1. Pojęcie ekonomii

Nauka o zjawiskach i procesach zachodzących w gospodarce.

1. Podział ekonomii, makroekonomia a mikroekonomia

1. z punktu widzenia zakresu

-makroekonomia

zajmuje się gospodarką narodową jako całością

zajmuje się wzrostem gospodarczym

popytem

systemem bankowym

podatkami

budżetem

bezrobociem

inflacją

eksportem i importem

polityka zagraniczną

-mikroekonomia

zajmuje się wybranymi podmiotami gospodarczymi

mechanizmem rynkowym

elastycznością

monopolem

rynnami czynników wytwórczych

1. dziedziny ekonomii:

-megaekonomia (zajmuje się gospodarką globalną)

-makroekonomia (zajmuje się funkcjonowaniem gospodarki jako całości)

-mezoekonomia (zajmuje się ekonomią regionalną)

-mikroekonomia (zajmuje się wybranymi grupami podmiotów gospodarczych)

1. Ekonomia pozytywna a ekonomia normatywna

pozytywna – obiektywnie wyjaśnia zjawiska gospodarcze i oparta jest na rzeczywistej wiedzy. Odpowiada na pytania: Jak jest?

normatywna – ekonomia subiektywna, wyciąga wnioski na przyszłość na podstawie obserwacji. Odpowiada na pytanie: Jak powinno być?

1. Podmioty gospodarcze

-gospodarstwa domowe

- przedsiębiorstwa

- państwo

-zagranica

-banki

1. Zasoby gospodarcze

-praca

-ziemia

-kapitał

-przedsiębiorczość

-wiedza i informacja

1. Zasada racjonalnego działania

1. wariant największego efektu (wydajności) – wyciąganie jak największych korzyści z danych nakładów

2. wariant największej oszczędności (najmniejszego nakładu) – minimalizacja nakładów

1. Rzadkość i koszt alternatywny

rzadkość – ograniczona ilość dóbr w stosunku do zapotrzebowania. Wymaga wyboru opartego na racjonalnej kalkulacji

koszt alternatywny – wartość najbardziej preferowanej, ale nie wykorzystanej możliwości

1. Granica i krzywa możliwości produkcyjnych

granica możliwości produkcyjnych - zbiór kombinacji rozmaitych dóbr możliwych do wyprodukowania przy efektywnym wykorzystaniu zasobów

krzywa możliwości produkcyjnych – graficzna ilustracja granicy możliwości produkcyjnych

1. Sposoby przeciwdziałania rzadkości

- substytuty

- specjalizacja pracy

- korzyści skali

- handel zagraniczny

- postęp technologiczny

1. Rynek: pojęcie i elementy

rynek - mechanizm ekonomiczny polegający na ciągłej konfrontacji między popytem a podażą w wyniku czego ustala się cena rynkowa

elementy rynku:

- popyt (ilość dóbr i usług na jakie zgłaszane jest zapotrzebowanie)

- podaż

- cena (wartość dobra lub usługi)

1. Rodzaje rynków

- krajowy i międzynarodowy

- dóbr i czynników wytwórczych

- zrównoważony i niezrównoważony

- wolny i regulowany

1. Popyt i rodzaje popytu

popyt - ilość dóbr i usług na jakie nabywcy zgłaszają zapotrzebowanie przy różnym poziomie cen

rodzaje:

- sztywny (nieelastyczny)

- elastyczny

- neutralny

1. Determinanty popytu

- cena danego dobra

- ceny innych dóbr

- dochód nabywców

- majątek nabywców

- użyteczność danego dobra

- podatki

- liczba nabywców

- zdarzenia losowe

1. Prawo popytu i krzywa popytu

zakłada ujemną relacje między ceną a wielkością popytu,

przy ceteris paribus w miarę wzrostu cen wielkość popytu maleje

1. Paradoksy Giffena, Veblena

paradoks Giffena - sytuacja ekonomiczna, w której popyt na dane dobro wzrasta pomimo wzrostu ceny. Sytuacja taka ma miejsce przy bardzo niskich dochodach konsumentów i przy wzroście cen dóbr niższego rzędu.

paradoks Veblena - wzrost wielkości popytu na dobra luksusowe mimo wzrostu cen tych dóbr

1. Efekty spekulacyjny i owczego pędu

efekt spekulacji – mimo wzrostu ceny wielkość popytu będzie dalej wzrastać bo społeczeństwo będzie spodziewać się dalszych wzrostów i odwrotnie

efekt owczego pędu – jeżeli inny kupują my też to robimy

1. Zmiana popytu a zmiana ilości (wielkości) popytu

Popyt to cała funkcja, natomiast wielkość popytu to ilość dobra, jaką konsumenci chcą nabyć przy danej cenie.

