SAMORZĄD TERYTORIALNY

Gospodarka przestrzenna - patrzymy na procesy gospodarcze z punku widzenia przestrzeni. Ma wymiar publiczny. (gospodarowanie - gospodarka(prywatna, publiczna) - ekonomia

Warsztat badawczy (analityczny), założenia:

1. warto dobrze przeżyć i mieć piękne życie, czas ucieka - wieczność czeka, do szczęścia idziemy przez piękno (Arystoteles)

2. wszystko się bierze z głowy (w głowie jest cały świat), kategorie: rozum (mądrość), intelekt, intuicja, instynkt, wiedz, doświadczenie, umiejętności, nauka, być wielkim przez mądrość, fachowość (profesjonalizm)

3. celem człowiek jest rozwój wszechstronny (aby przeżyć), biznes plan na życie, strategia, program życiowy, keizen (zmiana na lepsze), rzeźbienie, uzdolnienia (geny) i praca.

4. identyfikacja problemów, hierarchia potrzeb, stawianie i realizowanie celów - to rozwija i mobilizuje.

5. człowiek konkurencyjny (innowacyjny i adaptacyjny), otoczenie - rynek - złożony, dynamiczny, nieciągły, zagrożenia.

1. warsztat w działaniu: logika - zasady - narzędzia

2. równowaga (piękno leży w proporcjach, harmonii): forma i treść, ilość i jakość, myślenie - mówienie - pisanie, sacrum (wartości) - profanum (biologia) równowaga - chaos.

3. y=f(x₁,...xn) - wiedza, talent, zdrowy rozsądek, wyobrażenia, wykształcenie, umiejętności, znajomości, przypadek itd.

4. warsztat to treść, podstawowy element, podkład - działania

5. najpierw zdrowy rozsądek, mądrość, wyobrażenia, odpowiedzialność, a potem warsztat (efekt synergii)

6. pomoc innym (trzeba być tak dobrze prowadzonym, aby pięknie rozwinąć się)

7. imperatyw (nakaz): ciągła edukacja (kapitał ludzki), trzeba być przygotowanym na sukces.

Funkcjonujemy i staramy się rozwijać w zróżnicowanych i niesprzyjających warunkach. Warunki zmieniają się. Przedsiębiorstwo stara się dostosowywać. Każde nasze działanie ma charakter planowy.

Planowanie strategiczne - długofalowe, dalekosiężne, w długim okresie.

Musimy zmieniać, korygować postępowania, bo otoczenie zmienia się bardzo szybko, trudno przewidzieć.

Zasada suwerenności konsumenta - ma on wybór.

Marketing - kreuje, wmawia pewne potrzeby, marketing to funkcja zarządzania. Wykorzystuje zjawisko cyklu życia produktu. By jak najwięcej produkować.

Dwa problemy najważniejsze dla miasta to:

-bezrobocie

-bezpieczeństwo

Gospodarka rynkowa: „każdy walczy z każdym”, konkurencja, walka, „wyścig szczurów”.

Jakie stosować strategie:

-walczyć (donosy)

-poddać się: adaptacja (życiowa poprawność)

-zamknąć się w sobie, uciec

-poruszać się w sposób ostrożny

-mieć i być (potrzebne są pieniądze i wartości w odpowiednich proporcjach)

Czarna skrzynka - zasoby na wejściu, na wyjściu usługi.

Istota gospodarowania polega na dokonywaniu wyborów jak rozdzielić ograniczone zasoby pomiędzy określone cele.

Budżet - plan finansowy miasta, nasza wspólna wartość

Bila­ns: aktywa (majątek) = Pasywa (źródła finansowania) - na dzień

Budżet: dochody >,=,< wydatki (kierunki rozdysponowania budżetu; cele, struktura potrzeb) - na okres (deficyt lub nadwyżka)

Domeną polityki jest ustalanie celów, a ich realizacja należy do fachowców.

8% wydatków budżetowych w Łodzi idzie na administrację.

Zakup komputera to koszt inwestycyjny a koszty eksploatacyjne związane są z jego używaniem.

Ktoś musi stracić, żeby ktoś mógł zyskać. Podział środków finansowych nikogo nie satysfakcjonuje.

W Łodzi najważniejsze są sprawy dróg i bezpieczeństwa.

Budżet ma mieć standard zadaniowy.

