Funkcjonalna teorią konfliktu (połączenie założeń teorii funkcjonalnej i teorii konfliktu)

1. Konflikty dzielimy na:

- wewnętrzne (wewnątrz grupy, konflikty pomiędzy poszczególnymi jednostkami)

- zewnętrzne (pomiędzy grupami)

2. Każda struktura społeczna wiąże się z nierównością pozycji - jest konfliktogenna

3. Konflikt może przyczynić się do pełniejszej integracji struktury (rozwiązania problemu, który znajdował się u podstawy konfliktu) albo do rozpadu struktury

4. W grupach mających sztywną strukturę, istnieje:

- ścisły podział na jednostki uprzywilejowane i pozbawione przywilejów,

- brak możliwości zmiany pozycji,

- konflikt jest tłumiony, gdyż jest postrzegany jako zagrażający strukturze

5. W grupach mających strukturę elastyczną:

- jednostki zajmujące pozycje podporządkowane mają możliwość awansu społecznego

- istnieją prawomocne metody rozwiązywani konfliktów (np. negocjacje)

6. W przypadku grup o sztywnej strukturze:

- konflikty często ulegają tłumieniu

- nie ma możliwości odreagowywania napięć społecznych na bieżąco tłumione konflikty nawarstwiają się, a ich wybuch zostaje odroczony.

- jeśli jednak konflikt już wybuchnie, najczęściej ma bardzo gwałtowny i destrukcyjny dla struktury grupowej przebieg.

7. W grupach o strukturze elastycznej konflikt nie prowadzi do rozpadu struktury, lecz jego rozwiązanie przyczynia się do. doskonalszej integracji społecznej.

Płeć w ujęciu socjologicznym

Socjologowie rozróżniają 2 pojęcia:

- Płeć biologiczna (sex) odnosi się do anatomicznych i fizjologicznych różnic między kobietami a mężczyznami

- Płeć kulturowa (gender) odnosi się do psychologicznych, społecznych i kulturowych różnic między kobietami a mężczyznami; płeć kulturowa. Płeć kulturowa wiąże się ze społecznym tworzeniem koncepcji kobiecości i męskości i niekoniecznie jest bezpośrednią pochodną biologicznej płci jednostki.

Badania płci kulturowej koncentrują się wokół kilku kwestii:

1. socjalizacji do ról związanych z płcią (odmiennych wzorów przekazywanych w toku najwcześniejszej socjalizacji - odmiennych oczekiwań wobec chłopców i dziewczynek)

2. nierówności płci (nierównego statusu kobiet i mężczyzn w społeczeństwach)

Nurty feminizmu

Kryteria historyczne:

- Feminizm Pierwszej Fali- od XVIII/ XIX w do połowy XX w. Celem jego działalności było równouprawnienie kobiet wobec prawa: dostęp do szkół, uzyskanie praw wyborczych, prawo do pracy i równego wynagrodzenia

- Feminizm Drugiej Fali- od lat 60-ych XX W.- dotyczy przejawów nierówności (i dyskryminacji) kobiet w kulturze i obyczajowości

- Feminizm Trzeciej Fali - od lat 90-ych XX wieku - podstawowe założenie: każdy osobisty wybór może być wyborem feministycznym, o ile jest wyrazem poszukiwania własnego autentycznego ,ja". Feministka "trzeciej fali" może zarazem głosić swobodę seksualna, jak i postulat wierności małżeńskiej, być :zarówno zwolenniczką, jak i przeciwniczką pornografii, może zarówno wybierać drogę kariery zawodowej przy rezygnacji z rodziny, łączyć role zawodowe z rodzinnymi, bądź też zajmować się domem i dziećmi rezygnując z pracy zawodowej (jeżeli sama tego naprawdę chce i jeżeli ma też inny wybór). Różnorodność wzorów życia jest traktowana jako wartość.

W ramach współczesnego feminizmu pojawiają się postulaty i poglądy pochodzące zarówno z l, 2, jak i 3 fali.

