Zagadnienia egzaminacyjne - socjologia kultury 2011/2012

I rok I ST.

Blok I

1. Nienaukowe formy wiedzy o życiu społecznym

-myślenie potoczne, kierowanie się stereotypami. Dokonujemy pochopnych i niezupełnych osądów, stosujemy uogólnienia; to problem pochopności i wybiórczości. Jednak wiedza potoczna porządkuje i pomaga odnaleźć się w świecie. Dzięki tej wiedzy nie musimy wciąż od nowa analizować wszystkich zjawisk, pozwala na szybsze reakcje.

Wiedza potoczna wywodzi się z przypadkowych spostrzeżeń osobistych, które podlegają generalizacji. Jest fragmentaryczna i niespójna, pochopna i wartościująca.

Podstawowe formy wiedzy potocznej - przysłowia, baśnie, porzekadła, komunikacja ludzka.

Cecha charakterystyczna sztuki powszechnej/potocznej:

-jest subiektywna (subiektywna interpretacja), wizja rzeczywistości artystów jest Ich wizją, dopuszcza się symbole, metafory, środki ujmowania rzeczywistości, można ją wielorako interpretować.

W filozofii społecznej, od oświecenia także wprowadza się przednaukowe formy wiedzy o społeczeństwie.

Filozofia społeczna:

-od oświecenia realizowana w paradygmacie scjen tycznym, odkrywanie praw i prawidłowości, wiedza naukowa jest empiryczna (badanie przed doświadczenie) i eksperymentalna

- zmierza do formułowania ogólnych praw rządzących życiem społecznym.

- ograniczenie horyzontu subiektywnego, szerokie obserwacje, precyzuje formułowanie sądów, tworzenie systemów myślowych: całościowych i logicznie spójnych.

Doświadczenie eksperymentalne - opierające się na kilku próbach.

Wiedza eksperymentalna - powołujemy coś do życia żeby to obserwować

Obserwacje subiektywne - mają miejsce kiedy coś się dzieje bez względu na to czy to obserwujemy i nie jesteśmy potrzebni do zaistnienia zjawiska

Sąd naukowy - precyzyjnie sformułowany, dla wszystkich musi oznaczać to samo

Przykład filozofa oświeceniowego to Rousseau.

Alfred Schitz - rzeczywistość elementarna.

-

2. Człowiek w społeczeństwie - społeczeństwo w człowieku. Opozycja agency i structure

Społeczeństwo:

• Znaczenie naukowe: abstrakcja oderwana od konkretnych zbiorowości, okreslanie zbiorowości różnej skali, które nie stanowią sumy jednostek, wyznaczają je relacje, jakie zachodzą miedzy jednostkami

Ujęcie strukturalne: organicznie powiązana całość (Comte, Spenser), rzeczywistość samo wytwarzająca na którą składaja się fakty społeczne. System społeczny/struktura społeczna

Agency określają działania społeczne (paradygmat antynaturalistyczny), metoda jakościowa, zaś Structure odnosi się do struktury społecznej, to metody ilościowe (paradygmat naturalistyczny czy pozytywistyczny, socjologie strukturalno-systemowe)

Prymat struktury w klasycznych teoriach społecznych:

Karol Marks - materialistycznia wizja dziejów świata (zmiany społ. Wynikają ze zmian war. Ekonomicznych, nie ze zmiany wartości), teoria alienacji (społeczeństwo dzieli się na kapitalistów i klasę pracująca (proletariat), która jest odłączona od środków produkcji), o porządku społecznym stanowi podział klasowy i konflikt klas, klasa w sobie i klasa dla siebie (tak jak kapitaliści się zjednoczyli dla osiągnięcia władzy tak też może zrobić proletariat, możliwa będzie emancypacja do społeczeństwa równości, znikną podziały klasowe)

Emile Durkheim - społeczeństwo nie stanowi sumy działań pojedynczych jednostek tylko sui genesis, podlegamy przymusowi oddziaływania faktów społecznych (ustalone działania lub idee, przed którymi jednostki zostają postawione jak przed faktami dokonanymi i nie mają na nie żadnego wpływu) , prawo i typ solidarności jako te fakty określają charakter społeczeństwa nowoczesnego.

Cechy obiektywnych faktów - myślenie ponadjednostkowe, nie dające sprowadzić się do działań pojedynczych jedn. Pierwotna metaforą był organizm.

Agency - najpierw są działania, reakcje, aktorzy społecznie, uspołecznienie, i dopiero to wytwarza wszelkie całości

3. Początki naukowej socjologii - naturalizm:

• Paradygmat (ogólna wizja naukowości): naturalistyczny i zasady metody naukowej: ewolucjonizm (zakłada stopniowość), organicyzm ( złożona struktura społeczna działa jak organizm), scjentyzm (wypełnia kryteria naukowe), pozytywizm (jak pracować na poprawę społeczeństwa)

• Postulaty Comte'a:

1. Systematyczne osiąganie tez prawdziwych

2. Empiryczne lub eksperymentalne sprawdzanie faktów społecznych

3. Uzasadnienie uogólnienia w postaci praw - generalizacja wszystkich zweryfikowanych faktów

4. Unikanie wartościowań - zjawisko to zjawisko i koniec kropka

5. Wyraźne zdefiniowanie pojęcia - zmienne - składające się na język dyscypliny

6. Twierdzenie wyrażające zależności między faktami lub zjawiskami (współwystępowanie, przyczyna i skutek)

Naturaliści zakładali, że zjawiska społeczne można opisywać analogicznie do zjawisk w świecie przyrody (np. porównanie organizmu i społeczeństwa u Herberta Spencera), i należy je badać tymi samymi metodami. Wszystkie nauki cechować powinna metodologiczna jedność. Podejście to zakładało możliwość redukcji zjawisk społecznych do poziomu zjawisk przyrodniczych.

