O fazie doskonalenia

Jak rozprzestrzeniały się (nauki) “Fazy Doskonalenia”

(Fragment książki Samtena Karmaya: “Skarbnica dobrych przysłów”

“The Treasury of Good Sayings”)

Wprowadzenie

“Drogocenna Skarbnica Dobrych Przysłów, przyjemny deszcz dla mądrych”(“Legsze rinpoczei dzo cziden gałaiczar” Legs-bshad rin-po-che`i mdzod dpyod-ldan dga`-ba`i-char) prezentuje to, co wśród historii bonowskich znane jest jako Tandziung (bsTan-`byun), kategoria dzieł, która w swojej najobszerniejszej wersji zajmuje się historią całego rejonu Tybetu. Autor, Drułang Traszi Dzialtsen Trime Ningpo (Grub-dbang bKra-shis rGyal-mtshan Dri-med sNying-po), skomponował, wśród wielu innych, pięć dzieł zatytułowanych “Dzonga” (mDzod-lnga - Pięć Skarbnic), z których jedną jest to opracowanie, i zdefiniował ją jako “Bonki jungczung tonpa tsoło leszaddzo” (Bon-gyi byung-khungs ston-pa gtso-bo legs-bshad-mdzod - Skarbnica Dobrych Powiedzeń, która w pełni odsłania pochodzenie bonu).[1]

Traszi Dzialtsen pisze, że praca rozpoczęła się w roku Wodnego Psa(czupoki; chu-po-khyi, 1922 r.) w czasie, gdy objaśniał uczniom swoje dzieło sDe-snod-mdzod (Skarbnica Pism).[2] Są tam miejsca, w których materiał jest ułożony niedbale, jak gdyby czytanie materiałów źródłowych i zebranie dlasiebie informacji pozostawił uczniom. Urodził się w Szardza, okręgu należącym do rejonu Kham, w 1859 r.[3], a zmarł w 1935 r.[4]. Wierzy się, że po śmierci nie zostawił po sobie ciała jako wynik praktyki Dzogpaczenpo (rDzog-pa chen-po -Wielka Doskonałość) i dlatego określa się go jako dżalupa (`Ja`-lus-pa).[5] Rzeczywiście, był on żarliwym zwolennikiem Dzogpaczenpo i podziwia się goza jego dzieło “Skarbnica Wiedzy Niebiańskiej Sfery”, które jest intensywnymi studiami dzogczen.W ten sposób stał się szeroko znany nie tylko pośród bonpów, ale także w kręgach buddyjskich. Jest on jedynym uczonym bonpo, który posiadał uczniów ze szkoły Żółtych Czapek (gelugpa). Z drugiej strony jego “Drogocenna Skarbnica Dobrych Przysłów” nie przyciągnęła zbyt wiele uwagi Tybetańczyków z powodu ich zwyczajowego braku troski o problemy historyczne. Jest to jednak nieoceniona praca, dlatego że żaden inny autor nie przebadał tak dokładnie zapisów powstania i wczesnego rozwoju bonu.Poza tym, Traszi Dzialtsen próbuje uwzględnić cały zakres historii bonu od czasów najwcześniejszych aż do jego własnej epoki. Nie znam żadnego innego dzieła wśród bonowskich historii, które mogłoby się z nim równać pod względem rozpiętości tematyki.

