ZABURZENIA AFEKTYWNE

Zaburzenia afektywne (nastroju)

Grupa zaburzeń, których dominującym
objawem jest zmiana nastroju (w postaci
depresji lub manii), z towarzyszącą
zazwyczaj zmianą aktywności złożonej
Zaburzenia te tradycyjnie łączono z
tzw.podłożem endogennym
Większość tych zaburzeń wykazuje
tendencję do nawracania

Zaburzenia afektywne w ICD-10

Epizod maniakalny/ hipomaniakalny
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe
Epizod depresyjny
Zaburzenie depresyjne nawracające
Uporczywe zaburzenia nastroju

cyklotymia, dystymia

Zaburzenia afektywne

w innych rozdziałach ICD-10

Organiczne zaburzenia nastroju
Zaburzenie psychotyczne
spowodowane używaniem substancji
psychoaktywnych
Depresja poschizofreniczna
Zaburzenia adaptacyjne

(reakcja depresyjne)

Objawy depresji

Objawy podstawowe:

1.

obniżenie nastroju (przez większość część

dnia, prawie każdego dnia, nie podlegający

wpływowi wydarzeń zewnętrznych)

2.

utrata zainteresowań i / lub zdolności do

przeżywania przyjemności (

anhedonia

)

3.

zmniejszona energia lub zwiększona

męczliwość

Do rozpoznania niezbędne jest stwierdzenie co

najmniej dwóch objawów

czas trwania objawów: min. 2 tygodnie

Objawy poznawcze depresji

myślenie depresyjne:

niska samoocena
poczucie beznadziejności
pesymizm, rezygnacja
poczucie winy, bezwartościowości, bycia

ciężarem dla innych

myśli i tendencje samobójcze

spowolnienie toku myślenia
zaburzenia koncentracji, pamięci
trudności z podejmowaniem decyzji

Objawy biologiczne (somatyczne)

1. utrata zainteresowań i zadowolenia z

aktywności zwykle sprawiających
przyjemność

2. zmniejszona reaktywność emocjonalna

( osłabiona reakcja emocjonalna na
przyjemne wydarzenia)

3. wczesne budzenie się (co najmniej 2

godz. wcześniej niż zwykle)

4. zahamowanie lub pobudzenie

(agitacja) - zauważone przez innych;
nie jest to tylko subiektywne odczucie
pacjenta

Objawy biologiczne (somatyczne) cd.

5. wahania dobowe samopoczucia-

największe nasilenie objawów
depresji w godzinach porannych

6. wyraźna utrata apetytu
7. spadek masy ciała
8. wyraźny spadek libido

atypowe objawy: zwiększony
apetyt, zwiększona senność

Objawy psychotyczne

Urojenia zgodne z nastrojem-
tzw.urojenia depresyjne (winy,
kary, grzeszności, zubożenia,
hipochondryczne, nihilistyczne)
Omamy zgodne z nastrojem-np.
słuchowe, węchowe

Inne objawy depresji

lęk-

tzw. wolnopłynący, bezpostaciowy

lub

w postaci napadów paniki,
agorafobii, nasilenia lęku
społecznego, fobii

Epizod depresji

Objawy obecne codziennie przez co

najmniej

2 tygodnie

; obecne co najmniej

dwa z trzech objawów osiowych
W zależności od liczby i nasilenia

objawów epizod depresyjny może być:



łagodny,



umiarkowany



ciężki.