Można wyróżnić naturalizm ontologiczny i metodologiczny. Naturalizm ontologiczny zakłada, że społeczeństwo ludzkie mieści się w tej samej sferze zjawisk, co środowisko naturalne, a prawa rządzące obiema rzeczywistościami są takie same. Naturalizm metodologiczny natomiast jest poglądem zgodnie z którym zarówno świat przyrody jak i świat społeczności ludzkiej bada się takimi samymi metodami.

Jedną z odmian naturalizmu jest fizykalizm. Pogląd ten uznaje fizykę za wzorzec, który powinien służyć innym dyscyplinom w rozumieniu rzeczywistości. Według neopozytywistów, ,,fizykalizm nie polega na wyjaśnianiu wszystkiego za pomocą twierdzeń zaczerpniętych z fizyki, lecz na przyjęciu właściwej fizyce strategii poznawania świata

4. Metoda pozytywna Augusta Comte'a:

Zgodnie z pozytywistycznym stanowiskiem w socjologii wiedza o społeczeństwie powinna opierać się na danych empirycznych uzyskanych dzięki obserwacji, porównaniom i eksperymentom.. 3 stadia ludzkiego pojmowania świata: teologiczny, metafizyczny, pozytywny. Etap pozytywny zapoczątkowały odkrycia Kopernika, Galileusza i Newtona, jest fazą poznawania społeczeństwa przy użyciu technik naukowych. W myśl tego Comte uważa socjologię za najmłodszą naukę po fizyce, chemii, biologii ale też najważniejszą i najbardziej złożoną

Nazywa socjologię.

2. Metoda badawcza:

a) Systematyczne osiągnięcie tez prawdziwych.

b) Empiryczne lub eksperymentalne sprawdzalne fakty społeczne.

c) Uzasadnione uogólnienie w postaci praw.

d) Unikanie wartościowania

e) Wyraźne zdefiniowanie pojęcia - zmienne- składające się na język dyscyplin.

f) twierdzenie wyrażające zależności między faktami lub zjawiskami (przyczyna -> skutek)

3. Comte uważał socjologię za naukę pozytywną. Odpowiada na pytania: Jak jest naprawdę? Dlaczego tak jest? Jak będzie? Co zrobić żeby zmienić społeczeństwo? Wiedza o społeczeństwie powinna opierać się na danych empirycznych uzyskanych dzięki obserwacji, porównaniom i eksperymentom.

4. PRAWO TRZECH STADIÓW

a) teologiczny - siły nadprzyrodzone, idee religijne i wiara, społ. wyrazem woli Boga

b) metafizyczny - abstrakcyjne pojęcia i kontemplacja (Renesans)

c) pozytywny -metoda naukowa, inspirowana naukami przyrodniczymi poznawanie społ. przy użyciu technik naukowych.

5. FUNKCJONALIZM - społeczeństwo to system, składający się z wzajemnie powiązanych części, z których każda pełni określoną funkcję w tym systemie, dynamiczna równowaga, dąży do zachowania ładu.

Społeczeństwo - analogie organiczne

• Budowa społeczeństwa (anatomia) - statyka

• Funkcjonowanie i zmienność (fizjologia) - dynamika

• Grupy społeczne i rodzina jako najmniejsza komówka

• Rozwój wg trzech stadiów (opisane powyżej)

5. Socjologizm i teoria solidarności społecznej Emile Durkheima:

Widział w socjologii nowa naukę, która może rozjaśnić klasyczne kwestie filozoficzne, poddając weryfikacji empirycznej. Badając życie społeczne należy zachować obiektywizm. „Fakty społeczne należy traktować jak rzeczy!” tzn., że analiza życia społecznego powinna być prowadzona rygorystycznie. Durkheim głównie bada fakty społeczne. Zamiast badać jednostki, powinno się badać fakty społeczne, które warunkują jednostkowe działania. Ich badanie musi odbyć się pośrednio poprzez analizę ich skutków i próbujących je wyrażać treści, np. prawo czy teksty religijne.

Społeczna i moralna solidarność: interesowało go to co spaja społeczeństwo. Solidarność trwa dopóki jednostka łączy się w spójne grupy i przestrzegają tych samych wartości, obyczajów. Nowy rodzaj solidarności narodził się z powstaniem epoki przemysłowej. Przeciwstawia solidarność mechaniczną i organiczną, odnosi je do podziału pracy i rosnącej specjalizacji zawodowej. Solidarnośc mechaniczna istnieje w tradycyjnych społeczeństwach o słabym podziale pracy. Większość wykonuje te same zadania więc to solidarność mechaniczna. Nie ma miejsca na odstępstwa.