Choć autor nie próbuje ustalić dokładnej i pewnej chronologii wydarzeń, zorganizował posiadany materiał z grubsza w historycznej sekwencji. Wiele stron jego dzieła zawiera długie listy nauczycieli religijnych, a ich miejsca urodzenia, klasztory i pustelnie są też okazjonalnie wzmiankowane. Stąd widać, że posługiwał się on dużą ilością bonowskich dzieł. Jednak chociaż zwykle wskazuje na źródło informacji, w niektórych miejscach wstawia po prostu do swojego dzieła fragmenty tekstów bez podawania ich pochodzenia. Czasami tekst jest niejasny, prawdopodobnie na skutek niedokładnego zrozumienia źródła, poza tym wiele nazwisk na listach jest nie identyfikowalna i ich autentyczność jest kwestią dyskusyjną. Jego głównymi źródłami były ogólne dzieła historyczne i indywidualne biografie, z których niewielka liczba jest dostępna w druku, większość jednak istniała w formie manuskryptów w Tybecie i poza nim są całkowicie niedostępne. To wyjaśnia, dlaczego nie byłem w stanie zidentyfikować wielu fragmentów cytowanych w dziele. Styl pisarski często różni się ze strony na stronę, ponieważ ilość niezidentyfikowanych cytatów jest obszerna; wynikająca stądniemożność zrozumienia tekstu w pewnych miejscach nie pozwala na pewne tłumaczenie. Ale oczywiście im mniej dostępne źródła, tym większa wartość dzieła dla europejskich historyków. Usterki w metodzie pracy naszego autora nie są tak ważne w obliczu możliwości prezentacji nowego materiału.

Pierwsze wydanie wydrukowano z bloków drukarskich wykonanych przez ucznia o imieniu Tropo Kalzang Dzialtsa (Khod-po sKal-bzangarGyal-mtsha) w Szardza w Kham. Zawiera ono 274 strony, a druk jest bardzo wyraźny. W Paryżu w École Française d`Extrême-Orient (T. 0545) zachowała się jedna kopia. Ta praca opiera się całkowicie na tej kopii.

Rozdział

Jak rozpowszechniały się nauki fazy doskonalenia:

1. Rozpowszechnianie się Madziu (Ma-rgyud)

2. Rozpowszechnianie się ustnej tradycji Wielkiej Doskonałości

Ad 1. Opisałem wcześniej linię przekazu aż do Nangła Docena (sNang-ba`i mDog-cana).[6] Ten ostatni nauczał jej na prośbę Pandity Anu Trakta (A-nu `Phrag-thaga) z centralnego Szang Szung, który studiował ją doświadczając 366 różnego rodzaju trudności, i zrealizował najwyższe i zwyczajne osiągnięcia. AnuTrakta nauczał jej na prośbę Pandity Senegała (Sad-ne Ga`u) z zewnętrznego Szang Szung, który w czasie studiów i praktyki doświadczył 23 wspaniałych wglądów aż osiągną poziom realizacji.

W sumie Madziu było przekazywane kolejności: Przekaz najwyższej całości bon, Przekaz mistycznych bogiń, Przekaz ustnych nauk ascetów i Przekaz uczonych tłumaczy. (Teksty nauk) zostały przetłumaczone z języka wewnętrznego, zewnętrznego i centralnego szang szung. Mniej więcej w tym czasie w czajug (Kha-yug) w Szang Szung i Tybecie żyło 80 ascetów. Byli to: Sześciu Wielkich Lamów z Wyżyny Tybetańskiej, Trzynastu Przekazujących Linię, Czterech Uczonych z Niziny Tybetańskiej, Dziewięciu Uczonych, Dziewięciu Błogosławionych Kapłanów, DziewięciuMagów, Dziewięć Cudownych Matek, Dziewięciu Poskromicieli Trudności Granicznych i Dziewięciu Dzierżawców Zapisanych Praw oraz Trzech Mędrców Przekazu. Wszyscy oni zrealizowali zarówno najwyższe jak i zwyczajne osiągnięcia i zdobyli władzę nad śmiercią. Nie zapisałem szczegółowo historii ich wielkich osiągnięć.

Ad 2. Chociaż teksty Wielkiej Doskonałości są niezliczone, można je ograniczyć do Czterech Cykli Tradycji Pism, Trzech Cykli Głoszenia, Dziewięciu Cykli Uspakajania Umysłu.[7]

