Psychologia kliniczna

Zaburzenia afektywne

Wykład 4

Zaburzenia afektywne

(zaburzenia nastroju)



Kategoria zaburzeń psychicznych, w których kluczowe

objawy dotyczą patologii życia emocjonalnego, reakcji

emocjonalnych
i nastroju

Podstawowe zespoły zaburzeń



zespół depresyjny



zespół maniakalny

Kliniczna postać zaburzeń nastroju:



powodują cierpienie nie do zniesienia,



uniemożliwiają wykonywanie codziennych czynności,



uniemożliwiają pełnienie ról,



zakłócają w istotny sposób porozumiewanie się z ludźmi,



zagrażają osobom, które ich doświadczają.

Zaburzenia depresyjne

grupy objawów



Emocjonalne:

Smutek, brak zainteresowań, utrata zadowolenia, utrata
zdolności odczuwania radości, niechęć do samego siebie,
zanik związków uczuciowych, okresy płaczu.



Poznawcze:

Niska samoocena → negatywny obraz własnej osoby,
obwinianie siebie, pesymizm wobec przyszłości, pragnienia
samobójcze.



Motywacyjne:

Brak inicjatywy, trudności z podejmowaniem decyzji.



Somatyczne:

Zaburzenia snu, apetytu, trudności seksualne, spowolnienie
psychoruchowe.

Symptomy manii

grupy objawów



Emocjonalne:

Znacznie podwyższony nastrój euforii, ekspansji.



Poznawcze:

Przekonania wielkościowe, urojenia, „gonitwa myśli”,

ryzykowne decyzje, brak przewidywania

konsekwencji,, ocena innych „czarno- biała”.



Motywacyjne:

Zachowania nadaktywne, gwałtowność,

roszczeniowość, dominacja.



Somatyczne:

Osłabiona potrzeba snu.

Klasyfikacja zaburzeń afektywnych

ICD-10



Zaburzenie afektywne jednobiegunowe (epizod depresji)

(DSM-IV: depresja wielka)



Zaburzenie afektywne dwubiegunowe.

(typ I: mania z depresją, typ II: hipomania z depresją)



Epizod maniakalny.

(epizody zaburzeń nastroju - 4)



Uporczywe (przewlekłe) zaburzenia afektywne.

(dystymia > 2 lata, remisja < 2 m-cy)



Inne nieokreślone zaburzenia afektywne.

(Inne zaburzenia nastroju)

Zaburzenia afektywne jednobiegunowe

Epizod depresji

F 32 objawy(5 z 9)



Utrata zainteresowań i zdolności cieszenia się



Nieadekwatne zmniejszenie lub zwiększenie aktywności

psychoruchowej



Wzmożona męczliwość.



Objawy neurowegetatywne (zaburzenie snu i łaknienia)



Zaburzenia koncentracji uwagi.



Zaburzenia menstruacji, potencji, obniżenie libido



Poczucie bezwartościowości, niska samoocena, poczucie

winy



Pesymistyczne widzenie przyszłości



Myśli o śmierci lub o samobójstwie

→ ponad dwa tygodnie

Przebieg zaburzenia



Początek: późniejszy wiek (po 40 r. ż.?)



Nasilenie: epizod łagodny, umiarkowany, ciężki



Uniemożliwia wykonywanie normalnych zadań
życiowych



Poważne zagrożenie dla życia



Osoby introwertyczne, z tendencją do perfekcjonizmu,
melancholii



Zaburzenie endogenne

Epizod

maniakalny

F.30 Objawy (co najmniej 3):



wzmożona aktywność (poczucie niespożytej energii,

niepokój fizyczny)



nieuzasadnione poczucie wszechmocy



wzmożona rozmowność



trudność w koncentracji uwagi



zmniejszona potrzeba snu



zwiększona energia seksualna



mało odpowiedzialne zachowania (np. niepotrzebne

wydatki)



wzmożona łatwość kontaktów z innymi



skłonność do irytacji, wybuchów gniewu

→

Charakterystyczne podwyższenie nastroju lub drażliwość

(min. 1 dzień)

Postaci zaburzeń maniakalnych

Hipomania



stałe łagodne wzmożenie nastroju



głównie w afektywnych zaburzeniach dwubiegunowych



epizod nie wymaga hospitalizacji

Mania bez objawów psychotycznych



duże nasilenie wzmożonego nastroju



brak zahamowań w kontakcie z innymi



wielkościowe oceny siebie

Mania z objawami psychotycznymi



urojenia, omamy, gonitwa myśli



zachowania agresywne



zaniedbania odżywiania się i troski o higienę osobistą

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe

F 31

We wcześniejszych klasyfikacjach: psychoza maniakalno-depresyjna



Nawroty epizodów choroby, naprzemiennie: w postaci

podwyższonego nastroju (manii lub hipomanii) i obniżonego

nastroju (depresji)



Początek: młodszy wiek



Czasem objawy psychotyczne, zgodne z zaburzeniem nastroju



Mogą wystąpić zaburzenia łaknienia, lęki, znaczna nadruchliwość,

zaburzenia uwagi



Duże ryzyko samobójstwa



Osoby o cechach ekstrawertywnych



Czynniki endogenne (genetyczne, dysregulacja neurochemiczna)

Uporczywe

zaburzenia afektywne

F 34

Dwie główne postaci objawów:



Cyklotymia – stałe, łagodne wahania nastroju



Dystymia – przewlekłe obniżenie nastroju (łagodne,
umiarkowane)

(kiedyś: nerwica depresyjna, depresja lękowa przewlekła)



Zmiany nastroju mają charakter przewlekły



Nasilenie objawów nie osiąga wysokiego poziomu



Są przyczyna złego samopoczucia i niesprawności



Często uwarunkowane stratą bliskich, cennych wartości, sensu
życia



Istotne cechy temperamentalne.

