STOPNIOWA
ŚCIEŻKA
DO WYZWOLENIA

NAUKI PODANE PRZEZ
GESZE RABTEN
W INDIACH W 1969 ROKU

NAUKI W TRADYCYJNEJ FORMIE LAM RIM, “STOPNIE ŚCIEŻKI”
WYKŁADANE SĄ OD STULECI PRZEZ INDYJSKICH I TYBETAŃSKICH GURU

CIERPIENIE I JEGO PRZYCZYNA

Cztery Szlachetne Prawdy

Religia jest metodą pozbycia się cierpienia i osiągnięcia szczęścia.

Istnieją cztery szlachetne prawdy. Dwie pierwsze dotyczą tego co musimy rozpoznać i odsunąć, są to: Prawda o cierpieniu i Prawda o przyczynie cierpienia. Następne dwie, mówią o tym, co musimy osiągnąć i praktykować, są to: Prawda o wstrzymaniu cierpienia i Prawda o ścieżce zniweczenia cierpienia.

Gdy ktoś choruje, to cierpi. Powodem jego choroby mogą być zranienia, infekcje itp. - są to przyczyny cierpienia. Gdy ktoś wyzdrowieje, jest szczęśliwy z powodu powstrzymania cierpienia.

Cierpienie

Istnieją trzy rodzaje cierpienia:

1. Cierpienie powodowane cierpieniem

Zalicza się tu ból, smutek i powszechnie cierpienie rozpoznawane przez wszystkie istoty. Rozpoznają to nawet najmniejsze robaki. Żadna z istot nie pragnie tego rodzaju cierpienia. Powodem, dla którego wszystkie istoty są tak zajęte i aktywne, jest unikanie tego typu cierpienia; na przykład, mrówki są zajęte przez cały dzień i noc aby uniknąć cierpienia głodu. Państwa walczą ze sobą z obawy przed dominacją jednego nad drugim (chociaż ta metoda unikania cierpienia stwarza jeszcze większe cierpienie).

1. Cierpienie powodowane zmianą

Zalicza się tu proces przechodzenia szczęścia w cierpienie. Większość istot nie rozpoznaje tego jako cierpienia. Światowe “szczęście” wygląda jak szczęście, ale z czasem zmienia się ono w cierpienie. Jeśli jesteśmy zgrzani i zanurzymy się do zimnej wody, z początku jest to bardzo przyjemne, ale po chwili poczujemy bolesny chłód. Jeśli jesteśmy zziębnięci i stajemy w słońcu, aby się ogrzać, będziemy po pewnym czasie cierpieć z powodu oparzenia. Kiedy przyjaciele spotykają się, są bardzo rozradowani, ale gdy przebywają ze sobą przez długi czas, kłócą się i męczą sobą.

Ten rodzaj cierpienia zawiera wszystko, co pojawia się jako szczęście i zmienia się w cierpienie. Jeśli człowiek chce mieć dużo pieniędzy, pracuje bardzo ciężko i staje się bogaty, powstaje cierpienie - utrzymując bogactwo, obawia się utraty i pragnie więcej. Jeśli jedno państwo chce zagarnąć drugie, uciskane państwo broni się co powoduje wzajemne cierpienie.

Pierwszy rodzaj cierpienia jest łatwy do usunięcia. Drugi nie, ponieważ nie łatwo go rozpoznać, dlatego szkodzi on na głębszym poziomie. Nawet małe owady mogą zatrzymać cierpienie powodowane przez cierpienie, podobnie człowiek: gdy jest chory leczy się. Ale większość istot myśli, że cierpienie powodowane zmianą, jest w rzeczywistości szczęściem i spędza całe swoje życie próbując je osiągnąć, podobnie jak biznesmeni poświęcają swoje życie robieniu pieniędzy, czy ludzie walczący ze sobą podczas wojny o “szczęście”.

3.Wszechobejmujące cierpienie powodowane przez mentalne wytwory

Jest jeszcze bardziej trudne do rozpoznania niż cierpienie zmiany. Jest to cierpienie nieodłączne od SAMSARY (kręgu egzystencji) i jest przyczyną obu poprzednich rodzajów cierpienia. Dotyczy ono wszystkich istot w SAMSARZE. Podobnie jak ziemia jest podstawą naszego życia, tak i ten rodzaj cierpienia jest podstawą pozostałych. Mamy ciała i jeśli ktoś nas zrani, natychmiast odczuwamy ból. Właśnie nasze istnienie jest podstawową przyczyną tego cierpienia.

Wszystkie istoty podlegają cierpieniu, ponieważ istnieją w stanie uwarunkowania. Ten rodzaj cierpienia (DUHKHA) jest stwarzany poprzez szkodliwe przyczyny, a wszystkie pozostałe rodzaje cierpienia pochodzą od niego. Wszystkie istoty rozpoznają pierwszy rodzaj cierpienia, wiele spośród nich rozpoznaje drugi, ale ten trzeci rodzaj cierpienia jest bardzo trudno rozpoznać. Bez rozpoznania go, niemożliwe jest wyjście poza SAMSARĘ. Jest to jak rana, która nas nie boli, dopóki jej nie dotkniemy. Jest to grunt, na którym wyrastają wszystkie cierpienia. Gdy ktoś odsunie to cierpienie, to osiąga NIRWANĘ.

Podstawą praktyki DHARMY jest zrozumienie cierpienia. Bez tego zrozumienia, nie pojawi się wola wyjścia poza nie. Jest to podobne do sytuacji kogoś, kto jest trzymany w niewoli i nie wiedząc w jak złej jest sytuacji, nie chce uciekać. Jeśli chory człowiek nie spostrzeże swojej choroby, nie będzie miał powodu aby się leczyć.

Jeśli nie rozpozna się pierwszego rodzaju cierpienia, nie ma się woli wyjść poza cierpienie. Jeśli nie rozpozna się drugiego rodzaju cierpienia, próbuje się wyjść z niego w niewłaściwy sposób i na powrót powraca się do cierpienia. Jeśli nie rozpozna się trzeciego rodzaju cierpienia, nawet jeśli postępuje się według właściwej drogi, nie dojdzie się do podstawy całego cierpienia. Bardzo ważne jest rozpoznanie wszystkich trzech rodzajów cierpienia. Jest to pierwszy stopień praktyki DHARMY i jest to też powód do praktykowania. Miało swoje uzasadnienie to, że jako pierwszą BUDDHA wyjawił Szlachetną Prawdę o cierpieniu. Można je bezpośrednio zaobserwować rozglądając się wokół siebie. Cierpienie powodowane cierpieniem jest oczywiste dla każdego. Cierpienie powodowane zmianą, nieprawdziwe szczęście, jest także stosunkowo łatwe do zauważenia. Możemy także dostrzec, że pozostałe cierpienia wyrastają z wszechobejmującego cierpienia spowodowanego przez wytwory mentalne. Bardzo trudno ujrzeć powód tego cierpienia. Istotne jest, aby doświadczyć i zobaczyć czym ono jest; wtedy nasze zaufanie będzie silniejsze i bardziej pożyteczne. Dlatego BUDDA powiedział, że ważne jest aby samemu sprawdzić i osądzić jego nauki dając przykład z robieniem próby złota. Gdy możemy zobaczyć, że rzeczywiście jest tak jak BUDDA nauczał, wtedy silniejsze będzie nasze zaufanie do BUDDY i nie zostanie zniszczone przez to co mówią nam inni ludzie.

Całe cierpienia ma swój początek i koniec. Przez cały czas rzeczy podlegają procesowi przemian. Są dwa rodzaje przemian: “grube”, oczywiste przemiany - np. wytwarzanie stołu, zmiana jest oczywista; oraz “subtelne” przemiany, jak np. przemiany molekularne zachodzące przez cały czas wewnątrz stołu.

Oczywiste są przemiany w życiu człowieka - ludzie rodzą się bardzo mali, rosną i osiągają pełnoletniość. Ale nie jest tak oczywiste, że wszystko się zmienia w czasie tak krótkim jak pstryknięcie palcami. Jeśli wylewasz wodę z naczynia to strumień wygląda jednolicie, ale w każdej chwili strumień porusza się i staje się czymś innym.

Nie tylko czujące istoty, ale całe otoczenie - drzewa itp. - podlega zmianie. Wszystkie istoty w SAMSARZE cierpią przez cały czas. Jeśli nie rozpoznamy w pełni cierpienia, nie będziemy praktykować tego, co jest konieczne aby wyjść poza nie.

PRZYCZYNA CIERPIENIA

Każde cierpienie ma przyczynę. Jeśli nie usunie się przyczyny, nie jest możliwe wyjście poza cierpienie. Jeśli deszcz wpada przez dziurę w dachu, nie jest zbyt rozsądne wymiatanie wody z domu, zanim załata się dziurę. Jeśli jesteśmy chorzy i zażywamy lekarstwo, możemy odsunąć chorobę na jakiś czas, ale nie możemy być pewni, że ona nie powróci. Gdy zajmiemy się przyczyną cierpienia, możemy zapobiec mu na zawsze. Nie możemy zrobić nic z cierpieniem z przeszłości, ale musimy zamknąć drzwi przyszłemu cierpieniu. Jeśli cierniste drzewo przed domem kłuje nas za każdym razem kiedy przechodzimy, wycięcie jednej tylko gałęzi, nie jest rozwiązaniem; musimy wyrwać drzewo z korzeniami, istotne jest, nie to aby znaleźć iluzoryczną, ale rzeczywistą przyczynę. Jeśli pomylimy się co do przyczyny cierpienia, prawdziwy postęp jest niemożliwy. Tak więc musimy znać drugą Szlachetną Prawdę, przyczynę cierpienia.

Przyczynę cierpienia można podzielić na: KARMĘ (dosłownie: działanie) i KLESA (mentalne splamienia).

Teraz większość naszego cierpienia pochodzi z przeszłych egzystencji. My sami musimy wykonać pracę, aby wyjść z niego. Aż do tej chwili nie praktykowaliśmy ścieżki, dlatego jesteśmy jeszcze w SAMSARZE. To nie jest łatwe, pośladki MILAREPY były pokryte ranami od siedzenia w medytacji przez długi czas. Kiedy LOREPA (który nadszedł po MILAREPIE) medytował w górach, nikt nie przynosił mu jedzenia; tak że przeżył, zjadając stopniowo własne buty. TSONG KHAPA medytował w wysokich górach, zawsze ofiarowując mandalę na kamiennej płycie. Skóra na jego prawym przedramieniu została zdarta od czyszczenia kamienia. Jest to uzależnione wyłącznie od nas samych; gdyby to tylko zależało od BUDDY nie byłoby nikogo w SAMSARZE, ponieważ jest to jego wielkim życzeniem. BUDDA w równym stopniu kocha wszystkie czujące istoty, tak jak dobra matka kocha swoje dzieci.

BUDDA naucza w SUTRZE:

BUDDA nie może zmyć świętą wodą splamień istot;

Ani nie może odsunąć swoją ręką ich cierpienia.

BUDDA jest odpowiedzialny za ukazanie nam prawdziwej ścieżki. Nie może dać mądrości istotom, które nie praktykują. Inna SUTRA mówi:

Sam sobie jestem panem i sam sobie jestem wrogiem.

“Panem”: dlatego że, jeśli istoty praktykują DHARMĘ, mogą spojrzeć na siebie i przynieść sobie więcej szczęścia. “Wrogiem”: ponieważ, jeśli nie praktykują w odpowiedni sposób, istoty budują sobie coraz więcej cierpienia.

Ze swojej strony, BUDDA naucza drogi; my z naszej strony praktykujemy ją. To połączenie przynosi szczęście.

KARMA

Jest wiele rodzajów KARMY. Krótko mówiąc, wszystkie są ujęte w: (i) KARMĘ Ciała, (ii) KARMĘ Mowy i (iii) KARMĘ Umysłu. Każda z nich oznacza szczególne działanie. Ogólnie KARMA dzieli się na pozytywną i negatywną, ale tutaj zwrócimy uwagę tylko na negatywną KARMĘ - jest to KARMA, która przynosi cierpienie. Ta, która czyni nas rzeczywiście szczęśliwymi i prowadzi nas na drogę do celu, jest zupełnie inna.

1. NEGATYWNA KARMA CIAŁA

Zabijanie, kradzież i nieprawidłowe życie seksualne.

a) Zabijanie

Działanie ciała, które niszczy życie innej istoty. Jest największą nieprawidłowością obecnego czasu. Nikt nie chce cierpienia, ale walcząc o uniknięcie go, ludzie znów wytwarzają cierpienie. To działanie daje przeciwny od pożądanego efekt. Działanie nie musi być wykonane przez fizyczny akt mieczem, pistoletem, itp.; człowiek, który wydaje rozkaz (prezydent, generał, itp.), również osiąga KARMICZNY owoc. Jeśli wydał rozkaz zrzucenia bomb i tysiąc ludzi zostało zabitych, chociaż ich śmierć mogła mieć podstawę w ich przeszłej KARMIE, on jest bezpośrednią przyczyną. On gromadzi gorszy KARMICZNY owoc, niż ci, którzy zrzucili bomby. Jeśli stu ludzi zostało zabitych przez stu żołnierzy, każdy żołnierz zbierze KARMICZNY owoc jednej śmierci, ale człowiek, który wydał rozkaz zbierze owoc stu śmierci. Tacy ludzie mogą mieć o sobie bardzo dobre mniemanie, ale nie uświadamiają sobie cierpienia, które sami sobie przynoszą.