Cztery Cykle Tradycji Pism to “Czi tała cziczie”, Nang manag martri”, Sangła rigpa certong” i “Jangsang neluk tała czicze” (Phyi lta-ba spyi-gcod, Nang man-ngag dmar-khrid, gSang-ba rig-pa cer-mthong i Yang-gsang gnas-lugs phugs-chod).[8] W tym przypadku wyróżniamy trzy sposoby przekazu: przekaz wielokrotny, przekaz bezpośredni i połączenie tych dwóch. Przekaz wielokrotny rozprzestrzenił się na dwa sposoby: strumieniem nieuporządkowanym i uporządkowanym. Nazwano je tak dlatego, że jeden z nich wydaje się być nieuporządkowanym w porównaniu z drugim który nazwano przez to uporządkowanym. Tak więc od Czimego Tsukpuda (`Chi-med. gTsug-phuda) i Nauczyciela oraz źródła przekazu nauk Sangły Djupy (gSang-by `Dus-py) przekaz Dzierpungpy (Gyer-punga) składał się z trzech rodzajów. Jeśli chodzi o uporządkowany (strumień przekazu), Sangła Djupa - ostatni z Dziewięciu Przekazicieli Myśli,[9] przekazał nauki Szenowi (gShenowi) Bogów, Szenowi Węży i Szenowi Ludzi,[10] od których nauki powędrowały do (pozostałych) dwudziestu czterech szenów.[11] Przekaz bezpośredni przeszedł od Tapihritsy do Dzierpunga. Przekaz łączony rozpoczął się wtedy, gdy te dwa uporządkowany i nieuporządkowany strumień (wielokrotnego przekazu) połączyły się z przekazem bezpośrednim - na skutek pięciostopniowego procesu -w osobie Dzierpunga, od którego przekaz trwa aż do dzisiejszych czasów. Pokazałem wcześniej, jak nauki zostały przekazane od Dziewięciu Przekazicieli Myśli do Szena Bogów, Wężów i Ludzi. Teraz opiszę krótko, jak lamowie, którzy poprzedzili Dzierpunga w linii przekazu nieuporządkowanego, osiągnęli realizację. Czime Tsukpu przekazał nauki Ponczenowi Horti (dPon-chenowi Hor-ti). Ten przekazał naukiKukienowi Dondrupowi (Kun-mkhyenowi Don-grubowi). Zrozumiawszy (nierzeczywistość) zewnętrznych obiektów, ciała i umysłu, Ponczen Horti i Kukien Dondrup uwolnili się w (sferę) pierwotnego powstawania.[12]Po dziewięcioletniej medytacjiRamarsze Tsepung Lała Dzialtsen (Brag-dmar-shad Tshe-spungs Zla-ba rGyal-mtshan), uczeń Kukiena zniknął jak światło tęczy, sprawiając, że zewnętrzne i wewnętrzne nieczystości ciała stały się przezroczyste. Jego uczeń Rasang Ludzial (Ra-sangs Klu-rgyal) medytował w Pomar (sPo-dmar) i osiągnął Cztery (Stopnie) Przejawienia. Jego uczeń Ponczen Tapihritsa (dPon-chen Ta-pi Hri-tsa) po dziewięcioletniej medytacji w Tagtab Sengeirag (sTag-thabs seng-ge`i brag) osiągnął ciało doskonałej mądrości.[13] Uczeń tego ostatniego Rasang Kuma Ratsa (Ra-sangs Ku-ma Ra-dza)w czasie dziewięcioletniej medytacji w Nerig (Ne-ring) spenetrował (naturę) trzech ciał.[14] Jego uczeń Rasang Sotse (Ra-sangs bSod-rtse) medytował trzynaście lat w odosobnieniu, co przywiodło go do etapu Pustki.[15] Jego uczniem był Senegał (Sad-ne Ga`u) z Szang Szung, którego (cielesne) elementy zniknęły po szesnastoletniej praktyce w jaskini. Jego uczniem był Gerup Ladzin (Gu-rub lHa-sbyin), który medytował przez jedenaście lat w Cziatsag (Bya-tshang) nie odwiedziwszy przez ten czas żadnej świeckiej społeczności, i którego ciało stało się przezroczyste. Jego uczniem był Gurup Palzang (Gu-rub dPal-bzang), który poprzez praktykowanie nauk w czasie zamieszkiwania w górach przekształcił swoje fizyczne ciało w ciało błogości.[16] Uczniem tego ostatniego był Rasang Trine (Ra-sangs Khri-ne), który praktykując (nauki) w Carong (gCan-rong) na południu zrealizował najwyższe i zwyczajne osiągnięcia. Jego uczniem był bonpo z Sumpy Aładong (A_ba-ldong), który rozpowszechnił (nauki) w Sumpie, i którego uczeń Dziabon Salła Oczien (rGya-bon gSal-ba `Od-chen) przekazał je do Chin i (z kolei) sam miał ucznia Dziaronga Sakara (`Jag-ronga gSas-mkhara). (Praktykując nauki) wszyscy trzej odnieśli sukces w wygaszeniu zjawiskowej fizyczności (swoich ciał) i osiągnęli poziom transcendentalny. Dziarong Sakar udzielał nauk swojemu drugiemu synowi Drupie Dzialtsenowi (Grub-pie rGyal-mtshanowi), który praktykował je w Ragmar (Brag-dmar) i przekroczył zewnętrzne oraz wewnętrzne ograniczenia materii. Jego uczniem był Cziungpo Traszi Dzialtsen (Khyung-po bKra-shis rGyal-mtshan), który medytował 21 lat w jaskini Sati (Sa-ti) w Szang Szung i osiągnął ciało błogości. Jego synem i uczniem był Lemon (Legs-mgon), który medytował przez osiem lat na wyspie jeziora Riti (Ri-ti) i rozpuścił swoją zjawiskową fizyczność w światło. Jego uczniem był Mahor Tazik (Ma-hor sTag-gzig), który mimo że medytował przez 12 lat na górze Kailaś wciąż nie był w stanie odnaleźć pewności, wrócił więc do swojego lamy i ofiarowując mu miarę złota, poprosił: “Choć praktykowałem (nauki) przez tyle lat, nie znalazłem pewności. Błagam cię, abyś przekazał mi (dalsze) instrukcje”. Lama odpowiedział “Nie chcę twojego złota”. Udzielił mu instrukcji. Medytując przez kolejne sześć lat osiągnął realizację.

