ZŁAMANIA
Złamania jest to częściowe lub całkowite przerwanie ciągłości tkanki kostnej. Złamania można podzielić na złamania zamknięte i otwarte. Zamknięte złamania to takie złamania, w których nie została przerwana ciągłość skóry. Natomiast złamanie otwarte to takie złamanie, w której ta ciągłość skóry została przerwana.
Podział złamań w zależności od mechanizmu urazu:
-złamania na skutek zgięcia (dotyczące najczęściej trzonów kości długich);
-na skutek skręcenia, obie części złamanej kości są wobec siebie zrotowane wzdłuż osi kości;
-na skutek przesunięcia (szczególną podatność na nie wykazują szyjki kości udowej i ramiennej);
-na skutek rozerwania (tak zwane złamanie awulsyjne) - dochodzi do nich gdy przyczepy więzadeł i mięśni są mocniejsze niż kość.
Ze względu na przebieg szczeliny złamania wyróżnia się:
-złamanie skośne,
-złamanie poprzeczne,
-złamanie spiralne,
-złamania wieloodłamowe.
Złamania częściowe (niezupełne) dzielimy na:
- Złamanie podokostnowe, nadłamanie (tzw. złamanie typu "zielonej gałązki”), spotykane wyłącznie u dzieci. W złamaniu tym kość jest zgięta jak "gałązka" i złamana jest jedynie część trzonu.
- Złamanie szczelinowate (pęknięcie), w którym kość ulega zwykłemu pęknięciu bez przemieszczenia fragmentów.
- Złamanie ze strzaskaniem, w którym kość jest rozwałkowana (spowodowane przez pocisk).
- Złamanie z wgnieceniem kości do wewnątrz. Spotyka się je przeważnie w złamaniach kości czaszki.
Złamania całkowite dzielimy:
- Złamanie proste, nazywane złamaniem zamkniętym, w którym skóra nie jest uszkodzona.
- Złamanie wklinowane, w którym oba końce złamanej kości wbijają się w siebie.
- Złamanie ze strzaskaniem kości na liczne drobne odłamki.
- Złamanie złożone, nazywane również złamaniem otwartym, w którym odłamek złamanej kości przebija się przez skórę. W takim przypadku istnieje duże niebezpieczeństwo zakażania.
- Złamanie powikłane, w którym następuje uszkodzenie narządów lub ważnych struktur tkankowych w otoczeniu złamania.
Dla prawidłowego leczenia złamania bardzo ważne jest poznanie jego przyczyny. Możemy tu wyróżnić złamania urazowe, wskutek bezpośredniego lub pośredniego urazu, i złamania samoistne, które są zawsze pochodzenia patologicznego (choroby miejscowe lub ogólne prowadzą czasami do niezwykłej łamliwości kości).
Do objawów złamania w momencie urazu lub wkrótce po nim należą:
- zniekształcenie kończyny,
- ograniczenie ruchów kończyny,
- obrzęk w miejscu złamania,
- ból i bolesność dotykowa w miejscu złamania,
- patologiczna ruchomość w miejscu złamania,
- trzeszczenie odłamków kości podczas ruchów.
Badanie radiologiczne pozwala na potwierdzenie diagnozy i dokładne określenie rozległości uszkodzenia, przemieszczenia odłamków i przebiegu szczeliny.
Etapy gojenia się złamań: pierwszy okres-krwiaka-trwa kilka dni. Powstaje przekrwienie, obrzęk i przesiek na skutek wydzielanych enzymów z uszkodzonych tkanek. Drugi okres- tworzenia się resorbcji krwiaka- trwa około 10 dni, następuje stopniowe wchłanianie krwiaka. W jego sąsiedztwie pojawiają się odwapnienia, a resztki krwiaka są wysycane solami wapnia. trzeci okres-powstawania tkanki podkostnej- trwa około 15 dni występuje unaczynienie ziarniny i wnikanie do ogniska złamania komórek kostno chrzestnych. Czwarty okres-tworzenia się tkanki kostnej-trwa 5-10 tygodni jest to tzw. prowizoryczna kość mało wytrzymała pod względem mechanicznym i w tym momencie przerwanie unieruchomienia może spowodować wytworzenie stawu rzekomego. Piaty okres- przebudowa, dojrzewanie tkanki kostnej i powstawanie tkanki kostnej. Jego długość zależy od kontaktu odłamów, od lekkiego docisku odłamów w ciszy mechanicznej, od wieku chorego, od miejsca złamania.