Na podstawie innych (poza historycznymi) kryteriów wyróżnić można również:

• Feminizm liberalny

• Feminizm radykalny

• Feminizm socjalistyczny

• Feminizm postmodernistyczny

• „czarny feminizm”

• Ekofeminizm

• Feminizm równości

• Feminizm różnicy

Wykład 10 stratyfikacja społeczna (zróżnicowanie i nierówności społeczne)

Stratyfikacja społeczna (uwarstwienie społeczne) - pewien hierarchiczny układ grup (zbiorowości) w społeczeństwie. Przykładem systemów stratyfikacji jest system klas, bądź kast społecznych.

Status społeczny to w tym znaczeniu "miejsce jednostki w hierarchii (miejsce w systemie stratyfikacji) wyznaczane przez dostęp do społecznie pożądanych dóbr:

• Bogactwa

• Prestiżu

• Władzy

Teorie stratyfikacji:

1. teoria Marksa - biegunowa

2. teoria Webera - gradacyjna

3. funkcjonalna teoria Davisa i Moore'a

4. teoria Warnera

Współczesna skala zróżnicowania społeczno - zawodowego (CBOS)

• kierownicy wyższego szczebla

• samodzielni specjaliści z wyższym wykształceniem

• pracownicy administracyjno - biurowi, kierownicy i specjaliści pracownicy fizyczno-umysłowi

• robotnicy wykwalifikowani i brygadziści robotnicy niewykwalifikowani

• rolnicy indywidualni prywatni przedsiębiorcy

• uczniowie i studenci

• renciści

• emeryci

• bezrobotni

• gospodynie domowe

• inne

Status przypisany - określany przez cechy, na które jednostka nie ma wpływu, z którymi się rodzi (np. płeć, narodowość, przynależność etniczna itd.)

Status osiągany - określany przez cechy, na które jednostka ma wpływ (np. we współczesnym społeczeństwie - wykształcenie i zawód)

Teoria skumulowanych przewag:

• wywodzi się z teorii konfliktu

• żyjemy w społeczeństwie "prestrukturalizowanym" - tzn. nie wszyscy startują z równych pozycji

• dochodzi do dziedziczenia pozycji społecznych (pomimo tego, że formalnie społeczeństwo nie stawia barier awansu)

• "efekt Mateusza": przywileje mają tendencję do powiększania się a upośledzenie do pogłębiania

Pierre Bourdieu:

• istnieją 3 typy kapitału:

• materialny

• kulturowy

• społeczny

• każdy z w/w typów może ulegać konwersji (przekształcaniu) w inny

Ruchliwość społeczna - zmiana miejsca jednostek oraz grup w systemie stratyfikacji społecznej.:

- ruchliwość pionowa (wertykalna)

- ruchliwość pozioma (horyzontalna)

• ruchliwość międzypokoleniowej

• ruchliwość wewnątrzpokoleniowa

Wykład 14 Socjologiczne rozumienie globalizacji

"globalizacja to zbiór procesów, które czynią świat społeczny jednym" (Ronald Robertson)

"Proces globalizacji polega na wzroście powiązań pomiędzy poszczególnymi podsystemami systemu światowego w ten sposób, że zjawiska lokalne są kształtowane przez procesy globalne - ogólnoświatowe i same zwrotnie na nie oddziałują" (Anthony Giddens)

Współczesne mechanizmy globalizacji:

l. Rozwój nowoczesnych technologii - sieci połączeń komunikacyjnych i telekomunikacyjnych

2. Rosnąca sieć zależności ekonomicznych między poszczególnymi społeczeństwami

3. Pojawienie się nowych podmiotów życia społecznego oderwanych od jakiegokolwiek konkretnego kraju czy państwa np:

- międzynarodowych korporacji,

- międzynarodowych organizacji rządowych: np. ONZ, UNESCO,

- międzynarodowych organizacji pozarządowych np.: Amnesty International nowych ruchów społecznych (np. ruch ekologiczny, ruch alterglobalistyczny i in.)

