Literatura: „Polityka społeczna - wybrane elementy” praca zbiorowa pod red.

L. Frączkiewicz

ROZDZIAŁ I - GENEZA , ROZWÓJ I DOKTRYNY POLITYKI SPOŁECZNEJ

1. ŹRÓDŁA POLITYKI SPOŁECZNEJ

Polityka społeczna - dwie znaczenia pojęcia:

• kategoria naukowa , usiłująca zbudować teoretyczne przesłanki rozwiązania i usystematyzowania wiedzy dotyczącej problemów i procesów społecznych, określających poziom i kierunki rozwoju społeczeństwa.

• zespół konkretnych działań podejmowanych przez podmioty polityki społecznej, w celu rozwiązania kwestii socjalnych, czyli działania państwa mające na celu pomoc ludziom ubogim i specjalnej troski

Polityka społeczna jako nauka nie może nie wartościować poruszanych przez siebie problemów. Stąd też polityka społeczna nigdy nie była i nie będzie jednolita.

Nie będzie też własnością dowolnej opcji ideologicznej czy politycznej.

Pomiędzy obydwoma tymi znaczeniami występuje ścisły związek wynikający z metodologicznego założenia polityki socjalnej zakładającego pragmatyzm teorii

jak i też teoretyczne uzasadnienie praktyki socjalnej.

Geneza nowoczesnej polityki społecznej definiowanej poprzez jej ujęcie praktyczne należy upatrywać w XIX w. :

1. Anglia - „rewolucja przemysłowa” - idealne warunki ( tworzenie manufaktur, wysoki poziom nauki i techniki, osłabienie systemu feudalnego) zalążki ustawodawstwa ochronnego pracy:

• 1980r. - praca dzieci w przemyśle bawełnianym - określono górną granicę dnia roboczego małoletnich na 12 godzin oraz nakaz nauki czytania, pisania i rachunków,

• 1842r. - pierwszy raz poza kategoria dzieci ustawodawca wymienia w akcie prawnym kobiety, zakazując im (jak i dzieciom do lat 10) pracy w kopalniach.

• 1967r. - objęcie ochrona nie tylko robotników przemysłu bawełnianego ale pracowników wszystkich branż.

Także w Anglii - 1834r. - „ustawa o ubogich” - jeden z pierwszych przykładów rozwiązania problemów bezrobocia i ubóstwa nie przez funkcjonowanie organizacji filantropijnych, lecz za pomocą jednorodnego aktu prawnego :

• regulowała sprawy opieki gmin nad ludźmi pozbawionych pracy,

• postulowała o stworzenie domów pracy .

2. Francja

• 1813r. - wydano zakaz zatrudniania dzieci w wieku poniżej 10 lat w kopalniach,

• 1984r. - ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych.

Australia - 1889r. - podobna ustawa co we Francji w sprawie ubezpieczeń obowiązkowych.

Szwajcaria - 1877r. - pierwsze przepisy o ochronie pracy.

Do inicjatyw ustawodawstwa pracy zaczęto powoływać organy państwowe kontrolujące przestrzeganie aktów prawnych przez pracodawców tzw. „inspekcja pracy” :

Anglia - 1833r., Niemcy - 1853r., Francja - 1874r.

5. Niemcy - pierwsze państwo, które zaczęło wprowadzać kompleksowe przepisy z zakresu polityki społecznej:

• 1839r. - zakaz pracy dzieci w wieku poniżej 9 lat w kopalniach i fabrykach,

- ograniczenie czasu pracy nieletnich do 16 lat w maksymalnym wymiarze czasu 10 godzin,

• HISTORYCZNY POCZĄTEK PIERWSZEJ NOWOCZESNEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ - 1883r. - ustawa Biskmarcka - wprowadzenie ubezpieczeń chorobowych, wypadkowych i inwalidzkich oraz system rent i emerytur .

Przyczyny wprowadzenia reform:

• silne procesy industrializacyjne nie dokonywały się w warunkach liberalizmu ekonomicznego i handlowego- silny nadzór państwa poprzez militarne i dyplomatyczne torowanie dróg do rynku zbytu,

• silna pozycja ruchu robotniczego,

• powstanie Związku Polityki Socjalnej.

Począwszy od pierwszych lat XIX w. pojęcie polityki społecznej - poszukiwanie rozwiązania tzw. „kwestii społecznej” - czyli problemów związane z powstaniem i funkcjonowaniem warstwy robotników przemysłowych ( bezdomność, nędza, bezrobocia ).

1. RODOWÓD POLSKIEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ

Dzieje polityki społecznej w Polsce są związane z historią państwa i narodu polskiego. W społeczeństwie polskim zakres i formy konsumpcji wynikały z miejsca zajmowanego w sztywnym układzie warstw społecznych.

• Zalążków aktów prawnych regulujących problemy polityki społecznej można się doszukać w ustawach z okresu Sejmu Czteroletniego.

Z uwagi na to, że XIX - wieczna polityka społeczna była zawężana do ustawodawstwa pracy zabezpieczenia społecznego, rozwijała się ona najintensywniej w państwach najszybciej się industrializacyjnych. Wobec faktu, że w największym stopniu procesom industrializacji spośród państw zaborczych podlegały Niemcy, właśnie na terenach zaboru pruskiego polityka społeczna w sensie praktycznych działań była najbardziej zaawansowana. Politykę społeczną na ziemiach zaboru austriackiego cechowało znacznie większe ograniczenie i opóźnianie w rozwoju. Najgorzej przedstawiała się sytuacja na terenie, feudalnej i zacofanej gospodarczo rosyjskiej części byłego państwa polskiego.

