Państwo w pojęciu teoretycznym

aby ująć cechy państwa w rozważaniach prawniczych należy przybliżyć związane tym termimy

Zbiorowość-to w socjologii zespół ludzi oddzielonych od innych zespołów ludzkich w sposób względny w określonym czasie i na określonym obszarze. Tworzą ją stali mieszkańcy, choćby najmniejszej miejscowości, państwa czy UE.

Pomiędzy ludźmi tej samej zbiorowości tworzą się określone Stosunki społeczne- są to takie, które powstają co najmniej między 2 osobami gdy przynajmniej jedna oddziałowuje na drugą lub gdy oddziaływania te nakazują obowiązujące w danym środowisku normy.

Zbiorowość, w której wytworzyły się liczne i powiązane stosunki nazywa się społecznością. Z tym terminem wiąże się społeczność państwowa czyli ogół ludzi żyjących w granicach danego państwa. Z tą społecznością wiąże się następujące pojęcia: grupy społeczne, organ grupy i statut organizacyjny.

Państwo jest to organizacja społeczna, która wyposażona jest w system organów a role społeczne jego obywateli wyznaczone są współcześnie w instytucji i ustawie.

Państwo w rozważaniach prawniczych

Uwydatnić można tutaj następujące cechy:

1. Jest to org. polityczna, gł. narzędzie służące rządzącym do kierowania społeczeństwem

2. Przynależność do państwa jest przymusowa

3. gr.panstwowa ma charakter grupy stanowionej. stosunki władzy są regulowanepzrez państwo

4. Państwo to organizacja suwerenna. suwerenność ma charakter wewn. i zewn

Suwer. wewnetrzna polega na wyłączności państwa w sferze integrowania i kierowania społeczeństwem w stosowaniu i tworzeniu prawa. Natomiast zewnętrzna oznacza, że żadne inne państwo czy orgasniz. ponadrzaadowe nie mogą narzucać woli innemu państwu

Legitymacja ideologiczna państwa

najczęściej za Maxem Weberem wyróżniamy 3 gł idealne typy gotowości do wypełniania poleceń organów władzy publicznej, czyli legitymizm charyzmatyczny, tradycjonalistyczny, czyli legalny.

W związku z powyższym wyróżniamy:

1. legitymacja ideologiczna władzy. wiąże się ona z przekonaniem, że rządzący sprawują władzę w sposób godny akceptacji

2. leg. normatywna(kompetencyjną) oznacza, że rz adzeni są przekonani, iż rządzący przejeli władzę w sposób prawidłowy, zgodznie z obowiązującym porzdkiem prawnym.

System organów publicznych

Można dzisiaj mówić o 3 głównych koncepcjach sprawowania władzy w następ. systemach

• parlamentarno-gabinetowym

• prezydenckim

• parlamentarn-komitetowym

Wyróżnienie tych systemów wiąże się z budową wewn i analizą wzajemnych stosunków naczelnych organów publicznych czyli ustawodawczych i wykonawczych.

Cechą systemu prezydenckiego jest równorzędność prezydenta i parlamentu w reprezentowaniu interesów narodowych. jeden i drugi organ wybierany jest w wyborach powszechnych, w państwie tym mamy jednostopniową organizacją władzy wykonawczej. prezydent jest głową państwa i szefem rządu, nie odpowiada politycznie przed parlamentem, który nie może go odwołać

system parlamentarno-komitetowy to taki, u którego podstaw leży zasada jednolitości władzy, występuje tylko jeden organ najwyższy-parlament. Rząd jest jego komitetem wykonawczym Parlamentowi przyporządkowani są ponadto głowa państwa, organy kontrolne i terenowe.

Podmioty uczestniczące w wykonywaniu władzy publicznej

w wykonywaniu władzy publicznej znaczącą rolę ujawniaja m.in. partie polityczne, związki zawodowe, wyznaniowe, organizacje społeczne, grupy nacisku, itp. Ponadto ogromne jedt znaczenia srodków masowego przekazu i lobbingu. Podmioty te nazywa się często ciałami pośredniczącymi.