- międzynarodowych grup przestępczych

4. Pojawienie się całych kategorii społecznych, których życie i praca odrywają się od konkretnego miejsca np. informatycy, biznesmani itd. ("eksterytorialne elity Bauman)

4 SECENARIUSZE GLOBALIZACJI KULTUROWEJ WG ULFA HANNERZA:

1. GLOBALNA HOMOGENIZACJA

2. SCENARIUSZ "NASYCENIA KULTUROWEGO"

3. SCENARIUSZ "DEFORMACJI KULTUROWEJ"

4. SCENARIUSZ "AMALGANACJI KULTUROWEJ"

Wykład 15: Zmiana społeczna

Zmiana społeczna - różnica pomiędzy stanem systemu społecznego (grupy, organizacji, społeczeństwa) w jednym momencie a stanem tego samego systemu w innym momencie.

Rozwój społeczny - to proces zmian, przebiegający w określonym kierunku, powodujący wzrost stopnia złożoności danego społeczeństwa, grupy, zbiorowości, czy zjawiska społecznego.

Postęp społeczny - to taki proces rozwojowy, którego kierunek jest wartościowany (oceniany) pozytywnie. Przeciwieństwem postępu jest regres.

Typologie zmian społecznych:

1. W zależności od czynnika wywołującego zmianę:

- zmiany autonomiczne (endogeniczne)

- zmiany egzogemczne

2. W zależności od przebiegu zmian:

- zmiany ewolucyjne

- zmiany rewolucyjne

Modele zmiany:

1. Model ewolucjonistyczny

2. Model cykliczny

3. Modele zmiany oparte na konflikcie

4. Model funkcjonalny

Modernizacja to proces przekształcania się społeczeństw tradycyjnych (przedprzemysłowych) w społeczeństwa nowoczesne (przemysłowe). Proces ten obejmuje przemiany:

- ekonomiczne

- społeczne

- kulturowe

Kolejnym etapem przemian jest upowszechnianie się cech społeczeństw ponowo czesnych (informacyjno - usługowych).

W historycznym rozwoju społeczeństw występują 3 zasadnicze formy organizacii sDołecznei:

1. Społeczeństwo tradycyjne

2. Społeczeństwo nowoczesne

3. Społeczeństwo ponowoczesne

Teorie modernizacji:

1. Teoria konwergencji

2. Teoria rozwoju zależnościowego (teoria dependencji)

3. Teoria systemu światowego Immanulea Wallersteina (słowa klucze:

• system światowy

• centrum

• peryferie

• półperyferie)

Trauma zmiany społecznej

Trauma - termin wywodzący się z psychologii oznaczający dramatyczne wydarzenie w

życiu człowieka - wydarzenie, które spada na człowieka nagle i przekracza jego możliwość radzenia sobie.

Perspektywy postrzegania zmiany społecznej:

1. Dyskurs postępu

2. Dyskurs kryzysu

3. Dyskurs traumy

Zmiany traumatogenne:

• szybkie, gwałtowne

• o szerokim zakresie

• głębokie

• radykalne

• niespodziewane, zaskakujące, szokujące

3 poziomy traumy kulturowej:

1. Poziom biografii indywidualnej

2. Traumy zbiorowe

3. Traumy społeczne

Symptomy traumy:

l. Brak zaufania do instytucji publicznych oraz do innych obywateli

2. Apatia, bierność, poczucie bezsilności

3. Orientacja na dzień dzisiejszy

4. Nostalgia za przeszłością

5. Nasilony niepokój, lęk, obawy,

6. Podatność na plotki i mity

7. "Paniki moralne"

Strategie radzenie sobie z traumą:

l. Strategie indywidualne

2. Strategie masowe

3. Strategie zbiorowe

Wykład 16 Socjologiczna problematyka mediów

Socjologiczne ujęcie mediów - główne wątki i problemy badawcze:

l. Media a przemoc

2. Media jako źródło wiedzy o świecie

3. "Społeczeństwo spektaklu" (" bad news" jako jego element)