1. Podaż i rodzaje podaży

podaż – ilość dóbr i usług jaką producenci deklarują się wyprodukować przy różnym poziomie cen

rodzaje podaży:

- indywidualna ( ze strony pojedynczego dostawcy)

- rynkowa ( ze stron wszystkich dostawców)

- globalna (podaż wszystkich towarów ze strony wszystkich dostawców)

1. Determinanty podaży

- cena danego dobra

- ceny czynników wytwórczych

- technologia

- cele ekonomiczne

- oczekiwania dotyczące przyszłych cen

- czynniki losowe

- podatki

- liczba przedsiębiorstw

1. Prawo podaży i krzywa podaży

zakłada dodatnia relacje miedzy ceną a wielkością podaży przy zachowaniu ceteris paribus

1. Konkurencja i konkurencyjność a kooperacja

konkurencja – to rywalizacja między podmiotami rynkowymi, które dążą do osiągniecia swoich celów i interesów

konkurencyjność – zdolność do konkurowania lub osiągania korzyści z konkurowania

koopetycja – to połączenie konkurencji i kooperacji inaczej nazywana jest współkonkurencją

1. Korzyści z konkurencji i efekty nadmiernej konkurencji

korzyści:

- motywuje do działania

- poprawia efektywność mikroekonomiczną

- eliminowanie nieefektywnych podmiotów

- poprawa jakości dóbr i usług

zagrożenia:

- rozwój globalnych oligopoli

- wysokie zniszczenie środowiska

- pierwszeństwo narzędzi i systemów technicznych przed ludźmi

1. Koopetycja jako paradygmat gospodarowania

2. Rodzaje konkurencji

1. ze względu na model rynku:

- konkurencja doskonała (czysta, polipol)

- konkurencja niedoskonała (monopol, oligopol)

- konkurencja w warunkach monopolu

1. intensywność konkurencji:

- bardzo

- średnio

- mało

c) wykorzystywane instrumenty

- cenowa

- taryfowa

- niecenowa

1. Modele rynków ze względu na stopień konkurencji

cecha	konkurencja doskonała	konkurencja monopolistyczna	oligopol	monopol
liczba konkurentów	ogromna, nieograniczona	wiele - kilkudziesięciu	kilku	1
kontrola nad ceną	brak	w ograniczonym zakresie	ograniczona współzależnością cenową	znaczna, cenodawca
rodzaj produktu	produkt standardowy	produkt zróżnicowany	standardowy lub zróżnicowany	unikatowy
dostęp do informacji	pełny zasób	pośredni	pośredni	pełny
konkurencja niecenowa	żadna	reklama, nazwa, znak	znaczna, związana ze zróżnicowanym produktem	reklama - good will, PR
zyski ekonomiczne w długim okresie	zerowe	zerowe	osiąga zyski ekonomiczne	osiąga zyski nadzwyczajne
bariery warunki wejścia/wyjścia	nie istnieją	względnie łatwe	poważne przeszkody	rynek zamknięty

1. Istota polityki makroekonomicznej i jej relacje z politykami gospodarczą, stabilizacyjną, pieniężną i budżetową

polityka makroekonomiczna – obejmuje te oddziaływania państwa, które dotyczą całokształtu społecznego procesu ekonomicznego

jest częścią polityki gospodarczej, ma istotne znaczenie w stabilizacji gospodarki. Polityka budżetowa i pieniężna są elementami polityki makroekonomicznej.

1. Wymiary polityki makroekonomicznej i funkcje ekonomiczne państwa

wymiary polityki makroekonomicznej:

- zakres funkcji (charakter ilościowy)

zbiór funkcji i celów realizowanych przez podmioty tej polityki

- siła instytucji (charakter jakościowy)

zdolność podmiotów polityki makroekonomicznej do realizowania funkcji i celów; zależy między innymi od jakości administracji publicznej, ustroju, prawa i kultury

Funkcje ekonomiczne państwa:

- stabilizacyjna (zapewnia stabilność cen)

- alokacyjna (państwo ma wpływ na alokację zasobów w gospodarce przez nabywanie dóbr, nakładanie podatków, subsydia)

- redystrybucyjna (podział dóbr)

1. Układ morfologiczny polityki makroekonomicznej

1. podmioty

2. przedmiot

3. cele

4. uwarunkowania

5. zasoby

6. narzędzia

7. efekty

1. Magiczny czworokąt polityki makroekonomicznej

czyli cele najwyższego rzędu:

1. wzrost i rozwój gospodarczy

2. stabilny poziom cen

3. wysoki poziom zatrudnienia

4. równowaga w stosunkach gospodarczych z zagranicą

1. Warianty i narzędzia polityki budżetowej

Warianty:

- ekspansywny (zwiększanie wydatków budżetowych, zmniejszanie podatków)

- restrykcyjny (zmniejszanie wydatków budżetowych, wzrost podatków)

Narzędzia:

- podatkowe

- zasiłki dla bezrobotnych

- subwencje, subsydia

- deficyt budżetowy

- dług publiczny

- poręczenia i gwarancje państwa

- stabilizatory koniunktury

1. Krzywa Laffera

Wraz ze wzrostem stopy podatkowej dochody rosną, ale tylko do pewnego momentu.