Rodzina to wspólnota, mikrostruktura.

Rząd planetarny (globalny)

Samorząd terytorialny:

Jest to struktura:

-prawna

-polityczna (polityka - sztuka rządzenia państwem)

-społeczna (jest organizmem społecznym), dwa rodzaje kapitałów: ludzki i społeczny - związany z więziami.

-ekonomiczną

-ideologiczną

„Demokracja budowana od dołu”

„Kończy się tam, gdzie obywatele nie mogą się widywać co dzień”

profesor Rogulski - ojciec polskiego samorządu terytorialnego

od 1990 odtworzono samorząd terytorialny w jakościowo nowej postaci.

Dążymy do społeczeństwa obywatelskiego.

„Samorząd terytorialny jest po to aby ludzie wzięli sprawy w swoje ręce”

-to szkoła obywatelska

-z faktu zamieszkiwania na jakimś obszarze każdy ma jakieś potrzeby: indywidualne i zbiorowe; pojawiają się problemy, które wymagają rozwiązania w naszym wspólnym interesie.

Samorząd terytorialny ma:

*terytorium

*ludność

*problemy

*władzę (sankcje)

Dobro, interes publiczny.

Jeżeli interes indywidualny zderzy się z publicznym to trzeba poszukiwać takich rozwiązań aby dobro publiczne było interesem nadrzędnym.

Dobro publiczne (jest powszechnie dostępne dla wszystkich) nie ma ceny, samorząd musi je finansować - inwestycje infrastrukturalne itd. Są dziedziny, w które kapitał prywatny niezbyt chętnie się angażuje np. zoo, autostrady. Wszyscy mogą korzystać z dobra publicznego. Samorząd terytorialny na nim bazuje.

Wykład 3

Podstawowe pojęcia:

Naród - trwała wspólnota ludzi powstała na gruncie wspólnoty: losów historycznych, kultury, języka, świadomości

Kraj - określone terytorium zamieszkałe, stanowiące zazwyczaj całość państwa

Ojczyzna - kraj, w którym ktoś się urodził

Państwo - organizacja polityczna, obejmująca ogół członków społeczeństwa, zamieszkującego określone terytorium, posiadająca zorganizowany aparat przymusu.

Organy publiczne - władza i administracja publiczna (podmiot)

Służba publiczna - działalność, misja, wartość, służenie

Sprawy publiczne - zadania publiczne, potrzeba, interes, wartość (przedmiot)

Demokracja - system sprawowania władzy, wyraz podziału władzy, zasada większości (z greckiego - władza ludu)

Interes publiczny - wspólny, zbiorowy, zaspokojenie potrzeb grupy osób, lokalny, regionalny, narodowy (racja stanu). To kategoria nadrzędna.

Dobro publiczne - dobro wspólne (res publica), przeciwstawne dobru prywatnemu pro publico bomo, w dziedzinie publicznej (in the public domain)

Rzeczypospolita - według konstytucji - dobro wspólne wszystkich obywateli. To wartość wspólna, nadrzędna i równoważnik słowa „dobro wspólne”.

Zasada podziału władzy (rozdzielenie trzech funkcji państwa - wg Monteskiusza):

• ustawodawcza (sejm i senat, zgromadzenie narodowe, parlament)

• wykonawcza (rząd, rada ministrów, prezydent)

• sądownicza (sądy i trybunały)

Dualizm władzy: samorządu terytorialnego i administracji.

Urząd wojewódzki - władza rządowa i administracja rządowa

Marszałek - władza samorządu terytorialnego

Nie ma państwa bez administracji (powinna być ona apolityczna, fachowa; państwo ma służyć obywatelowi)

Dla zapewnienia bezpieczeństwa i wolności jednostki sam podział nie wystarczy, potrzebna jest równowaga (art.10 konstytucji - podstawą ustroju RP jest podział i równowaga władzy).

Sejm i senat wykonuje funkcje ustrojodawczą, ustawodawczą (stanowienie prawa - proces legislacyjny), kontrolną (wobec RM) i funkcję kreacyjną (wybory TK, TS, RPP, KRRiT, obsada stanowisk pełnomocników).

Władza wykonawcza (egzekutywna) ma strukturę dwuczłonową: Prezydent to najważniejszy reprezentant państwa, RM prowadzi wewnętrzną i zewnętrzną politykę państwa, kieruje administracją rządową, stanowi prawo )inicjatywa ustawodawcza i rozporządzenia).