TEORIE MEDIÓW:

1. Teoria Marshalla McLuhana

2. Teoria sfery publicznej Jurgena Habermasa

Wykład 17 Socjologiczna problematyka rodzin

Funkcje rodziny- klasyfikacja wg Zbigniewa Tyszki:

I. Funkcje biopsychiczne

1. Funkcja prokreacyjna

2. Funkcja seksualna

II. Funkcje ekonomiczne

3. Funkcja materialno- ekonomiczna

4. Funkcja opiekuńczo- zabezpieczająca

III. Funkcje społeczno- wyznaczające

5. Funkcja stratyfikacyjna

6. Funkcja legalizacyjno- kontrolna

IV. Funkcje socjopsychologiczne

7. Funkcja socjalizacyjna

8. Funkcja kulturalna

9. Funkcja religijna

10. Funkcja rekreacyjno- towarzyska

11. Funkcja emocjonalno- ekspresyjna

Kierunki przemian rodziny w XX w:

1. Od rodziny dużej (wielopokoleniowej) do rodziny małej (podstawowej)

2. Od rodziny biologicznie zdeterminowanej do rodziny planowanej

3. Od rodziny produkcyjnej do rodziny nieprodukcyjnej

4. Od rodziny patriarchalnej do rodziny egalitarnej

5. Od rodziny zinstytucjonalizowanej do rodziny podporządkowanej treściom humanistycznym

6. Od rodziny "otwartej" do rodziny "zamkniętej"

Systemy ustalania pochodzenia:

- patrylinearne

- matrylinearne

- bilateralne

- podwójne

Wzory zamieszkiwania:

- patrylokalne

- matrylokalne

- bilokalne

- neolokalne

Modele władzy:

- patriarchalny

- matriarchalny

- egalitarny

Modele rodziny:

- rodzina nuklearna (podstawowa)

- rodzina rozszerzona

Reguły zawierania małżeństw:

- egzogamia

- endogamia

Typy małżeństw:

- monogamiczne

- poligamiczne (poligynia i poliandria)

Socjolog może posługiwać się:

1. Analizą ilościową - statystyczną, pozwalającą określić częstość i korelacje

2. Analizą jakościową - jej celem jest ujawnianie cech rzeczywistości społecznej, których nie da się ująć ilościowo.

Główne metody badawcze:

1. Obserwacja:

- obserwacja uczestnicząca

- obserwacja jawna nieuczestnicząca

- obserwacja ukryta

2. Eksperyment

3. Ankieta

4. Sondaż

5. Wywiad

6. Analiza statystyczna

7. Socjometria

8. Analiza treści i obrazu

Problem badawczy - pytanie, na które chcemy znaleźć odpowiedź przystępując do badań np.:

• Jakie są najpopularniejsze sposoby spędzania wolnego czasu przez młodych ludzi we współczesnym społeczeństwie polskim?

• Jakie są postawy Polaków wobec obcokrajowców?

• Jakie czynniki wpływają na postawy jednostek wobec aborcji?

• Jakie czynniki wpływają na zwiększenie / zmniejszenie satysfakcji z wykonywanej pracy?

Zmienna - to dowolna cecha danej jednostki, grupy, zjawiska lub procesu społecznego (np. zmienną charakteryzującą jednostkę mogą być m.in.:

• Płeć

• Wiek

• Poziom wykształcenia

• Poziom dochodów

• Miejsce zamieszkania

• Preferencje polityczne

• Religijność

I wiele, wiele innych…

Zmienne charakteryzujące grupę to np.:

• Wielkość grupy

• Skład grupy

• Styl zarządzania grupą (demokratyczny, autokratyczny czy liberalny)

• Typ struktury grupy (silnie zhierarchizowana czy demokratyczna)

Typy zmiennych:

• Zmienna ilościowa - wyraża cechę, której poziom natężenie może być wyrażony liczbowo (np. wzrost, poziom dochodów, wiek)

• Zmienna jakościowa - nie można jej wyrazić liczbowo, lecz przy pomocy przyjętych kategorii (np. płeć, zawód)

Zmienna niezależna (warunkująca) - to taka zmienna, która wpływa na wartość innych zmiennych

Zmienna zależna (warunkowana) - to zmienna, na której wartość ma wpływ zmienna niezależna

np. poziom wykształcenia (zmienna niezależna) wpływa na poziom dochodów (zmienna zależna)

Wskaźnik - wybrana obserwacja, którą traktujemy jako odzwierciedlenie zmiennej, którą chcemy badać np.:

• udział w nabożeństwach - wskaźnik religijności

• chodzenie do kina - wskaźnik zainteresowania kinematografią

• ponoszenie wydatków na dokształcanie - wskaźnik wartości edukacji dla jednostki ponoszącej te wydatki

• frekwencja na wykładzie - wskaźnik zainteresowania studentów danym przedmiotem

Chcąc badać daną zmienną - musimy dobrać odpowiednie wskaźniki, na podstawie których zorientujemy się, jaką wartość przybiera ta zmienna.

Hipoteza - to pewne oczekiwanie co do rzeczywistości, sformułowane na bazie teorii możliwe do zweryfikowania empirycznego;

Hipoteza mówi o oczekiwanych przez badacza związkach pomiędzy zmiennymi np.:

• im wyższy dochód na głowę mieszkańca, tym większe wydatki na uczestnictwo w kulturze

• im niższy poziom wykształcenia, tym niższe zarobki

• im większa częstotliwość praktyk religijnych, tym bardziej negatywna postawa wobec aborcji

Populacja - to ogół jednostek zamieszkujących określone terytorium (np. populacja polska ­to ogół mieszkańców Polski przebywających w danym momencie najej terenie)

Próba - to część populacji, która podlega badaniu, na podstawie którego wnioskuje się o całej populacji.

Metody doboru próby:

1. Dobór losowy

2. Dobór celowy

3. Dobór warstwowy

4. Dobór przez zgłoszenie się ochotników

5. Dobór oparty na dostępności badanych

6. Metoda "kuli śnieżnej"

Próba reprezentatywna - to taka, która najwierniej oddaje cechy populacji

Cele badań:

1) Eksploracja

2) Opis

3) Wyjaśnianie

Typy badań:

l. Badania przekrojowe

2. Badania podłużne (longitudinalne)

- Badania trendów

- Badania kohort demograficznych

- Badania panelowe

Błędy wnioskowania:

• Błąd ekologiczny - wyciąganie danych dotyczących jednostek z danych dotyczących grup

• Błąd indywidualistyczny - wyciąganie danych dotyczących grup z danych dotyczących jednostek

Etapy procesu badawczego:

l. Sformułowanie problemu badawczego

2. Określenie celu badań

3. Konceptualizacja

4. Sformułowanie hipotez

5. Wybór metody badawczej

6. Operacjoanlizacja

7. Wybór populacji i dobór próby

8. Zbieranie danych

9. Przetwarzanie danych

10. Analiza danych i testowanie hipotez

11. Sporządzenie raportu

Etyka badań społecznych - kluczowe kwestie i zasady

• zasada dobrowolnej i świadomej zgody na uczestnictwo w badaniach

• zasady anonimowości i poufności (UW AGA! anonimowość i poufność to nie to samo)

• odpowiedzialność badacza i jego koncentracji na godności i dobru osób badanych, zgodność postępowania badacza z obowiązującym prawem,

• konieczność uzyskania zgody badanej instytucji na prowadzenie badań najej terenie przed ich rozpoczęciem,

• wyjaśnienia osobom badanym celu i natury badań

• informowania badanych o rezultatach badawczych oraz wynikających z nich

• wnioskach,

• unikania instrukcji maskujących prawdziwy cel badania (tzw. decepcji; czyli okłamywania badanych)