Solidarność mechaniczna - podobieństwa między jednostkami i jednolitym dla wszystkich jednostek systemem norm, świadomość indywidualna jest niemal zbiorową. Występuje tam, gdzie jest słaby podział pracy.

2. Solidarność organiczna - zróżnicowanie jednostek, społeczny podział pracy i świadomość zbiorowa odgrywa mniejszą rolę, pozostawiając więcej miejsca na indywidualną inicjatywę i refleksję.

. Socjologia jako nauka

- fakt społeczny - zewnętrzne wobec jednostki sposoby myślenia, działania, odczuwania,

- społeczeństwo stanowi rzeczywistość sui Generis, a nie sumę działań poszczególnych jednostek

- podlegamy przymusowi oddziaływania faktów społecznych.

5. Teoria więzi społecznej (Durkheim)

-Więź = solidarność

- Wskaźnik obiektywny dla badania form solidarności - prawo

- prawo karne i prawo kooperacyjne jako podstawowe formy

- ewolucyjny proces zanikania znaczenia prawa karnego na rzecz kooperacyjnego

- Solidarność mechaniczna:

- prawo karne

- podobieństwo jednostek

- wspólnota dóbr, dominacja religii, tradycjonalizm

- brak podziału pracy

- Solidarność organiczna:

- prawo kooperacyjne (mechanizmy naprawcze)

- różnice między jednostkami - funkcje

- racjonalizm w zamian powszechności wierzeń, obyczajów i tradycji

- moralności grupowe

Fakty społeczne należy traktować jak rzeczy. Są to zewnętrzne wobec jednostki sposoby myślenia, działania i odczuwania. Społeczeństwo stanowi rzeczywistość SUI GENERIS, a nie sumę działań poszczególnych jednostek.

6. Teoria wspólnoty i stowarzyszenia Ferdinanda Tönniesa

WSPÓLNOTA - to doskonała jedność woli, która formułuje się w stan pierwotny lub wtórny, tryb zbiorowości oparty na silnych emocjonalnych więziach, posiada nieformalną strukturę, ustanawiają ją np. tradycje, wspólna własność, wyróżnia się wspólnotę krwi, np. rodzina, wspólnotę terytorium, np. sąsiedztwo, wspólnotę ducha , np. braterstwo. Występuje tu chęć przebywania ze sobą. Łączy jednostki, rozumiane, jako pełne osobowości na podstawie bliskości i ogarnia całe ich życie, rodzaj stosunków społecznych opartych głównie na emocjach

STOWARZYSZENIE - rodzaj stosunków opartych na racjonalnej kalkulacji i umowie i wymianie (regulowanie przez formalne prawo) wykonują określone role społeczne.

7. Zwrot antynaturalistyczny i początki socjologii interpretatywnych - Max Weber i Georg Simmel

Max Weber i socjologia rozumiejąca - co to znaczy interpretować? Obserwacje zjawisk i interpretacja obserwacji społeczeństwa, myślenie z punktu widzenia tych, których badamy

Georg Simmel i interakcjonizm - interesował się procesami interakcji (uspołecznienia) i według niego socjolog swoje działania skupić wyłącznie na tym, co wytwarza się między jednostkami podczas wzajemnego oddziaływania - wymiany/wzajemności stosunku. Socjologia nie interesuje się człowiekiem rozpatrywanym w pełni swego doświadczenia życiowego, lecz tylko ze względu na aspekt swej osobowości, który objawia się w stosunku z drugim człowiekiem.

Podstawowym założeniem interpretatywistów jest, że do zrozumienia reguł danego społeczeństwa czy kultury niezbędne jest wniknięcie w rzeczywistość społeczną ludzi, którzy posługują się nimi na co dzień. W przeciwieństwie do funkcjonalistów badacz interpretatywista nie będzie w badaniach terenowych stosował uprzednio przygotowanego lub zapożyczonego modelu teoretycznego, ale będzie raczej starał się o tzw. gęsty opis (thick description), czyli opis kultury w oczach jej uczestnika. Celem badania jest zrozumienie, co dla członków społeczności jest ważne - to oni nadają symboliczne znaczenia artefaktom, tworzą normy i wartości, autentycznie rozumieją system, w którym działają. Badacz (zdaniem interpretatywistów) nie powinien zatem arbitralnie przypisywać funkcjonalnych znaczeń temu, co obserwuje, a raczej zaufać badanym, że rozumieją swój świat lepiej od niego.

SOCJOLOGIA INTERPRETATYWNA W SENSIE WĘŻSZYM to wiązka teorii socjologicznych z lat 60-70-tych, akcentujących rolę znaczeń w życiu społecznym, podkreślająca ich konstytutywną rolę (znaczenia współtworzą rzeczywistość). Była to fala kierunków całkowicie odmiennych od teorii wcześniejszych. Radykalna socjologia interpretatywna zrywała z zagadnieniami makrospolecznymi i strukturalnymi oraz metodologią. Socjologia interpretatywna w węższym sensie to radykalna formacja, która składa się z nurtów w dziale IV (na kartce z planem wykładu). Jest kontynuowana do dzisiaj.

Max Weber

- znaczenie i wartości wiązane przez ludzi z zachodzącymi zjawiskami i faktami wobec tych, których badacze muszą zachować zasadę interpretacji rozumiejącej.