Kiedy na świecie jest pokój, rezultat tego jest bardzo pożyteczny. Ale aby być rzeczywiście pełnym pokoju, człowiek musi uspokoić swój umysł poprzez praktykowanie DHARMY. Nawet nie zabijając nikogo i nie wydając rozkazu zabijania, jeśli uznaje się zabijanie lub myśli się, że dobrą rzeczą jest zabicie kogoś, to również wtedy gromadzi się KARMICZNY owoc.

b) Kradzież

Branie czegokolwiek co nie zostało nam dane. Może to być wykonane w tajemnicy, przemocą, podstępnymi słowami, oszustwem itp.. Zaliczają się tu także kłamliwe roszczenia do czegoś, co w rzeczywistości nie należy do nas oraz bezzasadne roszczenia jednego państwa w stosunku do drugiego. Jeśli kradzież jest wykonana za czyimś pośrednictwem, daje ten sam KARMICZNY owoc. Obiektem może być czyjaś własność, przywłaszczona dowolnymi środkami. Jeśli przez omyłkę zabierze się coś, co nie należy do nas, to nie jest to kradzież. Ważna jest intencja zabrania czegoś, co nie jest naszą własnością. Musi mieć się świadomość, że jest to kradzież.

c) Nieprawidłowe życie seksualne

Zdarza się to wtedy, gdy świecki mężczyzna, który ma żonę szuka sobie innych kobiet, lub ma stosunki ze swoją żoną podczas nowiu, albo pełni księżyca, w porze dziennej, w nieodpowiednim miejscu (np. w świętym miejscu), używając nieodpowiedniego organu; zalicza się tu też stosunki z mniszkami. Chociaż zabicie czy kradzież wykonane w pośredni sposób dają ten sam owoc KARMICZNY, inaczej jest w przypadku nieprawidłowego życia seksualnego. Zabijanie i kradzież jest czynieniem szkody komuś innemu; nieprawidłowe życie seksualne obejmuje tylko bezpośrednio czyniących to. Dla BHIKSZU (buddyjskich mnichów) niedozwolony jest żadny rodzaj seksualnej aktywności.

Również inne działania ciała, które są szkodliwe lub wyzwalają KLESA, jak np. bicie ludzi, próba kradzieży, więzienie innych bez powodu, niewłaściwe zachowanie w świętych dniach, są negatywną KARMĄ ciała.

2. NEGATYWNA KARMA MOWY

Kłamanie, obmawianie, szorstkie słowa i lekkomyślna mowa

a) Kłamanie

Każde słowa, które - dla własnej lub czyjejś korzyści - z jakiegokolwiek powodu zwodzą ludzi.

b) Obmawianie

Słowa, które czynią wrogość wśród przyjaciół, motywowane zazdrością. Słowa te mogą być prawdziwe lub fałszywe, a warunkiem zaistnienia obmowy, jest pragnienie wprowadzenia niezgody. Może to mieć miejsce zarówno pomiędzy różnymi państwami jak i pomiędzy jednostkami. Jeśli człowiek mówi coś fałszywego mając zamiar, wprowadzenia rozłamu w przyjaźni innych, jest to kłamstwo o obmowa jednocześnie.

c) Szorstkie słowa

Użycie gniewnych słów w stosunku do kogoś, lub opowiadać się za niektórymi świętymi ludźmi, itp. w złych celach (np. aby wzmocnić kłamstwo), lub używanie słów aby uczynić ludzi złymi lub smutnymi. Po tybetańsku jest to “ZIG TSUP” to znaczy “szorstkie słowo”. Tak jak szorstki kamień ociera ciało czyniąc ból, podobnie słowa wytwarzają ból.

d) Lekkomyślna mowa

Każdy rodzaj mowy który powoduje pomieszanie - gwałtowna, obsceniczna itp.

3. NEGATYWNA KARMA UMYSŁU

Chciwość, pragnienie szkodzenia innym i fałszywe poglądy

a) Chciwość

Nie odnosi się to do pragnienia pożytecznych rzeczy takich jak wiedza lub mądrość, ale do nienasyconej żądzy iluzorycznego posiadania. Przykładem tego jest biedak, który widzi wielkie, błyszczące samochody oraz drogie posiadłości i stale zabiega o nie; lub bogacz, który chce coraz więcej i więcej. Chciwość rodzi się z pragnienia. Powoduje inne negatywne działania, takie jak zabijanie, oszukiwanie itp. Obiektem jej może być cokolwiek co jest złe i neutralne.

b) Pragnienie szkodzenia innym

Zalicza się tu odnajdywanie przyjemności w nieszczęściu innych. Stosuje się to do każdego przejawu życia, od narodów aż do małych robaków. Bezpośrednio, może się ono okazywać bardziej szkodliwe niż chciwość, ale w rzeczywistości to chciwość jest bardziej szkodliwa, ponieważ nie odnosi się ona do pojedynczej sytuacji, ale jest uporczywa i nienasycona.

c) Fałszywe poglądy

Każdy rodzaj myślenia, w którym nie ma zaufania do BUDDY, DHARMY i SANGHI, odradzania się, prawa KARMY, NIRWANY itp. Nie stosuje się to do ludzi, którzy cierpią z powodu niewiedzy, ale do tych, którzy upierają się przy swoich twierdzeniach.

Negatywna KARMA umysłu jest najgorszym rodzajem KARMY, ponieważ działania ciała i mowy wyrastają z umysłu. Jeśli na przykład, ktoś zabije zwierzę, wcześniej musiała powstać w jego umyśle wola uczynienia tego. Potem dopiero sam wykonał to działanie (ciało), lub powiedział komuś innemu aby to zrobił (mowa). Wszystkie działania ciała i mowy poprzedza wola umysłu. Umysł zmusza ciało i mowę aby podążały za nim; jeśli potrafimy kontrolować umysł, inne rodzaje złego działania będą powstrzymywane. Bardzo trudno jest go kontrolować, ponieważ jego działania są bardzo szybkie - wiele negatywnych działań umysłu jest możliwych w jednej minucie. Jeśli na przykład, ktoś chce komuś zaszkodzić, powstaje w jego umyśle wiele sposobów dokonania tego, wszystko to pojawia się w jednej minucie. Negatywne działania umysłu wydarzają się tak szybko, że nie można ich nawet policzyć; negatywne działania mowy są wolniejsze, a negatywne działania są jeszcze bardziej wolne. Najistotniejsza jest praktyka kontroli umysłu. Jeśli człowiek nie kontroluje swego umysłu a tylko podąża za pragnieniami i odruchami, nie będzie prowadził właściwego życia.

Całe cierpienie istot w SAMSARZE jest wytworem umysłu. Istoty poza SAMSARĄ , w ciągłej szczęśliwości znalazły się w tym stanie, na skutek rozwoju umysłu. Ciało i mowa są tylko sługami umysłu.

KARMICZNY REZULTAT

Jeden uczynek może zaowocować na wiele różnych sposobów. Jeśli człowiek zabija innych, odradza się bezpośrednio w gorącym piekle. Czas życia w piekłach jest o wiele dłuższy niż na ziemi i jest tam ciągłe cierpienie z powodu chłodu lub gorąca. Piekielne i ludzkie istoty całkowicie różnią się od siebie. Warunki ich istnienia są ograniczone do tej egzystencji. Nawet w tym świecie istnieje wiele rodzajów duchów o szczególnych właściwościach, zwykle niewidzialnych dla człowieka, chociaż czasem oczuwamy ich istnienie. Pomiędzy jednym życiem a następnym doświadczamy BARDO. Jest wiele BARDO których nie potrafimy spostrzec, będąc na tym świecie, ale z pomocą specjalnych praktyk i medytacji na określonym wysokim stanie rozwoju, stają się one oczywiste. Z takimi technikami należy koniecznie połączyć praktykę DHARMY, aby wzmocnić właściwości całej istoty, a nie tylko wyizolowanych właściwości.

KARMA niektórych istot jest taka, że odradzają się one w stanie ciągłego cierpienia, które my nie moglibyśmy przeżyć. W niektórych piekłach nie ma różnicy pomiędzy ogniem i żyjącymi tam istotami. Ludzie którzy zabijają, nawet jeśli odradzają się jako ludzie, są w stanie ciągłego cierpienia np. chronicznej choroby. Nie pomaga im leczenie. Gdy cierpią od chorób, bólu i kłopotów, ma to zawsze jakąś bezpośrednią przyczynę, ale głębokim powodem jest ich KARMA. Dwoje ludzi może mieć tą samą chorobę i poddawać się temu samemu leczeniu, ale u jednego będzie ono postępowało lepiej niż u drugiego, z powodu różnej KARMY. Mówienie że ktoś nie ma szczęścia jest bardzo powierzchowne.

Niektórzy ludzie mogą mieć złe skłonności z dzieciństwa. I one też są KARMICZNYM owocem. Rodzice mogą wychowywać swoje dzieci w ten sam sposób, a jednak będą się one rozwijać różnie, z powodu swej KARMICZNIE wytworzonej natury. Przyszłe żywoty wytwarzają wrodzone skłonności. Również ludzie urodzeni w niebezpiecznych i targanych sporami miejscach, są tam z powodu ich karmy. Jeżeli jeden człowiek morduje drugiego, jego wróg zabije go w przyszłym życiu. Jest to łańcuch bez początku, dlatego że SAMSARA nie ma początku; może jednak mieć swój koniec.

Aby to zrozumieć konieczne staje się zrozumienie ciała i umysłu. Umysł jest jak rzeka, przepływająca przez różne kraje (ciała) i przyjmująca różne nazwy (formy). W ten sam sposób umysł przechodzi, utrzymując zgromadzoną w nim KARMĘ. Gdy istoty umierają, ciała gniją, a umysł przechodzi dalej; istnieje w innej formie. Przyjmuje inny kształt zgodnie z rodzajem ciała, w jakim się znajdzie.

Nie odróżniając ciała od umysłu, ludzie myślą, że powstaną one dzięki rodzicom i giną po śmierci. Po śmierci ciała pozostają w stanie rozkładu. Jeśli ciało i umysł są tym samym, wtedy i umysł powinien pozostać w tym stanie. Ciało i umysł żyjących istot mają bezpośredni związek. Gdy istoty umierają, ten związek staje się coraz bardziej luźny. Umysł staje się coraz bardziej oddzielony od ciała, odczucia i funkcje ciała zanikają i w końcu zatrzymują się. Niektórzy ludzie myślą, że funkcje umysłu zależą od oddychania, ale zaawansowani jogini są zdolni do życia i koncentracji przez lata, bez oddychania. Umysł i ciało są całkowicie różne. Tak więc ich przyczyny muszą być też całkiem różne. Dla ludzkich istot, przyczyną ciała jest połączenie nasienia i komórki jajowej rodziców. Dlatego dzieci są podobne do swoich rodziców. Ta przyczyna nie tworzy jednak umysłu dziecka. Tak mogło by być, gdyby nie było różnicy pomiędzy ciałem i umysłem.

Szaleństwo może być powodowane przez zaburzenia równowagi elementów ciała, mogące przejść dalej drogą genetyczną. Umysł zwykle podąża za wchodzeniem i wychodzeniem powietrza; dlatego nierównowaga oddechu, może wytworzyć niezrównoważenie umysłowe.

Lekarze, operując mózg mogą zmieniać temperament ludzi, ponieważ mózg jest centrum nerwów utrzymujących wiatry, które wpływają na mentalne procesy. Jeśli koncentrować się bardzo mocno, można dostać bólu głowy, wskutek zbyt dużego ciśnienia w mózgu, spowodowanego tym, że zgromadziły się tam wszystkie wiatry. Umysł jest pod wpływem tych nerwów skoncentrowanych w mózgu. Sam w sobie jest on abstraktem, nie-fizycznym, a jego przyczyny muszą być tej samej natury. Każdy umysł-bez-ciała jest przyczyną następnego. Ciała mają swój początek; umysł nie. KARMA pozostaje razem z umysłem.