• Po odzyskaniu niepodległości Polska mogła realizować niezależna politykę społeczną:

* 1918r. - powołano Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej

* dekret o 8-godzinnym dniu i 46-godzinnym tygodniu pracy

* moratorium mieszkaniowe dla biedoty

* prawo obowiązkowe ubezpieczenie robotników na wypadek choroby

* przymus nauki dla dzieci w wieku od 7 do 14 lat.

Polityka społeczna w Polsce rozwijała się bez przeszkód. Brak państwowości wręcz zdynamizował rozważania wokół kwestii społecznej, łącząc je najczęściej z koncepcjami odzyskania niepodległości.

3. DOKTRYNALNE KONCEPCJE ROZWOJU POLITYKI SPOŁECZNEJ PO 1945R.

Wybuch II wojny światowej przerwał rozwój polskiej i europejskiej polityki społecznej.

Po zakończeniu wojny uformowały się 3 doktryny:

• liberalizm,

• katolicyzm,

• marksizm.

Konsekwencją okupacji hitlerowskiej w Polsce, było przeniesienie ośrodka tworzenia polityki społecznej do Londynu, gdzie Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej Rządu Emigracyjnego opracowało program polityki społecznej.

Jednakże uwarunkowania polityczne w Polsce wpłynęły na realizacje zupełnie innej doktryny społecznej - doktryny marksistowskiej.

SYSTEM DOKTRYNALNY MARKSIZMU

Marksizm - teoria K. Marks i F. Engelsa., uznająca państwo za praktycznie jedyny podmiot odpowiedzialny za kształt teorii i drogi realizacji polityki społecznej. Wyłączność państwa - a realnie partii rządzącej - na kreowanie polityki społecznej, wpłynęła na jej ideologizację. Polityka społeczna została tym samym powiązana z aktualnymi uwarunkowaniami politycznymi.

Fazy rozwoju marksistowskiej koncepcji polityki społecznej:

* I faza - socjalizm idealny - uspołecznienie środków produkcji poprzez całkowite wyeliminowanie rynku przez politykę centralnego planowania (postulat realizowano w latach 1950-1957, gdy blokując teoretyczny nurt badań nad polityką społeczną, odrzucano nawet konieczność samej jej realizacji)

* II faza - realny socjalizm - powstał w wyniku załamania się ideologicznych dogmatów w konfrontacji z rzeczywistością społeczną. Polityka społeczna znowu znalazła racje bytu. Najwcześniej pełniła dwa zadania: regulatora dostępu do deficytowych dóbr i usług, oraz działań wspomagających wobec tych, których dostęp do dóbr i usług był szczególnie utrudniony. II faza rozwoju socjalizmu trwała aż do końca lat 80-tych..

Począwszy od tzw. reform Balcerowicza, w Polsce zaczęto czynić próby z wprowadzeniem liberalnej koncepcji polityki społecznej.

SYSTEM DOKTRYNALNY LIBERALIZMU

Liberalizm - doktryna, która zakłada 3 podstawowe zasady:

• wolność jednostki,

• nienaruszalność własności prywatnej,

• dążenie do bogacenia się.

Liberalizm -„ nocny stróż”, czyli gospodarz domu - działa wtedy kiedy jest potrzebny.

Pomoc ubogim - „hodowanie nędzy” - protekcja grup stabilnie ekonomicznych w podziale dochodu narodowego w celu zmniejszenia rentowności gospodarki.

Efektem przeniesienia tych haseł na grunt ekonomiczny państwa (ograniczonego w swych funkcjach do roli „nocnego stróża” prowadziło do tzw. nierówności społecznej i społecznego protestu.

Na przestrzeni wieków myśl literatury ulegała ewolucji i dyferencji. Obecnie w odniesieniu do polityki społecznej najbardziej spopularyzowane zostały doktryny.

W rozwoju liberalizmu można wyróżnić 3 niezbyt ostre okresy:

• liberalizm arystokratyczny ( od końca XVIII w. do połowy XIX w.)

• liberalizm demokratyczny (od połowy XIX w. do I wojny światowej)

• liberalizm socjalny (od I wojny światowej do czasów współczesnych) -

koncepcja stworzenia tzw. trzeciej drogi pomiędzy kapitalizmem a socjalizmem

Na liberalizm socjalny składają się doktryny:

• doktryna państwa dobrobytu

• socjalna gospodarka rynkowa .

Państwo dobrobytu ( „walfare state) - opiera się na 3 przesłankach:

• ingerencja państwa w życie gospodarcze ( zwłaszcza chodzi o politykę pełnego zatrudnienia),

• rozwinięcie działalności socjalnej,

• aktywnej polityce państwa w redystrybucji dochodu narodowego.

Socjalna gospodarka rynkowa - powstała w Niemczech na określenie takiego ustroju gospodarczego, który akceptując założenia liberalizmu i gospodarki rynkowej, jednocześnie koncentruje swoją uwagę na celach i interesach społecznych. Z socjalną gospodarką rynkową związana jest zasada państwa socjalnego, zakładająca ocenę gospodarki z punktu widzenia kryteriów godności ludzkiej i równości społecznej.