W ciężkich epizodach depresji mogą

wystąpić urojenia, omamy lub osłupienie

depresyjne; są to objawy psychotyczne

Depresje maskowane

Zaburzenia nastroju „maskowane”
przez dodatkowe objawy- czyli na
pierwszy plan wysuwają się objawy
inne niż obniżenie nastroju, np.:
rozdrażnienie (dysforia)
zaburzenia snu – bezsenność lub
nadmierna senność w ciągu dnia

Depresje maskowane (cd)

nasilenie wcześniej występujących
objawów lęku napadowego,
agorafobii, fobii, natręctw
zespoły bólowe np.: bóle głowy,
neuralgie (bóle dotyczące nerwów
obwodowych), parestezje
(drętwienie, cierpnięcie, pieczenie)

Objawy depresyjne mogą

występować w przebiegu

następujących zaburzeń:

Zaburzenia afektywne:
     Epizod depresyjny/ Zaburzenie

depresyjne nawracające
     Dystymia
     Zaburzenie afektywne

dwubiegunowe

Zaburzenie schizoafektywne

Objawy depresyjne mogą

występować w przebiegu

następujących zaburzeń:

Organiczna depresja

(spowodowana

uszkodzeniem mózgu lub chorobą somatyczną)

Depresja spowodowana używaniem substancji

psychoaktywnych (np. alkohol,

psychostymulanty, benzodiazepiny)

Depresja adaptacyjna

- objawy depresyjne nie

wystąpiłyby bez określonej sytuacji stresowej

(np. rozwód, choroba, przejście na emeryturę,

utrata pracy itp)
Objawy depresyjne mogą być wtórne do innych

zaburzeń np.psychotycznych,

lękowych,osobowości, odżywiania

Zaburzenie depresyjne nawracające

tylko epizody depresji (co najmniej
2 ); nigdy nie występował epizod
hipomanii lub manii
średni czas trwania epizodu 6 m-cy
początek zwykle po 40 rż
częściej chorują kobiety (K:M=2:1)
ryzyko zachorowania: K 5-25%,
M2-15%

SAMOBÓJSTWO

Depresja jest przyczyną ok.1/2- 2/3

samobójstw
Ryzyko samobójstwa w depresji –15%
Inne zaburzenia psychiczne związane

z ryzykiem samobójstwa:



Schizofrenia



Zaburzenie osobowości (borderline)



Uzależnienie od alkoholu

samobójstwo

Objawy depresji, które mogą być

czynnikami zwiększonego ryzyka:
wysoki poziom lęku - niepokój
psychoruchowy, agitacja, z zaburzeniami
snu- czasami całkowitą bezsenności
poczucie beznadziejności, sytuacji bez
wyjścia, niemożność uzyskania pomocy
ze strony osób najbliższych
przekonania o obecności ciężkich
chorób, ich nieuleczalności, urojenia
nihilistyczne

Objawy depresji, które mogą być

czynnikami zwiększonego ryzyka:

silnie wyrażone poczucie winy, przekonanie
o dopuszczeniu się ciężkich grzechów,
przestępstw, dążenie do poniesienia kary
dolegliwości bólowe i obecność
przewlekłych schorzeń somatycznych
stałe rozważania dotyczące śmierci-
ruminacje samobójcze
Największa liczba samobójstw- na początku
depresji i w czasie jej ustępowania

Inne czynniki ryzyka samobójstwa:

wcześniej podejmowane próby samobójcze
płeć męska, samotność, trudności

materialne
wzory zachowań otoczenia (samobójstwa w

rodzinie)
brak celów życiowych
nadużywanie alkoholu
ostatnio niekorzystne wydarzenia życiowe

(strata osoby bliskiej, utrata pracy, rozwód)
schorzenia somatyczne

Oznaki wskazujące na zamiary

samobójcze:

rozważania ogólne na temat bezsensu

życia, sposobie popełnienia

samobójstwa
planowanie: wybranie metody

(szczególnie gwałtownej-np.

powieszenie, skok z wysokości),

miejsca (szcz. zmniejszające możliwość

odkrycia, odratowania); nie szukanie

pomocy po podjętej próbie
nagła zmiana zachowania (izolowanie

się lub szukanie kontaktu)