- Odrzucił materialistyczną wizję dziejów, mniejsze znaczenie przypisywał konfliktowi klas,

- wielkie znaczenie dla zmiany społecznej mają idee i wartości

- działanie społeczne, a nie struktury

- jednostki ludzki są w swoim działaniu ludzkie i mogą kształtować własną przyszłość.

Georg Simmel - społeczeństwo jako wytwór działań społecznych i interakcji.

ANTYNATURALIZM wg Webera - znaczenia i wartości związane przez ludzi z zachodzącymi zjawiskami i faktami, wobec których badacz musi zachować zasadę interpretacji rozumiejącej (verstehen); „społeczeństwo wytworzone jest w toku działań społecznych”

Wg Simmla - społeczeństwo jako wytwór interakcji; badanie częstych form społecznych (małżeństwo, moda, miasto) jako układ interakcji.

8. Kulturalizm Floriana Znanieckiego - system aksjo - normatywny i podsystemy kulturowe

Znaniecki był zwolennikiem punktu widzenia, który nazwał "kulturalizmem". Sądził, że socjologia powinna zajmować się wytworami kultury, ponieważ jest ona nauką o kulturze. Kultura, która się różni nie tylko od przyrody (natury), ale także od świadomości jednostkowych. Zdaniem Znanieckiego rzeczywistość składa się z wielu porządków: fizyczno-przyrodniczego, jak również psychicznego, społecznego i idealnego. Sformułował zasadę "współczynnika humanistycznego", wedle której zjawiska społeczne należy traktować jako przedmiot czyichś czynności. Dlatego tak wielki nacisk kładł na doświadczenia i poglądy jednostek.

Według Znanieckiego przedmiotem socjologii są układy społeczne, które składają się z wartości. Człowiek jest podstawowym elementem każdego układu. Inne elementy, które wchodzą do jednego układu to wartości wtórne. Wyodrębnił on cztery układy zamknięte:

• czyny społeczne - najprostsze układy społeczne, takie jak prośba czy powitanie. W każdym czynie można wyodrębnić następujące elementy: osoba, narzędzie, przedmiot, metoda, wynik.

• stosunki społeczne - aby zaistniały, potrzebne są przynajmniej dwie osoby i platforma stosunku. Platforma to np. obowiązki bądź przywileje.

• grupy społeczne - czyli każde zmieszanie ludzi, które w świadomości tych ludzi stanowi odrębną całość, czyli pewien układ odosobniony.

• osobowości społeczne - kształtujące się pod wpływem kręgu społecznego.

System aksjo-normatywny- powiązany zespół reguł- norm i wartości- dotyczących wszelakich przejawów życia społecznego, charakterystyczny dla danej kultury. Inaczej nazywany: „Społeczny System normatywny”, „podsystem regulacyjny”. Albo inaczej mówiąc: sposób regulacji działań (interakcji) w poszczególnych systemach kulturowych(ze szczególnym naciskiem na kultury normatywne)

Człowiek kulturowy ma dwa systemy myślowe

-wartości- dobór celów

-normy - dobór środków

Reguły kulturowe dotyczą ludzkich działań (ujmowanych jako dwuczłonowy kompleks pewnych środków, sposobów, metod postępowania i ich celów). Takie dwuczłonowe ujęcie działania pozwala wyprowadzić podział na dwa rodzaje reguł. Regulacji podlegać może dobór środków oraz celów do których działanie zmierza. Takie reguły, których przedmiotem są sposoby czy metody działania, środki stosowane dla osiągnięcia celu nazwiemy normami kulturowymi (mówią one, co ludzie powinni robić). Natomiast takie reguły, których przedmiotem są cele działania, nazwiemy wartościami kulturowymi (mówią one, jakie cele są właściwe, słuszne).

Zarówno normy jak i wartości mogą nieść w sobie mniejszy lub większy ładunek powinności.

Imperatywy kulturalne- kategoryczne żądania pewnego sposobu postępowania lub pewnego celu. Mogą one być formułowane dwojako: Nakazy i zakazy. Reguła kulturowa zawierać może słabsze czynnika powinnościowego: Przyzwolenia( reguła dopuszczająca, ale nie zalecająca ani nie wymagająca pewnego sposobu postępowania czy realizacji pewnego celu). Bądź typ reguł jeszcze bardziej luźniejszych: Zalecenia lub preferencje (wskazują jakie postępowanie byłoby szczególnie godne uznania, zastrzegając zarazem, że nie można tego od nikogo wymagać).

Podsystemy kulturowe: kultura techniczno-użytkowa(MATERIALNA) - badania nad tym co i jak oraz dlaczego tworzyli ludzie, badając kulturowe własności badamy mentalność ludzi, co nimi kierowało przy wytwarzaniu rzeczy, symboliczna (IDEALNA) - to religia, sztuka, myślenie naukowe *łączy to zespół tradycji, tworzy normy tożsamości. To kultura, gdzie wszystko jest niematerialne i opisuje się przez symbole, to czysta idea, koncepcje, społeczna (NORMATYWNA)-. Normy porządkujące porządek życia społecznego. Musimy rozumieć wymogi stawiane przed nami przez zbiorowości.