Inna doktryną liberalizmu jest liberalizm zachowawczy (neoliberalizm, neokonserwatyzm) - zasada sformułowana przed I wojna światową mówi, że wolna gra sił rynkowych oraz brak czynnej ingerencji państwa w sferę polityki społecznej (w zamian za stwarzanie warunków rozwoju inicjatywy i przedsiębiorczości jednostek), to podstawy postępu społeczno-gospodarczego.

Doktryna ta jest krytyka zasady „państwa dobrobytu” , weryfikacja których przyczyniła się do stworzenia „społeczeństwa odpowiedzialnego” .

Społeczeństwo odpowiedzialne - odpowiedzialność państwa za jednostki i jej rodziny ( np. Unia Wolności)

SYSTEM DOKTRYNY KATOLICYZMU

Doktryna społeczna kościoła związana jest tradycyjnie z wypowiedzią papieża i oficjalnym dokumentem, będącym efektem przemyśleń i poglądów.

3 płaszczyzny nauki społecznej:

• teoretyczna - związana z uniwersalnymi zasadami tzw. systemem relacji międzyludzkich ,

• historyczna - dotyczy zastosowania niezmienionych uniwersalnych zasad w konkretnej rzeczywistości gospodarczej i społecznej,

• aplikacyjna - próba zastosowania w praktyce propozycji społecznej ,kościoła.

Według Jana Pawła II polityka społeczna to uniwersalna i bezinteresowna służba kościoła jako otwarty i dynamiczny system etyczny, reagujący na zmiany zachodzące we współczesnej rzeczywistości.

Dla doktryny katolickiej dana polityka społeczna może być zaakceptowana jedynie wtedy gdy urzeczywistnia ład społeczny.

Gwarantem osiągnięcia tego ładu są 3 zasady kościoła:

• zasada dobra wspólnego - konieczność integralnego rozwoju wszystkich członków społeczeństwa na drodze wspólnie podejmowanych działań,

• zasada wolności - jednostkowej i społecznej

• zasada solidarności - żądająca solidarnego umożliwienia samorealizacji wszystkich

• zasada uczestnictwa

• zasad pomocniczości - leżąca u podstaw zasad gospodarki rynkowej. Mówi o pomocniczym charakterze aktywności społecznej. Oznacz pomoc najbliższych i lokalnego społeczeństwa.

Przedstawiciele:

• Leon XIII - encyklika „Rerum novarum” 1891r.- , która zawierała: (od tego początku kościół występuje w obronie biednych ).

• odrzucenie socjalizmu, jako metody zażegnania kwestii społecznej,

• dążenie do osiągnięcia własności poprzez masy,

- właściwym ustaleniu płacy robotniczej ,

- ingerencji państwa w życie gospodarcze.

Papież naprawił błąd kościoła po Rewolucji Francuskiej. W centrum teraz człowiek jako robotnik.

• Jan Paweł II - dopatruje się w socjalizmie elementów pozytywnych, które należy wykorzystać. Był zwolennikiem koncepcji państwa pomocniczego:- czyli państwa oddającego reformy w dół.

DOKTRYNY SOCJALIZMU PZPR :

• socjdemokracja,

• marksizm.

Marksizm - narodził się jako sprzeciw społecznemu wyzyskowi. Stopniowo narastało niezadowolenie . Organizowano związki zawodowe. Powstał ruch, który dążył do zniszczenia kapitalizmu. Doszło do rewolucji - zabrano kapitał kapitalistom nie uczciwie zabrany od ludzi..

Przywódcą był : Berksztajm - zwolennik stopniowego odbierania kapitału i doprowadzenie do sytuacji, w której kapitaliści będą mieli go mniej. Wtedy będzie można im to zabrać w zupełności.

Socjaliści mówią, że nie musi być równość społeczna.

Socjaldemokracja - państwo może być rynkowe, powinno chroni pracowników . Ponadto powinien być wpływ do budżetu.

75% państw jest rządzonych przez partie socjaldemokratyczne.

Polska - przeszłość - marksistowska, przyszłość -wizja socjaldemokracyjna ( partia SLD).

Polityka społeczna (według Rajkiewicza) - świadome działanie państwa i jego instytucji oraz podmiotów zajmujących się polityką społeczną zmierzająca do określenia i zaspokojenia potrzeb społecznych, czyli w centrum polityki społecznej stawia się potrzeby społeczne.

Potrzeby społeczne - piramida potrzeb według Maslowa .

Politykę społeczną dzielimy na:

• politykę ludnościową,

• politykę mieszkaniową,

• politykę ochrony zdrowia,

• politykę ochrony środowiska,

• politykę zabezpieczenia społecznego,

• politykę edukacyjną,

• politykę kulturalną,

• politykę gerontologii społecznej ( nauka o wieku ),

• politykę patologii społecznej,

• politykę poziomu życia,

• politykę infrastruktury,

• politykę zatrudnieniową.

J. Szczepański twierdzi, że niektórzy aby utrzymać kontrolę na społeczeństwem popierają potrzeby otoczkowe, określające jedynie jakość potrzeb.

ROZDZIAŁ II - POLITYKA LUDNOŚCIOWA

Polityka ludnościowa określa strukturę ilościową, jakościową ludności.

Obecnie jesteśmy społeczeństwem, które nie osiągamy reprodukcji prostej, czyli nie odtwarzamy pokolenia. Jesteśmy pokoleniem, które nie zastępuje pokolenia starego.

Zmniejsza się liczba ludzi młodych , ale 50 % przyrostów zasobów pracy w Europie urodziło się już w Polsce.

Polityka społeczna jest nauka najstarszą.

Za ojca demograficznych badań ludnościowych uchodzi Konfucy.