1. Warianty polityki pieniężnej (ekspansywny, restrykcyjny, stałej zasady, dyskrecjonalny)

1. ekspansywny (zwiększanie podaży pieniądza)

2. restrykcyjny (zmniejszanie podaży pieniądza)

1. polityka stałej zasady (realizacja przyjętego celu, brak reakcji na sytuacje gospodarczą)

2. polityka dyskrecjonalna (elastyczna, dostosowywanie się do sytuacji gospodarczej)

1. Krzywa i reguła Taylora

reguła Taylora – wskazuje że poziom stóp procentowych banku centralnego zależy od zmian w realnym PKB i inflacji

krzywa – pokazuje, że bank centralny może wybierać między różnymi połączeniami zmienności inflacji i produkcji

1. Narzędzia polityki pieniężnej stosowane w Polsce

- stopy procentowe (zmniejszanie lub zwiększanie)

- operacje otwartego rynku (wykup/emisja papierów wartościowych)

- rezerwa obowiązkowa

- operacje depozytowo-kredytowe

- interwencje walutowe

1. Model IS-LM – istota, cechy, ujęcie graficzne, równowaga

Cechy:

- przedstawia sytuację na dwóch rynkach: pieniężnego oraz dóbr i usług

- cechy są stałe

- związany z krótkim okresem

- jest wiązany z ekonomią keynesowską

równowaga:

Inwestycje = Oszczędności

1. Krzywa IS i krzywa LM

IS - w każdym punkcie krzywej IS występuje równowaga na rynku dóbr i usług przy danej stopie procentowej i dochodzie realnym

LM - krzywa LM przedstawia kombinację stóp procentowych i dochodu realnego przy których rynek pieniężny znajduje się w równowadze

1. Polityka makroekonomiczna w modelu IS-LM (również pytania typu „przedstaw efekty sprzedaży papierów wartościowych przez bank centralny w modelu IS-LM z uwzględnieniem ujęcia graficznego”)

2. Model AS-AD – istota, cechy, ujęcie graficzne, równowaga

cechy:

- przedstawia sytuację na 3 rynkach (dóbr i usług, pieniężny, pracy)

- uwzględnia zmienność cen

- jest związany z ekonomią keynesowską i klasyczną

- dotyczy krótkiego i długiego okresu

równowaga:

- ma miejsce w punkcie E (punkcie wspólnym dla tych 3 rynków)

istota:

- ad – krzywa popytu globalnego

- las – długookresowa krzywa podaży globalnej

- sas – krótkookresowa krzywa podaży globalnej

1. Ekonomia neoklasyczna a ekonomia keynesowska

neoklasyczna	keynesowska
rosnąca podaż sama dla siebie stwarza odpowiedni popyt ponieważ zarobione przez czynniki produkcji dochody są w całości wydawane	o rozmiarach produkcji decyduje popyt globalny
popyt jest zawsze wystarczający do wchłonięcia produkcji wytworzonej w granicach pełnego wykorzystania możliwości produkcyjnych	niedostateczny popyt efektywny jest przyczyną niepełnego wykorzystania istniejących możliwości produkcyjnych
przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych krzywa agregatowej podaży jest pionowa	przy niepełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych krzywa agregatowej podaży jest pozioma
gospodarka funkcjonuje przy założeniu konkurencji doskonałej	gospodarka funkcjonuje w warunkach konkurencji niedoskonałej
ceny i płace nominalne są doskonale elastyczne	ceny i płace nominalne są sztywne
bank centralny za pomocą polityki może zmienić jedynie wartości nominalne	bank centralny aktywnie wykorzystuje podaż pieniądza do oddziaływania na składniki popytu globalnego i stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych
inwestycje dostosowują się do nagromadzonych oszczędności za pośrednictwem elastycznie zmieniającej się stopy procentowej	oszczędności dostosowują się do nagromadzonych inwestycji za pośrednictwem zmian wytwarzanego dochodu narodowego, przy stałej skłonności do oszczędzania
w warunkach pełnego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych budżet państwa powinien być zrównoważony	w warunkach niewykorzystanych rezerw produkcyjnych rosnący deficyt budżetowy jest uzasadniony tak długo jak długo wynikające z tego efekty podażowe są większe od ewentualnych efektów inflacyjnych
bezrobocie ma charakter naturalny na skutek braku możliwości idealnego dopasowania podaży do popytu na pracę. Bezrobocie przymusowe spowodowane jest wpływem związków zawodowych i państwa na poziom płacy realnej	bezrobocie ma charakter przymusowy i spowodowany jest niedostatecznym efektywnym popytem i tym samym niepełnym wykorzystaniem istniejących zdolności produkcyjnych
samoregulujący się mechanizm rynkowy najlepiej rozwiązuje problemy społeczno-gospodarcze gdyż zapewnia najwyższą efektywność ekonomiczną	rynek jest zawodny w rozwiazywaniu podstawowych problemów społeczno-gospodarczych. Wynika stąd konieczność aktywnego państwa