• w razie użycia technik maskowania prawdziwego celu badań, należy wyjaśnić badanym prawdziwy cel tak wcześnie, jak to tylko możliwe

Okłamywanie badanych dopuszczalne jedynie gdy:

1) badacz uważa, że problem, którym się zajmuje jest bardzo ważny

2) badacz jest w stanie wykazać, że badania nie można przeprowadzić bez posłużenia się

instrukcją maskującą prawdziwy cel badania,

3) osoba badana ma możliwość wycofania się w dowolnym, przez nią wybranym,

momencie z dalszego udziału w badaniu lub możliwość anulowania wyników badania po uzyskaniu od badacza pełnej, prawdziwej informacji o całym badaniu.

4) badacz ponosi pełną odpowiedzialność za wywołanie oraz zneutralizowanie

stresujących osoby badane efektów ich uczestnictwa w badaniu.

METODA EKSPERYMENTALNA

Eksperyment składa się z głównych par składowych:

1. Zmiennej niezależnej i zależnej

2. Pretestu (pomiaru początkowego) i posttestu (pomiaru końcowego)

3. Grupy eksperymentalnej i grupy kontrolnej

Ograniczenia procedury badań eksperymentalnych w naukach społecznych:

- sztuczność sytuacji laboratoryjnej,

- świadomość badanych osób, że biorą udział w eksperymencie,

- charakter bodźca eksperymentalnego imitującego bodźce rzeczywiste

- w efekcie w/ czynników: eksperymenty owocują wynikami, których uogólnianie na sytuacje naturalne jest problematyczne

By uniknąć w/w problemów socjolog może inicjować:

- tzw. eksperymenty terenowe, czyli eksperymenty w warunkach naturalnych

- eksperymenty symulowane (z instrukcją maskującą)

Trafność: czy zbadaliśmy faktycznie to, co mieliśmy zbadać?

Rzetelność: czy gdybyśmy powtórzyli badanie (lub inny badacz by to uczynił), uzyskalibyśmy takie same wyniki?

Wskazówki do zadawania pytań w badaniach sondażowych:

1. Wybierz właściwą formę pytania

- pytanie czy stwierdzenie?

- pytanie otwarte czy zamknięte?

2. Spraw, by pytania były jasne

3. Unikaj poruszania więcej niż jednej kwestii w jednym pytaniu

4. Zadawaj pytania, na które respondenci są w stanie odpowiedzieć

5. Unikaj pytań, na które respondenci będą odpowiadać w sposób wymuszony

6. Pytania powinny być adekwatne (inaczej tworzą artefakty)

7. Najlepsze są krótkie pytania

8. Unikaj form przeczących (ludzie się przy nich gubią)

9. Unikaj pytań sugerujących

Inne ważne kwestie:

• instrukcja do kwestionariusza

• kolejność pytań

• pilotaż

Ankieter powinien:

1. Nawiązać kontakt z respondentem i wzbudzić jego zaufanie (tu ważne znaczenie ma wygląd i pierwsze wrażenie)

2. Znać dobrze kwestionariusz

3. Trzymać się dokładnego brzmienia pytań

4. Dokładnie zapisywać odpowiedzi

5. W razie potrzeby (czy wątpliwości) dopytywać respondenta

Jakościowe badania terenowe:

- są prowadzone w naturalnych warunkach społecznych

- główne techniki: obserwacja i wywiad

- problem roli obserwatora i jego wpływu na badaną sytuację

- konieczność systematycznego zapisywania obserwacji

Badania niereaktywne

l. Analiza treści

2. Analiza istniejących danych statystycznych (www.stat.gov.pl)

3. Analiza historyczno - porównawcza

4. Fotografia socjologiczna

www.adm2007.fora.pl - materiały z wykładu „Socjologia ogólna i metody badań socjologicznych

z pozdrowieniami od bad ^^

---