Żył ok. 500 lat p.n.e., filozof, wpływ na cywilizacje Chińczyków.

W liście do władcy pisze, że wśród bardzo młodych matek, które rodzą dzieci obserwuje się częste umieranie zarówno dzieci i tych matek . Zwraca na to uwagę władcy, że nie należy tego robić i te kobiety powinny rodzić później, aby wzmacniać państwo.

W innym liście pisze, że są tereny gdzie młodzi rolnicy nie zebrawszy dobrych plonów nie zawierają małżeństw. Są wielkie połacie ziem, gdzie rolnicy nie posiadają żon, bo ich nie stać na ich kupno.

Są to zaczątki rozwiązywania problemów ludnościowych.

Optimum zaludnienia - czy jest dla konkretnego obszaru taka liczba ludności, która jest najlepsza. Za dużo - źle , za mało - źle , czyli musi być optymalna.

Maksimum zaludnienia - tej cyfry się boimy, gdyż będzie to oznaczało kres cywilizacji.

Tr. Malthus -duchowny anglikański rok 1700

Widzi naocznie funkcjonowanie polityki społecznej zawartej w prawie o Bogu.

W rozwoju ludzkości powinny funkcjonować przeszkody pozytywne: klęska żywiołowa, zaraza, osiedla dla ubogich. To dziesiątkuje ludzi i pozwala przywrócić prawidłową relację między ludźmi.

Obecnie bardzo popularne jest słowo - neomeltuzianizm.

Są to wszystkie te ruchy, które mówią o konieczności planowania liczby ludności.

Zwolennicy tej teorii : USA, Indie, Chiny. Wywoływało to protesty Watykanu.

3 modele płci i wieku:

• struktura progresywna - więcej się rodzi niż umiera,

• struktura regresywna - zgony nie pokrywają przyrostu pokolenia,

• struktura zastojowa - wymiana pokoleń.

Źródła informacji o ludności

Rola państwa i innych podmiotów polityki społecznej jest w zakresie polityki ludnościowej bardzo znacząca. Działania państwa koncentrują się głownie na rodzinie, która powinna dysponować bezpiecznymi i legalnymi metodami zarówno planowania urodzeń, jak i osiągania pożądanego ich rozkładu w czasie. Stosowanie odpowiedniej polityki ludnościowej wymaga dokładnych informacji o stanie i strukturze ludności oraz przewidywanych kierunkach polityki społeczno-gospodarczej i przestrzennej.

Głównym źródłem informacji o stanie, rozmieszczeniu, sytuacji ludności są:

1. powszechny spis dokonywany co 10 lat. Umożliwia on ocenę zmiany liczby ludności oraz jej cech demograficznych, ekonomicznych i geograficznych.

Cechy demograficzne : wiek, płeć, stan cywilny, liczba dzieci itp.

Cechy ekonomiczne: zawód wykonywany, stanowisko w zawodzie główne źródło utrzymania itp.

Cechy geograficzne: miejsce pobytu, miejsce zamieszkania, miejsce urodzenia itp.

2. GUS - dane dotyczą naturalnych ruchów ludności, urodzeń, zgonów itp.

Teoria przejścia demograficznego = Teoria transformacji demograficznej

Transformacja - przejście z 1 stanu w 2 stan.

Teoria przejścia demograficznego pokazuje podstawowe relacje pomiędzy urodzeniami a zgonami od początku cywilizacji do dnia obecnego.

Etap I - po odkryciu człowieka przez długi okres czasu duża liczba ludzi się rodzi, jak i też umiera. Tymi ludźmi rządzi instynkt.

Etap II - zgony maleją. Technika zaczyna rosnąć ( broń, leki, ochrona). Człowiek zaczyna dominować i zaludniać ziemię.

Etap III - liczba zgonów zaczyna się stabilizować. Kobiety zaczynają coraz mniej rodzić dzieci, bo to wpływa na dobrobyt życia, karierę zawodową.

Etap IV - współczesny. Powrót do etapu I . Niewielki przyrost - w latach 60-tych tzw. zima demograficzna.

Wady teorii:

• nie jest dokładnie osadzona w realiach historycznych

• jest ona właściwa tylko dla krajów postindustrialnych, czyli dla ery poprzemysłowej (bez Indii, Afryki). Coraz więcej ludzi pracuje w sferze usług i bogaci się.

Teorie:

• maltuzjańska - relacja pomiędzy ilością ludzi a możliwością ich wyżywienia.

• brytyjska - związana z transformacja demograficzną.

Polityka ludnościowa:

• pronatalistyczna - ukierunkowana na maksymalizację urodzeń

• antynatalistyczna - zmierza do ograniczeń liczby urodzeń ( np. Chiny, Indie) poprzez środki ekonomiczne, prawne, świadomościowe.

Polityka ludnościowa:

• polityka ilościowa

• polityka jakościowa - prowadzi do ograniczenia i degradacji. Gdy będziemy poprawiać poziom aparatury i świadczeń doprowadzimy do stanu , w którym będą się rodzić dzieci bez wad. Tak nie należy postępować . Dzieci z wadami należy rehabilitować, aby mogły normalnie funkcjonować w świecie.

Współczynnikiem polityki ilościowej jest:

Współczynnik urodzeń niemowląt informuje o sytuacji w polityce państwa.

W Polsce jest bardzo ściśle określona definicja urodzenia żywego.