Umysły istot w SAMSARZE są zawsze przesłonięte złudzeniami. Jeżeli, praktykując DHARMĘ, można odsunąć złudzenia i osiągnąć wysoki duchowy poziom, umysł może rozprzestrzenić się na wiele ciał (tak jak TULKU - inkarnowani lamowie - niekiedy odradzają się jednocześnie w kilku ciałach). Gdy ktoś stanie się ARHATEM, będzie całkowicie poza SAMSARĄ, ale niekoniecznie stanie się BODHISATTWĄ. Najwyższym ARHATEM jest BUDDA. Przed stanem BUDDY są różne poziomy umysłu, ale umysły wszystkich BUDDÓW są takie same.

Jeśli człowiek kradnie, bezpośrednim owocem tego jest odrodzenie w zimnym piekle. Takie istoty rodzą się w lodzie, a ich ciał nie można odróżnić od samego lodu. Łamanie lodu wytwarza wiele cierpienia. Nawet jeśli komuś uda się wydostać z takiego piekła i odradza się w ludzkiej formie, rodzi się w warunkach skrajnej biedy. Tacy ludzie mogą jako dzieci mieć wrodzone skłonności do kradzieży, lub mogą rodzić się w miejscach gdzie nigdy nie pada deszcz i gdzie jest głód. Mogą też odrodzić się jako zwierzęta w bardzo złych warunkach (np. bezpański pies w Indiach). Wytwarzany owoc jest zawsze uzależniony od uczynków. Wszystkie trudności związane z własnością, brakiem jedzenia, itp. są owocem kradzieży.

Najcięższym owocem wytworzonym wskutek nieprawidłowego życia seksualnego jest odrodzenie w piekle. Bardziej powszechnym jest odrodzenie jako zwierzę. Istoty nie mogą źle prowadzić się w piekle. Jeśli odrodzi się jako człowiek ma się małżeńskie kłopoty - żonę, która zdradza itp. Czasem nawet małe dzieci lubią perwersyjne działania seksualne. Może mieć miejsce także odrodzenie się w bardzo brudnym kraju, ponieważ działania istot wiążą się z takimi miejscami.

Jeśli ktoś używa szkodliwych kłamstw, jego odrodzenie nastąpi również w piekle. Jeśli odrodzi się jako człowiek, będzie miał bardzo fałszywych przyjaciół i nikt nie będzie wierzył w jego słowność i uczciwość. Otoczony będzie nieuczciwymi ludźmi. Od dzieciństwa, tacy ludzie mają tendencję do kłamstwa.

Człowiek który spotwarza z zamiarem zabójstwa może odrodzić się w piekle. Jeśli odrodzi się jako człowiek, straci przyjaciół z powodu plotek a od dzieciństwa będzie miał skłonność do obmawiania innych. Może odrodzić się w niebezpiecznych miejscach, z trzeńsieniami ziemi itp. KARMA wpływa na otoczenie tak samo, jak umysł wpływa na ciało.

Jeśli ktoś używa szorstkich słów, może to zaowocować odrodzeniem się w piekle. Jeśli odradza się jako człowiek będzie niewolnikiem, żebrakiem lub kimś, kto jest ciągle karcony, lub może się odrodzić jako pies nad który się znęcają, itp. Będzie się miało skłonność do obrażania innych. Ta KARMA wytwarza również złe otoczenie. Na przykład, niektórzy ludzie w Tybecie, zawsze żyją w miejscach, w których warunki są nieprzyjemne - ziemia jest pokryta cierniami, itd. Oczywiste jest dla nich, jak złe są tam warunki, ale z różnych powodów nie mogą się stamtąd ruszyć, mówiąc, np. “To jest mój kraj, nie mogę go opuścić.”

Jeśli poprzez lekkomyślną namowę człowiek wytwarza bardzo dużo pomieszania, odradza się w piekle. Gdy odrodzi się jako człowiek, może mieć przyjaciół o bardzo rozproszonych umysłach, lubiących paplaninę. Również gdy chce się on uwolnić od tej powierzchowności i pomieszania, jego otoczenie będzie temu zapobiegać. Od dzieciństwa będzie miał zamiłowanie do bezwartościowej mowy. Może się odrodzić w miejscu gdzie rośnie wiele bezużytecznych chwastów, a nie ma plonów. Bezużyteczna mowa jest bardzo szkodliwa, ale może być najgorszym rodzajem negatywnego działania mowy, ponieważ jeśli ma się skłonność ku temu, pojawia się to ciągle marnotrawiąc życie.

Chciwość, jeśli ma skrajnie szkodliwy skutek, może być powodem odrodzenia się w piekle. Jeśli osoba rodzi się jako człowiek, KARMICZNY owoc jest w rezultacie podobny do owocu kradzieży - ciągły brak własności. Nawet gdy nie wykonuje się żadnej negatywnej aktywności, wytwarzany będzie zły owoc z powodu działania umysłu. Będzie się otrzymywało rzeczy wprost przeciwne do tych jakich sobie życzono. Chciwość powoduje inne negatywne działania, takie jak kradzież, kłamanie, potwarz, itp. Sama chciwość powstaje również w następnym życiu.

Jeśli życzenie zaszkodzi innym, prowadzi do zabójstwa, lub działanie umysłu jest silne i bardzo szkodliwe, odrodzenie nastąpi w piekle. Mentalna aktywność jest najsilniejszym i najbardziej uporczywym rodzajem działania. Jeśli ktoś zabije zwierzę, wyzwalana jest jedna negatywna aktywność ciała, ale również wiele negatywnej aktywności umysłu. Człowiek może siedzieć w pozycji medytacyjnej, wyglądając na bardzo czystego, ale wytwarza wiele negatywnej aktywności umysłu. Jeśli ktoś życzył innym wiele szkód, odrodzi się jako człowiek, wszyscy chcą mu zaszkodzić, a jego przyjaciele są zdradliwi. Ma się też te same skłonności od dzieciństwa. Owocem chciwości jest to, że nie można dostać tego czego się chce, natomiast owocem szkodzenia innym jest, że dostaje się to, czego się nie chce.

Fałszywe poglądy zapobiegają duchowemu rozwojowi. Jeśli człowiek wierzy że zabijanie, kradzież, itp., nie są złe i czyni je, może się odrodzić w piekle. Nawet jeśli ludzie wierzą, że to jest prawidłowe, wytwarza się złe rezultaty. Przykład: Na szczycie wysokiej góry rosną wspaniałe owoce. Człowiek, który szuka owoców, spotyka trzech ludzi, którzy wprowadzają go w błąd. Jeden wysyła go okrężną i bardzo długą drogą, drugi wskazuje bardzo niebezpieczną drogę a trzeci mówi mu że tam nie ma żadnych owoców. Podążając za wskazaniami dwu pierwszych, osiągnie cel po długim czasie, ale trzeci oszukał go w najgorszy sposób - bo jeśli mu uwierzy, nie będzie miał żadnych szans zebrania owoców. Utrzymując fałszywe poglądy zamyka się drzwi do szczęścia. Jeśli nie spowoduje to odrodzenia w piekle, to odradza się jako zwierzę (stan niewiedzy), lub jako człowiek, w miejscu gdzie DHARMA jest nieznana lub zakazana. Fałszywa wiara również otwiera drzwi do negatywnych uczynków.

Została tu krótko przedstawiona w ogólnych kategoriach, negatywna KARMA i jej owoce. Siejąc pszenicę otrzymujemy różne rezultaty - łodygi, liście, ziarno itd. Podobnie, jeden uczynek ma wiele rodzajów owoców - typu odrodzenia, otoczenie, skłonności. Dlatego buddyści mówią, że wszystko pochodzi z karmy. Wszystkie zjawiska mają dwa rodzaje przyczyn, bezpośrednią i głęboką, KARMICZNĄ. Tym sposobem całe cierpienie pochodzi z KARMY.

KLEŚA

KARMA jest rezultatem KLEŚA - splamień umysłu. KARMA i KLEŚA są to ÂWARANA. ÂWARANA, dosłownie oznacza “zakrywanie”; ÂWARANA pokrywają umysł, zaciemniając urzeczywistnienie NIRWANY. KARMA i KLEŚA razem tworzą KLEŚÂ WARANA. Jest to również inny rodzaj  WARANA, który powstaje w stanie ARHATA, po tym jak KARMA i KLEŚA znikną. Jest to tzw. DŹŃEJA-ÂWARANA, “zaciemnienie tego co można wiedzieć”.

KLEŚA są bezpośrednią przyczyną KARMY, która powoduje cierpienie. Jeżeli człowiek odsunie KLEŚA może zatrzymać strumień karmy, zapobiegając powstawaniu cierpienia i osiąga NIRWANĘ - chociaż nie ostateczną NIRWANĘ. DŹNIEJÂ WARANA ciągle powstają w różnym stopniu u ARHATÓW i BODHISATTWÓW, zostają one ostatecznie odsunięte gdy osiąga się stan BUDDY.

W pismach mówi się o osiemdziesięciu czterech tysiącach formach KLEŚÂ WARANA. Można to uprościć do trzech głównych kategorii, z których wywodzą się inne lub w których się zawierają: pragnienie, niechęć i niewiedza.

PRAGNIENIE

Pragnienie jest łatwiejsze do odróżnienia od niechęci. Pragnienie musi posiadać przedmiot; ubiega się o ten przedmiot i widzi go jako coś bardziej pięknego i pociągającego, niż w rzeczywistości. Pragnienie powoduje negatywną KARMĘ. Na przykład: ci którzy pragną jeść mięso zabijają zwierzęta; ludzie pragnący coś posiadać mogą to ukraść; nieprawidłowe życie seksualne pochodzi z pragnienia posiadania stosunku. Kłamstwo jest skutkiem pragnienia wywołania fałszywego wrażenia; człowiek może oczerniać ludzi w celu dostania czegoś co pragnie; szorstkie słowa są zwykle skutkiem niechęci, ale mogą powstać też wskutek pragnienia; ktoś kogo pociągają głupie rzeczy ma zamiłowanie do niepotrzebnej gadaniny. Chciwość jest bezpośrednio powodowana przez pragnienie; pragnienie czyjejś własności, może stwarzać myśli o szkodzeniu innym. Jeżeli jakakolwiek istota, człowiek, czy też najmniejszy owad, chce czegoś i to pragnie stwarza negatywne działanie, to działanie takie powstaje z KLEŚA pragnienia.

NIECHĘĆ

Niechęć daje przeciwny skutek od pragnienia - czyni przedmiot awersji gorszym niż jest. Może to łatwo prowadzić do zabójstwa. Może stać się powodem kradzieży, powodowanej gniewem lub chęcią pozbawienia czegoś. W ten sam sposób może powodować nieprawidłowe życie seksualne.

Niechęć jest głównym powodem kłamstwa i potwarzy, z którymi wiążą się zwykle szorstkie słowa. Rezultatem niechęci może być też nieodpowiedzialna mowa, wtedy gdy człowiek mający wroga, cały czas obmawia go. Chciwość nie jest skutkiem niechęci; natomiast jest nim zazwyczaj zamiar szkodzenia innym.

Duża ilość pragnień nie jest tak bolesna jak niechęć. Mogą one przynieść czasowe szczęście, człowiek, który ich doświadcza, chce się zbliżyć do pożądanego obiektu. Natomiast niechęć zawsze, natychmiast powoduje ból. Człowiek chce być jak najdalej od obiektu awersji. Według pism pragnienie jest porównywane do kwiatu, który na początku jest bardzo piękny, ale wkrótce więdnie i staje się brzydki. Niechęć jest przyrównana do osy, która potrafi tylko żądlić. Jeśli człowiek czegoś pragnie, to jego twarz jest bardzo jasna i promieniująca; jeśli ma do czegoś awersję jest ponura i ciemna.

NIEWIEDZA

Wszystkie rodzaje negatywnego działania, mogą być rezultatem pragnienia i niechęci, z wyjątkiem fałszywych poglądów, które zawsze wynikają z niewiedzy. Nawet gdy ktoś został wprowadzony w błąd przez niewiedzę swych nauczycieli; to fałszywy pogląd jest skutkiem jego własnej niewiedzy. Pragnienie i niechęć, powodują, że rzeczy są widziane jako lepsze lub gorsze niż są; niewiedza jest przeszkodą do urzeczywistnienia natury rzeczy. Jeśli ktoś zabija, nie z powodu pragnienia lub nienawiści, ale na skutek myślenia, że nie jest to złe, lub że jest to dobre, wtedy jest to bezpośrednim rezultatem niewiedzy. Na przykład, ludzie, którzy robią ofiary ze zwierząt, myślą, że czynią coś dobrego - nie mają ani złej woli lub pragnienia w stosunku do zwierząt; wierzą oni, że jest to wolą ich boga. Ale każdy bóg, który jest dobry, musi mieć równą miłość i współczucie dla wszystkich istot.