Tak się składa, że 24 lamów w linii uporządkowanego przekazu, który rozpoczął sięod źródła przekazu - Sangła Djupy są także dżalupami (`Ja`-lus-pami). Nauczyciel Dzierpungpy - Tapihritsa był także dżalupą. Medytował on przez dziewięć lat w Tagtab Sengerab (sTag-thabs seng-ge`i brag). W wieku 573 lat po życiu wypełnionym działaniami na rzecz czujących istot Dzierpung uchwycił sens Poczenku ku (`Pho-chen-gyi sku) po wysłuchaniu wyjaśnień “Leudziapa” (Le`u-brgyad-pa)[17] (od Ponczena Tapihritsy) i wstąpił w sferę (pierwotnego) powstawania w całkowitej równowadze. Jego uczniem był Dziatig Daczung (rGya-Tig-gsas-chung), którypo medytacji w Meledziung (Me-la-rgyung) zrealizował ideę Ciała Bon. Żył on 317 lat poczym odszedł. Jego uczniem był Mu Tsoge (Mu Tso-ge), który praktykował (nauki) przez długi czas i oczyścił się w ten sposób z nieczystości ciała, a przeżywszy 173 lata odszedł jak ptak unoszący się w niebo. Jego uczniem był Mu Tsotong (dMu Tso-stong), który medytował w pustelni zwanej Szangszelrong (Shang-shel-rong), i na skutek medytacji sprawił, że elementy (jego ciała) zniknęły, a przeżywszy 113 lat, odszedł jak orzeł wznoszący się w niebo. Jego uczniem był Mu Szodram (dMu-Shod-khram) Wielki, który medytował w Gangnien Tago (Gangs-gnyan rta-sgo) i na skutek medytacji osiągnął ciało doskonałej mądrości. Żył 117 lat poczym odszedł jak lew skaczący w przestrzeń.Jego uczniem był Mu Dzialła Loro (dMu rGyal-baBlo-gros), który medytował w Szangszung Larag (Zhang-zhung lha-brag) i na skutek czego spełnił “Cztery (Stopnie) Przejawienia” i po intensywnej działalności na rzecz dobra czujących istot odszedł w wieku 270 lat jak wiatr znikający w przestrzeni. Jego uczniem był Podzial Tsenpo (dPon-rgyal bTsan-po), który na skutek medytacji na Górze Szangrag (Shang-brag) w Jaru (gYas-ru) uchwycił ideę Zdobywcy. Aby wspomagać czujące istoty, żył przez 1.600 lat, a potem przekształciwszy się w turkusową kukułkę poleciał w kierunku południowego-zachodu, aby powstrzymać demony.