Czas potrzebny dla uzyskania zrostu i konsolidacji jest różny dla różnych kości. Jest on zależny od grubości kości, bogactwa unaczynienia i rozległości przemieszczenia odłamów. Ważną rolę odgrywa rodzaj złamania. Złamania spiralne lub skośne przeważnie zrastają się wcześniej niż złamania poprzeczne, a złamania kości kończyny górnej wcześniej niż kończyny dolnej. Czas potrzebny do uzyskania zrostu waha się również w zależności od tego, jaka część kości uległa złamaniu. Złamania w okolicy stawu zrastają się szybciej niż złamania trzonu kości. Dużą rolę odgrywa tu również wiek pacjenta. U dzieci kości zrastają się o wiele szybciej niż u dorosłych. W przybliżeniu: czas potrzebny na uzyskanie zrostu w obrębie kończyny górnej wynosi od 3 do 6 tygodni, na uzyskanie konsolidacji - od 6 do 12 tygodni. Dla kończyny dolnej czas zrostu wynosi od 6 do 12 tygodni, czas konsolidacji (umocnienia utrwalenia) - od 12 do 24 tygodni.
Może się zdarzyć, że zrastanie odbywa się dłużej niż zwykle lub nie wytworzyła się kostnina. Dochodzi wówczas do zespolenia się odłamów kostnych za pomocą tkanki włóknistej. Zrost opóźniony często przechodzi w brak zrostu. Zrost opóźniony może być spowodowany niektórymi chorobami ogólnymi (znaczna niedokrwistość, kiła itp.), niektórymi miejscowymi chorobami kości (np. zapalenie kości i szpiku) lub zakażeniem w obrębie kości i tkanek otaczających.
W leczeniu złamań stosuje się, w zależności od potrzeb, leczenie zachowawcze lub leczenie operacyjne. Niezależnie jednak od zastosowanej metody złamania musi być jak najszybciej nastawione (w znieczuleniu ogólnym), a następnie unieruchomione. Do unieruchomienia, stosując zasadę Potta: dwa sąsiednie stawy, zakłada się opatrunek gipsowy. Drugim sposobem leczenia zachowawczego jest stosowanie wyciągu. Sposób ten polega na nawierceniu kości drutem Kirschnera, ułożeniu kończyny na szynie z bloczkiem i obciążeniu ciężarkami. Wyciąg powinien działać w przedłużeniu osi złamanej kości.
W leczeniu operacyjnym najczęściej stosuje się unieruchomienie wewnętrzne. Fragment kości unieruchamia się łącząc razem za pomocą stalowych lub srebrnych płytek, śrub lub gwoździ. Czasami fragmenty kości zszywa się razem drutem lub katgutem albo łączy się je z kością za pomocą bolca.
Podobnie jak przy zwichnięciu w leczeniu wyróżniamy dwa okresy: okres unieruchomienia i okres po usunięciu unieruchomienia.
1.Okres unieruchomienia
Stosowne zabiegi
Celem stosownych zabiegów jest:
- skrócenie czasu leczenia, gojenia i kostnienia
- zapobieganie wystąpieniu powikłań,
- poprawa uwapnienia i ukrwienia tkanki kostnej,
- zwiększenie obniżonej liczby krwinek czerwonych i hemoglobiny,
- zapobieganie powstawaniu zaburzeń ogólnoustrojowych,
- utrzymanie sprawności mięśni i stawów nie objętych unieruchomieniem,
- zapobieganie zanikom mięśniowym,
- w przypadku kończyn dolnych - pionizacja i nauka chodzenia.
Fizykoterapia
W zakresie fizykoterapii stosuje się: krioterapię, ultradźwięki, promieniowanie nadfioletowe, magnetoterapię, laseroterapię, prądy interferencyjne (przez okienko w gipsie).
Masaż
Celem stosowanego w tym okresie masażu jest największy wpływ na poprawę krążenia w kończynie unieruchomionej. Wykonujemy intensywny masaż kończyny symetrycznej (zdrowej) stosując: głaskania, rozcierania, ugniatania poprzeczne i podłużne, oklepywania, wibrację podłużną i poprzeczną oraz roztrząsanie. W ten sposób wywieramy wpływ konsensualny na kończynę unieruchomioną, wykorzystujemy tzw. masaż kontralateralny który wykonywany jest na kończynie zdrowej dla uzyskania odczynu fizjologicznego - głównie rozszerzenia naczyń krwionośnych - w obrębie analogicznego odcinka kończyny chorej. Mechanizm działania opiera się na skrzyżowanym odruchu naczynioruchowym, ten z kolei jest możliwy z powodu skrzyżowania dróg nerwowych. Stosuje się go, gdy niemożliwe jest przeprowadzenie masażu na kończynie chorej - w przypadku braku dostępu do danego odcinka ciała (np. opatrunek gipsowy) lub przy przeciwwskazaniach do masażu miejscowego. Celem jest przyspieszenie regeneracji. W masażu kontralateralnym znajdują zastosowanie silnie działające techniki klasycznego masażu leczniczego. Bodźce przenoszone są w około 30 procentach na kończynę chorą/ kontuzjowaną.