Strach może być dobry, zły lub obojętny. Jeśli człowiek uczynił wiele złego i żałuje tego z powodu obawy przed KARMICZNYM owocem, to strach jest rozsądny i zdrowy. Może doprowadzić go do praktyki DHARMY i dalej wprost do oświecenia. Jeśli ktoś obawia się praktykować DHARMĘ ponieważ wierzy, że to może mu w jakiś sposób zaszkodzić, jest to rezultatem niewiedzy. Gdy dzieci obawiają się ciemności, bojąc się duchów itp. to nie jest to ani dobre ani złe. Gdy człowiek obawia się, że ktoś chce go zabić, również i to nie jest ani dobre ani złe, chociaż powoduje je pragnienie (przywiązaniem do swojego życia).

Pragnienie i niechęć są wytworem niewiedzy. Ludzie doświadczają tego ponieważ nie znają prawdziwej natury rzeczy.

Powodem do praktyki medytacji jest opanowanie cierpienia;
aby opanować cierpienie musimy opanować KARMĘ;
aby opanować KARMĘ musimy opanować pragnienie i niechęć;
aby opanować pragnienie i niechęć musimy opanować niewiedzę;
medytacja opanowuje niewiedzę.

NIEWIEDZA

Żadna z istot nie chce cierpienia; wszystkie pragną je usunąć. Większość nie wie w jaki sposób to uczynić, a wytwarzają cierpienie, czyniąc wysiłki w celu usunięcia cierpienia. Ludzie biorą lekarstwa, które doraźnie leczą choroby, ale nie potrafią ich usunąć raz na zawsze. Aby na stałe zlikwidować cierpienie, musimy znaleźć jego przyczynę -KARMĘ- i przyczynę przyczyn - pragnienie i niechęć - oraz z kolei ich przyczynę: niewiedzę, która jest najgłębszą podstawą całego cierpienia. Jeżeli zlikwidowana jest niewiedza, automatycznie znika wszystko co z niej wynika. Wyjście z SAMSARY jest niemożliwe, dopóki nie usunie się niewiedzy. Jeżeli ktoś siedzi w medytacji, a rozumienie powodów, dla jakich to robi, będzie mógł osiągnąć tylko ograniczone rezultaty.

Na początku musimy poznać naturę niewiedzy. Jeśli chcemy ją usunąć, wcześniej musimy poznać niewiedzę i jej przeciwieństwo ŚUNJATĘ. Dopiero wtedy, z pomocą medytacji ŚUNJATY, możemy usunąć niewiedzę.

Są dwa rodzaje niewiedzy: niewiedza dotycząca ego, oraz niewiedza dotycząca zewnętrznych zjawisk.

NIEWIEDZA DOTYCZĄCA EGO

Poczynając od dewów aż do najmniejszych robaków, wszystkie istoty żyjące w samsarze, są podmiotem tego rodzaju niewiedzy. Z niej powstają dalsze splamienia umysłu. Ten rodzaj niewiedzy powoduje, ze w niewłaściwy sposób postrzegamy naturę ego.

To co nazywamy “ego” lub “jaźnią”, może być podzielone na ciało (przyczyną są rodzice) i umysł (przyczyną są poprzednie istnienia), lub na pięć SKANDH czyli pięć elementów czuciowej (zmysłowej) egzystencji.

Są to:

1) RÚ PASKANDHA

Fizyczna forma, na którą składają się: powietrze, krew, nasienie, kości, itd.; bardziej konkretna niż abstrakcyjna. Dźwięk głosu też należy do tej SKANDHY, ponieważ dźwięk jest formą. Należy tu wszystko co konkretne oraz wszystkie elementy.

2) WEDANÁ SKANDHA

Odczucie powstaje zarówno z namacalnego kontaktu (poprzez wyobrażenie, koncepcje itp.). Kontakt może być przyjemny, nieprzyjemny lub obojętny.

3) SAMDŹŃÁ SKANDHA

Poznanie, postrzeganie, rozróżnianie. Ta SKANDHA jest tym, co rozpoznaje obiekty, poprzez widzenie, wąchanie, smakowanie, dotykanie i myślenie.

4) SAMSKÁ RASKANDHA

Elementy kształtujące. SAMSARY są właściwościami lub tendencjami umysłu, stwarzanymi przez KARMĘ, która kontroluje różne rodzaje CZAITTA. CZAITTA są to uwarunkowane czynniki mentalne, które są nierozdzielnie związane z istotą umysłu (CZITTA). Czynniki te mogą być pożyteczne, takie jak: uważność, koncentracja, mądrość, zaufanie, energia, spokój, życzliwość, cieszenie się powodzeniem innych; lub mogą być szkodliwe, takie jak: niewiedza, pragnienie, złość, chciwość i wszystko to, co nie jest w duchowym pojęciu pożyteczne. CZAITTA znaczy “mentalna KARMA”. KARMA ciała i mowy powstaje z CZAITTY. większość CZAITTY należy do SAMSKÁ RASKANDHY. Do tej SKANDHY należy również upływ czasu i zmienna natura rzeczy.

5) WIDŹŃÁ NASKANDHA

Świadomość. Jej funkcją jest przytomność obiektu. Umożliwia działanie pozostałych SKANDH.

Pojęcie ego opiera się na zespole pięciu SKANDH. Pojęcie to nie może być wsparte przez żadną za SKANDH z osobna. Zależy ono od ich wszystkich, tak jak koła, okna, kierownica, silnik i inne części tworzą razem coś, co nazywamy “samochodem”. Żadna z tych części z osobna nie jest samochodem. Jeżeli wszystkie te części bezładnie zgromadzimy razem, to nie będzie jeszcze “samochód”. Te części zestawione w określony sposób tworzą to, co ludzie rozpoznają i o czym myślą jako o “samochodzie”. Jeżeli ludzie nie nadają temu tej nazwy i nie rozpoznają tego jako “samochodu”, nie będzie to “samochodem”.

Dziecko gdy rodzi się, składa się z pięciu SKANDH i ma wszystkie zwykłe właściwości. Jego rodzice nazywają go “TASZI”. Wtedy ten zbiór SKANDH i właściwości stanie się ogólnie znanym i rozpoznawanym jako “TASZI”.

W SAMSARZE są trzy sfery egzystencji: KAMADHÁ TU (sfera pragnienia), RUPADHÁ TU (sfera foremna) i ARUPADHÁ TU (sfera bezforemna). W pierwszych dwu sferach, wszystkie istoty składają się z wszystkich pięciu SKANDH. W sferze bezforemnej, istoty mogą istnieć bez RUPASKANDHY -fizycznej formy- ale nadal mają one pozostałe cztery SKANDHY. Nie istnieje ego bez tych SKANDH. Pojęcie ego nie może być oparte na pojedynczej SKANDZIE. Jaźń lub ego zależy od wszystkich razem i nie ma istnienia niezależnego i oddzielnego od nich. Wszystkie istoty są kombinacją tych SKANDH i nie mogą istnieć poza nimi. BUDDA jest również połączeniem tych SKANDH, ale oczyszczonych i przekształconych.

Są dwie drogi widzenia ego:

Niewiedza. Negatywne zrozumienie ego. Wytwarza to pragnienie, negatywną karmę, cierpienie itd.

Urzeczywistnienie ŚUŃJATY. Zrozumienie pustości ego. Jest to pozytywne zrozumienie ego. Medytacja ŚUŃJATY usuwa niewiedzę i wszystkie inne wynikające z niej splamienia.

Z powodu naszej niewiedzy pojmujemy ego w niewłaściwy sposób, np. myślimy o “ja” jako o niezależnie istniejącej rzeczy. Gdy jesteśmy świadomi że ego nie istnieje niezależnie, możemy znaleźć właściwe zrozumienie; w przeciwnym wypadku trwamy w niewiedzy. Głównym punktem ŚUŃJATY -pustości- jest to, że ego nie istnieje niezależnie. Ego istnieje tylko jako połączenie SKANDH.

Niewiedza dotycząca zewnętrznych zjawisk.

Niewiedza dotycząca pięciu elementów, gór, mórz itp. Np. ciastko jest połączeniem różnych rzeczy - mąki, wody, oleju i pracy piekarza. Rozpoznajemy to jako “ciastko”, ale w rzeczywistości jest ono kombinacją sił i właściwości. Stosuje się to do wszystkich zewnętrznych zjawisk (niema ostatecznie różnicy pomiędzy ego i zewnętrznymi zjawiskami). Ale, gdy patrzymy na nie, nie przemyślawszy dokładnie czym one są rzeczywiście, widzimy je jako niezależnie istniejące. Wszystki, w każdej chwili, w subtelny sposób zmienia się. Naukowcy mogą zobaczyć z pomocą mikroskopu, bardzo subtelne zmiany w rzeczach ( chociaż nie te najbardziej subtelne) - ale jeśli nie zagłębiamy się w te zmiany, widzimy rzeczy jako niezależnie istniejące.

Ta podwójna niewiedza, dotycząca ego i zewnętrznych zjawisk, jest źródłem wszystkich splamień, KARMY i cierpienia. Aby usunąć cierpienie musimy usunąć na zawsze tę niewiedzę. Jedyną drogą do tego jest medytacja ŚUŃJATY. Istnieje wiele innych przedmiotów medytacji, ale najważniejsze jest medytowanie ŚUŃJATY.

ŚCIEŻKA BODHISATTWY

BODHICZITTA

YÂNA nie jest tym co przewodzi, nie jest tym co jest przewożone; jest przewożeniem. Dlatego HÎNAJÂNA znaczy “przewożenie małego ładunku”, natomiast MAHÂjÂNA “przewożenie wielkiego ładunku”.

Osoba praktykująca HÎNAJÂNĘ nie może znieść SAMSARY i pragnie wyjść poza nią, do stanu NIRWÂNY. Robiąc to, w ogromny sposób pomaga innym istotom, ale jej główną myślą jest, aby samej wyjść z SAMSARY. ARHAT - ten który spełnił tę ścieżkę - ma wiele duchowych mocy. Może on udzielać duchowych nauk i pomaga wielu istotom, ale ciągle nie ma usuniętej DŹŃEJÂ WARANA. Gdy osiąga NIRWANĘ, nie jest usatysfakcjonowany tym ograniczonym osiągnięciem i musi postępować stopniami BODHISATTWY do celu, pełnego stanu BUDDY.

Osoba praktykująca MAHAJANĘ, również jest zniechęcona SAMSARĄ i pragnie wydostać się z niej. Ale nie pragnie osiągnąć NIRWANY tylko dla siebie; identyfikuje się ze wszystkimi innymi istotami. Poprzez tę wielką troskę o inne istoty, zapomina o sobie; motywuje ją pragnienie wypełnienia szczęścia wszystkich istot. Praktykujący MAHAJANĘ, widzi na początku, że wszystkie istoty - owady, dewy i pozostałe itp. - w SAMSARZE, są równe pod względem tego, że chcą szczęścia i nie chcą cierpieć. Zauważa również, że żadna istota nie jest usatysfakcjonowana pełnym szczęściem. Z tego powodu ma wielkie pragnienie, aby wyciągnąć wszystkie istoty z cierpienia. To życzenie, które jest również rodzajem CZAITTY, nazywa się MAHÂKARUNIKA, “wielkie współczucie”. Osoba praktykująca MAHAJANĘ uświadamia sobie, że wszystkie istoty SAMSARY, chociaż mogą być przejściowo szczęśliwe, nie mają prawdziwej, ostatecznej szczęśliwości. Następnym życzeniem jest danie wszystkim istotom prawdziwego szczęścia stanu BUDDY, nazywa się to MAHÂMAITREJA, “wielkie życzenie aktywnej miłości”. Jest to silniejsze niż niesatysfakcjonowanie, podążającego drogą HINAJANY. Zanim osiągnie się ten stan, jest wiele innych praktyk, które muszą zostać rozwinięte, tak że może on w pełni zrozumieć cierpienie istot, itp. Na drodze MAHAJANY, pragnie się na początku doprowadzić wszystkie istoty do oświecenia bez żadnej pomocy. Nazywa się to ÂDICINTÂ , “pierwsza myśl”. Następnie musi się osądzić, czy ma się wystarczającą moc aby to uczynić: spostrzega się, że ma się te same zaciemnienia co inne istoty. Tak więc, musi się odkryć, kto ma moc pomocy istotom. Dochodzi się do tego, że jedynie BUDDA jest w stanie dokonać tego. Z tego powodu chce się szybko osiągnąć stan BUDDY. Jest to BODHICZITTA, “umysł zdecydowany osiągnąć oświecenie”. Gdy człowiek praktykuje to wielkie dzieło, MAHÂKARUNIKA, MAHÂMAITREJA, ÂDICZINTÂ i BODHICZITTA stają się częścią jego natury. Wtedy staje się on BODHISATWĄ, chociaż nie jest jeszcze ÂRIA-BODHISATTWĄ - bardzo zaawansowanym BODHISATTWĄ, który widzi bardzo wyraźnie ŚUŃJATĘ. Gdy ktoś stanie się BODHISATTWĄ osiąga bardzo wysoki poziom; wszystkie dewy mają szacunek dla niego. Gdy powstanie w nim BODHICZITTA, nasienie DHARMY będzie ciągle wzrastać na jawie i w czasie snu, a owocowanie bardzo złej KARMY może zostać powstrzymane. Zazwyczaj można usunąć KLEŚA poprzez medytację ŚUŃJATY. BODHICZITTA czyni tę medytację jeszcze potężniejszą. Gdy żołnierz walczy z wrogiem, musi używać swojej broni, ale potrzebuje również dobrego pożywienia; tym pożywieniem jest BODHICZITTA.