Mówiąc krótko, nie ma potrzeby wychwalać głębi nauk bonu, ponieważ widać, że (wielu praktykujących bon) zostało dżalupami. Ponieważ wiele szkół (buddyjskich) uważa to za znaczący fakt, warto by było opisać to tutaj w całej rozciągłości, ale obawiam się, że tekst byłby wtedy zbyt rozwlekły. Dalsza część linii przekazu od Podziala Tsenpo będzie opisana później.

Trzy Cykle Krzewienia Nauk. Opisałemprzekaz z poziomu Trzech Ciał do Szena Bogów, Szena Wężów i Szena Ludzi. Lurub (Klu-grub - Szen Węży) przekazał nauki nauczycielowi Ozerowi Peme (`Od-zerowi dPag-med.) z sTag-gzig. Potem przeszły one poprzez Munpę Kunsala (Mun-pę Kun-gsala) i Trulszena Nangdena (`Phrul-gshena sNang-ldana) do Sangły Djupy (gSang-ba `Dus-py). Jest to przekaz Niezmiennych Mędrców.Od Sangły Djupy zostały one następnie przekazane poprzez Tongdziuga Tucziena (sTong-rgyunga mThu-chena), Sebona Szari Tucziena (Se-bona Sha-ri dBu-chena) i Lebona Gitsza Naruczunga (lDe-bona Gyim-tsha rNa-chunga) do Ceszta Karpo (lCe-tsha mKhar-bu) z Meniag (Me-nyag). Ten przekaz jest nazywany Przekaz Uczonych Tłumaczy. Niaczen Liszu Tagring (Snya-chen Li-shu sTag-ring) jest wielkim mistrzem Trzech Cykli Krzewienia Nauk. Król Nien Tagpung (gNyan sTag-spungs) i jego żona znaleźli w gaju - jako swojego potomka - piękną dziewczynkę. Nadali jej imię Tagza Liłer (sTag-za Li-ver). (Później) wykonując rytuał czonga (mChog-lnga), stała się ona mężczyzną. Jako syn i dziedzic mężczyzna ten (był zwany) Nienliszu Tagring (gNyan-Li-shu sTag-ring). Utrzymywał on władzę i rozpowszechniał doktrynę przez 82 lata. Później udał się do Tazik i odszukał (instrukcji) do różnych rodzajów bonu. Praktykował je i zrealizował najwyższe i zwykłe osiągnięcia. W wieku 700 lat błagał Dalbona Rumpo (dBal-bona Rum-po), aby przekazał mu magiczne zaklęcia. Dokonał on tłumaczeń wielu tekstów z Indii i Chin. Zdobył władzę nad mistycznymi boginiami z miejsc pochówku.[18]Kiedy miał 2.200 lat, udał się (znowu) do Tazig i dokonał tłumaczeń na tybetański wielu esencjonalnych tekstów bon. Próbka jego nadprzyrodzonych mocy przekracza zdolność pojmowania. Był w związku z córką De Dzimtar Maczung (lDe Gyim-tsha rMa-chunga) jako sekretna partnerką.Osiągnął mistrzostwo w opanowaniu życiowych kanałów, życiowego oddechu i życiowych płynów. Ujrzał oblicze każdego zewnętrznego, wewnętrznego i sekretnego bóstwa. Rozpowszechnił doktrynę w sześciu zasadniczych krajach świata, tłumacząc ją na języki tych krajów. Działał na rzecz czujących istot, aż osiągnął wiek 2.500 lat. Osiągnąwszy ciało błogości, uwolnił się od narodzin i śmierci.Jego nadprzyrodzone moce i cudowne działania przekraczają zdolność pojmowania.Można przeczytać o nich ze szczegółami w jego biografii.[19] Tak więc nauki rozpowszechniały się i były przekazywane od Liszu Tagringa i jego partnerki do osiemnastu wielkich ascetów. Wszyscy oni zrealizowali najwyższe i zwyczajne osiągnięcia.