Panstwo a jednostka

w myśli ludzkiej należy dostrzec pewne koncepcje ideologiczne odniesień czy relacji między państwem a jednostką. Określano, że państwo jako całość jest celem samym w sobie i temu celowi przyporządkowane jest dobro jednostki. Budowano także koncepcje, że państwo jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli, że jest zorganizowane dla realizacji celów jednostki i ma jednostce służyc.

Poszukiwania tego statusu jednostki relacji między państwem obywatelem doprowadziły do powstania doktryny praw człowieka i obywatela. Miało to miejsce na przełomie 18/18 wieku. Punktem wyjścia okazały się tutaj niektóre koncepcje prawa natury. Uznano, ze każdemu człowiekowi przysługują pewne przyrodzone prawa, które powinny znaleźć swoje miejsce w obowiązującym prawie. Gwarantem przestrzegania tych praw miało być państwo. Kataklizmy 20 wieku doprowadziły do tego, iż zauważono ze Sao państwo nie rusza prawo i wolność jednostki. Stąd ich umiędzynarodowienie. Dzisiaj na straży praw wolności jednostki stoją także podmioty ponadnarodowe, konwencje i traktaty, sądy i instytucje.

Nowoczesne programy doktrynalne praw i wolności człowieka zawirają;

1. gwarancje zabezpieczenia statusu jednostki w państwie

2. podstawowe wolności gwarantujące bezpieczeństwo prawn jednostce

3. prawa socjalne umożliwiające jednostce domaganie się od państwa określonych świadczeń.

P R A W O

charakterystyka norm społecznych i ich rola w społeczęstwie

Gdy mówimy, że funkcjonujące w społeczeństwie normy mają charakter społeczny to zwracamy uwagę na 3 aspekty

1. człowiek rodzac się podporządkowuje się istniejącym normom

2. moją one charakter powszechny, ogólny i abstrakcyjny

3. rozwijaja się służąc zagwarantowaniu określonej wartości, potrzeb i celw waż nych dla danej społeczności

W społeczeństwie istnieja 2 podstawowe typy norm:

1. powstające w sposób naturalny, tj. moralne, obyczajowe, religijne czy estetyczne

2. Związane z działalnością państwa, tj. prawne i polityczne

Wszystkie te normy funkcjonują w społeczeństwie globalnym jakim jest państwo. sa też prawa odrębne, normy funkcjonujące w poszczególnych grupach, np. wiejskich, wielkomiejskich itp. Maja też swe miejsce w rodzinie czy w sytuacjach niecodziennych, np. w zgromadzeniach.

charakterystyka poszczególnych norm społecznych

normy obyczajowe formułują się w toku wielokrotnego powtarzania. występują wówczas, gdy ludzie tak postępując są przeświadczeni, ze tak czyniono zawsze, że taka jest tradycja.

Wyróżnione normy społeczne tworzą odrębne systemy norm: moralnych, obyczajowych itd. System prawa różni się od pozostałych systemów co można przedstawić za pomocą następujących kryteriów:

1. geneza czyli pochodzenie norm. tylko normy prawne są stanowione przez organy władzy publicznej lub przez nie sankcjonowane

2. sposób sformułowania. norma prawna jest bardziej precyzyjna niż wszystkie inne. zwiera;ipoteze, dyspozycję i sankcje.

3. warunki obowiązywania normy społecznej. norma prawna obowiązuje niezależnie od tego czy człowiek ja zaakceptuje. warunkiem jej obowiązywania jest nakaz zewnętrznego autorytetu czyli organu władzy publicznej

4. sposoby określające informacje o obowiązywaniu wymienionych norm

5. sankcja. w przypadku norm prawnych sankcja ma charakter skupiony, instytucjonalizowany, precyzyjnie określony

6. treść norm prawnych i innych norm społecznych. mówimy tutaj o przedmiocie regulacji. nory prawne odnoszą się głównie do czynów i słów człowieka czyli działań postrzegalnych zmysłami

Zależność między opisanymi systemami norm

miedzy systemem prawnym i innymi systemami zachodzą różnorodne skomplikowane relacje. z punktu widzenia przedmiotowego można wyróżnić przenikanie się norm prawnych i innych norm społecznych w modelu inkluzji i krzyżowania się. Ten pierwszy oznacza ze są określone sztywne granice między omawianymi systemami. Jeśli chodzi o ten drugi to uwzględniamy, że omawiane systemy przenikają się wzajemnie. Są przecież normy moralne czy obyczajowe ważne dla danej społeczności że praw musi je przejąć np. nory moralne i prawne mówią o zakazie kradzieży, zabójstwa. Jednocześnie jednak są zachowania obojętne prawnie, np. chciwość, cudzołóstwo czy donosicielstwo.