PANDITA SANTIDEWA, w “Przewodniku po ścieżce BODHISATTWY” wymienia wszystkie właściwości BODHICZITTY. Aby osiągnąć ostateczny cel potrzebujemy dwóch narzędzi - PRAJŃÂ (mądrość) i UPÂ YA (odpowiednie metody, tzn. współczucie i współczująca aktywność). MAHÂKARUNIKA, MAHÂMAITREJA, ÂDICZINTÂ i BODHICZITTA zaliczają się do UPÂ YA. PRADŹNIA jest widzeniem rzeczy takimi, jakimi naprawdę są. BODHISATTWA musi utrzymywać PRADŹNIĘ i UPÂYA. ARHACI, którzy wypełnili ścieżkę HINAJANY i są poza SAMSARĄ, osiągnęli najniższy poziom NIRWÂNY, są silni w PRADŹNI - tzn. w zrozumieniu ŚUŃJATY - ale słabi w UPÂYA. Mają oni współczucie (KARUNA), ale nie jest to wielkie współczucie MAHÂKARUNIKA. Mają oni aktywną miłość (MAITRÎ ), ale nie jest to MAHÂMAITREYA. Główna różnica w MAHAJANIE jest po stronie UPÂYA. ARHACI nie są pozbawieni UPÂYA na zawsze, ale rozwijają to później.

PIĘĆ ŚCIEŻEK I DZIESIĘĆ POZIOMÓW

Istnieje pięć ścieżek, na których kolejno rozwija się BODHISATTWA:

1.SAMBHÂRAMÂRGA ścieżka gromadzenia

2.PRAJOGAMÂRGA ścieżka zastosowania

3.DARŚANAMÂRGA ścieżka wglądu

4.BHÂWANÂMÂRGA ścieżka intensywnej medytacji

5.WIMUKTIMÂRGA ścieżka już nie uczenia się

BODHISATTWA w pełni osiąga ścieżkę gromadzenia (której niższe poziomy leżą poniżej tego punktu), gdy w taki sposób rozwinie BODHICZITTĘ, że stanie się ona naturalną i głęboką częścią jego istoty. Następnie osiąga on wiele duchowych mocy (RDDHI), takich jak moc psychiczna (MAHÂBHIDŹŃÂ ) umożliwiająca poznanie myśli innych ludzi, latanie, pomnażanie swojego ciała, itp. BODHISATTWA nie musi praktykować specjalnych technik, aby osiągnąć szczególną moc; przychodzą one w naturalny sposób. Ale posiada on zdolności stosowania ich w dobrym celu, ponieważ pomagają mu one widzieć KARMĘ, duchowy rozwój i możliwości innych istot, oraz widzieć czy są one na poziomie, na którym mogą pomóc w wyjściu z SAMSARY. Widzi, gdzie można uzyskać nauki od BUDDÓW i BODHISATTÓW różnych czystych krain. Osiąga również wiele innych właściwości.

Najważniejszą rzeczą dla BODHISATTWY jest teraz medytacja ŚUŃJATY, która jeszcze nie jest dla niego w pełni klarowna. Gdy ŚUŃJATA stanie się dla niego wyraźniejsza, osiąga on ścieżkę zastosowania; jest to stan, który bezpośrednio prowadzi go do stanu ARJA-BODHISATTWY. Jego medytacja i duchowe moce stają się silniejsze i może on wykroczyć poza bardziej subtelne zaciemnienia.

Po większej ilości medytacji BODHISATTWA czuje, że jego umysł i ŚUŃJATA są jednym, ja woda wylana do wody (chociaż nie jest to ten sam przypadek). Osiąga on ścieżkę wglądu i staje się Â RJA-BODHISATTWĄ. Jego moce znacznie wzrastają i na tym poziomie nie wytwarza już nowej KARMY. Ciągle jednak ma przeszłą KARMĘ i trochę splamień. Zaczyna zdobywać moce, w celu zlikwidowania przeszłej KARMY i coraz głębiej ukrytych zaciemnień. Ponieważ jest wiele różnych poziomów ÂWARANA, muszą zostać one kolejno usunięte; BODHISATTWA może usuwać coraz więcej splamień, a jego moce jeszcze bardziej wzrastają. Istnieje dziesięć poziomów KLEŚÂWARANA. Jest to podobne do prania odzieży - potrzebujemy w różnym stopniu detergentów dla różnego rodzaju brudu. Na tym poziomie BODHISATTWA usuwa pierwszy stopień KLEŚÂWARANA, ponieważ w jasny sposób widzi ŚUŃJATĘ, jako coś oczywistego. Jest to jednak zdjęcie pierwszego z dziesięciu okrywających ubrań. BODHISATTWA ma większą mądrość, ponieważ ma mniej okryć zaciemniających rzeczywistość. Na dwu pierwszych ścieżkach, ÂWARANA są stłumione, ale jeszcze ciągle na nowo się pojawiają. Ale na ścieżce wglądu, jedna warstwa jest usunięta na zawsze i nigdy już nie powróci.

Istnieje dziesięć poziomów ARJA-BODHISATTWY:

1.PRAMUDITÂ Stan Wielkiej Radości

2.VIMALÂ Stan Nieskazitelnej czystości

3.PRABHÂ KARI Stan Iluminacji

4.ARCISMATÎ Stan Promiennej Mądrości

5.SUDURJAYÂ Stan Niezwyciężonej Mocy

6.ABHIMUKHÎ Stan bezpośredniej Obecności

7.DURAŃGAMÂ Stan dalekosięgający

8.ACALÂ Stan Niezachwianej Stałości

9.SÂ DHUMATÎ Stan Chwalebnej Mądrości

10.DHARMAMEGHÂ Stan Nagromadzonych Chmur DHARMY

Stan Wielkiej Radości osiąga się na ścieżce wglądu a pozostałe dziewięć na ścieżce intensywnej medytacji. Na każdym z poziomów BODHISATTWY posiada się więcej mocy i wykracza poza większą ilość zaciemnień. W pismach podaje się stopień wzrostu mocy na poszczególnych poziomach; na niektórych poziomach jest on niepoliczalny. Wszystkie te poziomy są jednym strumieniem. Jedna warstwa KLEŚÂWARANA jest usuwana na każdym z początkowych siedmiu poziomów; na ósmym, usunięte są trzy pozostałe i w ten sposób BODHISATTWA staje się całkowicie wolny od KLEŚÂWARANA. Pod tym względem równy jest najniższemu poziomowi ARHATÓW, ale dobre właściwości, które nagromadził są znacznie większe. Wszystkie pozostałe splamnienia są usunięte dzięki medytacji ŚUŃJATY; w Stanie Niezachwianej Stałości istnieje szczególnie silny wzrost mocy tej medytacji. Na dziewiątym poziomie zaczyna się usuwać DŹŃEJAWARANA. Jest to bardzo subtelne i trudne do zauważenia. Jeśli położymy na talerz trochę czosnku albo cebulę a następnie je usuniemy, to smak pozostanie jeszcze. W ten sam sposób, chociaż KLEŚA odeszły, ÂWARANA ciągle pozostają. W Stanie Chwalebnej Mądrości, BODHISATTWA jest poza SAMSARĄ, ale jego mądrość nie jest jeszcze w pełni doskonała. Może on teraz rozpoznać a następnie zacząć usuwać DŹŃEJÂWARANA, jedyny, pozostały zaciemniający czynnik. Jeśli nie usunie się go, nie można pomagać istotom w tak szeroki jak BUDDA. Od głębi mądrości BODHISATTWY zależy, jak głęboko możemy pomóc istotom.

KLEŚAWARANA są jak cięcie powodujące ból. DŹŃEJÂWARANA są jak bolesna blizna, gdy przecięcie jest wyleczone, ale jeszcze całkowicie nie znika. Stan Nagromadzonych Chmur DHARMY jest poziomem bezpośrednio przed stanem BUDDY, na którym usunięte są ostatnie ślady DŹŃEJÂWARANA. Usuwanie ÂWARANA jest jak usuwanie coraz cieńszych i zwiewnych woalek. Rozwinięcie największej duchowej mocy jest jak zakładanie coraz to silniejszych okularów, aby widzieć coraz bardziej czysto. Na poziomie BUDDY wszystkie AWARANY odchodzą. Nawet mała część umysłu BUDDY może zobaczyć jednocześnie i wyraźnie wszystkie rzeczy. Jeżeli na niebie jest nawet mały obłok, to na ziemi jest mały cień. Gdy ten obłok zniknie, słońce może świecić wszędzie. Na DHARMAMEGHÂ , BODHISATTWA medytuje na ŚUNJATĘ z doskonałą koncentracją. Widzi ją wyraźnie i całkowicie; ale nie może jednocześnie dostrzec zjawisk. BUDDA może widzieć ŚUNJATĘ i zjawiska w jednej chwili. Rzeczy mają ŚUNJATĘ - pustość niezależnej egzystencji - ale nie są one ŚUŃJATĄ. W momencie gdy zniknie ostatni ślad DŹŃEJÂ WARANA, zjawiskowa egzystencja pojawi się nagle jednocześnie z ŚUNJATĄ. W tym momencie BUDDA może widzieć nawet swoim fizycznym okiem jednoczesność ŚUNJATY i zjawiskowości; odnosi się to również do postrzegania innymi zmysłami. W chwili stawania się BUDDĄ, BODHISATTWA zna najgłębszą naturę wszystkiego; osiąga ostateczne zdolności ciała - może bez trudności powielać się niezliczoną ilość razy; oraz mowy - może bez trudności dawać nauki każdej istocie.

Zdolności mowy BUDDY są nieograniczone; jeżeli tysiąc osób jednocześnie zadawałoby różne pytania, w różnych językach, BUDDA, wypowiadając jedno tylko słowo, może dać odpowiedź na wszystkie te pytania. My nie mamy wewnętrznej mocy do robienia takich rzeczy, z powodu naszych ÂWARANA. Są też inne właściwości mowy BUDDY: melodyjność, miękkość, jest pociągająca tak, że ludzie chcą jej słuchać, ma właściwość uspokajania ludzi, którzy jej słuchają itd. Istnieją ogólnie 64 właściwości mowy BUDDY. W wielu SUTRACH można znaleźć różne właściwości ciała, mowy i umysłu; są one zgromadzone w pracy TSONG KHAPY.

Istnieje 112 właściwości ciała BUDDY. Obowiązkiem BUDDY jest pomagać istotom; jeżeli jest to pomocne, BUDDA może zwielokrotnić swoje ciało tak wiele razy, ile jest istot, lub może zamanifestować wiele rodzajów istot, drzew, wody, itp. Robi to tylko wtedy, gdy pomoże to istotom wyjść z SAMSARY.

Aby otrzymać taką pomoc, istoty muszą również ze swojej strony zetknąć się z BUDDĄ. W nocy, gdy świeci księżyc, poprzez czystą i gładką powierzchnię jeziora, swobodnie jego promienie mogą przechodzić do każdego miejsca, ale gdy powierzchnia jest wzburzona światło księżyca ulega pochłonięciu. Gdy powierzchnia jeziora jest gładka i czysta, księżyc może wyraźnie na niej odbijać, odbicie będzie w pełni podobne do księżyca na niebie. W ten sam sposób pomoc BUDDY, w równym stopniu wychodzi na przeciw wszystkich istot; istnieje różna podatność ze strony istot. Ze swej strony istoty muszą połączyć się z BUDDĄ; gdyby tak nie było, BUDDA wyzwoliłby już z SAMSARY wszystkie istoty. BUDDA ma ostateczną MAHÂKARUNIKÂ , tak że nie pozostawiłyby istot w cierpieniu, gdyby mógł samym swoim wysiłkiem to uczynić. Gdy klaszczemy, uderzamy swoją lewą dłonią w prawą, prawa dłoń musi być w odpowiednim miejscu, aby przyjąć uderzenie, inaczej dźwięk by nie powstał.