Władza sądownicza jest odrębna i niezależna: TK i TS oraz sądy (powszechne, administracyjne i wojskowe).

Pojęcie i istota.

Samorząd terytorialny (wspólnota samorządowa) = ludność + terytorium + potrzeby zbiorowe (sprawy publiczne) + władza suwerenna (system sankcji, przymus)

ST to podstawowa forma organizacji społeczeństwa, głęboko wpisana w tradycję cywilizacji europejskiej

ST to element ustroju państwa i fundament państwa prawa

ST to struktura (twór): prawna (podstawy prawne, określające jego ramy zrodziły się z konkretnych koncepcji i wartości), polityczna, ideologiczna, społeczna, ekonomiczna, przestrzenna, techniczna itd.

ST to demokracja budowana od dołu, kończy się tam, gdzie obywatele nie mogą widywać się ze sobą co dzień (powyżej społeczności lokalnej możliwa jest jedynie demokracja przedstawicielska) - J.Rogulski (1989) „Aby ludzie wzięli sprawy publiczne w swoje ręce”.

ST uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej (podstawowa forma jej decentralizacji - zasada konstytucji), to wyraz decentralizacji państwa, sprawuje władzę wykonawczą (wyraz zdecentralizowanej władzy publicznej, wykonywania administracji publicznej, władztwo administracyjne - środki przymusu).

UWAGA! Mimo, że ST uważa się jedynie za formę władzy wykonawczej (administracyjnej), ponieważ nie wypełnia roli uchwałodawczej, to w pewnej mierze spełnia on funkcje normodawcze (stanowienie lokalnego prawa).

ST to jedna z form decentralizacji o charakterze terytorialnym. To element ustroju administracyjnego i terytorialnego państwa, jednostka podziału terytorialnego o charakterze regionalnym (województwo, powiat, gmina).

ST tworzy układ terytorialny, konkurencyjny w stosunku do resortowego, poddany kontroli społecznej (obywatelskiej).

ST to podstawa państwa demokratycznego, to szkoła demokracji oddolnej

ST to fundament społeczeństwa obywatelskiego i demokracji obywatelskiej.

• rodzaj demokracji, w której wymaga się stałego uczestnictwa wspólnot lokalnych w życiu publicznym, oraz udział obywateli w mechanizmie politycznym (rozładowanie konfliktów - mądre demokracje)

• najlepszą szkołą obywatelską: prawdziwa władza na rzecz społeczności lokalnych powinna reprezentować interesy wspólnoty samorządowej pozostawać pod ich kontrolą - to wymaga stałego uczestnictwa w życiu lokalnym.

Samorząd terytorialny tworzy układ terytorialny, konkurencyjny w stosunku do resortowego, poddany kontroli społecznej (obywatelskiej).

ST to podstawa państwa demokratycznego, to szkoła demokracji oddolnej.

ST to fundament społeczeństwa obywatelskiego i demokracji obywatelskiej.

*rodzaj demokracji, w której wymaga się stałego uczestnictwa wspólnot lokalnych w życiu publicznym, oraz udział obywateli w mechanizmie politycznym (rozładowanie konfliktów - mądre demokracje)

*najlepszą szkołą obywatelską: prawdziwa władza na rzecz społeczności lokalnych powinna reprezentować interesy wspólnoty samorządowej pozostawać pod ich kontrolą - to wymaga stałego uczestnictwa w życiu lokalnym i uznania spraw publicznych za własne.

*budowanie pola współpracy z sektorem prywatnym, z sektorem publicznym, organizacji pozarządowych, w oparciu o więzi rynkowe.

*społeczeństwo obywatelskie składa się nie tylko z ludzi aktywnych z sferze publicznej, ale też tych, którzy mają poczucie że są obywatelami, przynależą do małych ojczyzn (tożsamość i związek)

*podstawą samorządności jest zaufanie i zaangażowanie społeczne (czynnik rozwoju lokalnego i regionalnego - R.Putnam, F.Fukuyama). Samorząd nie oparty na zaufaniu społecznym i samoorganizowanie się społeczeństwa obywatelskiego. Spontanicznie tworzone grupy, komitety to typowe instytucje społeczeństw obywatelskiego, które zdolne są podjąć natychmiastową krytykę na zebraniach i w mediach. W ten sposób ujawnia się zorganizowana i aktywna opinia publiczna wobec nieprawidłowości i prywatnym układom interesów.