Stosuje się również masaż klasyczny odsłoniętych części kończyny unieruchomionej, z zastosowaniem przede wszystkim rozcierania i ugniatania podłużnego.
Kinezyterapia
Sposób prowadzenia gimnastyki leczniczej zależny od miejsca i rodzaju złamania oraz sposobu leczenia i rodzaju unieruchomienia. Stosuje się: - ćwiczenia oddechowe zapobiegające powikłaniom krążeniowo - oddechowym, - ćwiczenia ogólnie usprawniające w pozycjach niskich, głównie dla chorych w starszym wieku, w celu utrzymania sprawności wszystkich mięśni i stawów,
- ćwiczenia izometryczne właściwe mięśni znajdujących się częściowo lub całkowicie pod opatrunkiem gipsowym celem lepszego ukrwienia i utrzymania masy mięśniowej.
U chorych po urazach kończyn dolnych stosuje się dodatkowo naukę chodzenia o kulach.
2.Okres po usunięciu unieruchomienia
Celem stosowanych zabiegów jest:
- złagodzenie dolegliwości bólowych,
- przeciwdziałanie przykurczom mięśniowym,
- poprawa odżywienia i uelastycznienia skóry,
- wzmocnienie siły mięśniowej,
- zwiększenie zakresu ruchu,
- zwiększenie ruchomości w stawach objętych unieruchomieniem
- likwidacja zrostów wewnątrz stawowych, około ścięgnistych i okołostawowych
- zmniejszenie nieodwracalnych skutków urazu i ich kompensacja.
Fizykoterapia
W zakresie fizykoterapii różnicuje się zabiegi w zależności od tego, czy zrost jest pełny, czy nie.
Przy pełnym zroście kostnym stosujemy: parafinoterapię (okłady i zawijania), promieniowanie podczerwone, galwanizację, prąd Traberta, elektrostymulację, prądy diadynamiczne, diatermię krótkofalową, diatermię mikrofalową, laseroterapię, kąpiele gorące, kąpiele solankowe, kąpiele mydlane.
Przy braku pełnego zrostu stosujemy: promieniowanie nadfioletowe, jontoforezę, galwanostazę, ultradźwięki, magnetoterapię, laseroterapię, masaż wirowy, masaż podwodny.
Masaż
Warunkiem przystąpienia do masażu jest pełny zrost kostny. Przy utrudnionym kostninowaniu masaż mógłby uszkodzić powstałą kostninę, a nawet zburzyć procesy odkładania się wapnia i - w konsekwencji - doprowadzić do powstania stawu rzekomego.
Wyróżniamy dwa sposoby postępowania: klasyczne i segmentarne. Postępowanie klasyczne w masażu, podobnie jak przy zwichnięciach, dzieli się na trzy etapy.
W pierwszym etapie, po złamaniach otwartych, zwracamy uwagę na opracowanie blizny. Postępowanie w przypadku blizny liniowej głębokiej.
Stosując oliwkę lub inny wskazany przez lekarza środek wspomagający i natłuszczający, początkowo wykonujemy głaskania wokół blizny oraz w kierunku z obwodu do blizny. Po kilku zabiegach dołączamy rozcieranie wokół blizny i w kierunku z obwodu do blizny, a następnie rozcieranie blizny w miejscu w obydwu kierunkach. Polega ono na wykonaniu kilku rozcierań kolistych w miejscu, najpierw w jedną, a potem w drugą stronę. Następnie przestawiamy palce obok i ponownie wykonujemy rozcieranie. Tak postępując opracowujemy całą bliznę. Po kilku lub kilkunastu zabiegach, kiedy powierzchnia blizny jest już "zahartowana” przystępujemy do rozcierania zrostów głębokich. Polega ono na uchwyceniu pomiędzy palce wskazujące i kciuki tkanek znajdujących się pod blizną i wykonaniu rozcierań, przesuwając ręce w kierunkach przeciwnych, prostopadle do blizny. W przypadku, gdy blizna nie jest dostatecznie miękka i pęka, należy z tą fazą opracowania jeszcze odczekać. Postępowanie w przypadku blizny powierzchniowej (płaska i rozległa). Początkowo masaż ograniczamy do wykonywania głaskań okrężnych wokół blizny oraz głaskań i rozcierań od obwodu do brzegu blizny. Stosujemy środek zmiękczający (np. oliwkę), który bardzo delikatnie wcieramy w bliznę. Po kilku lub kilkunastu zabiegach, kiedy blizna jest zmiękczona, przystępujemy do jej "uruchamianiaż)ş, czyli spowodowania jej przesuwalności w stosunku do tkanek, na których leży. "Uruchomienie" wykonujemy podobnie jak rozcieranie w miejscu. Różnica polega na tym, że nacisk jest na tyle duży, że nasze palce nie pocierają blizny, a poruszają się razem z nią w stosunku do podłoża. W późniejszym okresie możemy dołączyć "rolowanie" blizny. Rozpoczynamy zawsze od obwodu. Rolując fałd skórny przepychamy go przez środek blizny i na obwód. Rolowanie wykonujemy w różnych kierunkach.