Mania

Charakteryzuje się podwyższonym
lub drażliwym nastrojem

Objawy manii

Objawy biologiczne:

zwiększona energia - początkowo

zwiększona celowa aktywność; w

ciężkich epizodach aktywność staje się

zupełnie bezcelowa, chaotyczna

zwiększona energia - początkowo

zwiększona celowa aktywność; w

ciężkich epizodach aktywność staje się

zupełnie bezcelowa, chaotyczna  
zwiększony popęd seksualny- kontakty

seksualne z przygodnymi partnerami

(promiskuityzm)
zmniejszona potrzeba snu

Objawy manii (cd)

Objawy poznawcze:

zawyżona samoocena lub postawa

wielkościowa
trudności w koncentracji
przyspieszenie toku myślenia – do

gonitwy myśli; przymus mówienia
zaburzony krytycyzm i wgląd-

zachowania lekkomyślne, z

niedocenianiem ryzyka ( wydatki,

interesy, jazda, itp.); utrata normalnych

zahamowań społecznych- zachowania

niedostosowane, skracanie dystansu

Objawy manii (cd)

Objawy psychotyczne:

urojenia – zgodne z nastrojem;
typowe są urojenia wielkościowe,
posłannictwa religijnego,
prześladowcze
omamy (najczęściej głosy
zachęcające lub chwalące)

Hipomania

Mniej nasilone objawy maniakalne,
nie zakłócające wyraźnie
funkcjonowania pacjenta

Zaburzenie afektywne

dwubiegunowe

nawroty epizodów choroby z

wyraźnie zaburzonym nastrojem i

aktywnością
co najmniej 2 epizody (depresji i

manii lub hipomanii)
początek 20- 30 rż
epizody maniakalne zaczynają się

zwykle nagle, trwają 2 tyg- 4-5 m-cy;

depresje 3-6m-cy
K:M=1:1
Ryzyko zachorowania 1%

Dystymia

Przewlekłe obniżenie nastroju
co najmniej 2 lata stałego lub nawracającego

obniżenia nastroju, wyrównany nastrój nie

trwa dłużej niż kilka tygodni
nie spełnia kryteriów depresji łagodnej
inne objawy: zmniejszona energia, uczucie

zmęczenia, bezsenność, mało wiary w siebie,

trudności z koncentracją, płaczliwość,

zniechęcenie, poczucie bezradności,

zamartwianie się, pesymizm

Cyklotymia

utrzymujące się stale wahania
nastroju w postaci epizodów łagodnej
depresji i hipomanii, między nimi
mogą ale nie muszą występować
okresy prawidłowego nastroju
co najmniej 2 lata
nie spełnia kryteriów depresji
umiarkowanej lub ciężkiej lub manii

Zaburzenia afektywne- przyczyny

Etiologia wieloczynnikowa (czynniki
biologiczne, psychologiczne i
społeczne)

Czynniki biologiczne

genetyczne
biochemiczne (zaburzenia
neuroprzekaźnictwa)
hormonalne (zmiana regulacji
hormonalnej)
neuroimmunologiczne (zaburzenia
układu odpornościowego)

Czynniki genetyczne

ZAD- większy stopień dziedziczenia niż ZDN

ZAD - dziedziczenie choroby (nieokreślony

defekt metaboliczny)- prawd. model
dziedziczenia wielogenowy o niepełnej
penetracji

ZDN- dziedziczenie podatności na

zachorowanie (np.określonego typu
ukł.nerwowego, który determinuje sposób
reagowanie na stres

Czynniki genetyczne

ZAD:

Zgodność MZ ok. 40-70%, DZ-20%
Chory rodzic-ryzyko zachorowania

dziecka: 25%

ZDN:

Zgodność MZ ok. 30- 50%, DZ –5-20 %
Chory rodzic-ryzyko zachorowania

dziecka:10-13%

Zaburzenia neuroprzekaźnictwa

zmieniona aktywność układów
neuroprzekaźników: serotoniny,
noradrenaliny, dopaminy i
acetylocholiny

Teoria stresu

stres=reakcja organizmu na działanie

czynników zewn. i wewn. (stresory)
oś stresowa: ukł.limbiczny- podwzgórze-

przysadka-nadnercza
aktywacja osi:  wydzielania kortyzolu i

adrenaliny, aktywacja ukł.sympatycznego
w depresji upośledzone mechanizmy

przerywające reakcję stresową (osłabione

hamowanie przez kortyzol osi p.p.n)
depresja przypomina stres przewlekły (m.in.