W “Dziewięć Cykli Uspokajania Umysłu” - “Kudziuk” (Khu-byung) czytamy:

Mistrz Szenla Okar[20] przekazał ideę Pierwotnego Nauczyciela mistrzowi Czime Tsukpu przekształcając swoje myśli w turkusową kukułkę. W tej turkusowej kukułce mamy Miłosiernego Nauczyciela manifestującego się jako posłaniec myśl - Tseme Oden.[21] Czime Tsukpu przekazał nauki Szenowi Sangła Djupie i Jumowi Zangzie Rigtsum (Yum bZang-za Ring-btsun) w sposób opisany dokładnie w “Manrel” (Mang-`grel) i “Niungdu” Nyung-`dus.[22] Nazywa się ich Sześcioma Przekazicielami Myśli. Dalej w “Kudziuk” czytamy:

Przekaz przeszedł od Sangły Djupy dalej poprzez Malo Darpjangsę (rMa-lo Dar-dpyangsa), Laszena Jongsu Dakpę (lHa-gshen Yong-su Dag-pę), Milu Samleka(Mi-lus bSam-legsa) i Jesze Ningpę (Ye-shes sNying-pę) do Nangłę Docena (sNang-ba`i mDog-cana).

Są oni zwani Sześcioma Wielkimi Lamami. Ale w naukach tantrycznych w miejsce Malo rMa-lo (Dar-dpyangsa) znajdujemy Tagla Mebara (sTag-la Me-`bara). Nauki zostały następnie przekazane od (sNang-ba`i mDog-cana) przez mistrzów: Mutri Tsenpo (Mu-khriego bTsan-po), Hara Czipara (Haira-Cipara), Tagłer Liłer (sTag-ver Li-ver), Anu Tragpa (A-nu `Phrag-thaga), Senegał (Sad-ne Ga`ua), Thad-mi Thadkego, Shad-bu Ra-khuga, Zing-bę mThu-chena i sPe-bona Thog-rtsena, aż do sPe-bona Thog-`phrula. Dodatkowo Khu-byug zalicza tu także Hring-ni Mu-tinga, Sum-pę dBu-dkara i Glang-chena Mu-ver. Są oni nazywani Trzynastoma Przekazicielami Linii. W naukach tantrycznych mamy Cztery Cudowne Boginie zamiast trzech ostatnich, ponieważ to one rozpieczętowały sekretne nauki ukryte przez Muti Tsenpo (Mu-khri bTsan-po) i przekazały je Monbonowi Harze Cziparowi oraz jego partnerce Tagłer Liłer (Tag-ver Li-ver). Tak więc moim zdaniem tam, gdzie mówi się o naukach umysłu, nie trzeba koniecznie ich wyliczać. Potem przekaz przeszedł od Tongjunga Tuczena (sTong-rgyunga mThu-chena) poprzez Se i De do Me. Nazywamy ich Czterema Uczonymi.