W dalszej kolejności zwracamy uwagę na lepsze odżywienie i uelastycznienie skóry. Skóra staje się cienka, blada, nieelastyczna i łuszcząca się, zwłaszcza, jeżeli opatrunkiem unieruchamiającym był gips. W czasie pierwszych czterech do sześciu zabiegów masaż polega na wykonywaniu głaskań i rozcierań powierzchownych (całymi dłońmi) z zastosowaniem środka natłuszczającego, wzbogaconego w witaminy. Kiedy skóra odzyska swoje pierwotne cechy, przystępujemy do etapu drugiego.
W etapie drugim zajmujemy się likwidowaniem przykurczów w stawach, które objęte były unieruchomieniem. Podczas kilku do kilkunastu zabiegów omijamy miejsce złamania, aby poprzez nieodpowiednie postępowanie nie uszkodzić jeszcze słabego zrostu. Przy masażu istotne jest, aby kończyna leżała na poduszkach i wałkach na całej swojej długości. Wykonujemy początkowo lekki masaż, a przy kolejnych zabiegach stopniowo zwiększamy siłę. Stosujemy techniki typowo rozluźniające: głaskania, rozcierania, ugniatania podłużne, uciski jednoczesne i wibrację poprzeczną. Techniki o działaniu powierzchownym (wykonywane całymi dłońmi) stopniowo zamieniamy na techniki działające głębiej, obejmując masażem taki obszar, na jakim było założone unieruchomienie. Na stawach, w miejscach dostępnych, stosujemy rozcierania poprzeczne torebek stawowych. W miarę poprawy stanu zdrowia wprowadzamy postępowanie w przykurczach. Po uzyskaniu pełnego zakresu ruchów przechodzimy do etapu trzeciego.
W etapie trzecim przystępujemy do wzmocnienia siły mięśniowej. Najskuteczniejszą metodą przywrócenia masy siły mięśniowej będzie masaż izometryczny, który składa się z kilku kolejnych maksymalnych izometrycznych napięć mięśnia. Od treningu izometrycznego różni się głównie stosowaniem masażu na mięśniu będącym w skurczu oraz rozpoczęciem i zakończeniem zabiegu masażem klasycznym. Do wzmocnienia siły mięśni służy też energiczny masaż klasyczny z zastosowaniem głaskań, rozcierań, ugniatań poprzecznych i podłużnych, szczypania, delikatnych oklepywań, wibracji podłużnej, roztrząsania i wałkowania.
W postępowaniu segmentarnym masaż segmentarny W obrębie kończyn również istnieją kręgi czynnościowe, a każda kończyna stanowi jednostkę czynnościową. Żaden staw, żadna część nie ulega schorzeniu w sposób izolowany. Zawsze można wykazać zmiany odruchowe, których usunięcie masażem klasycznym jest niemożliwe. Zdaniem Kohlrauscha w skręceniach, złamaniach i zwichnięciach zachodzi zawsze ten sam odczyn: we wszystkich okolicznych mięśniach pojawia się wzmożone napięcie, które po kilku tygodniach przechodzi w atonię z zanikiem mięśni, przy czym pojedyncze grupy włókien mięśniowych zachowują nadal wzmożone napięcie. W tkance łącznej najpierw występuje nasiąkanie a później stwardnienie. Wszystkie te zmiany ograniczają ruchomość stawu.