Aby człowiek był uznany przez statystykę za człowieka musi mieć w momencie urodzenia wagę ciała 500 g. i musi przeżyć 24 godziny. Gdy ktoś nie mieści się w tych kategoriach nie jest uznawany za człowieka.

Eutanazja - z grec. dobro śmierci, słowo istniejące tylko w kodeksie etyki lekarskiej

Oznacza - spowodowanie śmierci pod wpływem współczucia lub innej potrzeby.

Rodzaje eutanazja:

Czynna - ktoś prosi, my działamy, on umiera. Popełniamy czyn zakazany prawem,

Bierna- zaniechamy działania ( nie podajemy lekarstwa) na prośbę chorego. Odpowiadamy za zabójstwo. Przeciwko tej eutanazji jest większość społeczeństwa

Pośrednia - działanie akceptowane przez kościół polski. To takie ordynowanie lekarstw, które zamiast leczyć uśmierzają ból, a w końcu dają efekt śmierci chorego. Takim przykładem jest działalność hospicjum - które pomaga godnie odejść z tego świata.

Kodeks etyczny dopuszcza wyłączenie aparatury podtrzymującej życie ludzkie. To nie jest eutanazja, jeżeli jest to w jakiś sposób udokumentowane przez opinię konsylium lekarskiego.

Większość społeczeństwa protestuje przeciwko czynnej eutanazji.

W Holandii jest dopuszczalna eutanazja , czyli wybór śmierci. Musi być jedynie świadome osobiste, oświadczenie woli chorego , następnie powołuje się konsylium lekarskie, które stwierdza, że choroba jest nieuleczalna. Dopiero wtedy sąd wydaje wyrok na wykonanie tego zabiegu poprzez wstrzyknięcie śmiertelnej dawki narkotyku

Argumenty przeciwko eutanazji:

• wiara w cud,

• wiara w postęp medycyny,

• za duża swoboda w kierowaniu życiem,

• presja psychiczna na osobie chorej spowoduje, szybkie zgłoszenie się do eutanazji

Powodem może być: brak pieniędzy osób opiekujących się nią

Środki i metody działania polityki ludnościowej:

Zasiłki rodzinne - pomoc społeczna dla rodziny, które są wypłacane przy wynagrodzeniu zasadniczym. Są to zasiłki związane z urodzeniem dziecka, jednorazowe, dla niepełnosprawnych dzieci.

W Polsce zostały wprowadzone w latach 50-tych w formie pomocy społecznej dla rodzin wielodzietnych. Lata 50 w Polsce były wyżem demograficznym na świecie.

Czyli jeżeli państwo daje zasiłki rodzinne po to aby rodziły się dzieci To tzw. element polityki państwa.

Obecnie od 3 lat decyzja o urodzeniu dziecka należy wyłącznie do rodziny, a nie państwa.

Małżeństwo - związek między dwoma osobami płci odmiennej, pociągający za sobą wzajemne prawa i obowiązki współmałżonka ustalone w przepisach prawnych i zwyczajowych.

Podział małżeństw

Podział I:

- Małżeństwa formalne - obrządek zawarty przed urzędnikiem Stanu Cywilnego lub przed uprawnionym Pasterzem. Jest 12 obrządków religijnych , gdzie można zawrzeć związek małżeński równoprawny ze związkiem cywilnym.

Przy czym małżeństwo religijne - staje się małżeństwem w momencie przesłania do 6 dni dokumentacji związku małżeńskiego do USC właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. Ślub religijny jest ważny, jeżeli jest zarejestrowany w USC.

- Małżeństwo nieformalne - małżeństwo na zasadzie tzw. konsensusu. Przez prawo polskie związek ten nie ma tych samych uprawnień co związek formalny

W Europie Zachodniej doszło do aktu solidarności czyli zrównania małżeństwa formalnego z nieformalnym.

W 1991 r. Światowa Organizacja Zdrowia skreśliła z listy chorób homoseksualizm. W każdym normalnym społeczeństwie istniej 8 % homoseksualistów . Jeżeli tych osób jest mniej lub więcej wtedy jest to system totalitarny.

Prawa związku formalnego zrównano z prawami związku nieformalnego ( w tym homoseksualistów, którzy otrzymali pełnię praw rodzicielskich).

II Podział :

• Małżeństwo monogamiczne- związek kobiety i mężczyzny

• Małżeństwo poligamiczne :

- poliandria - związek kobiety i kilku partnerów

- poligyna - związek mężczyzny i kilku kobiet ( Islam).

III Podział :

- Małżeństwo czyste - związek kawalera i panny

- Małżeństwo mieszane - inny związek np. wdowy i wdowca, wdowca i panny itp.

IV Podział :

- Małżeństwo partylinarne - wchodzenie w rodzinę męża

- Małżeństwo martylinarne - wchodzenie w rodzinę żony.

Małżeństwo to polega na przyjmowaniu nazwiska męża lub żony lub pozostanie przy nazwisku panieńskim , czy też dodanie do nazwiska panieńskiego nazwiska męża albo żony.

Należy jedynie zadeklarować jak będzie nazywał się ojciec. Nazwisko ojca będzie nosiło jego dziecko.

V Podział :

- Małżeństwo homogeniczne - związek z 1 grupy społecznej ( Żydzi, Romowie)

- Małżeństwo heterogeniczne - związek z innych grup społecznych

VI Podział :

Małżeństwo morganatyczne- typ małżeństwa politycznego , z domu panującego

( np. małżeństwo Diany i Karola w Anglii).