Inne, nieokreślone zaburzenia afektywne

F 38

Uwarunkowane:



Chorobami somatycznymi
(zaburzenia hormonalne np. tarczycy, zatrucia, infekcje
wirusowe
np. AIDS, niedobór witamin)



Poważnymi wydarzeniami życiowymi (najczęściej o
charakterze straty)



Niedoborem światła – tzw. depresje sezonowe (nadmierna
senność, brak energii, tendencja do przyrostu wagi) →
fototerapia

Etiologia

Uwarunkowania biologiczne

Uwarunkowania hormonalne:



Niedobór tyroksyny, testosteronu, estrogenu

d



Wydzielanie kortyzolu w sytuacji stresu

d, m

Uwarunkowania neurochemiczne:



dystrybucja noradrenaliny, serotoniny

d

Uwarunkowania anatomiczne:



Przewaga działania P płata czołowego, przy niedomaganiach L płata

d



Mniejszy hipokamp (bad: u kobiet z 5 epizodami depresyjnymi)

Uwarunkowania genetyczne:



Dziedziczenie choroby lub predyspozycji (zaburzenie

dwubiegunowe, depresja nawracająca)- badania bliźniąt, rodzinne

występowanie



Charakter poligenowy dziedziczenia zaburzenia dwubiegunowego

(nie rozpoznano jeszcze natury metabolizmu tego zaburzenia.

Etiologia

Modele psychologiczne

Koncepcje psychodynamiczne:



Relacja z obiektem

złe ukierunkowanie złości gdy obiekt

odrzucający



Niska samoocena

jako wynik nadmiernej zależności od osób

znaczących

Koncepcje poznawcze



Model negatywnych myśli Beck’a (1967)

tzw. „triada depresyjna”, błędy myślenia,
Badania: 7- krotnie częstsze epizody depresji u studentów z

pesymistycznym stylem wyjaśniania zdarzeń; Carson, Butcher,

Mineka, 2003)



Model wyuczonej bezradności Seligmana (1975)

Etiologia

Uwarunkowania psychologiczne

Podejście interpersonalne



Zła jakość więzi społecznych (konflikty, separacja, rozwód).



Niezadowalające relacje interpersonalne (brak oparcia w bliskim

związku, brak przyjaciół).



Zaburzone pełnienie ról, trudność zmiany roli (syndrom „pustego

gniazda”), samotne wychowywanie dzieci.



Utrata osób znaczących (np. utrata matki przed 11 r.ż, - 50 %).



Deficyty kompetencji interpersonalnych.

Inne



Brak stałego zatrudnienia



Poważna choroba



Niepowodzenie w osiągnięciu ważnego celu



Sytuacje wpływające na obniżenie poczucia własnej wartości



Ruminancja (Nolen-Hoeksema, 2000, Broderick, 2004)



Indywidualna ocena znaczenia sytuacji stresującej

Epidemiologia

Depresja



Bardzo rozpowszechnione (15 % w populacji ogólnej, narastające)
– najczęstsze problemy zdrowotne)



Częściej chorują kobiety (2 razy częściej?)



Średni wiek początku choroby: 40 lat?, coraz wcześniej.



Społeczny problem (choroba cywilizacyjna, Towarzystwa wspierające

osoby cierpiące na załamania depresyjne – USA, Kanada)

Zaburzenie dwubiegunowe



5 % populacji (wszystkie rodzaje)



Początek: 20-30 lat, często przed 20 r.ż (53-60 %)

(Pużyński, 2002; Carlson, Burtcher, Mineka 2003; Hammen 2004)

Leczenie, terapia



Ocena zagrożenia (szpital lub leczenie ambulatoryjne)



Leczenie farmakologiczne

- trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (amitryptylina,
imiprania)
- tzw. leki drugiej generacji: fenalzyna, fluoksetyna,
- węglan litu (tzw.„stabilizator nastroju” , zab. maniakalno-
depresyjne)
- leczenie elektrowstrząsami



Psychoterapia (

metody psychologii poznawczej):

-

wykrywanie myśli automatycznych,

-

konfrontowanie myślenia automatycznego z rzeczywistością,

-

trening reatrybucji,

-

trening zmiany schematów poznawczych

Formy terapii

Uczenie się zaradności:



Trening umiejętności społecznych (np. asertywności),



Dostrzeżenie i akceptacja swoich pozytywnych cech,



Dochodzenie praw.

Ćwiczenie pozytywnych form aktywności:



Zaplanowanie czegoś, co cieszy



Doznawanie codziennych przyjemności



Angażowanie w zajmujące czynności (osłabienie autokoncentracji)



Czerpanie przyjemności z ruchu (kontakt z przyrodą, zwierzętami)

Sieć wsparcia społecznego

(zachowania ryzykowne, leki).

Klasyfikacja

Wcześniejsze klasyfikacje:



Zaburzenia o etiologii endogennej (mania i depresja
endogenna)



Zaburzenia o etiologii psychogennej (depresja reaktywna,
nerwicowa)



Zaburzenia nastroju w chorobach organicznych OUN i
somatycznych.