 CRH, kortyzolu)
przewlekły stres  uszkodzenie funkcji

neuronów (hipokamp)

Czynniki psychospołeczne

cechy osobowości
stresowe wydarzenia życiowe
(straty)-

utrata rodzica przed 11rż jest

wydarzeniem najsilniej związanym z
wystąpieniem depresji

Inne:

utrata bliskiej osoby, zdrowia,

poczucia bezpieczeństwa, poczucia
własnej wartości; zmiana
warunków życia

Etiologia depresji wg teorii uczenia

się

negatywne przeżycia, niedostateczny
poziom pozytywnych wzmocnień,
niezdolność do korzystania z
pozytywnych wzmocnień, nadwrażliwość
na bodźce negatywne
ubogi repertuar zachowań (brak
umiejętności społecznych, wadliwe
postawy i schematy postępowania)
depresja jako forma adaptacji do
warunków i wymagań
otoczenia(Liberman)

Koncepcja wyuczonej bezradności

wg Seligmana

Z powodu negatywnych doświadczeń
życiowych



przekonanie, że kara i

nagroda są niezależne od dokonanego
wyboru-
Trudności w kontrolowaniu bieżących
wydarzeń
bezradność w sytuacjach stresu,
trudności w wyborze właściwej
odpowiedzi na sytuację,

Teorie poznawcze

kognitywny model depresji Becka:

negatywny obraz siebie (niska
ocena, poczucie małej wartości,
brak wiary we własne siły)
negatywna ocena własnych
doświadczeń i postępowania
negatywna ocena przyszłości

Teorie integrujące

Wzajemne powiązanie różnych czynników
etiologicznych
Predyspozycja do zachorowania – czynniki
biologiczne (genetyczne) i psychiczne
(osobowościowe, poznawcze)
Czynniki egzogenne mogą inicjować lub
nasilać procesy patogenetyczne leżące u
podłoża zaburzenia
doświadczenia życiowe powodują zmiany
biochemiczne w oun wpływające na
psychiczne funkcjonowanie jednostki oraz
zmiany strukturalne (teoria zmian
neuroplastyczności)
procesy uczenia się zmieniają ekspresję genów

Historia leczenia depresji

W podręcznikach z XIXw zalecano:



zimne i gorące kąpiele, upust krwi,
środki przeczyszczające, wymiotne



przetwory maku

początek XXw:



kokaina, haszysz, opium



elektrowstrząsy (1938r. Cerletti i Bini)



śpiączki atropinowe, insulinowe

W leczeniu zaburzeń

afektywnych należy uwzględnić
różne aspekty zaburzenia:



biologiczne



psychologiczne



społeczne.

Metody leczenia

Biologiczne:



farmakoterapia



elektrowstrząsy (EW)

Psychologiczne



różne formy psychoterapii (terapia
poznawcza –behawioralna,
psychoterapia psychodynamiczna,
terapia rodzinna)

Farmakoterapia

Leczenie depresji: leki przeciwdepresyjne

leki psychotropowe, które wpływają na
objawy zespołu depresyjnego,
stosowane też w innych zaburzeniach
(np. zaburzenia lękowe, odżywiania)
stosowane we właściwej dawce, przez
wystarczająco długi czas (zwykle 4-6
tygodni) przynoszą poprawę u 60-70%
pacjentów

Leczenie manii: leki przeciwpsychotyczne

Farmakoterapia

Leczenie profilaktyczne

Zaburzenie depresyjne
nawracające- leki
przeciwdepresyjne
Zaburzenie afektywne
dwubiegunowe- leki stabilizujące
nastrój