Kinezyterapia
Ćwiczenia rozpoczyna się od ruchów prostych w płaszczyźnie strzałkowej, następnie czołowej i poprzecznej, na końcu wykonuje się krążenia. Po zdjęciu unieruchomienia stosuje się:
- ćwiczenia czynne w odciążeniu,
- ćwiczenia czynne wolne i właściwe w pozycjach stabilizujących odcinek bliższy,
- ćwiczenia samowspomagane i wspomagane, prowadzone z przyborami lub na przyrządach,
- ćwiczenia redresujące i redresje ułożeniowe,
- ćwiczenia czynne ze wzrastającym oporem, zmienianym wraz ze wzrostem siły mięśniowej,
- ćwiczenia samoobsługi i czynności życia codziennego,
- w przypadku urazu kończyny dolnej
- ćwiczenie chodu samodzielnego lub za pomocą kul czy lasek.
Należy zwrócić uwagę!!!
W zależności od miejsca złamania stosuje się specyficzne postępowanie przy usprawnianiu różnych stawów.
Złamanie
w obrębie miednicy
Większość złamań miednicy powstaje w wyniku urazu bezpośredniego. Poza wstrząsem, któremu chory ulega w momencie upadku lub wskutek uszkodzenia narządów miednicy, uraz rzadko jest niebezpieczny. Rzadko również dochodzi do przemieszczenia odłamków, gdyż kości otoczone są przez liczne mięśnie i więzadła przymocowane do powierzchni miednicy. Jeśli jednak dojdzie do przemieszczenia, pozostaje ono bez znaczenia, tak, więc całkowite unieruchomienie nie jest potrzebne. W większości złamań pierwszy okres wymaga leżenia w łóżku przy odpowiednim ułożeniu, zależnym od miejsca złamania. Z chwilą ustąpienia bólu chory wstaje z łóżka, a po 3, 4 tygodniach pozwala mu się chodzić, nawet z pełnym obciążeniem kończyny.
Stosowane zabiegi
Nie ma potrzeby stosowania fizykoterapii. Można wykonywać masaż, zaś kinezyterapia jest niezbędna.
Masaż
Wyróżniamy dwa sposoby postępowania: klasyczne i segmentarne. W postępowaniu klasycznym, podczas pozostawania pacjenta w łóżku należy stosować masaż podudzi oraz grzbietu, ale tylko wtedy, kiedy można go wykonać bez zmiany koniecznego w danym przypadku ułożenia pacjenta. Zawsze wskazany jest masaż (o ile można go wykonać) klatki piersiowej celem usprawnienia procesu oddychania. Kiedy pacjent rozpoczyna chodzenie, dołączamy opracowanie ud i obręczy biodrowej.
Celem stosowanego masażu jest usprawnienie układu krążenia, lepsze odżywienie tkanek, likwidowanie zaników mięśniowych z nieczynności oraz zapobieganie deformacjom kręgosłupa, które mogą powstać wskutek nawykowego nierównomiernego obciążania kończyn dolnych.
Stosujemy masaż segmentarny
Kinezyterapia
Bez względu na rodzaj unieruchomienia stosuje się:
- ćwiczenia czynne we wszystkich stawach kończyn górnych i dolnych (przy złamaniu ramion kości łonowej w pierwszych dniach przeciwwskazane są ruchy zgięcia w stawie biodrowym),
- ćwiczenia oddechowe torem przeponowym,
- ćwiczenia górnej części tułowia,
- ćwiczenia izometryczne mięśni brzucha i pośladków,
- po uzgodnieniu z lekarzem zaczyna się pionizację z ominięciem pozycji siedzącej.
W przypadkach cięższych, w których zastosowano opatrunek gipsowy, postępowanie jest zbliżone do ogólnego postępowania w złamaniach. W złamaniach powikłanych, w których dochodzić może do uszkodzenia narządów miednicy, konieczne jest wykonanie operacji. Wykonując masaż, poza postępowaniem jak w złamaniach, uwzględniamy opracowanie segmentarne w chorobach narządów uszkodzonych (przeważnie układu wydalniczego).
Złamanie kręgosłupa
Złamaniu mogą ulec: wyrostki poprzeczne, wyrostki kolczyste, trzony kręgów. Urazy mogą dotyczyć każdej części kręgosłupa, choć najczęściej zdarzają się w okolicy lędźwiowej. Z reguły uszkodzeniu ulega więcej niż jeden kręg.
Mogą one być pęknięte lub wyraźnie przemieszczone, a urazom tym przeważnie towarzyszy znaczne uszkodzenie tkanek miękkich oraz duży wysięk prowadzący do powstawania zrostów. Ze względu na możliwość uszkodzenia nerwów i rdzenia kręgowego złamania w obrębie kręgosłupa możemy podzielić na:
- złamania z objawami porażennymi,
- złamania bez objawów porażennych.