Alexsis de Tocqueville ("O demokracji w Ameryce" 1831):

"jedną z najważniejszych struktur jest gmina - organizuje ogół mieszkańców wokół najżywotniejszych interesów", "gmina to jedyny związek, który posiada tak bardzo naturalny charakter, że powstaje samorzutnie wszędzie tam, gdzie gromadzą się ludzie"

 

2.Samorząd terytorialny w Teorii - problem relacji Państwo a Samorząd Terytorialny.

*Teoria prawa natury.

W XVIII w. rozpowszechniona była teoria stanowiąca, iż gmina, tak jak osoba ludzka ma prawa wynikające z prawa natury. Za podstawowe prawa gminy, zgodnie z tą teorią, był niezależny od państwa .uważano, iż gmina istniała jeszcze przed państwem, a państwo to nic innego jak federacja gmin. Wobec tego państwo nie mogło określać zakresu działania gminy, ponieważ wynikał on z prawa natury. Gmina i jej interesy była strukturą przeciwstawną państwa absolutnemu i jego interesu - kolizja, sprzeczność. Obecnie teoria ta ma jedynie walor historyczny.

*Teoria państwowa

W nowoczesnym państwa przyjmuje się, że nie występują sprzeczności interesów gmina-państwo, gdyż jest ona zdecentralizowaną formą wykonywania administracji publicznej (stanowią część państwa). Gmina wywodzi swój byt nie z prawa natury, lecz z porządku prawnego. Państwo zamiast samo wykonywać zadania publiczne o znaczeniu lokalnym przekazuje je gminom jako podmiotom od siebie niezależnym i samodzielnym (scedowanie kompetencji - decentralizacja, brak podporządkowania hierarchicznego). Wraz z przekazaniem zadań publicznych państwo oddaje część władztwa administracyjnego (środki przymusu).

 

3.Przesłanki funkcjonowania samorządu terytorialnego

*społeczne

*polityczne

*ekonomiczne

 

4.Zasada pomocniczości (subsydiarności)

To standard sprawowania władzy publicznej i kryterium podziału terytorialnego państwa. Wywodzi się z doktryny społecznej kościoła i oznacza, że nie należy powierzać jednostce większej, co może zrobić, równie dobrze jednostka mniejsza. To naczelna zasada (przewodnia) budowania systemu zjednoczonej Europy (to główna zasada UE przywołana w traktacie z Maastricht). To zasada kompetencyjna czyli podziału zadań, środków, kompetencji i odpowiedzialności pomiędzy państwo a samorząd terytorialny).

Przyjęta w preambule konstytucji zasada pomocniczości zakłada, że państwo realizuje tylko te zadania, których nie są w stanie rozwiązać obywatele i wspólnoty. Konsekwencją tej zasady jest decentralizacja państwa i przekazanie władzy lokalnej wspólnotom samorządowym.

Zasada polega na tym, iż władze wyższego szczebla nie mogą i nie powinny podejmować działań w tych dziedzinach, w których możliwe jest skuteczne osiąganie celu a niższym szczeblu.

Sprawowanie władzy publicznej powinno spoczywać na władzach najbliższych obywatelowi (preferowanie oddolnego podejścia). Władze wyższego szczebla nie powinny podejmować działań w tych dziedzinach, w których możliwe jest skuteczne osiąganie celu na niższym szczeblu.

Państwo powinno pomagać jednostce tylko wtedy, gdy ona sama, jej rodzina i społeczność lokalna wyczerpują możliwości wzajemnej pomocy. Inne organy (większe, wyżej ) ingerują tylko pomocniczo. Szczebel wyższy służy pomocą niższym, czyli państwo jest pomocnicze wobec obywatela (robi wszystko to co nie jest w stanie zrobić dany szczebel). I tak państwo służy regionowi, region powiatowy, powiat gminie, gmina obywatelami (rodzinie)

Subsidiarity: poszczególne zadania publiczne powinny być realizowana przez organ, który jest usytuowany najbliżej obywatela.