Gdy wszystkie zasłony zostały usunięte i gdy moc wszystkich właściwości, które BODHISATTWA budował, jest na najwyższym poziomie, nie ma nic takiego, czego nie potrafiłby zrobić. Jego ciało może być bez końca zwielokrotniane i może dawać nauki na wszystkich poziomach, od początku do celu; umysł BUDDY ma taką właściwość, że nawet najmniejsza jego część, zna prawdziwą naturę wszystkiego. Ten stan BUDDY jest wynikiem wielu przyczyn a osiąga się go poprzez ogromną ilość praktyki DHARMY. Po tym, jak historyczny BUDDA SIAKJAMUNI ukończył nauczanie na Ziemi, wszystkie istoty, które w tym czasie miały karmę aby go widzieć i słyszeć, zrobiły to, tak więc odszedł on, aby kontynuować swoją pracę w innych światach.

Praca w tej formie została zakończona, ale może on ciągle jeszcze pomagać istotom w innych formach. Buddowie mogą przyjmować zwykłe formy, takie jak przyjaciel, guru, itp.

SZEŚĆ DOSKONAŁOŚCI

BODHISATTWA, który pragnie stać się BUDDĄ powinien praktykować sześć doskonałości:

1.DÂNA-PÂRAMITÂ doskonałość szczodrości

2.ŚÎLA-PÂRAMITÂ doskonałość etyki

3.KSÂNTI-PÂRAMITÂ doskonałość cierpliwości

4.WÎ RJA-PÂ RAMITÂ doskonałość gorliwości

5.DHYÂNA-PÂRAMITÂ doskonałość medytacji

6.PRAJŃÂ -PÂRAMITÂ doskonałość mądrości

DANA-PARAMITA

(Doskonałość Szczodrości)

Jest podzielona na cztery kategorie szczodrości: dóbr materialnych, DHARMY, schronienia oraz aktywnej miłości (MAITRI).

1. Dobra materialne

Najłatwiejszą rzeczą do dania są dobra materialne, jak pożywienie itd. Najtrudniejsze do dania są takie rzeczy jak życie, oczy i własne ciało, które dają najwyżsi BODHISATTOWIE. Przedmioty, które dajemy nie są szczodrością - są to tylko środki szczodrości. Rzeczywista szczodrość to silne postanowienie spontanicznego dawania, bez skąpstwa. Tak że nawet człowiek, który nic nie ma, może praktykować DÂNA, ponieważ zależy ona od umysłu a nie od dawanej rzeczy. MILAREPA miał tylko mały kawałek ubrania i żywił się pokrzywami, ale stale praktykował ostateczną doskonałość szczodrości. Na początku, trudne jest nawet dawanie pieniędzy lub innej własności; po osiągnięciu DÂNA-PÂRAMITÂ ,dawanie czegokolwiek, nawet własnego ciała jest proste. Aby to praktykować musimy mieć bardzo silne pragnienie pomocy innym i bardzo silną wolę. Jeśli dajemy wiele rzeczy, na przykład, w celu uzyskania sławy, nie jest to pełną praktyką szczodrości.

2. DHARMA

Jest to dawanie innym istotom, prawdziwej nauki z czystym umysłem. Ten sposób szczodrości jest bardziej pożyteczny niż dawanie własności, które mogą pomóc tylko przez ograniczony czas. Dawanie DHARMY jest ostateczną i najbardziej głęboką pomocą. Nawet jeśli ktoś ma wystarczającą ilość własności, może ciągle cierpieć. Dając DHARMĘ cierpienie można usunąć i dać nowe oko-mądrości. Bodhisattowie próbujący osiągnąć stan BUDDY dążą również do tego, aby uzyskać zdolność dawania DHARMY w tak pełny sposób, w jaki potrzebują tego istoty.

3. Schronienie

Jest to ratowanie istot, lub ochranianie ich przed niebezpieczeństwem. Na przykład, jeśli na powrót zamienimy grzęzawisko w zbiornik wodny, praktykujemy ten rodzaj DÂNA. Jeśli jakieś istoty żyją w niebezpieczeństwie, musimy im pomagać na każdy sposób w jaki potrafimy. Jeśli ktoś naprawdę chce zatrzymać wojny i zabijanie, to praktykuje ten rodzaj DÂNA. Praktyka dawania schronienia daje natychmiastowy i głęboki efekt.

4. Aktywna miłość

MATRî-DÂNA jest pragnieniem dania wszystkim istotom prawdziwej szczęśliwości. Mając tylko to życzenie, nie możemy im bezpośrednio pomóc. Ale jeżeli wyrabia się takie pragnienie, na pewno przyniesie to wielki rezultat. Bezpośrednim owocem tego jest że praktykującemu nie mogą zaszkodzić żadne duchy. Przyniesie to również właściwe owoce w dalszym życiu.

Wszystkie te rodzaje szczodrości pomagają na dwa sposoby - pomagają innym i pomagają nam samym. Jeśli ktoś praktykuje szczodrość w stosunku do samego siebie, nie jest to prawdziwa DÂNA.

SILA-PARAMITA

(Doskonałość Etyki)

Doskonałość etyki ma trzy aspekty:

1)Ochranianie ciała, mowy i umysłu od negatywnych uczynków.

Związana zostaje skłonność w kierunku negatywnych uczynków. Jest to zaprzestanie używania ciała, mowy i umysłu w szkodliwy sposób. Wyobraźmy sobie dom przed którym, na przeciwko drzwi jest niebezpieczna przepaść oraz człowieka pilnującego trojga niegrzecznych dzieci w tym pokoju, zawracającego ich z powrotem gdy wybiegają na zewnątrz. Nasze ciało, mowa i umysł są jak te dzieci. Przepaść symbolizuje szkodliwe rzeczy, do których są one przyciągane. Jeśli puścimy swobodnie ciało, mowę i umysł, doświadczymy wiele cierpienia w przyszłości. Ta ochrona ciała, mowy i umysłu jest pierwszym aspektem ŚÎLA.

2) Ochranianie innych w ten sam sposób.

Jeżeli na przykład, ktoś zamierza zabić zwierzę i widzimy, że robienie tego jest niedobre.

3) Praktyka pozytywnych uczynków, która automatycznie ochrania nas od negatywnych czynów.

KSZANTI-PARAMITA

(Doskonałość Cierpliwości)

1) Cierpliwość, gdy ktoś nam szkodzi.

Nie złoszczenie się lub szkodzenie komuś jako reakcja na to; nie powinniśmy się troszczyć o siebie, jeśli ktoś rani nas cieleśnie lub mentalnie.

2) Cierpliwość cierpienia.

Gdy cierpimy nie szukamy przyczyny w kimś lub w czymś poza nami. Bezpośrednim powodem może być coś w tym rodzaju, ale najgłębsza przyczyna leży w naszej własnej karmie, którą sami wytwarzamy. Owoc naszego działania musi do nas powrócić. Jeśli ktoś zrani nas nożem, to nie mogliśmy tego uniknąć. Nie możemy wskazywać na kogokolwiek poza nami, jako na przyczynę tego. Jeżeli, z powodu naszej religii, musimy opuścić nasz kraj oraz głęboko i długo cierpieć, sami sobie wytwarzamy to cierpienie. Możemy myśleć, że nasienie tego cierpienia zostało zasiane i dlatego musi wyrosnąć. Takie myślenie osłabia jego panowanie nad nami. Musimy zacząć praktykowanie cierpliwości z bardzo małym cierpieniem; później będziemy zdolni do bycie cierpliwym podczas bardzo wielkiego cierpienia. BODHISATTWA, w rezultacie praktyki KSZANTI-PARAMITA, może dla dobra istot wziąć każde cierpienie na siebie.

Król zachodniego Tybetu, LHA-LAMA JESZIE-Y został uwięziony przez króla GARLOGU, gdy szukał złota w celu zaproszenia indyjskich GURU, aby rozpowszechnili czystą DHARMĘ. Było to po tym król LANGDARMA zniszczył Buddyzm w Tybecie. Młody bratanek króla zamierzał go uwolnić i odzyskać złoto, ale stary król powiedział, że jest szczęśliwy, że może umrzeć w więzieniu w dobrym celu i że zamiast niego, on powinien użyć pieniędzy, aby udać się do Indii i znaleźć najlepszego PANDITĘ. Bratanek króla potem zaprosił do Tybetu PANDITĘ ATÎSA.

Ranienie kogoś, kto nas zranił, z religijnego punktu widzenia nie ma sensu. Nie ulży to nam w bólu, a tylko spowoduje nowe cierpienie, budując złą KARMĘ. Gdy ktoś uderza kijem drugiego człowieka, bezpośrednią przyczyną bólu jest kij. Kij jest pod naciskiem osoby która uderza, ale ta osoba jest pod naciskiem swoich KLESA. Tak że nasza złość powinna być skierowana przeciwko KLESA. Złość w stosunku do naszych kolegów, jest czymś bardzo głupim i stwarza nam samym cierpienie. Gdy państwo, które jest zaatakowane przez inne, odpowiada na to agresją, to jest podobne do zjadania trucizny przez głodną osobę. Gdyby wszyscy ludzie zaczęli praktykować cierpliwość, to przyniosłoby to trwały pokój w świecie. Ale ludziom, którzy nie praktykują DHARMY bardzo trudno w to uwierzyć. Gdy ktoś kogo uderzono również odpowiada ciosem, doprowadza to do reakcji bez końca. Ale gdy jedna strona okazuje cierpliwość, druga w rezultacie zrobi tak samo. Jak powiedział Jezus: gdy ktoś uderzy cię w prawy policzek, nadstaw lewy. TSONG KHAPA, w jednej ze swoich modlitw powiedział:

Kiedy przypominam sobie, widzę lub słyszę żyjące istoty mówiące szorstko lub bijące mnie,

obym medytował cierpliwość

i unikając złości, mówił raczej o ich dobrych właściwościach.

Dzięki rozwinięciu czystego pragnienia w strumieniu mojej istoty, którego podstawą jest BODHICZITTA,

droższe są mi inne istoty aniżeli ja sam.

Obym szybko sprawił, aby osiągnęły najwyższy stan Buddy!

Krzywdy przychodzące z zewnątrz, ze strony ciała, mowy i umysłu, są jak miecz, strzała lub włócznia. Praktyka cierpliwości jest jak dobra zbroja ochraniająca przed nimi. Bez zbroi z pewnością będziemy zranieni, ale mając tą dobrą zbroję nie będziemy narażeni na rany. Jeżeli człowiek nie praktykuje cierpliwości, ale próbuje zamiast tego unikać konfliktów, mówić przyjemne rzeczy i być przyjacielskim w stosunku do każdego, to jednak, nie będzie w stanie być takim odnośnie do niezliczonych istot. Człowiek praktykujący cierpliwość jest stale otoczony ochroną. Jeżeli będziemy zmuszeni iść bardzo kamienistą ścieżką, to niemożliwe jest usunięcie z drogi wszystkich kamieni, ale mocne buty ochronią nas przed nimi.

3) Trzecim rodzajem cierpliwości, jest cierpliwa koncentracja podczas medytacji i podczas czegokolwiek związanego z DHARMĄ, bez opuszczania przeszkadzających wpływów szkodzących nam w praktyce.

WIRJA-PARAMITA

(Doskonałość Gorliwości)

WîRJA oznacza energię dla DHARMY.

1)Pierwszym aspektem tej energii jest umysł, który zatrzymuje pragnienie rzeczy, które nie przynoszą pożytku. Jeżeli mamy silne pragnienia do zwykłych rzeczy, nie związanych z DHARMĄ, to zabija to naszą praktykę DHARMY. Chociaż musimy zajmować się codziennymi sprawami, jeżeli nasze zamiłowanie do nich jest większe, niż zamiłowanie do DHARMY, nasza uwaga jest odsunięta od głównej pracy. Jeżeli człowiek mocno koncentruje się i bardzo ciężko pracuje nad światowymi celami, to z punktu widzenia DHARMY jest leniwy. Ludzie, którzy naprawdę chcą praktykować DHARMĘ, śpieszą się nawet jedząc i wydalając, nie tracą czasu. Energia dla światowych rzeczy jest chorobą. Energia dla DHARMY jest rzeczywistą siłą. Ten aspekt WîRJA-PÂRAMITÂ prowadzi istoty szybko do odnalezienia celu. Energia powstrzymuje przeszkody wynikające z realnych przedmiotów naszego życia; dlatego pisma wymieniają ją na początku. Ochrania nas ona od wszystkich rodzajów złych rzeczy.

2)Drugi rodzaj energii ochrania nas przed zmęczeniem. Na przykład, medytujący, który jest tak zmęczony, że na sam widok poduszki medytacyjnej, czuje się śpiący, usuwa tą dolegliwość dzięki WîRJA-PÂRAMITÂ . Jedynym sposobem usunięcia zmęczenia, jest pamiętanie o owocu medytacji, czy też innej praktyki DHARMY; jeżeli utrzymujemy to w umyśle, fizyczne zmęczenie nie powoduje straty naszej energii. Ludzie pracując zawodowo, nie cierpią z powodu wysiłku, ponieważ myślą o czekającej ich zapłacie. Jeżeli bierzemy pod uwagę wielki owoc praktyki DHARMY, będziemy dla niej pracować bardzo ciężko. Wielcy LAMOWIE żyją wysoko w górach, bardzo małą ilością jedzenia i snu, przy tym nie są zmęczeni i nie uskarżają się, ale są bardzo szczęśliwi, ponieważ widzą, że owoc ich pracy jest bardzo blisko. Tybetańczycy mają wiele różnych metod praktyki DHARMY; niektórzy lamowie zawsze nauczają, inni żyją samotni w górach i może przyjmą tylko jednego lub dwóch uczniów. W Tybecie jest wielu takich ludzi jak MILAREPA.