Złamania z objawami porażennymi. Postępowanie jest omówione w części Ii, w rozdziale poświęconym schorzeniom neurologicznym.
Złamania bez objawów porażennych możemy podzielić na przypadki lżejsze i przypadki cięższe.
W przypadkach lżejszych (bez przemieszczenia) chory przez stosunkowo krótki okres czasu (kilka dni) leży w łóżku bez unieruchomienia. Po tym okresie może wstać i chodzić, jednak musi uważać, aby nie doprowadzić do dodatkowych urazów. W przypadkach z przemieszczeniem stosuje się lekki gorset gipsowy na okres 4 do 8 tygodni. Według niektórych chirurgów po kilku dniach chory może chodzić i wykonywać ćwiczenia tułowia w gorsecie, według innych powinien leżeć przez okres 2 do 3 tygodni.
W przypadkach cięższych stosuje się gorset gipsowy na odpowiednio dużej przestrzeni, aby całkowicie unieruchomić kręgosłup. Czas noszenia gorsetu, uzależniony jest od wielu czynników, w tym również od rodzaju złamania. I tak:
- złamania klinowe - 3 do 4 miesięcy,
- złamania ze strzaskaniem - 6 do 8 miesięcy.
Stosowane zabiegi
W przypadkach lżejszych można przystąpić do rehabilitacji zaraz po urazie lub w stosunkowo krótkim czasie po jego powstaniu. Stąd też zmiany wynikające z nieczynności są niewielkie bądź nie występują w ogóle, a tym samym okres leczenia jest krótki. W przypadkach wymagających unieruchomienia na czas dłuższy (kilka miesięcy) zmiany z nieczynności oraz zrosty w obrębie tkanek są bardzo duże i należy im poświęcić sporo czasu, co znacznie wydłuża proces rehabilitacji.
Przypadki bez unieruchomienia
Fizykoterapia
W zależności od potrzeb stosuje się: parafinoterapię, promieniowanie podczerwone, galwanizację, prądy diadynamiczne, diatermię krótkofalową, diatermię mikrofalową, jontoforezę, magnetoterapię, laseroterapię.
Masaż
Podczas pierwszych zabiegów masaż ogranicza się do wykonywania lekkiego głaskania i delikatnych rozcierań. W miarę tolerowania masażu przez pacjenta dołączamy ugniatanie podłużne. Przy dalszych zabiegach zwiększamy siłę masażu oraz dołączamy z technik segmentarnych - chwyt przyśrubowania prawostronnego i lewostronnego oraz chwyt piłowania.
Innym, równie skutecznym rozwiązaniem jest wykonywanie masażu segmentarnego
Kinezyterapia
W zależności od potrzeb można stosować:
- ćwiczenia oddechowe,
- ćwiczenia kończyn górnych i dolnych,
- ćwiczenia rozluźniające i rozciągające mięśni grzbietu, - ćwiczenia ogólnie usprawniające.
Przypadki z unieruchomieniem
Okres unieruchomienia
Fizykoterapia
W tym okresie zabiegi wykonuje się tylko w przypadkach unieruchomienia lekkim gorsetem, który można zdejmować do zabiegów. Można stosować: parafinoterapię, promieniowanie podczerwone, galwanizację, prądy diadynamiczne, diatermię krótkofalową, diatermię mikrofalową, magnetoterapię, jontoforezę, laseroterapię.
Przy złamaniu kości stopy (ręki) masujemy podudzie, staw kolanowy, udo(przedramię , staw łokciowy, ramię)
Przy złamaniu podudzia (przedramienia) masujemy udo (ramię)
Przy złamaniu uda (ramienia) masujemy staw biodrowy , pośladek, oraz odcinek lędźwiowy grzbietu (staw ramienny , kark oraz obręcz barkową)
Masaż
W celu stymulacji układu nerwowego oraz pobudzenia układu krążenia masaż kończyn można wykonywać na zmianę: jednego dnia - kończyny górne, następnego - kończyny dolne.
Jeżeli nie ma przeciwwskazań, wykorzystuje się wszystkie techniki masażu klasycznego.
Kinezyterapia
Bardzo istotną rolę odgrywają ćwiczenia oddechowe i nauka oddychania torem brzusznym. Ponadto wykonuje się ćwiczenia izometryczne mięśni grzbietu i brzucha oraz ćwiczenia kończyn górnych i dolnych.