Mogą się zdarzyć przypadki kolizji miedzy prawem a innymi systemami norm społecznych np. aborcja, eutanazja, zakaz wieszania symboli narodowych miejscach publicznych itd.

Między systemem prawnym a pozostałymi systemami norm społecznych zachodzą takie różnorodne relacje strukturalne: reguły tych systemów, konstrukcje normatywne i naukowe nakazują po prostu włączać opisane systemy głównie norm moralnych w obręb prawa. Szereg nadrzędnych przecież zasad etycznych zawiera się w tzw. prawach człowieka, np. prawo do życia i prawo musi dać temu wyraz. Aby włączyc omówione systemy w obręb świata norm prawnych stosuje się konstrukcję odesłań bezpośrednich i pośrednich . Te pierwsze pojawiają się w postaci klauzul generalnych, np. ujęte w przepisie prawnym odesłanie do zasad współzycia społecznego, sprawiedliwości, dobrej wiary itd. Klauzula ta nie stanowi samoistnej podstawy do wydania decyzji ale sprzeczność z zasadami moralnymi czy obyczajem, do którego odnosi przepis prawny pociąga za sobą nieważność danego aktu.

Odesłania pośrednie odnoszą się do różnego rodzaju zasad formułowanych przez naukę prawniczą, np. konstrukcje, zasady dobrej wiary formie odesłania do róznego rodzaju terminów wartościujących np. znęcanie się, niewdzięczność, dobro dziecka, niskie pobudki czynu, demoralizacja czy uczciwe życie.

Charakterystyka normy prawnej i przepisu prawnego

Norma prawna i przepis prawny to elementarne pojęcia nauk prawnych. Przepis prawny znajduje się w tekstach prawnych, natomiast norma prawna tylko w języku prawniczym. I w normie i w przepisie prawnym znajduje się norma postępowania. Z punktu widzenia prawoznawstwa przez normę postępowania rozumie się takie wyrażenie, które podmiotom czyli adresatom normy nakazuje czy zakazuje pewnego postępowania w pewnych nakazanych okolicznościach. Adresat normy postępowania może być określonyimiennie, np. w decyzji podatkowej dotyczącej konkretnej osoby fizycznej. Taką normę nazywamy indywidualnie. Adresat może być też oznaczony nazwą generalną, rodzajową, np. osoba kierująca pojazdem w prawie o ruchu drogowym i taką normę nazywamy generalne. Odpowiednio wyróznia się też normy wyznaczające postępowanie w okolicznościach określonych konkretnie, np., że należy zwrócić dług w danym dniu. Norma określa tutaj jeden czyn jej adresata ale czyny opisane daną normą mogą być spełnione wielokrotnie np. zawarte w znakach ruchu drogowego. Normy takie nazywa się abstrakcyjnymi.

Za normy prawne w polskim systemie prawnym uważa się normy określane generalnie i abstrakcyjnie.

Struktura normy prawnej obejmuje hipotezę, dyspozycję i sankcję Skonstruowani danej normy postępowania oznacza wyinterpretowanie z przepisów prawnych co najmniej dwóch pierwszych elementów np. artykuł 415 kodeksu cyw. wskazuje regłę postępowania tego, kto wyrządził drugiemu szkodę.

Norm nakazująca naprawić szkodę zgodnie z wymienionym przepisem zawarta jest w innych artykułach np. 422 i 423 kodeksy cywilnego, natomiast sankcja znajduje się w przepisach kodeksu postepowania cywilnego.

Hipoteza to ta część normy, która określa krąg adresatów ale także okoliczności w jakich może znajdować się ten adresat. mogą tu byś wskazane cechy adresata normy np. wiek, stan zdrowia, sytuacja rodzinna jak również warunki określające działanie np. poprzez włamanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej itp.