Blok II

1. Kultury narodowe - wspólnota wyobrażona Benedicta Andersona

WSPÓLNOTY WYOBRAŻONE - zbiorowości, w których więź społeczna ma jedynie charakter subiektywny, a brak więzi obiektywnej i behawioralne.

Naród nie tworzy się ani sam z siebie, ani z nadania Boga - jak to sobie wyobrażali niektórzy romantycy, lecz jest międzyludzką konstrukcją komunikacyjną, a więc wyobrażoną wspólnotą polityczną czy społeczną. Wówczas takie dziedziny jak historia idei, historia literatury, historia języka, historia sztuki bądź historia religii mają bardzo istotne znaczenie dla tego zespołu wyobrażeń, bo go bezustannie formują i sprawiają, że idea narodu jest cały czas w rozwoju. I tu jest wielkie pole do popisu dla historyków idei czy historyków literatury.

Trudność polega na tym, że nie wszyscy chcą przyjąć do wiadomości, iż naród jest wspólnotą wyobrażoną. Jeśli ktoś uważa, że naród to wspólnota dana przez siły nadprzyrodzone, wspólnota święta, zawierająca w sobie pierwiastek nadziemski, albo wspólnota biologiczna, to wówczas stajemy w obliczu dwóch skonfliktowanych wyobrażeń.

Wspólnota narodowa - Bedenict uznał, że głównym historycznym powodem wyłonienia się nowoczesnej narodowości są nie polityka a kultura.

Wspólnota wyobrażona - pojawienie się czytania czy pisania to czynnik podstawowy powstania tych narodowości. Naród to umowna wspólnota, to dogadywanie się. Integrujemy się wokół jakieś narracji o charakterze symbolicznym. Ludzie nie muszą mieć ze sobą wyraźnego kontaktu, większa anonimowość ale mają świadomość, że ich wspólnota istnieje. Na tym polega wyobrażeniowość

2. Społeczne wymiary procesu globalizacji Anthony Giddens

Globalizacja - relacje w charakterze transnarodowym, wg Giddensa to proces oznaczający zaciśnienie stosunków i wzrost współzależności w skali świata - budzi najwyższe zainteresowanie współczesnych socjologów. Globalizacja oznacza, że świat w którym żyjemy to w coraz większym stopniu „jeden świat”, gdzie inni odczuwają skutki naszych działań, a mu odczuwamy problem globalnie. Globalizacja to nie tylko przemiany systemów globalnych, ale także zmiany zachodzące w życiu codziennym ludzi we wszystkich krajach świata, zarówno biednych, jak i bogatych.

Wymiary globalizacji: ekonomiczny, polityczny (organizmy polityczne zmierzają do podziału, tu wątek zimnej wojny i konfliktu między USA a ZSRR), komunikacyjny (tutaj namieszały nowe media)

Często przedstawia się globalizację jako zjawisko ekonomiczne, ale jest to pogląd zbyt uproszczony. Zjawisko globalizacji jest wypadkową procesów politycznych, gospodarczych, kulturowych i społecznych. Składają się na nie przede wszystkim postępy technik informacyjnych i komunikacyjnych, które zwiększyły szybkość i zasięg interakcji międzyludzkich na całym świecie.

Na wzrost globalizacji składa się szereg czynników. Po pierwsze, zakończenie zimnej wojny i upadek sowieckiego komunizmu oraz rozwój międzynarodowych i regionalnych form sprawowania władzy przyczyniły się do zbliżenia poszczególnych krajów. Po drugie, rozpowszechnienie technik informacyjnych ułatwiło przepływ informacji w skali globu i poszerzyło światopoglądy. Po trzecie, rozrosły się i nabrały znaczenia korporacje ponadnarodowe, tworząc sieci produkcji i konsumpcji, które oplatają świat i wiążą ze sobą jego rynki gospodarcze.

3. Społeczeństwo sieciowe Manuel Castells:

Koncepcja społeczeństwa sieciowego Manuela Castellsa jest próbą całościowej analizy zmian zachodzących we współczesnym globalnym świecie.

Poglądy na ten temat zostały wyłożone przez niego w trzytomowym dziele pod wspólnym tytułem "The Information Age: Economy, society and culture". Źródłem współczesnych przemian są według niego trzy niezależne od siebie procesy:

• rewolucja informatyczna,

• gospodarczy kryzys kapitalizmu oraz radzieckiego socjalizmu,

• rozwój kulturowych ruchów społecznych.

Na tej podstawie tworzy się nowoczesny model społeczeństwa, którego materialną (Internet) i organizacyjną podstawą jest sieć. Warto zauważyć, że M. Castells podszedł do problemu znacznie szerzej, niż inni badacze dostrzegający jedynie intensywny rozwój narzędzi informatycznych jako podstawę do powstania i rozwoju społeczeństwa informacyjnego.

„Węzły metropolitarne” - miasta, które znajdują się w globalnej sieci przepływów finansowych, informacyjnych, politycznych, społecznych i kulturowych.

Miasta o wpływach transnarodowych. Centrum i region wpływów na który emanuje miasto.

