzenia. Przejście od manii do depresji (zgodnie z wspomnianą teorią) ma miejsce w momencie załamania się funkcji obronnych manii, natomiast przejście od depresji do manii następuje celem podjęcia obrony przed dalszym pogrążaniem się w poczuciu własnej bezwartościowości.

Depresja endogenna (choroba afektywna jednobiegunowa)

Depresja endogenna (inaczej: depresja właściwa, depresja kliniczna, depresja ciężka) nie ma przyczyny zewnętrznej, uważa się, że nie jest następstwem żadnego konkretnego wydarzenia życiowego (choć rozwój medycyny być może zada kiedyś temu twierdzeniu kłam). Depresja endogenna wywoływana jest przez bliżej niesprecyzowane zaburzenia funkcjonowania mózgu, szczególnie systemu hormonalnego lub nerwowego, wskazuje się tu m.in. niedobór amin biogenicznych, spadek poziomu norepinefryny (inaczej noradrenaliny) oraz serotoniny.

Ta depresja powoduje głębokie zakłócenia funkcji psychicznych i fizycznych. Człowiek nie może wykonywać najprostszych czynności (nie ma na nie siły), nie jest w stanie podejmować decyzji, często się nie myje, nie przygotowuje sobie jedzenia. U chorego występuje poczucie winy, prawie zawsze myśli samobójcze, niekiedy ze skłonnością do realizacji. W przypadku depresji klinicznej nie jest polecana psychoterapia, ponieważ pacjent i tak nie ma siły na współpracę z psychoterapeutą. Depresja endogenna wymaga bezwzględnego leczenia psychiatrycznego, w najcięższych przypadkach konieczna jest hospitalizacja. Ból i smutek są trudne do wytrzymania. Około 50% chorych próbuje popełnić samobójstwo, 15% odbiera sobie w ten sposób życie. Epizod depresji ednogennej trwa około 6 miesięcy, choć nie jest to żadną regułą. Często następuje wyleczenie i powrót do normalnego życia, ale w wielu przypadkach są nawroty choroby, niektórzy chorzy muszą przyjmować leki przeciwdepresyjne przez całe życie.

Dystymia (depresja nerwicowa)

Dystymia to przewlekłe obniżenie nastroju trwające przynajmniej kilka lat o przebiegu łagodniejszym od depresji endogennej. Zachorowania następują najczęściej pomiędzy 20 a 30 rokiem życia. Sytuacja osób z dystymią jest zwykle bardzo ciężka - mają one prawie stale obniżony nastroj, są smutne, często mają poczucie beznadziejności. Ich energia życiowa jest niezwykle niska, tracą zainteresowania, charakterystyczny jest brak koncentracji, niemożność skupienia myśli.

Pierwszą przyczyną dystymii jest nieprzystosowanie społeczne, będące być może następstwem głębokich urazów z przeszłości: braku poczucia bezpieczeństwa w dzieciństwie, traumatycznych wydarzeń, które doprowadziły do utraty celów, nieumiejętności zaspokajania i wyrażania swoich potrzeb. Drugim typem uwarunkowań są czynniki biologiczne oraz genetyczne podobne lub te same co w depresji endogennej. W dystymii zaleca się łączenie leczenia psychiatrycznego z farmokologicznym.

Depresja reaktywna

Ta odmiana depresji jest najprostsza w diagnozie - depresja reaktywna jest reakcją na konkretne traumatyczne wydarzenie życiowe, np. śmierć bliskiej osoby, zerwanie związku. Objawy są typowe dla epizodu depresji, ale pozbawione niektórych składowych depresji endogennej - poczucia winy, urojeń. Nietypowa, przedłużona reakcja żałoby trwa na ogół do kilku miesięcy, po czym stan emocjonalny powoli wraca do normy. Choć depresja reaktywna nie wymaga leczenia, jej bardzo dotkliwe o bolesne objawy można (często powinno się) łagodzić psychoterapią, a nawet typowymi lekami przeciwdepresyjnymi.

Depresja poporodowa

Depresja poporodowa dotyka co szóstą kobietę, smutek i zmęcznie po porodzie niemal każdą. Jak rozróżnić depresję od zwykłego smutku? Baby blues to "naturalne" obniżenie nastroju, które pojawia się najczęściej od 2 do 4 dnia po porodzie i jest związane z huśtawką hormonalną - występuje tak często, że nie traktuje się go, jak objawu chorobowego. Kobieta może być rozdrażniona, rozchwiana emocjonalnie, wybuchać płaczem bez żadnego powodu. Młoda mama często ma problemy ze snem, poczucie winy, boi się, że nie sprosta wychowaniu albo zrobi krzywdę niemowlęciu. Najlepszym lekarstwem jest tutaj wsparcie najbliższych. Po około sześciu tygodniach od porodu kobieta odzyska wewnętrzny spokój i wróci do pełni sił.