Dyspozycja to ta część normy która wyznacza sposób postępowania gdy spełnione zostały warunki określone w hipotezie. określa obowiązki np. poddanie się szczepieniu w stanie epidemii, zakaz zabójstwa tp. Określa ona również zachowania dozwolone np., że oskarżony ma prawo odmówić wyjaśnien.

Sankcja zawiera konsekwencje prawne zachowania niezgodnego z dyspozycją. Można wyróżnić sankcje karne, egzekucyjne i nieważkości czynności prawnej. sankcja karna zawiera określone instrumenty związane z ich zastosowaniem przy przekroczeniu norm prawa. karnego i przepisów porządkowych. Jej celem może być np. resocjalizacja przestępców, prewencja czy izolacja. w świetle polskiego kodeksy prawnego można wyróżnić np. dożywocie, ograniczenie wolności czy grzywny.

Natomiast środki karne to m.in. pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania określonych stanowisk, podanie wyroku do publicznych wiadomości itd itp.

Sankcja egzekucyjna występuje w przepisach prawa administracyjnego i cywilnego np. eksmisje lokatora czy też zobowiązanie oskarżonego przebywającego na wolności, że ma się stawić na każde wezwanie.

Sankcja nieważności czynności prawnej zazwyczaj spotykana jest w prawie cywilnym i rodzinnym np. nieważność czynności prawnej dokonanej z osobą ubezwłasnowolnioną czy te nieważność związku małżeńskiego zawartego przez osobę pozostająca w związku małżeńskim.

Typologia norm prawnych

Biorąc pod wagę różne kryteria normy postepowania wyinterpretowane z norm prawniczych można ująć następująco:

1. ze względu na zakres adresata wyróżnić można normy skierowane do nieokreślonej grupy adresatów znajdujących się w danej sytuacji np. kierujący pojazdami, oraz normy skierowane do określonych adresatów, np. lekarzy czy pracowników.

2. ze względu na zakres terytorialny ich obowiązywania wyróżnić możan normy obowiązujące na całym terytorium RP np. zawarte w konstytucji oraz normy obowiązujące na wybranej części państwa oraz normy zawate np. w statucie gminy

3. z uwagi na sposób związania adresata wyróżnic możan normy bezwzględnie wiążące czyli imperatywne oraz normy o względnym obowiązywaniu. Te pierwsze ustanawiaja nakazy i zakazy, którym adresat normy musi się bezwzględnie podporządkować pod rygorem poniesienia ujemnych konsekwencji. znajdują one zawsze zastosowanie.

Normy dyspozytywne normy te pozostawiają adresatom prawa większy margines swobody. Mogą być zastosowane wówczas gdy…… . eliminuje działanie normy prawnej np. art. 42 kod cyw dot. umowy o dzieło nakazuje „w braku odmiennej umowy przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie w chwili oddania dizeła.”

O tym, ze mamy do czynienia z normą dyspozytywną wskazuje następujące wyrażenie w przepisach prawnych:” w braku odmiennego uregulowania gdy umowa inaczej nie określa lub jeśli strony nie postanowiły inaczej.

Przepis prawny i budowa aktu generalnego

Definicję przepisu prawnego zawiera nauka prawa. Jest to artykuł czy paragraf ale także część obszerniejszego artykułu lub paragrafu nazywana ustępem, zadaniem lub punktem. Jest to jednostka techniczna lub redakcyjna aktu generalnego wyodrębniona graficznie.