Principe subsidiare: decydowanie o żywotnych sprawach na tym poziomie reprezentacji terytorialnej, której decyzje te bezpośrednio dotyczą.

W działaniach społecznych pierwszeństwo mają niższe organizacje życia społecznego. Najpierw rodzina następnie wspólnota sąsiedzka, organizacja pozarządowa, społeczność lokalna .. A na końcu państwo. Władze powinny w pierwszej kolejności tworzyć warunki dla rozwoju organizacji niższych, a dopiero potem wracać z bezpośrednią interwencją.

Inne podejście do zasady subsydiarności: gmina może prowadzić działalność gospodarczą w sytuacji gdy inne podmioty nie są w stanie lepiej lub racjonalnej świadczyć dane usługi (Niemcy).

Zasady przeobrażeń władzy wykonawczej w państwie.

5. ogólna charakterystyka samorządu terytorialnego 

 ST to korporacja prawa publicznego (związek publiczno-prawny), to związek o charakterze terytorialnym, gmina stała się podstawową jednostką terytorialną, która uzyskała status osoby prawa publicznego i podmiotu praw majątkowych. Jednostki samorządu terytorialnego (JST) uczestniczą w obrocie cywilno-prawnym i jednocześnie sprawują władzę administracyjną.

Cechy ST:

• członkowstwo wynika z przepisów prawa, a przynależność ma charakter przymusowy (wspólnotę samorządową tworzą wszystkie osoby zamieszkałe na jej obszarze)

• podmiotowość publiczno-prawna. Wykonywanie zadań w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Zadania są ściśle określone przez prawo. Podmiotowość związana jest z prawem odrębności interesów.

• ST posiada osobowość prawną

- zdolność prawną to jest może być podmiotem praw i obowiązków o charakterze cywilno-prawnym, realizuje je tak jak inne osoby prawne (np. może być właścicielem)

- zdolność do czynności prawnych to jest możliwość dokonywania czynności prawnych w sowim imieniu i na swój rachunek (zaciąga pożyczki, kredyty, emituje obligacje, sprzedaje itp.)

* samodzielność podlega ochronie sądowej

* JST (zgodnie z konstytucją) wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych (teoria organów)

6. Liczba i szczeblowość ST

ST w Polsce posiada organizację wielopostaciową. Taka struktura wynika z podziału administracyjnego państwa (przepisy ustawy z dnia 24 lipca 1989r o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa.

• jednostka państwowa (zasadnicza ST) - GMINA (2489) status administracyjno-prawny: miasto, miasto i gmina, gmina (charakter wiejski)

• POWIAT: grodzki (65) - miasta na prawach powiatu, ziemski (308)

• WOJEWÓDZTWO: (16) województwo samorządowe

7.Ustrój samorządu terytorialnego (struktura, funkcje, zadania, organy)

ST uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. O ustroju jednostki ST stanowi jej statut.

• domniemanie kompetencji (właściwości): do zakresu działania … należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu … lokalnym, wojewódzkim, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów

• zadania jednostki ST wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność (posiada osobowość prawną), a jej samodzielność podlega ochronie sądowej.

• Zadania publiczne jednostki ST mają charakter:

- zadań własnych (użyteczność publicznej), których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych.

- zadania zlecone, z zakresu administracji rządowej (na mocy ustawy, obowiązek i na podstawie porozumienia z organami tej administracji)

- zadania na podstawie porozumień z innymi jednostkami ST

* zadania publiczne jednostki ST mają charakter:

- obligatoryjny (obowiązkowy)

- fakultatywny (wybór)

* podział zadań publicznych pomiędzy administracją rządową a samorząd terytorialny opiera się o kryterium celowości (to lepiej wykonuje zadania publiczne, są też względy historyczne, polityczne itp.)