Ograniczenia małżeństw:

- Od 2 lat związek małżeński może zawrzeć kobieta i mężczyzna w wieku od 18 lat. Przedtem związek małżeński mogła zawrzeć kobieta od 18 roku życia z mężczyzną od 21 roku życia .

Było to spowodowane : wysokim stopniem rozwodów, ze względu na długi okres pobytu małżonka we wojsku oraz państwo chciało obniżyć przyrost naturalny, ze względu ma brak możliwości wyżywienia całej rodziny),

- Kobieta może zawrzeć związek małżeński ukończywszy 15 rok życia pod warunkiem wyrażenia zgody obojga rodziców, ich pisemnym oświadczeniu, że będą utrzymywać ekonomicznie nową rodzinę. Ponadto musi zaistnieć przypadki, które rozstrzygnie sąd. Należy do ich: ciąża jednego z partnerów, urodzenie dziecka,. Dla sądu wystarczy udowodnienie wspólnego zamieszkiwania ( chodzi o zameldowanie) przez okres pół roku. Nieuleczalna choroba jednego ze współmałżonków może wykluczyć małżeństwo.

- Wykluczenie małżeństwa:

• bliskie pokrewieństwo - dopiero od 3 pokolenia( tzw. kuzynostwo) można zawrzeć małżeństwo. W Szwecji od 2 pokolenia.

Zbyt bliskie pokrewieństwo małżonków może prowadzić do zaburzeń genetycznych.

• nie wolno zawrzeć małżeństwa z osoba ubezwłasnowolnioną (osoba pozbawiona praw wyrokiem sądu),

• nie wolno zawrzeć małżeństwa z osobą przysposobioną.

Aby zawrzeć związek małżeński małżonkowie muszą : złożyć wymagane dokumenty osobiście. Ponadto musi upłynąć 30 od momentu złożenia dokumentów.

ROZDZIAŁ III POLITYKA MIGRACYJNA

Polityka migracyjna na celu optymalizację przestrzennego rozmieszczenia zasobów pracy.

Migracja - każde przemieszczenie osób .

Migracja - wg słownika demograficznego ONZ - stała zmiana miejsca zamieszkania trwająca dłużej niż 1 rok i wiążąca się z przekroczeniem najmniejszej granicy administracyjnej.

Podział migracji - wg granic państw

• emigracja - wyjazd na stałe z danego kraju,

• imigracja - przyjazd obcokrajowca do danego kraju,

• remigracja - wyjazd z danego kraju a następnie powrót emigranta do kraju ojczystego ( np. po dorobieniu się dobrej emerytury).

• repatriacja - powrót, inaczej przywrócenie Ojczyźnie. Planowy powrót do Ojczyzny emigrantów, którzy opuścili ja najczęściej z przyczyn politycznych. Po 1945r. na wschodzie Polski były przesiedlenia, a nie repatriacja. Natomiast na zachodzie Polski było na odwrót.

Przesiedlenia -

Podział migracji - wg czasu pobytu

• stała,

• okresowa,

• czasowa,

• wahadłowa - codzienny dojazd do pracy, szkół, urzędów itp. Występuje wtedy, gdy dojazd trwa dłużej niż pół godziny.

Podział migracji - wg przyczyn

• ekonomicznych, politycznych, zarobkowych, religijnych, sezonowych,

Ekstradycja - wydanie przez władze danego państwa przestępcy lub zbiega władzom tego państwa, którego prawo zostało naruszone . Występuje umowa między państwami.

Deportacja - kara polegająca na skierowaniu skazanego do odległej miejscowości na przymusowy pobyt.

+ -

Czynniki migracji : 20 65

+ czynnik dodatni, 5 4

- czynnik ujemny 25 69

+ + + + + + +

_ _ _ _ _ _ _

Obszar odpływu Obszar napływu

Obszar wychodźstwa Obszar absorpcji

Analiza czynnikowa nie prowadzi do wydania decyzji czy migrować czy nie. Jest top analiza, która określa kto będzie migrantem a kto nie.

Prawo migracji - wg. Ravensteina

• najczęściej migrują osoby w wieku 19-20 lat,

• kobiety migrują blisko miejsca zamieszkania najczęściej zatrudniają się w zakładach produkujących bawełnę itp.,

• mężczyźni migrują daleko najczęściej w tereny przemysłowe

• średnia wykształcenia regionów przemysłowych jest wyższa od średniej krajowej wykształcenia .

Teoria systemowa - wszystko można przedstawić za pomocą powiązanych ze sobą systemów.

Na migrację oddziaływają 4 podstawowe systemy:

?

1 strzałka - x .......................

2 strzałka - y poziom życia

3 strzałka - z pozaekonomiczne czynniki pracy

Optymalizacja przebiegu migracji - polega na doprowadzenie do stanu I i II .

Skutki migracji:

• chwilowe zachwianie równowagi płci i pracy -

• na wsi nadwyżka młodych mężczyzn, kobiety wyjeżdżają do miasta,

• w mieście - rozkwit przemysłu GOP, ROP, napływ młodzieży.

• styk ludności rodzinnej z napływową - charakter pracy łączy te dwie wspólnoty ze względu na charakter pracy , zacierają się różnice pokoleń.

ROZDZIAŁ IV . OCHRONA ZDROWIA

Teoria Mandala - wpis problemów w okrąg.

Zdrowie - pełnia dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego człowieka , która pozwala na normalne, aktywne życie.

Do tej pory zdrowie było uważane za brak choroby. Jednak rozwój naukowcy stwierdzili, że można nie mieć żadnych oznak chorobowych a uzna się takiego człowieka niezdrowego.