Budowa aktu generalnego

Akt generalny to akt wydania przez organ władzy publicznej lub z jej upoważnienia i pod jej nadzorem zbudowany z przepisów prawnych zawierających normy prawne. Składa się on z następujących części: wstępnej, zasadniczej i podpisu. Części wstępnej jest nagłówek czyli nazwa rodzajowa aktu, np. ustawa, regulamin, rozporządzenie. Potem jest określenie czego akt dotyczy np. regulamin pwsz w Kalisz czy ustawa o samorządzie gminnym. Potem musi bś wykonana podstawa prawna. Dotyczy wszystkich aktów podstawowych, wydanych na podstawie ustawy i w celu jej wykonania. Tylko ustawa, która jest samoistnym źródłem prawa nie podaje podstawy prawnej. wydawana jest na podstawie ogólnego upoważnienia zawartego w konstytucji. W konstytucjach znajdują się wstęp, czyli preambuła lub arenga. Zasadnicza część aktu generalnego zawiera przepisy w odpowiedni sposób ułożone. Postanowienia ustaw są numerowane kolejno jako artykuły a rozporządzeń i zarządzeń jako paragrafy.

Teksty obszerniejszych aktów prawnych dzielone są na różne jednostki systematyzacyjne: części, księgi, działy, tytuły, rozdziały itd. W aktach regulujących szeroki kompleks stosunków społecznych np kodeks cywilny czy karny wyróżnia się cześć ogólną i szczególną.

Przepisy prawne umieszcza się zazwyczaj w następującej kolejności: najpierw są te które mają charakter ogólny. Zawierają definicje legalne, skrót, określają zakres podmiotowy i przedmiotowy danego aktu. Potem są przepisy szczegółowe czyli konkretne regulacje stosunków społecznych np. o najmie, dzierżawie, kradzieży. Dalej są przepisy przejściowe czyli intertemporalne. Stanowią one które przepisy maja zastosowanie w odniesieniu do danych faktów. Określają min. wg jakich przepisów ustalać prawo do spadku po osobie zmarłej za czasów obowiązywania uchylonego już kodeksy cywilnego.

Mamy także przepisy dostosowujące, określające np. kompetencje nowo powołanego organu, czy przekształcenia dotychczasowego urzędu. Przepisy końcowe to przepisy charakterze uchylającym czyli deregacyjne oraz o wejściu Zycie danego aktu prawnego. Akty prawne większych rozmiarów np. kodeks cywilny czy prawny nie mają przepisów końcowych. Równocześnie z nimi w formie ustawy wydawane są przepisy wprowadzające kodeksy. Czasami bardzo rzadko dany akt generalny zawiera przepisy o wygaśnięciu jego mocy obowiązującej.

Ostatnią częścią aktu generalnego jest podpis. Ustawy podpisuje prezydent RP a inne akty uprawnione do tego osoby.

Stosunek prawny

Stosunek społeczny jest to pewna forma zależności społecznych które przebiegają m-dzy co najmniej dwoma podmiotami i uregulowane są normami społecznych np. moralnymi, obyczajowymi, religijnymi itd.

Stosunek prawny jest to taki rodzaj stosunku społecznego którego powstanie, elementy składowe, zmianę i ustanie regulują normy obowiązującego prawa.

Biorąc pod uwagę metody regulacji czyli podstawę prawa danego stosunku prawnego wyróżnić można stosunki administracyjno-prawne, cywilno-prawne, prawno-kane i mieszane.

Stosunek prawny jest strukturą w której można wyróżnić przedmiot czyi kres stosunku prawnego oraz podmioty czyli strony. najogólniej mówiąc treść to uprawnienia jednej strony i obowiązki drugiej np. wierzyciel ma prawo domaganie się długo a dłużnik ma obowiązek go zwrócić. Może nim być np rzecz wynajmowana lub wydzierżawiana, określone zachowanie, np. naprawa auta, wygłoszenie odczytu itp.

Mamy dwie kategorie podmiotów prawa: osoby fizyczne i osoby prawne. O tym kto jest tymi podmiotami decydują przepisy Rawa pozytywnego. Przyznają one podmiotom prawa zdolność prawnej i zdolność do czynności prawnej.

Zdolność prawna to zdolność do tego aby być podmiotem prawa w stosunkach prawnych.

Zdolność do czynności prawnych zdol. do tego aby poprzez czynności prawne własnym działaniem nabywać prawa lub zaciągać zobowiązania czyli wywoływać skutki prawne.

Osobą fizyczną jest każdy człowiek zgodnie z art.8 kodeku cywilnego od urodzenia do śmierci ma zdolność prawna.