W Wieku Informacji mamy do czynienia z gospodarką informacyjną, czyli  globalną i usieciowioną, będącą ciągłym przepływem informacji oraz kapitału. Również przedsiębiorstwa stają się sieciowe, a pracownicy to pracownicy sieci. Nowego znaczenia nabierają pojęcia przestrzeni i czasu. Przestrzeń staje się przestrzenią przepływów, natomiast czas staje bezczasowym czasem (timless time). Zabieg ten wbrew pozorom nie prowadzi w konsekwencji do usunięcia z rzeczywistości jednostek oraz miejsc, lecz pozbawia ich wcześniejszego strukturalnego znaczenia.

Pojęcie sieci występuje jako pojęcie struktury otwartej zdolnej do nieograniczonego rozprzestrzeniania się. Jest ona zbiorem wzajemnie powiązanych węzłów, tak zwanych punktów. Sieć  charakteryzuje się synchronicznością. Warunkiem wytworzenia się, utrzymania istnienia oraz dalszego rozwoju poszczególnych sieci jest komunikacja między jej punktami. Struktura społeczna która jest oparta na tych zasadach jest niezwykle dynamicznym tworem. W tak ujętym społeczeństwie załamanie się komunikacji prowadzi do wyalienowania jednostek.

Czy zmiany prowadzące w kierunku usieciowienia form zarówno zarządzania jak i produkcji oznaczają koniec kapitalizmu? Castells odpowiada na to pytanie przecząco. Społeczeństwo Wieku Informacji jest jak najbardziej społeczeństwem kapitalistycznym. Idąc dalej kapitalistyczna forma produkcji kształtuje stosunki społeczne. Cechą charakterystyczną dla obowiązującego kapitalizmu i wyróżniającą go od wcześniejszych jego form jest jego globalność oraz strukturalność związane w znacznym stopniu z sieciami przepływów finansowych. Rozwój technologii informacyjnych daje możliwości wytwarzania oraz ulepszania informacji a tym samym wytwarzania zysku. Ma to niebagatelny wpływ również na politykę. Sceną politycznych rozgrywek są przestrzenie mediów jako logiczna konsekwencja sposobu komunikacji, gdzie informacja trafia w obieg właśnie przez system mediów. Era Informacji jest nowym etapem a społeczeństwo sieciowe to w jakimś stopniu nowe doświadczenie dla ludzkości. Castells nazywa ten etap „początkiem nowej egzystencji”.

4. Pejzaże transnarodowe - Arjun Appadurai

Pejzaż kulturowy, komunikacyjny, globalny przepływ ekonomiczny

(Jeśli ktoś ma rozpisane jakie to są to niech proszę napisze na fb)

5. Miasto jako przedmiot badań socjologicznych - Szkoła Chicagowska:

Między rokiem 1800 a 1900 nastąpił gwałtowny rozwój miast.

Nowoczesna urbanizacja:

• Migracje ludności do miast, również o charakterze międzynarodowym i transkontynentalnym

• Miasto jako „maszyna rozwoju” - praca zarobkowa, awans społeczny, wzrost ekonomiczny, dostęp do dóbr, nowoczesny tłum

• Miejsca dżungla (Ben Singer) - przemoc sensoryczna, szok szybkość, motłoch, zagrożenia, bieda miejska

SZKOŁA CHICAGOWSKA

• Socjologia/antropologia miasta opisywana przez Roberta Parka, Ernesta Burgessa, Louisa Wirtha w latach 20 - 40 XX wieku.

• Chicago było miastem początkowo niezamieszkałym, lecz już około 1900 roku posiadało 2mln mieszkańców

• Teoria procesu kulturowego w mieście : normy i interpretacje

• Badania empiryczne, terenowe, badania określonych dzielnic miejskich

„Ekologia ludzka” R.E. Parka

• Miasto jako ekosystem, który nie jest wytworzony lecz wyrasta, inspiracja darwinizmem społecznym i naturalizmem

• Społeczny/kulturowy i podstołeczny/biotyczny poziom egzystencji ludzkiej w mieście

• O rozwoju poszczególnych obszarów dzielnic miejskich decydują zasady rozrostu i równowagi do której zmierza cały ekosystem miejski

• O rozwoju decyduje zdolność asymilacji do warunków i zasada selekcji:

-konkurencja

-inwazja

-sukcesja

Model Chicago jako miasta:

W samym centrum centralna dzielnica biznesu (organizuje miasto w sposób gospodarczy)

Dalej strefa przejściowa, najmniej atrakcyjna dzielnica Chicago zamieszkiwana przez ubogich

Dalej strefa mieszkalno - czynszowa, tu strefa robotnicza

Na końcu strefa mieszkalna jednorodzinna - to dzielnice willowe

Model ten ma zastosowanie tylko do miast amerykańskich, powstających z niczego

Badania terenowe Szkoły Chicagowskiej:

• 1923 - „The Hobo” Neil Anderson (hobo i hobotemia) - styl życia określonej grupy, najęci sezonowi robotnicy amerykańscy

• 1927 - „The Gang” Frederich Trascher, w Chicago istniało 1313 gangów

• 1928 - “The Ghetto” Louis Wirth, historia zjawiska gethazacji, tworzenie się żydowskiego getta w Chicago, jego właściwości społeczno kulturowe

6. Filozofia miasta nowoczesnego - Walter Benjamin

Miasto nowoczesne, jako przestrzeń fantasmagorii.

Triada trzech europejskich stolic nowoczesności: Londyn - Paryż - Berlin.