Okres po zdjęciu unieruchomienia
Fizykoterapia
Wykonuje się zabiegi wybrane spośród zalecanych w leczeniu bez unieruchomienia. Przy ich planowaniu należy pamiętać, że czas unieruchomienia mógł być bardzo długi i - tym samym - mógł prowadzić do dużych zmian z nieczynności.
Masaż
Wyróżniamy dwa sposoby postępowania: klasyczne i segmentarne. Postępowanie klasyczne, podobnie jak w zwichnięciach, dzieli się na trzy etapy.
W pierwszym etapie zwracamy uwagę na lepsze odżywienie i uelastycznienie skóry. Skóra staje się cienka, blada, nieelastyczna i łuszcząca się. W czasie pierwszych dwóch - czterech zabiegów masaż polega na wykonywaniu głaskań i rozcierań powierzchownych (całymi dłońmi) z zastosowaniem środka natłuszczającego, wzbogaconego w witaminy. Kiedy skóra odzyska swoje pierwotne cechy, przystępujemy do etapu drugiego.
W etapie drugim zajmujemy się likwidowaniem przykurczów. W czasie kolejnych zabiegów wykonujemy masaż klasyczny całego kręgosłupa i grzbietu. Masaż ma charakter rozluźniający. Stosujemy głaskania, rozcierania, ugniatanie podłużne, uciski jednostajne po bokach kręgosłupa i wibrację poprzeczną. W miarę postępów w leczeniu zwiększamy intensywność masażu. Dużo uwagi należy poświęcić uruchomieniu łopatek.
W etapie trzecim przystępujemy do wzmocnienia siły mięśniowej. Najskuteczniejszą metodą przywrócenia masy i siły mięśniowej będzie masaż izometryczny lub energiczny masaż klasyczny z zastosowaniem: głaskań, rozcierań, ugniatań poprzecznych i podłużnych, szczypania, delikatnych oklepywań, wibracji podłużnej i poprzecznej oraz roztrząsania.
W postępowaniu pourazowym można zastosować masaż wirowy gdzie temperatura wynosi 37- 38 stopini C
Kinezyterapia
Stosujemy ćwiczenia jak w przypadkach bez unieruchomienia. Należy jednak pamiętać, że okres rehabilitacji będzie o wiele dłuższy.
Najczęstsze powikłania złamań- postępowanie
1. Uszkodzenie skóry
W złamaniach złożonych, jeśli nie zastosuje się odpowiednich środków zapobiegawczych, może dojść do zakażenia rany. Ze względu na to niebezpieczeństwo leczenie rany skórnej ma pierwszeństwo przed złamaniem. Czasami złamanie jest zabezpieczone jedynie czasowo, do chwili zagojenia rany skórnej.
Nie stosuje się żadnych zabiegów.
2. Przedłużający się obrzęk i zrosty
W przypadku gdy obrzęk jest bardzo rozległy, może on uniemożliwić leczenie złamania i pozwala tylko na zastosowanie czasowych środków leczniczych. W tym surowiczo - włóknikowym płynie wytrąca się włóknik tworzący gęste pasma, które mogą uszkodzić ruchomość stawów - wywołać sztywność z ograniczeniem i bolesnością ruchów. We wczesnym okresie po urazie obrzęk jest miękki, lecz później, gdy część płynu wysiękowego uległa już wchłonięciu, może on, jeżeli przetrwa wystarczająco długo, stać się twardszy, bardziej oporny, powodując powstawanie głębokiego dołka pod wpływem ucisku. W ciężkich przypadkach, szczególnie gdy złamanie dotyczy kończyny dolnej, obrzęk może się utrwalić.
Stosowane zabiegi
W zakresie fizykoterapii stosuje się zabiegi o działaniu zmniejszającym obrzęk.
W masażu jedyną skuteczną metodą jest drenaż limfatyczny.
W kinezyterapii stosuje się przede wszystkim ćwiczenia izometryczne, ułatwiające przepływ krwi i chłonki oraz przeciwdziałające zrostom.
3. Urazy naczyń krwionośnych
Wyróżniamy tu trzy rodzaje uszkodzeń:
1. Krwotok spowodowany przerwaniem dużych naczyń.
2. Zatkanie dużej tętnicy. Stan taki może być spowodowany zbyt ściśle przylegającym bandażem, niewłaściwym założeniem unieruchomienia albo też uciskiem tętnicy przez odłamy kości. Przy całkowitym zatkaniu światła tętnicy odcina się zupełnie dopływ krwi i dochodzi do obumarcia tkanek (zgorzeli). Przy częściowym zatkaniu może wystąpić przykurcz niedokrwienny Volkmanna. Niedokrwienie może doprowadzić do nieodwracalnych zmian zwyrodnieniowych w mięśniach i nerwach, powodując charakterystyczne, szponiaste ustawienie palców. Najczęstszą przyczyną przykurczu tego typu jest złamanie nadkłykciowe kości ramiennej.
