Makroekonomia 19.11.2011r.

Kontynuacja wykładu 3

TFP - Total factor productivity - czynnik wzrostu gospodarczego - obejmuje zmiany instytucji, wzrost elastyczności wyrobów i warunków rynku, wzrost jakości i produktywności.

Na poziom konkurencyjności gospodarki narodowej ma wpływ polityka państwa i poziom konkurencyjności przedsiębiorstw. Metoda określająca pozycję firmy: wskaźniki udziału w rynku, miary oceny sytuacji finansowej, udział niematerialnych elementów w strukturze potencjału konkurencyjności. W procesie zrządzania konkurencją istotną rolę odgrywa przedsiębiorczość, jakość środowiska lokalnego oraz polityka makroekonomiczna, która powinna mieć charakter polityki konkurencyjnej.

O konkurencyjności gospodarek decydują innowacje i aktywność innowacyjna przedsiębiorstw. Innowacje są częścią inwestycji społecznych, niematerialnych, których rola w rozwoju gospodarczym rośnie. Trzy etapy innowacji (zmian technologicznych): proces powstawania wynalazku, proces wdrożenia oraz proces komercjalizacji nowego produktu. Innowacje są skutkiem licznych wzajemnych oddziaływań jednostek, organizacji i środowiska, w którym te podmioty funkcjonują (kryterium nośnika, doniosłości, oryginalności i źródła).

System gospodarki rynkowej i jej typy

Gospodarka rynkowa jest formą systemu funkcjonowania podmiotów gospodarki narodowej, które większość swoich transakcji dokonują na rynku. Mechanizm rynkowy jest głównym regulatorem
ich decyzji. Wymusza ciągły wzrost produkcji, sprzedaży i zaspokojenia potrzeb coraz bardziej efektywnie pod względem sprawności i jakości. Cechą gospodarki rynkowej jest dominujący udział własności prywatnej. Celem prywatnych przedsiębiorstw jest zwiększanie nadwyżki finansowej. Między firmami istnieje walka konkurencyjna sprzyjająca innowacyjności, przedsiębiorczości, obniżce kosztów itp.

Rynek jest obiektywnym weryfikatorem wszelkiej działalności gospodarczej. Określa się go jako ogół stosunków między sprzedającym a kupującym. Gospodarka dąży do równowagi, która dokonuje
się poprzez mechanizm rynkowy.

Gospodarka rynkowa jest przeciwieństwem gospodarki scentralizowanej i opiera się na 3 filarach:

• dominacji prywatnej własności środków produkcji, racjonalność zachowań firm jest warunkiem sukcesów makroekonomicznych,

• wymienialnym, stabilnym pieniądzu, który umożliwia stosowanie rachunku ekonomicznego,

• mechanizmie rynkowym jako głównej formie funkcjonowaniu gospodarki, wymuszając racjonalność działań wynikającą z podmiotowości i samodzielności decyzji właścicieli.

Gospodarkę rynkową charakteryzuje zróżnicowany stopień dojrzałości. Słabościami gospodarki rynkowej są:

• ograniczenie konkurencji przez procesy monopolizacji gospodarki,

• występowanie negatywnych efektów zewnętrznych w sferach produkcji, obrotu i konsumpcji,

• istnienie tzw. dóbr publicznych - mało opłacalnych i często zawłaszczanych,

• cykliczność rozwoju gospodarki,

• występowanie dużych różnic dochodowych i majątkowych.

Zapobieganie ujemnym skutkom tych zjawisk - rola państwa.

Cztery typy kapitalistycznej gospodarki rynkowej: neoliberalny, socjaldemokratyczny, społeczny
i wschodnioazjatycki.

1. Neoliberalny typ gospodarki rynkowej - model anglosaski: USA, Kanada, Wielka Brytania, Australia, Nowa Zelandia.

Cechy:

• otwarcie na konkurencję,

• mały udział banków w finansowaniu gospodarki a duża rola giełdy,

• firmy są zwykłym towarem - występują przejęcia, fuzje itp.,

• dominuje własność prywatna (ok.90%),

• przeważa interes akcjonariusza nad interesem firmy, co wymusza wysoką sprawność zarządzania w celu zagwarantowania dywidendy,

• gwarancja swobodnego przepływu kapitału i optymalnej alokacji zasobów,

• występuje duża polaryzacja dochodów,

• firmy ponoszą małe nakłady na kształcenie i szkolenie pracowników,

• występuje duża mobilność pracowników,

• istnieje import specjalistów z zagranicy,

• wysoki stopień ryzyka działalności,

• rynek spełnia rolę dominującą, rola państwa w gospodarce jest niewielka,

• deregulacja życia społecznego,

• mały zakres ubezpieczeń społecznych i opieki zdrowotnej ze środków publicznych.

Anglosaski model gospodarki rynkowej jest oparty na wolności gospodarczej i konkurencji,
co wpłynęło na wzrost postępu technicznego, innowacyjności, przedsiębiorczości i na przyspieszenie rozwoju gospodarczego tych państw.