Jeśli jednak smutek nie ustępuje, może to być początek depresji poporodowej. Zazwyczaj pojawia się ona między czwartym a szóstym miesiącem po porodzie, może narastać stopniowo lub zacząć się nagle i to od razu w najostrzejszej formie, bez żadnego ostrzeżenia. Depresja poporodowa powoduje dyskomfort zarówno fizyczny (ogromne zmęczenie), jak i psychiczny (ciągły smutek). Trwa dłużej niż baby blues, przebieg jest dużo ostrzejszy. Objawy depresji poporodowej to: załamanie nastroju, praktyczny brak odczuwania szczęścia, zmęczenie fizyczne i psychiczne, co pociąga za sobą trudności lub niemożliwość w wykonywaniu czynności domowych, dbaniem o dziecko i siebie, nadmienre koncentrowanie się na zdrowiu dziecka lub wręcz przeciwnie - spadek zainteresowania dzieckiem, zaburzenia apetytu (brak jedzenia lub objadanie się), bardzo częsty płacz bez powodu, utrata poczucia czasu (matka nie odczuwa różnicy np. pomiędzy kwadransem a godziną), niepokój, czasem napady paniki, utrata zainteresowań seksem oraz możliwe bóle somatyczne takie jak: bóle głowy, pleców, brzucha, kołatanie serca.

Depresji poporodowej nie można przeczekać! Leczenie polega na pomocy psychologicznej, często konieczne są leki przeciwdepresyjne (istnieją leki bezpieczne dla matek karmiących piersią).

Depresja sezonowa

Choroba afektywna sezonowa (ang. Seasonal affective disorder, w skrócie: SAD) przybiera postać epizodów depresyjnych cyklicznie nawracających w określonych, stałych porach roku. Depresję sezonową należy odróżnić od klinicznej, w której zmiany emocjonalne zachodzą na głębszym poziomie psychicznym. Depresję sezionową dzielimy zazwyczaj na zimową i letnią, przy czym ta pierwsza jest dużo częstsza. Niepokojące objawy choroby afektywnej zimowej pojawiają się regularnie późną jesienią lub zimą. Są to: wyraźny brak energii, smutek, poczucie beznadziejności, duża senność, apetyt na słodycze i związany z nim wzrost wagi, drażliwość, kłopoty z koncentracją, brak motywacji do działania, u kobiet także nasilenia objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Przypuszcza się, że w wyzwalaniu zimowych zaburzeń afektywnych ważną rolę odgrywa niedostatek światła słonecznego.

Depresja dwubiegunowa (choroba afektywna dwubiegunowa)

Choroba afektywna dwubiegunowa CHAD (dawne nazwy: zaburzenie maniakalno-depresyjne, psychoza maniakalno-depresyjna) charakteryzuje się naprzemiennymi stanami manii, depresji i zdrowia. Jest to najcięższy z opisywanych tutaj przypadków. Pierwszy atak choroby występuje najczęściej pomiędzy 20. a 30. rokiem życia. Diagnoza jest szybka i nie budzi wątpliwości, gdyż zwykle pierwszy epizod ma charakter manii, która rozwija się w ciągu kilku godzin lub dni. Epizod depresyjny przebiega tak samo jak depresja jednobiegunowa. Epizod manii charakteryzuje się porywającym nastrojem, wzrastającą samooceną, natłokiem myśli, chory czuje, że może przenosić góry. Zmiany przypominają te wywołane silnymi środkami psychoaktywnymi. np. amfetaminą, zmiany na ogół są patologiczne. Pojedynczy epizod manii trwa zwykle od kilku dni do kilku miesięcy. Przyczyny choroby, tak jak i innych depresji, są w zasadzie nieznane, najpopularniejsze hipotezy wskazują na: - złą pracę neuroprzekaźników, urazy i mikrourazy mózgu, wady na etapie rozwoju płodu oraz czynniki genetyczne. Depresja dwubiegunowa jest niezwykle wyniszczająca, często uniemożliwia kontynuację pracy, nietypowe stany chorego na ogół doprowadzają do zepsucia wszystkich kontaktów towarzyskich. Chorobie afektywnej dwubiegunowej często towarzyszy alkoholizm. Współczynnik samobójstw i prób samobójczych jest bardzo wysoki, jedna piąta chorych odbiera sobie życie.

W leczenie depresji dwubiegunowej stosuje się leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki oraz leki stabilizujące, takie jak sole litu.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Praktyczne zagadnienia związane z rozpoznawaniem zaburzeń afektywnych dwubiegunowych
Zaburzenia afektywne dwubiegunowe
Maj Kasprzak Andrzej Kiejna Badania nad rola wydarzen zyciowych w zaburzeniu afektywnym dwubiegunowy
Zaburzenie afektywno dwubiegunowe
Zaburzenia afektywne i depresje
Zaburzenia afektywne i depresje
Zaburzenia afektywne i depresje – epidemiologia, etiopatogeneza, uwarunkowania genetyczne
Zaburzenia afektywne i depresje (5)
Męska depresja, Psychologia, socjologia, Psychologia kliniczna, Zaburzenia afektywne
Zaburzenia afektywne i depresje
Zaburzenia pamięci operacyjnej i funkcji wykonawczych w okresie częściowej remisji objawów depresji
Zaburzenia afektywne 7
lęk w chorobie afektywnej dwubiegunowei i schizofrenii
4 zaburzenia afektywne

więcej podobnych podstron