Stosowane zabiegi
We wczesnym okresie po urazie można wykonywać masaż klasyczny kończyny zdrowej, wywierając wpływ konsensualny. W okresie późnym masaż wykonuje się w obrębie kończyny objętej schorzeniem w celu usprawnienia trofiki i funkcji mięśni.
W kinezyterapii stosuje się ćwiczenia poprawiające zakres ruchu w stawie oraz zapobiegające utrwaleniu się przykurczu.
4. Urazy mięśni
W wyniku urazu włókna mięśniowe mogą ulec rozdarciu lub przerwaniu. Może również dojść do powstania kostnienia śródmięśniowego. Kostnienie poza szkieletowe jest ostrym procesem zapalnym. W okolicy złamania odkłada się nowa kość, a komórki kościotwórcze przenoszą się do mięśni i w odpowiednim czasie wytwarzają kość.
Stosowane zabiegi
W okresie ostrym nie stosuje się zabiegów fizykalnych. W okresie przewlekłym stosowane zabiegi mają na celu usprawnienie aparatu mięśniowo-stawowego.
5. Urazy nerwów
Uszkodzenie nerwu może nastąpić w chwili złamania. W takim wypadku objawy występują natychmiast. W momencie urazu nerwu pojawia się niedowład i następuje znieczulenie obszaru przez niego zaopatrywanego. Nerw leżący głęboko może być wciągnięty w tworzącą się kostninę lub uciśnięty przez przemieszczoną kość. W takim przypadku objawy występują powoli.
6. Zrost opóźniony i brak zrostu
Brak zrostu po upływie czasu, w którym zasadniczo powinien on nastąpić, nazywamy zrostem powolnym lub opóźnionym. Przedłużenie czasu unieruchomienia prowadzi często do osiągnięcia zrostu bądź do wytworzenia stawu rzekomego (brak zrostu). Przyjmuje się następujące okresy dla ustalenia typu zaburzenia:
- zrost powolny - do 6 miesięcy,
- zrost opóźniony - do 9 miesięcy,
- brak zrostu, staw rzekomy - powyżej 9 miesięcy.
Stosowane zabiegi
W masażu stosuje się opracowanie kończyny symetrycznej, wywierając wpływ konsensualny.
W zakresie kinezyterapii stosuje się przede wszystkim ćwiczenia izometryczne.
7. Pozostałe powikłania
Jednym z powikłań jest zespół Sudecka. Polega ono na ostrym, plamistym zaniku kości w następstwie nawet niewielkiego urazu, szczególnie w okolicy nadgarstka lub kostki.
Innym powikłaniem jest urazowe zapalenie kości. Powstaje ono w następstwie bezpośredniego przenikania drobnoustrojów przez ranę do uszkodzonej kości, najczęściej po złamaniu otwartym. Rozwija się ropne zakażenie w obrębie odłamów kostnych, które obumierają. Tworzą się martwiaki kostne i powstają przetoki ropne. Przy długim leżeniu pacjenta na łóżku mo
Stosowane zabiegi
W zakresie fizykoterapii - zależnie od okresu choroby - stosuje się: kąpiele letnie, ultradźwięki, promieniowanie nadfioletowe, jontoforezę, galwanizację, prądy interferencyjne.
W masażu wykorzystuje się wpływ konsensualny poprzez opracowanie kończyny symetrycznej. W okresie późniejszym wykonujemy masaż kończyny objętej schorzeniem. Masaż ma na celu usprawnienie trofiki i funkcji powięzi oraz ścięgien a także normalizację napięcia ścian naczyń. Stosuje się głaskania, rozcierania, ugniatanie podłużne i wibrację.
W kinezyterapii prowadzi się ćwiczenia czynne wolne oraz ruchy bierne do granicy bólu. Stopniowo obciąża się kończynę.
Przeciwwskazania: - zmiany ropne, - choroby nowotworowe, - choroby zakaźne. - stany zapalne i alergiczne skóry - zapalenia węzłów chłonnych - zakrzepy zapalenia żył - zaawansowana miażdzyca naczyń obwodowych - hemofilia - gorączaka - krwotoki krwawienia - łamliwość kości
Dodatkowo masaż hydro pneumatyczny i wibracyjny.