*Organy jednostki ST

- organy stanowiące i kontrolne

GMINA: rada gminy, rada miejska (miasta), rada miasta i gminy

POWIAT: rada powiatu

WOJEWÓDZTWO: sejmik samorządowy województwa

-organy wykonawcze:

GMINA: wójt, burmistrz, prezydent (wybierani bezpośrednio przez mieszkańców)

POWIAT: zarząd województwa na czele z marszałkiem

WOJEWÓDZTWO: zarząd województwa na czele z marszałkiem

-administracja samorządu terytorialnego (wyspecjalizowany aparat organów):

GMINA: urząd gminy, urząd miast, urząd miasta i gminy

POWIAT: starostwo (urząd powiatu)

WOJEWÓDZTWO: urząd marszałkowski (nie mylić z urzędem wojewódzkim! - administracja rządowa)

• jednostki pomocnicze gminy (sołectwo, osiedle, dzielnica)

• gminne (powiatowe, województwo) jednostki organizacyjne

8.podstawy materialne funkcjonowania jednostki ST

* proces komunalizacji (uwłaszczenie)

* mienie (majątek)

* finanse (budżet)

9. nadzór nad samorządem terytorialnym

* instytucje (sejm, premier, RIO (regionalne izby obrachunkowe), samorządowe kolegium odwoławcze)

* kryterium legalności … (celowości, rzetelności, gospodarności …)

10. współpraca samorządu terytorialnego

W województwie łódzkim jest 177 gmin: 18 miejskich; 24 - miejsko wiejskich, 135 wiejskich

Podejście do ekonomii: systemowe i sytuacyjne

Samorząd: ujęcie podmiotowe i przedmiotowe

Budżet łódzki: 2mld zł

11. standardy działanie samorządu terytorialnego i władz publicznych

* Światowa Deklaracja Samorządu Lokalnego (Rio de Janeiro 1985)

* Europejska Karta Samorządu Terytorialnego (Lokalnego) (Strasburg 1985)

* Europejska Karta Miejska (1980-1982)

* Europejska Karta Samorządu Regionalnego (1997)

* Europejski Kodeks Dobrej Administracji (2001)

* 7 zasad Dotyczących Funkcjonowania Sektora Publicznego Wielkiej Brytanii (raport Komisji Lorda Nolana) (1995)

- bezinteresowność

- prawość

- obiektywność (bezstronność)

- odpowiedzialność

- otwartość

- uczciwość

- przywództwo (leadership)

* Kodeks Etyki Służby Cywilnej (Polska 2002)

* Zasady (standardy) gospodarowania środkami publicznymi w UE

Katalog ( zasady, które muszą być uwzględniane przy tworzeniu dokumentów związanych z przepływem środków publicznych:

- zasada koncentracji

- zasada programowania

- zasada partnerstwa

- zasada dodawalności (montażu środków)

- zasada komplementarności

- zasada subsydiarności (pomocniczości)

- zasada koordynacji

- zasada kompatybilności

- zasada spójności

- zasada monitorowania (coś więcej niż kontrola)

4 funkcje zarządzania:

* planowanie

* organizowanie

* motywowanie

* kontrola

* marketing

Samorząd terytorialny: powstanie, organizacja i funkcjonowanie:

1. Rodowód samorządu terytorialnego

• stanowi instytucji powstałą w rezultacie długowiekowego procesu rozwoju społecznego i gospodarczego

• historia samorządu sięga starożytności (Ateny, miasto - polis, Rzym - rzymskie municypium)

• okres wczesnego średniowiecza, kiedy łączono go z gminą pojmowaną jako wspólnotę obejmującą określone terytorium oraz ludność na nim zamieszkałą, państwo w państwie, komuna miejska (Bolonia 1200r), communitas - konsultat (1081r), Forencji.

• Wiele miast w Europie wzorowało się na urządzeniach miast włoskich i flandryjskich pogląd, że miasta włoskie i komuna to twór nowy wyrosły z korzenia niemieckiego, opinia, że kolebką samorządu miejskiego jest Holandia a wiejskiego Szwajcaria.

• Hanza - związek kupiecki i militarny (1241r)

• Średniowiecze w Europie - teoria boskiego pochodzenia władzy królewskiej (kanon), XVIw koncepcja umowy społecznej -władza

• zadania gospodarki samorządowej polegają na zaspokojeniu potrzeb ludności przy pomocy własnych przedsiębiorstw, których działalność nie polega na osiąganiu zysków.