3)Trzecim rodzajem energii jest zaufanie, że nie jesteśmy zbyt mali, słabi lub głupi, aby osiągnąć owoc praktyki DHARMY. Słabość tego rodzaju przeszkadza na drodze osiągnięcia owocu. Powinno się to przekraczać, myśląc, że najwyżsi BUDDOWIE i BODHISATTWOWIE także mieli tylko pomieszania, żyli w samsarze i byli nawet gorsi od nas. Praktykując DHARMĘ, osiągnęli oni ten wysoki poziom; my możemy zrobić tak samo. Nikt nie ma doskonałych właściwości od samego początku - podobnie jak dzieci, które pierwszy raz idą do szkoły nie potrafią nawet pisać i czytać, ale później nauczą się, nie tylko tego, ale także wielu innych rzeczy i mogą stać się wielkimi uczonymi. BUDDA powiedział, że nawet małe robaki, żyjące w odchodach, mogą stać się BUDDAMI. Gdy utrzymujemy to wszystko w umyśle, nie znajdziemy żadnego powodu, dla którego nie moglibyśmy praktykować DHARMY.

Trzy rodzaje energii, przekraczają trzy rodzaje słabości: pierwsza - umysł nie zwraca się w kierunku DHARMY; druga - praktykujemy, ale jesteśmy zmęczeni; i trzecia - wątpimy w nasze zdolności. Gdy człowiek chce wejść na szczyt góry, to, po pierwsze musi skierować się na ścieżkę; po drugie, musi iść wytrwale i nie poddawać się lenistwu; i po trzecie, nie może wątpić i myśleć “Jest to możliwe dla silnego człowieka, ale nie dla mnie.” Pisma mówią, że wszystkie pozytywna właściwości wynikają z energii. Nawet jeśli ktoś nie jest zbyt inteligentny, może osiągnąć owoc DHARMY, jeśli ma dużo energii. Gdy jest inteligentny, ale leniwy, nie osiągnie owocu; jego inteligencja będzie bezużyteczna i niepotrzebna. Gdy ktoś jest inteligentny i ma dużo energii, osiągnie wielki sukces. Według pism jest podobnie: Jeśli zapali się sucha trawa w górach i wiatr będzie podsycał ogień, wszystkie góry będą płonąć. Ale gdy nie ma wiatru, ogień poprostu zgaśnie. Ogień jest inteligencją a wiatr energią. Jeżeli człowiek ma inteligencję ale brak mu energii, niczego nie osiągnie. Tak więc WîRJA-PÂRAMITÂ jest bardzo pomocna w osiągnięciu celu.

DHJANA-PARAMITA

(Doskonałość Medytacji)

Doskonałość medytacji lub koncentracji.

Koncentracja musi być oparta na obiekcie. Jest to bardzo ważne tak w praktyce DHARMY jak i w codziennym życiu. Tybetańskie słowo oznaczające koncentrację to “SZINE”; “NE” oznacza “pozostawać” lub “zatrzymywać się”, a “SZI” oznacza “w uspokojeniu”; SZINE jest więc pozostawaniem w pełnym uspokojeniu, bez rozproszenia. Nasz umysł wydaje się całkiem spokojny, jeżeli nie przyglądamy się mu zbyt uważnie; ale gdy rzeczywiście zagłębimy się, nie jest tak zupełnie spokojny; nie pozostaje na tym samym przedmiocie ani sekundy. Chwieje się jak chorągiew na wietrze; jak długo koncentrujemy się na jednej rzeczy, tak długo inna przychodzi i przeszkadza. Nawet gdy mieszkamy w wysokich górach, lub w cichym pokoju czy jaskini, nasz umysł ciągle porusza się. Gdy wyjdziemy na dach wysokiego budynku w ruchliwym mieście i spojrzymy na dół, widzimy cały miejski ruch, ale gdy tylko chodzimy wśród tłumu, jesteśmy świadomi tylko małej części tego ruchu. W naszej CZAITTA, jest ciągły ruch przeszkadzających elementów; one ciągle prowadzą CZITTA. Ruch chorągwi powiewającej na wietrze, nie jest skutkiem samej tylko chorągwi, ale wiatru. CZITTA jest jak chorągiew a CZAITTA jak wiatr. Ten ciągły ruch przeszkadza umysłowi w koncentrowaniu się na obiekcie przez dłuższy czas. W naszej CZAITTA KLESA są silniejsze niż dobre właściwości. Nie próbujmy kontrolować ich, a gdy robimy to, bardzo trudno to nam przychodzi, ponieważ przez długi czas byliśmy przyzwyczajeni podążać za nimi. SZINE jest wtedy, gdy nasze CZAITTA są oczyszczone, a nasz umysł pozostaje w uspokojeniu na obiekcie. Są dwa rodzaje medytacji: medytacja rozróżniająca i medytacja koncentracyjna, obie są równie ważne i konieczne. Aby usunąć złudzenia i osiągnąć cel musimy używać obu tych medytacji. Niektórzy ludzie mówią, że rozmyślanie i studiowanie DHARMY nie jest medytacją, ale pisma twierdzą, że te aktywności są też pewnego rodzaju medytacją. Jeżeli dokładnie nie przemyślimy i nie znamy natury obiektu, nie będziemy mogli dobrze się na nim skoncentrować. Ruchliwość umysłu jest stwarzana przez sam umysł; dlatego, dla uspokojenia go, pożądane są tylko działania umysłu i nic zewnętrznego. Najważniejsza jest aktywność umysłu; potem dopiero mogą być pomocne takie czynniki jak: wygodne miejsce i pozycja dla medytacji.

Miejsce powinno być czyste, ciche, zbliżone do natury i przyjemne dla nas. Nasi przyjaciele powinni być spokojni i dobrzy. Ciało powinno być w dobrych warunkach, bez chorób. Pozycja ciała również jest pomocna. Dla medytacji zaleca się siedem cech pozycji ciała.

1. Najlepsza jest pozycja WADŻRY, z nogami skrzyżowanymi i stopami odwróconymi do góry i leżącymi na udach. Jeśli powoduje to ból i przeszkadza w koncentracji, lewa stopa powinna leżeć pod prawym udem a prawa spoczywać na lewym udzie.

2. Tułów musi być prosty i wyciągnięty jak tylko to jest możliwe.

3. Ramiona powinny być w kształcie łuku, nie przechylać się na którąś ze stron ciała ani taż naciskać ku tyłowi; powinny być bardzo mocno osadzone. Kciuki powinny być na wysokości pępka.

4. Szyja powinna być lekko zakrzywiona ku tyłowi a podbródek podciągnięty.

5. Wzrok powinien być skupiony wzdłuż linii nosa.

6. Usta i policzki powinny być rozluźnione, ani otwarte ani szczelnie zwarte.

7. Język powinien być lekko dociśnięty do podniebienia.

Jest to siedem elementów pozycji WADŻRY. Każda z nich symbolizuje różne stopnie na ścieżce, ale ma również praktyczne uzasadnienie. Skrzyżowane nogi i stopy na udach, czynią pozycję zamkniętą; jeśli siedzi się w medytacji przez długi czas, nawet miesiącami, będzie się solidnie osadzonym, bez możliwości przewrócenia się. Wyprostowanie ciała pozwala na dobre działanie kanałów, utrzymujących wiatry, na których umysł porusza się w naszym ciele. Jeżeli ciało jest wyprostowane, kanały te nie są zablokowane. Jeśli ktoś wygląda na zbyt wysokiego, to może łatwo zobaczyć coś przeszkadzającego; Jeśli głowa jest zbyt nisko, to powoduje to ból w szyi i popada się w senność. Usta nie powinny być mocno zaciśnięte, bo powoduje to trudności oddychania w przypadku gdy nos jest zatkany; ale gdy usta są zbyt szeroko otwarte, oddech będzie zbyt silny i spowoduje wzrost elementu ognia w ciele i co za tym idzie wzrost ciśnienia krwi. Gdy język jest przyciśnięty do podniebienia, gardło i usta będą wilgotne, co będzie chroniło przed wpadnięciem do jamy ustnej małych owadów. Są to bezpośrednie powody dla takiej pozycji. Czasem, ludzie mają kanały zorganizowane w inny sposób i potrzebują innej pozycji, ale jest to bardzo rzadkie.

Siedząc w pozycji WADŻRY, osiągamy dobrą oprawę dla umysłu, ale główna praca jest wykonywana przez sam umysł. Jeżeli złodziej wejdzie do pokoju, aby go usunąć należy wejść do środka i wyrzucić go stamtąd, a nie tylko zamknąć drzwi od zewnątrz. Jeżeli siedzimy na szczycie góry, podczas gdy nasz umysł wędruje po wiosce u podnóża, to jest to bez sensu.

Są dwie przeszkody w koncentracji. Po tybetańsku: GYPA (RGOT PA) i DŻINGWA (BYING BA). GYPA jest ruchliwością, burzliwością lub rozproszeniem uwagi. DŻINGWA jest ospałością, sztywnością lub pogrążaniem się. GYPA zwykle powstaje na skutek pragnienia, za którym umysł natychmiast podąża. Kiedy tylko umysł podąża za czymś co nie jest obiektem obserwacji, to jest to GYPA. DŻINGWA występuje wtedy, gdy umysł jest ospały i pozbawiony czujności. Gdy ktoś chce się dobrze skoncentrować, musi przekroczyć te zaburzenia. Jeśli na ścianie w ciemnym pokoju wisi piękny obraz, potrzebna jest świeczka, aby go obejrzeć. Jeśli jest przeciąg, płomień będzie się chwiał i migotał, tak że nie można widzieć go dokładnie. Jeśli nie ma przeciągu, ale płomień jest bardzo słaby, nie ma wystarczająco dużo światła i dalej nie można oglądać obrazu. Jeśli obie te trudności nie występują, płomień będzie silny i spokojny i wtedy można ujrzeć obraz wyraźnie. Obraz jest to przedmiot koncentracji, płomień jest jak umysł, wiatr to GYPA a słaby płomień to DŻINGWA.

Na początkowych stopniach koncentracji, częściej występuje pierwsze z tych zaburzeń. Umysł natychmiastowo przeskakuje z jednego obiektu na drugi. Można to spostrzec, jeśli popróbujemy utrzymać w umyśle zapamiętaną twarz; natychmiast jest ona zamieniona na coś innego. Bardzo trudno jest stłumić te zakłócenia, ponieważ przez wiele żywotów budowaliśmy w sobie przyzwyczajenie podążania za nimi i nie jesteśmy przyzwyczajeni do koncentracji. Bardzo ciężko jest przyjąć coś nowego, a porzucić to co stare. Koncentracja jest niezbędną podstawą dla wszystkich rodzajów wyższych aktywności umysłu.

DENPA (DRAN PA), uważność i SIESZIN (SHES BZHIN), czyste zrozumienie stanu umysłu, zwalczają GYPA i DŻINGWA. Słoń na załączonej ilustracji reprezentuje umysł medytującego. Słonie, raz oswojone, są zawsze posłuszne i potrafią bardzo ciężko pracować. To samo dotyczy naszego umysłu. Gdy słoń jest dziki i niewyćwiczony, może stać się bardzo niebezpieczny i spowodować niezwykłe zniszczenia. Jeśli nie kontrolujemy umysłu, może on być przyczyną wielu rodzajów cierpienia. Wszystkie cierpienia, którym teraz ulegamy, mają przyczynę w naszym umyśle i w umysłach innych ludzi. Nasze umysły są jak dzikie słonie. Słoń pozostawia także bardzo wielkie ślady stóp, które symbolizują splamienia umysłu. Jeżeli ciężko pracujemy doskonaląc nasz umysł, będzie on zdolny wykonywać dla nas ogromną pracę. Od cierpienia piekieł do szczęśliwości BUDDÓW, wszystkie stany zależą od zachowania się umysłu.

Na początku słoń jest czarny, co reprezentuje DŻINGWA, pogrążenie umysłu. Przed słoniem jest małpa, która reprezentuje GYPA, rozproszenie umysłu; małpa nie potrafi zachować spokoju umysłu ani przez moment - cały czas papla lub robi głupstwa i interesuje się wszystkim. Na początku małpa prowadzi słonia; GYPA wiedzie nasz umysł po różnych rzeczach. Za słoniem jest człowiek, który reprezentuje medytującego próbującego ćwiczyć umysł. W jednej ręce trzyma on sznur - DENPA. W drugiej ręce trzyma hak - SIESZIN.