Pasaże- nowoczesna konsumpcja (domy towarowe, wystawy światowe)

Szok - przeżycie zastępujące doświadczenie.

Figury nowoczesności: dandys/ człowiek prywatny.

XIX w. Paryż forma ukulturowienia miasta.

7. Miasta globalne i metropolizacja - Sasskia Sassen, Bohdan Jałowiecki

„Od miasta do metropolii”

a) suburbanizacja i urban sprawl

b) rozwarstwienie ekonomiczne (powstawanie enklaw biedy) filtring (proces migracji bogatszej ludności do dzielnic podmiejskich)

c) rewitalizacja i gentryfikacja (uszlachetnienie) - nowe centra korporacyjne

d) gated communities- grodzenie (monitorowane środowisko miejskie) - wzrasta poczucie zagrożenia w miastach, więc to ma służyć oddzieleniu się od marginesu miejskiego) - grodzone osiedla. W Polsce więcej niż we Francji i Wielkiej Brytanii

e) rewitalizacja - Łódzka Manufaktura, poznański Stary Browar - odnowienie, ulepszenie, ponowne izywienie do jakiejś funkcji.

Suburbanizacja (ang. suburb - przedmieście) to jedna z faz rozwoju miasta. Polega ona na wyludnianiu się centrum i rozwoju strefy podmiejskiej. Wynikiem suburbanizacji jest rozwój infrastruktury (zabudowa mieszkaniowa, punkty handlowo-usługowe, połączenia komunikacyjne) na obszarach podmiejskich oraz tworzenie się tzw. miast-sypialni, których mieszkańcy dojeżdżają do pracy do centrum.

8. Kultura masowa a kultura popularna, narodziny i etapy rozwoju kultury popularnej

Narodziny kultury popularnej

1. Narodziny i ekspansja kapitalistycznego modelu produkcji (potrzeby podstawowe - konsumpcyjne)

2. Nowoczesna urbanizacja - anonimowość i atomizacja społeczna a odróżnienie się przez konsumpcję

3. Nowoczesny indywidualizm

4. Masowa produkcja i dystrybucja techniczna

Co różni kulturę popularną od masowej???

Popularna - sporo ludzi ma z tym do czynienia, lecz nie wszyscy, ale ma to też jakąś jakość. Jest przystępniejsza, sięga do większej ilości odbiorców niż kultura wysoka

Masowa - nastawienia na liczbę odbiorców, wszyscy powinni mieć do niej dostęp, to często kultura niska

Ale! Nie ma dziś takiego produktu który byłby sformatowany na wszystkich ludzi więc kultura masowa to nijako pojęcie martwe.

Kultura popularna dąży dziś do podziału

Etapy rozwoju kultury popularnej wg M. Krajweskiego

1. Narodziny kultury popularnej - wytwór europejskiej burżuazji (przełom XVIII i XIX wieku), ostentacyjna konsumpcja, czas wolny, „moda” vs „ „patyna”

2. UMASOWIENIE kultury popularnej : XIX / XX wiek do lat 50. XX wieku; nowe formy produkcji, dystrybucji i handlu, reklama i media masowe, głównie TV

3. ODMASOWIENIE: dyferencja produktów kultury popularnej, indywidualizacja konsumpcji, popularyzacja nowych obszarów zycia społecznego

Krytyka kultury masowej:

z perspektyw konserwatywnych - kultura pasożytująca na kulturze wysokiej (MacDonald, Orteg y Gasset „
kultura elitarna vs kultura masowa”

z perspektyw emancypacyjnych - Adorno, Benjamin, Marcuse - przemysły kulturowe, reprodukcja techniczna, „fałszywa świadomość”

9. Przemysł kulturowy - Th. A. Adrono, M. Horkheimer

Podporządkowany regułom rozumu instrumentalnego - racjonalny, cenrtalnie sterowany

Utorowienie kultury, sztuki

Standaryzacja i pseudoindywidualizacja

Publiczność regresywna

Wartość użytkowa a wartość wymienna (dominujaca) TOWAR - FETYSZ

Szkoła frankfurcka - potoczna nazwa w literaturze przedmiotu filozofii i socjologii grupy pracowników frankfurckiego Instytutu Badań Społecznych istniejącego w latach 1923-1933 na tamtejszym uniwersytecie, a od 1933 roku kolejno przy paryskiej École Normale Supérieure i nowojorskim Columbia University i od 1949 ponownie we Frankfurcie nad Menem.

Ich poglądy, choć zróżnicowane, wywodziły się z marksizmu i neoheglizmu i kształtowały się pod wpływem psychoanalizy i psychologii społecznej. Wprowadzili i rozpowszechnili termin "przemysł kulturowy" na określenie kultury masowej, podkreślając jej postępujące zestandaryzowanie, uprzemysłowienie i uśrednienie. Podleganie kultury prawom rynkowym i jej komercjalizacja doprowadziła do obniżenia gustu, wymagań i poziomu odbiorców. Zjawisko reprodukcji technicznej upowszechniło film i fotografię, lecz zarazem doprowadziło do zaniku "aury" dzieł sztuki, czym zubożyło ich percepcję. Krytyczne i bardzo surowe oceny przedstawicieli szkoły frankfurckiej wynikały z perspektywy jaką obrali - kultury wysokiej.