• radykalna koncepcja: państwowa teoria samorządu terytorialnego - Samorząd Terytorialny jest częścią państwa, który realizuje jego funkcje w skali lokalnej, działa on z upoważnienia państwa w granicach przezeń wyznaczonych, różnice pomiędzy interesem ogólnopaństwowym a interesem samorządu terytorialnego są redukowane lub usuwane poprzez mechanizmy i procedury koordynacyjne…

• Anglia, rozwiązanie inne niż na kontynencie, administracja lokalna od dawna opierałą…

• USA - Samorząd Terytorialny istnieje w części gmin i hrabstw (country), ława przysięgłych, sędzia (strażnik) pokoju, korty miejskie (chasters - statuty), selectman (główny urzędnik, wybierany przez zgromadzenie osady na 1 rok, przedstawiciel zgromadzenia), parafia (prototyp gminy) - wolontariusze, religijny charakter plus organizacja obywatelska (do opieki).

• Polska - od XIII zaczął wykształcać się ustrój miast i jego samorządu w organizacji miast obok prawa magdeburskiego (Magdeburg) wzorowano się też na miastach już istniejących i mających lokację (Chełmno, Śrem, Środa Śląska - modyfikacja prawa magdeburskiego). Miasto jako gminy miejskie zyskiwały samodzielność administracji, podatkową i sądową, która uległa okraczeniu od XVII do połowy XVIII (okres upadku miasta). ….

• Odrodzenie Samorządu Terytorialnego w 1918 po uzyskaniu przez Polskę niepodległości. Samorząd Terytorialny został uznany za odrębny system władzy publicznej w państwie. W praktyce nie wykorzystano szansy stworzenia silnego systemu samorządu terytorialnego (silny wpływ administracji państwowej)
  

• Po drugiej wojnie światowej zachowano pewne elementy Samorządu Terytorialnego

Kierunki zmian na świecie w obrębie Samorządu Terytorialnego:

- zmniejszenie liczby gmin poprzez ich połączenie

- 50% gmin ma mniej niż 1000 mieszkańców (w Polsce 50% - małe gminy; od 5-10tys)

- powstają 2 typy gmin: miejskie i wiejskie (nie będące miastem) (w Finlandii nie różnicuje się)

- tendencja do rozszerzania zadań własnych (wzrost roli i znaczenia, władz lokalnych).

- tendencja odchodzenia od tradycyjnego podziału zadań na własnych i zlecone

- decentralizacja (przekazywanie uprawnień)

- zasady współpracy międzygminnej i tworzenia związków samorządowych na szczeblach wyższych

- szczeblowość samorządu (Szwajcaria - kantony i gmina; w Polsce -3 szczeblowy)

- przekształcenia - prywatyzacja (komercjalizacja - zmiana działalności w spółki kapitałowe)

Kierunki/tendencje przekształceń:

- deregulacja (kraje anglosaskie)

- prywatyzacja (kraje europejskie)

Rozkwit jednostek pomocniczych w Europie

ST powstał w Polsce w 1990 (istniał też przed wojną). Prof. Jerzy Regulski jest ojcem ST w Polsce. Kolebką ST jest Szwajcaria i Holandia.

Do 1990r mieliśmy: Sektor Państwowy (0k.80%), Prywatny (teraz ok. 60%), Spółdzielczy.

Dzisiaj: sektor prywatny, publiczny, spółdzielczy.

Właściciele: Państwo, ST: gmina (własność komunalna; mienie komunalne - własność i prawa majątkowe należące do gminy).

8 III 1990 - uchwalono ustawę o ST

Pisemne wybory do gmin - 27 V 1990

Kadencje - 4 lata

Gmina jest podstawową jednostką ST (powiat - uzupełnienie w realizacji działania) (ok. 2500) - Rada Ministrów decyduje ile ich będzie.

Powiat grodzki - miasta na prawach powiatu np. Łódź - radni miejscy są jednocześnie powiatowymi (dzisiaj ok. 380 powiatów)

Kleszczów - najbogatsza gmina w Polsce.

Minie komunalne: ulice, parki, skwery, inwestycje publiczne, domy itd.

Łódź jest właścicielem największego lasu komunalnego i najdłuższej linii tramwajowej w Europie. (w Kanadzie wieloryby traktowane są jako mienie komunalne).

Decentralizacja

Państwo podzieliło się kompetencjami, obowiązkami .. „z kimś” - początkowo był to Samorząd - powstał w procesie decentralizacji. Kiedy powstawały gminy miały 15-17% budżetu do dyspozycji. Kiedy powstały powiaty i województwa wzrósł do 30-35%

(zarząd gminy - wykonawczy (kiedyś))

Od 2002 - organ wykonawczy: wójt, burmistrz, prezydent (nie ma zarządu gminy).