Wszystkie osoby fizyczne dzielimy na 3 kategorie:

1. posiadające pełną zdolność do czynności prawnej. Są to osoby pełnoletnie czyli powyżej 18 rok życia o ile nie zostały ubezwłasnowolnione wyrokiem sądowym

2. nie posiadające takiej zdolności czyli małoletnie, którzy nie ukończyli 13 roku życia lub osoby ubezwłasnowolnione całkowicie wyrokiem sądowym np. w wyniku pijaństwa czy narkomanii

3. osoby posiadające ograniczona zdolnośc do czynności prawnych. mówi o tym art.15 kodeksu cywilnego

Osoba prawna to zespół ludzi i przedmiotów majątkowych zorganizowanych dla osiągnięcia pewnych celów i uznanych rzez prawo za samodzielny podmiot w stosunkach prawnych.

Możemy wyróżnić następujące osoby prawne:

1. mające charakter podmiotów gospodarczych np spółki, banki czy przedsiębiorstwa

2. które nie mają celu gospodarczego np. partie, stowarzyszenia czy szkoły wyższe

3. inne np. gmina czy powiat

Zdolność prawna osób prawnych polega na zdolności występowania w charakterze podmiotu w stosunkach cywilno-prawnych. Każda osoba prawna ma pełną zdolność do czynności prawnych. Może składać oświadczenia woli przez swoich statutowych przedstawicieli czyli organy.

Z kategorią stosunku prawnego wiąże się termin fakty prawne. są to pewne okoliczności wymienione w przepisach prawnych, które pociągają za sobą skutki prawne. Powodują powstanie praw i obowiązków, ich zmianę lub wygaśnięcie. Możemy je podzielić na 2 grupy: #zdarzeń o charakterze prawnym, # działania ściśle prawne. Te pierwsze to wszelkie okoliczności, co do których przyjmuje się że są niezależne od podmiotu działającego ale wywołuj a skutki prawne np. urodzenie, śmierć, wpływ czasu lub klęski żywiołowe. Działania Ściśle prawne to fakty prawne zależne od czynności człowieka wywołujące prawem przewidziane skutki. Dzielą się na czynności wolicjonalne czyli zależne od woli człowieka oraz niezamiarowe. Czynności wolicjonalne to różnego typu czynności prawne, np. akt kupna, najmu itp. Orzeczenia sądowe, akty indywidualneadministracyjne np. licencja, koncesja, zezwolenia.

Czynności niezamiarowe to takie zachowania do których podmiot nie dążył ale które w wyniku jego zachowania wywołuja skutki prawne. Są to czyny zgodne z prawem, np. prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia czy tez czyny niezgodne z praem np. przestępstwa lub wykroczenia.

Charakterystyka systemu praw

Można mówić o zespole cech charakterystycznych danego porządku prawnego. Wyróżniamy w ten sposób np. prawo socjalistyczne, anglosaskie czy kontynentalne. Można także mówić o pewnym konkretnym systemie, obowiązującym w danym państwie. Powiemy, że system prawa polskiego to ogół norm generalnych i abstrakcyjnych obowiązujących aktualnie i zróżnicowanych wg dziedzin życia społeczno- gospodarczego i politycznego. Na system prawa można patrzeć z punktu widzenia istoty jego źródeł. Wyróżniamy system zamknięty i otwarty. W tym pierwszym źródła prawa są wydawane i umiejscawiane w klarownym porządku w systemie danego państwa. taki charakter miało prawo pozytywistyczne. System otwarty przyjmuje wyżej opisaną kategorią źródeł Rawa stanowionego. Ponadto jednak wprowadza źródła niezorganizowane czyi niezależne w pełni od organów administracji publicznej a więc prawo sędziowskiei zwyczajowe jak również niezależne od władzy sądowniczej tj. praktyką administracyjna.

Obowiązywanie prawa

Wyróżniamy 3 koncepcje obowiązywania prawa:

1. socjologiczna nazywana realistyczna lub behawiorystyczną. Najogólniej mówiąc chodzi tutaj o uzależnienie obowiązywania prawa od jej stosowania.