Z początku słoń prowadzony przez małpę, nie zwraca żadnej uwagi na człowieka podążającego z tyłu. Medytujący nie ma żadnej kontroli nad umysłem. W drugim stadium człowiek w dalszym ciągu próbuje dogonić słonie. Następnie zarzuca sznur na głowę słonia i zaciąga go; w tym trzecim stadium, umysł może być lekko pohamowany przez DENPA. Teraz widoczny jest siedzący na grzbiecie słonia zając, symbolizujący subtelne DŻINGWA. Stan ten wyglądał uprzednio jak natura koncentracji, ale teraz można to rozpoznać jako szkodliwy czynnik. W tych początkowych stadiach musimy używać DENPA w większym stopniu niż SIESZIN. W czwartym stadium słoń (umysł) jest bardziej posłuszny, tak więc nie ma potrzeby już tak silno pociągać za sznur (DENPA). W czwartym stadium słoń jest prowadzony za pomocą sznura i haka a małpa podąża z tyłu. W tym miejscu nie mamy zbyt wiele przeszkód ze strony rozproszenia (GYPA). Musimy bardziej używać SIESZIN. W szóstym stadium słoń i małpa podążają z tyłu oswojone; człowiek nie musi się oglądać (skupiać swoją uwagę na nieustannym kontrolowaniu umysłu) a zając (subtelne DŻINGWA) znikł. W siódmym stadium słoń sam zgadza się być prowadzonym; człowiek nie potrzebuje używać sznura i haka (DENPA i SIESZIN). Małpa w tym miejscu go porzuca. GYPA i DŻINGWA pojawiają się tylko czasem i w lekki sposób. W ósmym stadium cały słoń staje się całkowicie biały i postępuje za człowiekiem; umysł jest opanowany i nie ma już pogrążania się i rozpraszania. Ale pewna ilość energii jest ciągle potrzebna do koncentracji. W dziewiątym stadium człowiek siedzi w medytacji a słoń śpi u jego stóp; umysł może bez wysiłku przebywać w koncentracji przez długie okresy - nawet dnie, tygodnie, czy miesiące. W dziesiątym stadium człowiek siedzi na grzbiecie słonia; teraz osiągnął prawdziwe SZINE. W jedenastym stadium człowiek siedzi na słoniu trzymając miecz. W tym miejscu rozpoczyna się nowy rodzaj medytacji zwanej “najwyższym widzeniem”, tzn. medytacyjnym wglądem.

Na ilustracji widoczny jest także ogień w różnych stadiach; reprezentuje on energię potrzebną do medytacji. Ogień ten stopniowo maleje na każdym z dziesięciu stopni SZINE, tak jak zmniejsza się ilość energii konieczna dla koncentracji. Powstaje on na nowo na jedenastym stadium, gdzie człowiek zaczyna praktykować medytacyjny wgląd.

GYPA przyciąga nasz umysł do pięciu obiektów zmysłów: smaku, dotyku, słuchu, zapachu i wzroku, symbolizowanych przez pożywienie, ubranie, instrument muzyczny, perfumy i lustro. Początkowe dziewięć stadiów to dziewięć metod SZINE. Dziewiąte jest doskonałym osiągnięciem, rzeczywistym SZINE.

Gdy praktykujemy SZINE, używając, na przykład, wizerunku BUDDY jako obiektu, najpierw musimy bardzo dokładnie na niego patrzeć. Następnie, gdy zaczniemy medytować, nie patrzymy już na obiekt, ale skupiamy się na nim okiem umysłu. Z początku nasza pamięć nie jest całkiem klarowna, ale nawet wtedy nie powinniśmy próbować uczynić jej klarowniejszej - jest to niemożliwe na początku - a tylko starać się zachować naszą uwagę na obiekcie, tak, jak tylko potrafimy. Klarowność ostatecznie sama przyjdzie. Na początku koncentrowanie się jest bardzo trudne; umysł zawsze podąża to w tę stronę, to w tamtą... Jeśli postaramy się to zobaczymy, że utrzymamy nasz umysł na obiekcie, przez jedną, dwie, następnie przez trzy, cztery minuty, itd. Za każdym razem kiedy umysł opuszcza obiekt, DENPA musi spowodować jego powrót. SIESZIN musi być używane, aby sprawdzać czy umysł jest zaburzony czy nie. Jeśli człowiek trzyma miskę pełną gorącej wody, przechodząc przez ruchliwą ulicę, część jego umysłu musi uważać na wodę, a część na ulicę. DENPA musi utwierdzać koncentrację, a SIESZIN musi zwracać uwagę na mogące nadejść zaburzenia. Później, nie będziemy musieli używać DENPA zbyt często; wraz z dużą ilością praktyki, GYPA zmniejsza się. Nasz umysł jest zmęczony ciągłym zwalczaniem jej i przez to powstaje DŻINGWA. Po chwili przychodzi stan gdy medytujący odczuwa szczęśliwość i relaksację. Myli się to często z prawdziwym SZINE, ale w rzeczywistości jest to subtelna DŻINGWA; czyni to umysł osłabionym. Gdy dołożymy jeszcze trochę energii do medytacji, również i ona zniknie; gdy usuniemy te zaburzenia nasz umysł stanie się czystszy i bardziej przytomny, a zarazem i obiekt stanie się klarowniejszy. Ta klarowność i świeżość obiektu wzrasta, wzrasta również czas naszej medytacji. Nasze ciało będzie utrzymywane przez spokój umysłu; nie będziemy odczuwać głodu i pragnienia. Będziemy mogli medytować nawet miesiącami, bez przerwy. Doznania umysłu będą nieopisane.

Gdy naszymi oczyma, patrzymy na kawałek ubrania, możemy go poprostu zobaczyć, ale nie widzimy wiele szczegółów. Osoba, która dobrze się koncentruje na tym, swoim okiem umysłu, może widzieć bardzo czysto, ze wszystkimi szczegółami. Kiedy człowiek umiera, jego umysł staje się słaby, ale jest w stanie praktykować medytację, jego umysł w tym czasie stanie się świeższy i klarowniejszy. Umierający doświadcza zazwyczaj złudzeń i obaw, które prowadzą do złych odrodzeń. Gdy ktoś dobrze medytuje, umierając jest skoncentrowany na BUDDZIE, DHARMIE itd., co jest bardzo pomocne dla przyszłego odrodzenia.

Na dziewiątym stopniu SZINE, czujemy się szczęśliwi i pełni spokoju, ale nie jest to prawdziwy kres medytacji. Nawet gdy jesteśmy całkowicie skoncentrowani na obiekcie, nie jest to jeszcze całkowite osiągnięcie. Pisma mówią, że na dziewiątym stopniu, nawet gdy zawalą się ściany na medytującego, nie zaburzy to jego medytacji. Jeśli będzie dalej praktykował, będzie odczuwał szczególną przyjemność w umyśle i ciele; wtedy osiągnie cel SZINE. Będzie odczuwał lekkość ciała i brak zmęczenia; na ilustracji jest to symbolizowane przez latającego człowieka. Jego ciało jest bardzo giętkie a umysł może zwrócić się do każdej medytacji, podobnie jak spiralny przewód od słuchawki telefonicznej, można wyginać w każdym kierunku, bez obawy złamania go. Medytujący odczuwa jak gdyby obiekt stał się jednością z umysłem.

Teraz, podczas koncentracji można równocześnie spoglądać w naturę obiektu. Praktykując w ten sposób, dochodzi się zarazem do odczuwania szczególnej przyjemności, wynikającej z widzenia natury obiektu. Wgląd w obiekt wyzwala wiedzę o tym, czy obiekt cierpi czy nie, czy jest czymś stałym czy zmiennym, pozwala też na odszukanie najwyższej prawdy o prawdziwej naturze obiektu. Nazwa tej medytacji wglądu, po tybetańsku brzmi: IHAGTHONG; <IHAG> znaczy “więcej” lub “wyżej”, a THONG “zrozumieć” lub “urzeczywistnić”. Dzięki temu rodzajowi medytacji, umysł osiąga większe zrozumienie obiektu, niż poprzez zwykłą koncentrację; gdy medytacja ta doprowadzona jest do doskonałości, umysł może się zwrócić ku dowolnej rzeczy. Doskonałość IHAGTHONG daje większe duchowe zadowolenie, ale gdy ktoś jest tym usatysfakcjonowany, jest to jak zbudowanie samolotu, gotowego do lotu, ale pozostawienie go na ziemi.

Umysł można teraz skierować ku głębszym i wyższym rzeczom. Można go użyć, z jednej strony do przekroczenia KARMY i KLESA, a z drugiej strony do osiągnięcia doskonałych właściwości BUDDY. Dlatego też obiektem powinna być SUNJATA; inne medytacje przygotowują umysł do tego. Jeżeli mamy dobrą pochodnię, która może rozświetlić wszystko, możemy użyć jej światła do odnalezienia tego, co jest ważne. Główną przyczyną wszystkich naszych kłopotów jest niewiedza. Aby zlikwidować ją musimy użyć naszej mądrości S UNJATY; musimy użyć naszego umysłu, oczyszczonego poprzez SZINE i IHAGTHONG, aby odciąć korzeń drzewa niewiedzy. Ostatnie stadium ilustruje człowiek trzymający miecz (urzeczywistnienie S UNJATY), którym przecina dwie czarne linie, symbolizujące dwie  WARANA, DŻNEJÂWARANA i KLESÂWARANA (KLESÂWARANA zawiera KARMĘ i KLESA).

Wiedza o SUNJACIE jest istotą usunięcia niewiedzy. Gdy ktoś zbliży się do całkowitego zrozumienia SUNJATY, to znajdzie się na drodze do PRADŻNIA-PARAMITY, która jest całkowitym zrozumieniem SUNJATY.

PODSUMOWANIE

Zostały tu krótko przedstawione powody dla których powinniśmy medytować, wskazujące na ścieżkę do stanu BUDDY. Jeżeli ktoś rzeczywiście pragnie praktykować Buddyjską DHARMĘ, musi najpierw wiedzieć, czym jest cierpienie i zrozumieć swoją sytuację w SAMSARZE. Aby wydostać się z niej, musi się mieć silne zaufanie do BUDDY oraz praktykować w sposób, w jaki on nauczał. Musi rozważyć to, że inne istoty również cierpią w SAMSARZE i - w celu pomocy im w osiągnięciu stanu BUDDY - powinien pragnąć wyprowadzić je poza cierpienie.

Jest ważne aby próbować we właściwy sposób zrozumieć DHARMĘ. Nawet jeśli kupujemy zegarek, którego będziemy używać tylko przez kilka lat, próbujemy wybrać najlepszy. DHARMA jest nie tylko na to życie, ale na zawsze, tak więc o wiele ważniejsze jest odnalezienie właściwego i najlepszego jej zrozumienia. Jeśli ktoś ufa drugiemu człowiekowi, musi najpierw zyskać pewność, że on jest uczciwy i godny zaufania; może się go osądzić tylko po tym, co on mówi i robi. Jeżeli to co on mówi jest zawsze prawdą a jego działania są dobre, jest godny zaufania. W ten sam sposób, możemy mieć zaufanie do BUDDY i tylko wtedy, jeśli wiemy co on myśli, patrząc na to co doświadczamy, widzimy, czy jest to sensowne czy nie oraz praktykując to widzimy, czy przynosi to dobry rezultat czy też nie. Wtedy nasze zaufanie będzie niezachwiane.

Po tym jak BUDDA osiągnął najwyższe oświecenie, w wielu mowach nauczał ścieżki prowadzącej ku wyzwoleniu, różnicując nauki odpowiednio do sytuacji oraz stanu umysłu słuchających. Kazania te gromadzą nauki współczującego wraz z wyjaśnieniem Trzech Ścieżek Buddyzmu.

Jako że pisma Buddyjskie są tak szerokie i dotyczą tak wielu przedmiotów, jest bardzo trudno zwrócić się w kierunku DHARMY, zobaczyć i praktykować wiele stopni we właściwym porządku. Ale są to ustne oraz spisane nauki, które przekazane zostały przez samego BUDDĘ i dalej przez MAITREJANÂTHĘ, ASANGĘ, ATISĘ i innych wielu GURU, aż do czcigodnego TSONG KHAPY. Tradycja ta jest utrzymywana w nieprzerwanej linii, przez wielkich Tybetańskich nauczycieli, tak że ciągle możemy mieć szczęście być prowadzonymi przez innych. Tekst ten próbuje oddać ustne instrukcje GESZE RABTENA, którego istota i nauki promieniują mądrością i współczuciem.

OBY PRZYNIOSŁO TO POŻYTEK WSZYSTKIM CZUJĄCYM ISTOTOM.

---