Zadania Własne Samorządu Gminnego

W 1990r. w Ustawie o ST gmina miała do wykonania 15 zadań własnych.

* do zakresu działań gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym

* dzisiaj jest 20 tych zadań

Użyteczność publiczna (przed wojną - w '50 - przestano o niej mówić) (po '90 znaczny spadek mieszkań oddanych do użytku (65tys mieszkań - kiedyś ponad 200tys rocznie) potrzebne jest 3mln mieszkań (od 1,5 do 1,8 mln brakuje na dzisiaj - potrzeba 25,30 lat)

25. IX. 1981 - uchwalono ustawę o przedsiębiorstwach państwowych - podzielono przedsiębiorstwa na dwa rodzaje:

* działające na zasadach ogólnych

* przedsiębiorstwa użyteczności publicznej

Cel działania: przedsiębiorstwa użyteczności publicznej mają na celu przede wszystkim bieżące i nieprzerwane zaspakajanie potrzeb ludności, a w szczególności przedsiębiorstwa te miały na celu produkcję lub świadczenie usług w zakresie:

1. inżynierii sanitarnej

2. komunikacji miejskiej

3. zaopatrzenie ludności w energię elektryczną, gazową i cieplną

4. zarządu państwowymi zasobami lokalowymi

5. zarządu państwowymi terenami zielonymi

6. zarządu uzdrowiskami

7. usług pogrzebowych i utrzymania urządzeń cmentarnych

8. usług kulturalnych

organ założycielski miał obowiązek dotowania działalności przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, którego działalność była nierentowna, ale konieczna, ze względu na potrzebę zaspokajania potrzeb ludności.

Zadaniami Użyteczności Publicznej w rozumieniu ustawy są zadania własne gminy (ustawy o Samorządzie gminnym), których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności, w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych.

Ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej gmina może wykonywać również na podstawie porozumienia z organami tej administracji. Gmina może wykonywać zadania z zakresu właściwości powiatu oraz zadania z zakresu właściwości województwa na podstawie porozumień z tymi jednostkami ST.

Gmina może wykonywać zadania o charakterze komercyjnym (w '92 wprowadzono zakaz dla gminy i innych komunalnych osób prawnych) powiat nie może angażować się w działalność komercyjną. Województwo w wybranych dziedzinach może. Państwowa osoba prawna - to ten podmiot, który w 100% należy do skarbu państwa.

Komunalna osoba prawna. W '90 rozpoczął się proces przekształceń przedsiębiorstw komunalnych - gminy obchodziły ten zapis.

Analiza oceny funkcjonowania naszego państwa - gdy źle zorganizowane to wpływa niekorzystnie na ST. W jakim kierunku powinno iść państwo - jego przebudowa??

(nie ma sprawnie funkcjonującej dziedziny) punktem wyjścia jest zasada pomocniczości. Państwo a wspólnota (jednostka).

„Przebudowę społeczeństwa należy rozpocząć od przemiany jednostki” E.Fromm

Trzeba szukać czynników, mechanizmów sprawczych.

1. elementem, od którego trzeba wyjść jest Kapitał Ludzki (jego jakość)

2. elementem jest Kapitał Społeczny (relacyjny) - powstaje w wyniku współdziałania, interakcji.

3. elementem jest Kapitał Polityczny

4. elementem jest Kapitał Instytucjonalny.

Analiza = dedukcja (od rzeczy ogólnych do szczegółowych)

Synteza = indukcja

BIUROKRACJA - rządy urzędników, urzędu

PLUTOKRACJA - sprawowanie rządów przez ludzi, grupy najbogatszych (oligarchia)

PAJDOKRACJA - rozpasana demokracja, rządy ludzi młodych, niedoświadczonych

OCHOLOKRACJA - zwyrodniała forma demokracji, polega na sprawowaniu władzy przez tłum

MERYTOKRACJA - władza fachowców, specjalistów

TECHNOKRACJA - władza, rządy sprawowane przez techników, inżynierów, ekspertów

(technokratura - grupa osób, specjalistów, naukowców, ekspertów tworzących nowe technologie)

MEDIOKRACJA - rządy sprawowane przez media

PARTIOKRACJA - rządy partii, ugrupowań politycznych

TEOKRACJA - rządy instytucji kościelnych

---