2. aksjologiczna. w ramach niej uzależniamy byt danego aktu prawnego od tego czy jest zgodny z wartościami uznawanymi w danym społeczeństwie. Jest to godne z doktryną prawa natury. Prawo niezgodne z takimi normami, które określa się jako celowe, słuszne, sprawiedliwe nie może być uznane za prawo i jest ustawowym bezprawiem

3. formalnego obowiązywania prawa. koncepcja ta uznana jest powszechnie we wszystkich państwach demokratycznych. Za obowiązujące uważa się te normy prawne które zostały ustanowione przez uprawnione podmioty władzy publicznej właściwie ogłoszone i nieuchylone przez przepisy wydane później ani przez upoważnione do tego organy.

Zakresy obowiązywania prawa

1. Osobowe. Prawo danego państwa decyduje do jakiego kręgu adresatów je odnosi np. do prawników, pielęgniarek ip. Ogólnie przyjętą zasadą jest że obowiązuje wszystkich adresatów którzy znajdują się na jego terytorium. Od tego są wyjątki: nie odnosi się do przedstawicieli państw obcych akredytowanych w tym państwie gdyż korzystają z immunitetu dyplomatycznego np. pracownicy ambasad. nie odnosi się również do członków sił zbrojnych stacjonujących na terenie danego państwa.

2. Terytorialne. terytorium państwa w rozumieniu prawnym oznacza obszar lądowy ze wszystkimi wodami wewnętrznymi, morskie wody przybrzeżne, wnętrze ziemi oraz przestrzeń powietrzną. od tego są również wyjątki no polskie prawo obowiązuje również na morskich statkach wodnych i powietrznych mających znak naszego państwa.

3. Czasowe. akt prawny wyznacza moment jego obowiązywania. kodeksy zawierają przepisy wprowadzające, które regulują te kwestie. zazwyczaj dzień wejścia w Zycie np. dziennika ustaw jest momentem obowiązywania przepisów danego aktu w nim zawartych. Akt może podać tę późniejsza. Okres jaki upływa pomiędzy ogłoszeniem aktu a uzyskaniem mocy obowiązującej nazywa się vacatio legis.

Stosowanie prawa i wykładnia

przez stosowanie prawa rozumiemy określone przez prawo działania upoważnionych podmiotów władzy publicznej. Polega ono na tym że rozstrzyga się indywidualna i konkretną sprawę czyli dotyczącą konkretnej osoby , zdarzenia w oparciu o generalne i abstrakcyjne normy prawne. Normy prawne, które wyznaczają Zachowania podmiotów wynikają z przepisów prawa materialnego, przepisowego i ustrojowego.

Stosowanie prawa następuje:

1. w postępowaniu sądowym, jego wynikiem jest orzeczenie sadowe

2. w postępowaniu administracyjnym w którym wójt, burmistrz, minister, sąd administracyjny wydaje decyzje nazywane zaświadczeniami, poświadczeniami, licencją, koncesją oraz postanowieniem.

Stosowanie prawa następuje poprzez 3 etapy:

1. ustalenie stanu faktycznego sprawy

2. wykładnia czyli wybór i ustalenie znaczenia przepisu prawnego

3. subsumcja czyli związanie danego przypadku działania lub zaniechanie z wyinterpretowaną w toku wykłady normę prawną

Ustalenie stanu faktycznego sprawy polega na tym że dany podmiot, np. urzędnik gminy czy sędzia analizuje zebrane materiały i dowody aby związać z nimi określoną normę prawną. Nie wymagają udowodnienia:

1. fakty powszechnie znane tzw. notoria sądowe

2. fakty znane podmiotowi orzekającemu z urzędu tzw. notoria sadowe np. art. 228 i 168

3. fakty przyznane przez stronę przeciwna w postępowaniu cywilnym jeśli przyznanie to nie budzi wątpliwości

4. domniemania prawne; znajduje ona odzwierciedlenie w danej normie prawniczej np. art. 9 kod. cyw. zawiera domniemanie urodzenia się dziecka żywego, art. 31 kod. cyw. zawiera domniemanie śmierci zaginionego zawarte w następującym zwrocie: ”domniemywa się że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu o uznaniu go za zmarłego'. Domniemanie prawne wiąże sąd do chwili jego wzruszenia. Obalenie to może nastąpić drogą dowodu przeciwnego

5. domniemanie faktyczne; jest to rodzaj pewnych wnioskowań na podstawie określonych faktów z innych faktów pozostających z mini w logicznym związku np. gdy widzimy dym wydobywający się z mieszkania domniemywamy że jest wynikiem pożaru, gdy wysyłamy ofertę do odbiorcy wysnuwamy wniosek, że odbiorca ją otrzymał. każde takei domniemanie faktyczn może być obalone przez wykazanie nieprawidłowości domniemywanych faktów w konkretnym przypadku.