Wskaźniki negatywne zdrowia:

• zachorowalność (zapadalność) - liczba nowych przypadków zachorowań na daną chorobę w określonym czasie przypadających na 100, 10 tys. lub 100 tys. ludności danego terytorium,

• chorobowość - liczba chorych w stosunku do ogólnej liczby zachorowalności,

• śmiertelność - liczba zgonów w określonym czasie przypadających na 100 chorych na daną chorobę.

• umieralność - liczba zgonów w ciągu roku w stosunku do ogółu ludności danego obszaru , przypadająca na 10tys. lub 100 tys. ogółu ludności. ,

• umieralność niemowląt - liczba zmarłych niemowląt w danym roku w stosunku do 1000 urodzeń żywych,

• absencja chorobowa - odsetek dni niezdolności do pracy z powodu zwolnień chorobowych

Wskaźniki pozytywne zdrowia :

• obiektywne parametry - waga , wiek itp.

• wskaźnik dotyczący np. liczby lekarzy, stomatologów na 10 tys. mieszkańców itp.

Modele służby zdrowia:

1. Model Bismarckowski - Niemcy, Holandia, Belgia, Austria

• finansowanie przez obowiązkowe składki płacone przez pracownika i pracodawcę,

• fundusze statutowe, samorządowe, nie państwowe,

• system lekarzy domowych,

• nie wyklucza funkcjonowanie innych ubezpieczeń dla ludzi bogatych i biednych

2. Model Beverige - System Narodowej Służy Zdrowia - Wielka Brytania,

Szwecja, Norwegia, Finlandia, Hiszpania, Grecja, Dania, Portugalia.

Zdrowie jest tak ważną potrzebą ludzką, że nie można blokować jego dostępu każdemu człowiekowi. Państwo musi mu zapewnić opiekę zdrowotną.

Państwo

• finansowany przez podatki i budżet państwowy

• kontrola państwa,

• sektor prywatny dotyczy tylko ludzi bogatych

Obywatel

• wolny dostęp do wszystkich obywateli,

• lekarze są wynagradzani na zasadzie kapitacji - czyli zapłata od ilości przebadanych ludzi.

3. Model Siemaszki - obowiązywał w Polsce do 1989r.

• finansowany przez państwo,

• kontrola przez instytucje rządowe,

• wolny dostęp do wszystkich obywateli,

• brak sektora prywatnego,

• planowanie narodowe,

• złe opłacanie służby zdrowia - złe planowanie

4. Model rezydualny- pozaeuropejski (amerykański) - USA, Kanada

• dominująca rola sektora prywatnego,

• swobodna odpowiedzialność indywidualna za stan zdrowia,

• ubezpieczenie z dobrowolnych składek indywidualnych,

• sektor zdrowia traktowany jako pole działalności ekonomicznej,

• kontrola rynku usług przez organizacje profesjonalne .

Pole zdrowia Lelonda - mówi nam, że:

60% - naszego zdrowia zależy od stylu zdrowia,

10% - naszego zdrowia zależy od poziomu służby zdrowia,

15% - naszego zdrowia zależy od środowisk, w którym żyjemy,

15% - naszego zdrowia zależy od genetyki.

Zadania ochrony zdrowia:

• profilaktyka, czyli zapobieganie, tj. medycyna człowieka zdrowego, nastawiona na powstanie i rozwój człowieka oraz na warunki życia wpływające na jego zdrowie,

• lecznictwo - nastawione głownie na człowieka chorego, na rozpoznanie choroby i leczenie,

• rehabilitacja - przywracanie zdrowia, sprawności i przydatności społecznej ludziom dotkniętym kalectwem lub upośledzonym fizycznie, psychicznie czy społecznie

Powstał program : „Twoje zdrowie w twoich rękach!” - tzw. promocja zdrowia

-działania w celu umocnienia zdrowia , jak i te , które zmierzają do zapobiegania zgonom, chorobom, i ich skutkom w postaci niesprawności.

ROZDZIAŁ V. PATOLOGIA SPOŁECZNA

Patologia społeczna :

1. wg Antoniego Rajkiewicza - rozróżnia on 3 podstawowe grupy zjawisk patologii:

• zjawisko negatywne związane z fizycznym bytem jednostki - patologia indywidualna

• zjawisko negatywne związane z życiem rodziny - patologia zbiorowa

• zjawisko ujemne, które powstają lub utrzymują się na tle zorganizowanej działalności gospodarczej lub w określonych grupach społecznych - patologia instytucjonalna

2. Maria Jarosz - rozróżnia ona grupy zjawisk społecznych:

• przestrzenność

• alkoholizm

• narkomania

• lekomania

• zachowania autodestrukcyjne

• zaburzenia nerwowe i psychiczne

• dewiacyjne zachowania seksualne

• inne zachowania dysfunkcyjne wobec istniejącego systemu społecznego, powodujące np. wzrost liczby rodzin rozbitych , wzrost skali sieroctwa społecznego.

3. Irena Kokotkiewicz - zajmuje się ona patologią środowisk mieszanych .

Rozróżniła zjawiska patologiczne:

• dysfunkcja rodziny

• alkoholizm

• zaburzenia w stosunkach ludzkich

• przestępczość

• toksykomania

• patologia funkcjonowania rynku i sfery usług

• patologia pracy

• patologia struktur ludności

• dysfunkcja przestrzeni

• patologia warunków życia ludności

• patologia środowiska

• zagrożenia stanu zdrowia

1. Przestępczość - zachowanie niezgodne z zachowaniem przewidzianym w kodeksie karnym

Występki - inne zachowania niezgodne z zachowaniem przewidzianym przez inne kodeksy niż kodeks karny.