10. Zwyczajna kultura - brytyjskie studia kulturowe

Próbuje przełamać elitaryzm francuski, materializm kulturowy

Tradycja brytyjska odnosi się do lat 50/60, a jej socjologowie to Thomson, Hoggart, Williams

Zwyczajna kultura

Williams - codzienny, przeżywany charakter kultury jako „całości sposobu życia”, proces aktywnego konstruowania znaczeń kulturowych przez jej członków

Kultura opiera się na codziennych znaczeniach: wartościach (ideach), regułach, wytworach materialnych, symbolicznych

Blok III

1. Pojęcie interakcji - Georg Simmel, interakcjonizm symboliczny

Interakcja - wzajemne oddziaływanie na siebie dwóch lub więcej jednostek, polegające na obustronnym wpływaniu na swoje zachowania.

To formy społeczne wytwarzane w toku wzajemnych oddziaływań - interakcji. Idei społeczeństwa przeciwstawiał Simmel ideę uspołecznienia.

Według Simmla społeczeństwo jest jak skomplikowana pajęczyna, skupisko wielokrotnych obopólnych relacji jakie zachodzą między jego poszczególnymi jednostkami, które są jak ciągłe interakcje.

Symboliczny interakcjonizm - wprost pokazuje przez co zachodzi interakcjonizm - znaczące gesty, sowa, komunikacja. Człowiek jest do tego socjalizowany. To powoduje powstanie tożsamości

2. Jaźń społeczna (social self) Georg Herbert Mead

Social self dzieli się na I czyli Ja “podmiotowe” i Me a więc Ja “przedmiotowe”

• Według Meada jaźń jest ciągłym procesem łączącym „ja” (I) i „mnie” (me);

• „ja” to spontaniczna siłą napędowa inicjująca wszystko, co w jaźni jest nowe i nieprzewidywalne; jest to jaźń subiektywna;

• „mnie” to obraz jaźni (subiektywnej) widziany w zwierciadle reakcji innych ludzi; ta zdolność pozwala nam ustawić się poza naszymi własnymi ciałami; jest to jaźń obiektywna.

Mead wskazuje, że osobowość dzieli się na "ja przedmiotowe" - związane z wykształceniem się odniesienia do uogólnionego innego (element standaryzujący komunikację) i "ja podmiotowe" - stronę popędową, spontaniczną i umożliwiającą rozróżnienie pomiędzy jednostką a innymi ludźmi. Współdziałanie pomiędzy aktorami społecznymi możliwe jest dzięki temu, że jednostki - byty tego samego rzędu - są wyposażone w tę samą strukturę regulowania interakcji: osobowość (ja przedmiotowe i ja podmiotowe). Rozróżnienie na "ja przedmiotowe" i "ja podmiotowe" wykształca się w toku procesów socjalizacji, szczególną rolę odgrywają tu zabawa (przyjmowanie ról) oraz gra (wykształcanie się orientacji na reguły, bezosobowy porządek). Wizja społeczeństwa w teorii Meada oparta jest na użyciu symboli i wytwarzaniu reguł interakcji przez aktorów posiadających możliwość refleksyjnego odniesienia do siebie i świata.

3. Rola społeczna - Florian Znaniecki

Do uzupełnienia!!

4. Interakcja jako występ, rytuał, gra strategiczna - Erving Goffman

5. Wykluczenie - społeczne aspekty marginalizacji

6. Dyskurs i ekskluzja dyskursywna - Michel Foucault

Dyskurs u Foucault - kategoria epistemologiczna, służąca analizie systemów wiedzy. Badanie dyskursu miało ujawniać strukturę danego systemu wiedzy, ukryte w nim założenia i przeświadczenia oraz granice, których nie jest w stanie przekroczyć.

archeologia dyskursu - typ analizy dyskursów, badający ich struktury oraz ich historyczne warunki i możliwości

Ekskluzja dyskursywna

- dyskurs wytyczając granice prawdy i normalności wskazuje jednocześnie moc wykluczenia:

a) wykluczenie w związku z pracą i produkcją ekonomiczną np. niepełnosprawni, nazwy zawodów (tylko męskie niektóre);

b) wykluczenia z reprodukcji, np. homoseksualiści, os. z chorobami dziedzicznymi;

c) wykluczenie z dyskursu i produkcji symboli np. Chiny i nagroda Nobla

d) wykluczenia z działalności o charakterze ludycznym ( zw. z czasem wolnym)

społ. zapis na ciele: ciało jest do pomyślenia o tyle, o ile dysponujemy jego społ. - kult. definicjami (ciało karane) dyscyplinowane przez tresurę i izolację. Ciała się różnią w sposób radykalny id siebie. Ludzie nie mają sobowtórów. Są niepowtarzalni. Rodzaje ciał: kobiece i męskie.

Definicje budowane są dla ciała zdrowego stąd piętnowanie deformacji.

7. Piętno społeczne - Erving Goffman opracowane na ćwiczeniach

8. Ciało i płeć kulturowa - opracowane na ćwiczeniach

9. Biowładza - Michel Foucault - społeczeństwo poprzez kontrolę ciała daje nam porządek

10. Performatywna wywrotowość - Judith Butler - zdolność do subwersji i opór

11. Przedmioty w kulturze (warunkowo) - opracowane na ćwiczeniach

---