Przestrzeganie prawa

Przestrzeganie prawa odnosi się do 2 płaszczyzn stosowania czyli tworzenia prawa oraz stosowania prawa. przestrz. prawa w tej pierwszej płaszczyźnie oznacza ze dany akt prawny np. uchwala rady gminy czy rozporządzenie ministra musza być wydane zgodnie z porządkiem prawnym państwa czyli zgodne z cechami naszego systemu prawa tj hierarchiczności, zupełności i niesprzeczności.

Niepraworządne w sferze tworzenia prawa to takie działania jak np. wydanie aktu bez formalnego upoważnienia, bez podstawy prawnej itd. generalnie niema tutaj neważnosci przez powołany do tego organ p trybunał konstytucyjny.

Przestrzeganie prawa w płaszczyźnie jego stosowania dotyczy działalności tych organów publicznych które rozstrzygają indywidualne sprawy. Dany podmiot np. wójt czy sędzia sądu okręgowego, policjant czy prokurator muszą przestrzegać wszelkich reguł formalnych i materialnych na etapie wyjaśnienia sprawy czyli ustalenia stany faktycznego w toku wykładni i subsumcji.

Istota praworządności

pojęcie praworządności odnosimy do przestrzegania prawa organów władzy publicznej a także innych podmiotów realizujących zadania publiczne np. fundacji czy stowarzyszeń. Nie odnosimy tej cechy do kwalifikacji zachowan jednostki Możemy powiedzieć ze jej działanie jest zgodne czy niezgodne z prawem ale nie powiemy że jest praworządne cy niepraworządne.

Zasadę praworządności jako normę wyinterpretowaną z konstytucji należy odróżnić od stanu praworządności. Jest to taki stan w którym dany podmiot np. starostwo działa na podstawie prawa lub nie. Wyróżnić można praworządność formalną i materialna. ta pierwsza oznacza, ze organ władzy publicznej działa na podstawie prawa ale nie ma dla nas znaczenia treść tego prawa. W przypadku praworządności materialnej stawiamy… aby nkazy czy zakazy stosowane przez dany pomiot np. policjanta były akceptowane przez społeczeństwo. Gwarancja materialną praworządności jest min stopień rozwoju społecznego, zamożnośc społeczeństwa, poszanowanie tradycji itp. Natomiast gwarancją formalną samorządności SA wszystkie instytucje i procedury służące zagwarantowaniu stanu praworządności. Śłuży temu w Polsce min działanie trybunału konstytucyjnego, dwuinstancyjność postępowania, możliwość skierowania skargo do trybunału konstytucyjnego….

Funkcje społeczne prawa

Przez funkcje społ prawa np. ustawy instytucji prawnej rozumiemy jakie stosunki społeczne wywoła w danej sprzeczności fakt ustanowienia i stosowania prawa określonej treści. Rozumiemy przez to skutki trwałe o doniosłym znaczeniu a nie to jak np. kwalifikują zachowania ludzkie.

Można przeprowadzić następująca klasyfikację funkcji prawa:

1. ze względu na kierunek działania

2. na rodzaj oddziaływania

3. sposób oddziaływania

Jeśli chodzi o to 1. to kryterium należy uwzględnić następująco. Kwestie:prawo przez wszystkie wieki było czynnikiem utrwalającym określone istniejące wcześniej układy stosunków społecznych i gospodarczych. Przez wiele wieków optymalnym srodkiem był prymus prawny. Elity będące u władzy utrzymywały dogodny dla nich porządek poprzez kapłanów, władców feudalnych czy królów wybierane były dogodne

---