Do dnia dzisiejszego - wypadki samochodowe są traktowane jako występki

Od 2001r. - prawo polskie chce uznać wypadki samochodowe już jako przestępstwo.

2. Alkoholizm - przestępczość pod wpływem alkoholu. Jest to choroba.

Dla policjanta 0,2 promila - to stan wskakujący na spożycie alkoholu.

3. Narkomania - zmiana zachowania człowieka pod wpływem środków chemicznych

( kadzidła, płyny, napoje).

Kiedyś była znana w kręgach elitarnych , dziś nie ( ze względu niski koszt zakupu takiego narkotyku).

Rozróżniamy narkotyki:

• twarde - zażywane za pomoce lizania i wchłaniania.

• miękkie - zażywane poprzez wdychanie

3. Lekomania - została rozpowszechniona dzięki zasadzie Siemaszki, ze względu na łatwy i bezpłatny dostęp w aptekach. Oznacza ona uzależnienie od środków nasennych i przeciwbólowych.

4. Dewiacyjne zachowania seksualne - dotyczy np. prostytucji - czyli odbywania stosunku płciowego za pieniądze.

Rozróżniamy dwa podejścia :

• neoreglamentacja - czyli np. prostytucja jest zawodem , prostytutka ma książeczkę zdrowia a państwo ją nadzoruje i czerpie z tego korzyści pobierając podatki.

• abolicja - brak zjawiska prostytucji (np. w Polsce nie można prostytutki skazać, bo nie ma takiej normy. Można skazać za : stosunek płciowy z osobą niepełnoletnią , za nagabywanie , za czerpanie profitów z prostytucji itp.).

Źródła zjawisk patologii społecznej

Podłoża patologii społecznej należy poszukiwać głownie z niewłaściwym funkcjonowaniu grup społecznych, bowiem to one w znacznym stopniu wyznaczają postawy ludzkie. Zakłócenie w ich funkcjonowaniu powoduje kształtowanie się negatywnych wzorów zachowań, których nosicielami są członkowie określonych grup społecznych. Należą do nich:

1. umysł - choroby psychiczne , zaburzenia osobowości

2. środowisko :

• rodzina - stanowi podstawowe środowisko wychowawcze od najwcześniejszego okresu życia człowieka. Jeżeli zatem rodzina jest dysfunkcjonalna emocjonalnie, wychowawczo czy też materialnie , nie następuje wówczas prawidłowy proces wychowawczy i dochodzi do powolnego wykolejenia się młodych członków rodziny. Ponadto sama rodzina może stać się także źródłem patologii. Niewłaściwe zachowanie rodziców ( np. alkoholizm, prostytucja itp.) stanowią bardzo często wzór postaw przejmowanych następnie przez dzieci i młodzież.

• niski status ekonomiczny - złe warunki mieszkaniowe.

• instytucja społeczne lub grupy rówieśnicze - szczególna rola przypada tu szkole. Działalność szkoły, o ile jest wyłącznie szkołą nauczającą, ale nie wychowującą i opiekuńczą, wpływać może na kształtowanie się negatywnych zachowań wśród dzieci i młodzieży. Jest to sytuacja szczególnie groźna, bowiem młodzież w znacznie większym stopniu niż osoby dorosłe podatna jest na wszelkiego typu oddziaływania negatywne.

Zapobieganie patologii społecznej

Istnienie zjawisk dysfunkcjonalnych dla systemu społecznego wymaga podjęcia szeregu skutecznych działań zmierzających do ich minimalizacji lub co najmniej do łagodzenia przejawów . Kontrola społeczna stanowi element węzłowy funkcjonowania systemu społecznego, broniąca zasadnicze dla niego wartości. Jedynie do zjawisk dobrze poznanych można zastosować odpowiednie działania profilaktyczne, jak i też usuwać skutki tych zjawisk.

Przeciwdziałanie zjawiskom patologii społecznej powinno się skoncentrować na dwóch kierunkach:

- wzmocnienie nieformalnej kontroli społecznej w różnych grupach społecznych .

Zapobiegając powstawaniu negatywnych zjawisk społecznych należy zwrócić uwagę na grupy nieformalne. Szczególnym zainteresowaniem powinno otoczyć się rodzinę.

Istotna rolę dla profilaktyki i zmniejszania rozmiarów patologicznych maja grupy samopomocy (działalność AA, Monaru itp.).

- wzmocnienie działalności instytucji społecznych jako formalnych agend kontroli społecznej - instytucje społeczne , szkół, samorządy terytorialne, organizacje polityczne itp.

Należy podkreślić by działania na rzecz zapobiegania patologii społecznej miały charakter kompleksowy. Rozstrzygnięcie wielu problemów patologii społecznej wymaga współdziałania szeregu instytucji. Warto podkreślić, że występowanie szeregu nowych zjawisk patologicznych, wymaga od służb i instytucji profesjonalnego przygotowania . Jedynie tylko wtedy istnieje szansa kompetentnego i w rezultacie efektywnego rozwiązania tych kwestii.

Polityka Społeczna

22

I

M

Blok demografii

Blok poziomu życia

Blok ekonomii

Pozaekonomiczne czynniki pracy

II

III

IV

---