2. Socjaldemokratyczna gospodarka rynkowa - model państwa dobrobytu: Szwecja, Norwegia, Dania i Finlandia (koncepcja państwa opiekuńczego, J.S. Milla)

Cechy:

• wysoka stopa życiowa,

• wysokie podatki na cele socjalne,

• duża rola państwa ok.60%,

• ekonomia dobrobytu - teza o społecznej korzyści płynącej z pewnego ograniczenia wolności gospodarczej na rzecz regulacyjnej działalności państwa,

• silne państwo i sektor publiczny,

• połączenie kapitalizmu z bezpieczeństwem socjalnym,

• państwo ingeruje w wolną grę sił rynkowych poprzez regulacje prawne i normy,

• skonsolidowane społeczeństwo obywatelskie,

• rozbudowana demokracja,

• wysoka stopa redystrybucji PKB,

• zmniejszenie konkurencyjności gospodarczej,

• wysoki poziom podatków progresywnych od dochodów osobistych - nadmierny fiskalizm.

3. Społeczna gospodarka rynkowa - Niemcy, Polska (Konstytucja art.20 1997r.), większość państw europejskich

Wolność, konkurencja i równowaga społeczna, pogodzenie zasad liberalnej gospodarki rynkowej, swobodnego działania mechanizmu rynkowego z zapewnieniem równowagi społecznej, związki systemu gospodarczego i ustrojowego (L. Erhard, W. Eucken)

Cechy:

• liberalizm uporządkowany (ordo liberalizm),

• wolność jednostki, równość i sprawiedliwość społeczna,

• państwo ogranicza się do kształtowania ładu gospodarczego,

• uczestnicy gry rynkowej nie powinni mieć wpływu na reguły rządzące rynkiem,

• porządek gospodarczy nie powinien stanowić zagrożenia dla demokracji ani obowiązującego prawa,

• silne państwo ograniczające interwencje,

• idea państwa prawa,

• wolności w warunkach prawa i w ramach prawa,

• przeciwdziałanie bezrobociu,

• wspieranie przedsiębiorczości.

4. Wschodnioazjatycki model gospodarki rynkowej - Japonia, Tajwan, Indonezja, Singapur, Korea Południowa, Hongkong, Malezja, Tajlandia (cud wschodnioazjatycki, azjatyckie tygrysy).

Cechy:

• akumulacja środków - oszczędzanie,

• niskie koszty pracy,

• religia sprzyjająca kultowi pracy,

• akumulacja wewnętrzna,

• wysokie stopy oszczędności i inwestycji,

• wysoka jakość edukacji w Japonii,

• jakościowy wymiar czynnika pracy - kapitał ludzki,

• duża ilość siły roboczej,

• polityka proeksportowa,

• silny interwencjonizm państwowy,

• selektywna polityka przemysłowa,

• stymulowanie akumulacji wewnętrznej,

• wspieranie prywatnej przedsiębiorczości,

• wartości kulturowe, równość w społecznym podziale dochodów.

Wykład 4 pieniądz i polityka pieniężna

Gospodarka naturalna -> gospodarka towarowa -> gospodarka pieniężna

Pieniądz to rodzaj aktywów powszechnie akceptowany jako środek płatniczy, umożliwiający wymianę, miernik wartości, środek oszczędzania, miernik odroczonych płatności.

Popyt na pieniądz - ilość pieniądza, na jaką istnieje zapotrzebowanie zgłaszane przez podmioty gospodarcze. Wynika z motywu transakcyjnego, przezornościowego, spekulacyjnego - 1 i 2 zależą
od dochodu narodowego, 3 od stopy procentowej.

Gdzie:

M - nominalny zasób pieniądza

D - realny zasób pieniądza

Y - realny produkt

I - nominalna stopa procentowa

C - przeciętny koszt zmian innych aktywów na pieniądz

Wpływ wzrostu podaży pieniądza

Wyszczególnienie	Poziom cen	Dochód narodowy	Stopa procentowa
Zapotrzebowanie M	wzrasta proporcjonalnie	wzrost	spadek
Zapotrzebowanie D	wzrost	wzrost	spadek

Podaż pieniądza - to ilość pieniądza wprowadzana do obiegu - kontrolowana przez bank centralny.

Mnożnik kreacji pieniądza(m) obrazuje jaka wielkość zmiany zasobu pieniądza, wywołuje zmianę bazy monetarnej o jednostkę.

Gdzie:

m- mnożnik kreacji pieniądza

M - podaż pieniądza

Bm - baza monetarna

• Agregat m1 - pieniądz gotówkowy w obiegu, depozyty domowe, depozyty firmy
  (płatne na żądanie)

• Agregat m2 - baza m1+depozyty terminowe

Bm = Mg (obieg pozabankowy) + Mr (obieg w systemie bankowym)

Gdzie:

Mg - gotówka w obiegu

Md - wkłady w bankach (depozyty)

Mr - rezerwy bankowe

Gdzie:

Mb - podaż pieniądza kreowanego przez system bankowy

Wp - wkład pierwotny

r - stopa rezerw obowiązkowych

Stopy NBP: stopa lombardowa, redyskontowa, depozytowa i procentowa.

str. 1

MD₁

MD

M

D

M

S

MS

MS₁

D

M

E₁

E₂

E

MS

MS₁

MD₁

MD

---