Milu Samleg

Milus Samleg urodził się w Dzitar Baczer (Gyal-mkhar ba-chod). Kiedy król tej krainy umierał, małe sąsiednie królestwo ogłosiło, że anektuje jego kraj. Więc ludzie zebrali się razem i zaczęli się modlić do bogini Cziamma (Byams-ma). Po roku królowa rodzi syna, który jest bardzo inteligentny i otrzymuje wiele nauk od gSang-ba `Dus-py i sTag-la Me-`bar, a szczególnie Madziu (Ma-rgyud) od Jongsu Dakpy (Yongs-su Dag-py). Kiedy praktykuje cykl Madziu, przybywa sześć Matek Strażniczek i pyta go, czy zna dokładnie nauki Madziu, a on odpowiada, że rozumie je dogłębnie, jako że spotkał sześciu wielkich uczonych. Na to one przyniosły czaszkę wypełnioną wodą z oceanu, zanurzyły w niej kawałek trzcinyi podając mu ją powiedziały, że bon Madziu jest jak ocean, wiedza nauczyciela na ten temat odpowiada wodzie w czaszce, a jego wiedza na temat Madziu jest jak woda na tej trzcinie. Milu popada w przygnębienie i pyta, jak i skąd może zdobyć pełną wiedzę na temat Madziu. Wtedy one mówią mu, że musi iść i nauczyć się wszystkiego od Zangzy Ringtsun (bZang-zy Ring-btsun), która jest źródłem Madziu.Więc Milu zaczyna uczyć się od niej trzech dziu (rGyud), a potem wraca i praktykuje to, czego się nauczył.

tłum. Anna Sokołowska

Słownik postaci bon

(fragmenty słownika zebranego przez Jakuba Szukalskiego)

Anu Tragtag

(a nu phrag thag)
Jogin (naldziorpa) z Szang Szung. Otrzymał nauki od Hary Czipara i Tagłer Liłer, a poprzez ich praktykę ze swoją partnerką, Jungdrung Dzialmo, potrafił utrzymać oblicza pięciu bóstw. Otrzymał również nauki od Milu Samlega, po czym wykonał trzysta sześćdziesiąt wielkich umartwień. Przekazał nauki Senegałowi.

Czungpo Legon

(khyung po legs mgon)

Mistrz linii Przekazu Ustnego z Szangszung (Szangszung Niendziu). Widnieje w dwóch liniach przekazu Szangszung Niendziu - w Przekazie od Czime Tsugpu i Przekazie od Jeszena Tsugpu. Otrzymał nauki Szangszung Niendziu od swego mistrza Czungpo Trasziego Dzialtsena (w linii od Czime Tsugpu) i od Szangszunga Tripy (w linii od Jeszena Tsugpu). Praktykował Szangszung Niendziu na wyspie Tsori przez osiem lat. Nauki Szangszung Niendziu przekazał swemu uczniowi Mahorowi Tagzigowi (z linii od Czime Tsugpu i linii od Jeszena Tsugpu). Uzyskał zwyczajne i szczególne osiągnięcia (siddhi, tyb. nodrub). Był piętnastym z szesnastu mistrzów Przekazu od Czime Tsugpu i piątym z ośmiu mistrzów Przekazu od Jeszena Tsugpu linii Szangszung Niendziu.

Czungpo Traszi Dzialtsen

(khyung po bkra shis rgyal mtshan)

Mistrz linii Przekazu Ustnego z Szangszung (Szangszung Niendziu). Otrzymał nauki Szangszung Niendziu od swego mistrza, Czungpo Aładonga. Praktykował przez dwadzieścia jeden lat w jaskini Sati w Szangszung, gdzie pił mleko dzikich zwierząt, a dzikie bestie przynosiły mu jedzenie. Nauki Szangszung Niendziu przekazał swemu uczniowi, Czungpo Legonowi. Uzyskał zwyczajne i szczególne osiągnięcia (siddhi, tyb. nodrub). Był czternastym z szesnastu mistrzów Przekazu od Czime Tsugpu linii Szangszung Niendziu.

Inne imiona: Traszi Dzialtsen.

Dziagrong Sekar

(jag rong gsas mkhar)

Mistrz linii Przekazu Ustnego z Szangszung (Szangszung Niendziu). Był właścicielem nieruchomości i miał trzech synów. Otrzymał nauki Szangszung Niendziu od Rasanga Trineko i przekazał je Czungpo Aładongowi. Po śmierci nie pozostawił po sobie szczątek. Był dwunastym z szesnastu mistrzów Przekazu od Czime Tsugpu linii Szangszung Niendziu.

Gurib Ladzin

(gu rib lha sbyin)

Mistrz linii Przekazu Ustnego z Szangszung (Szangszung Niendziu). Otrzymał nauki Szangszung Niendziu od Senegała i przekazał je Guribowi Palzangowi. Praktykował Szangszung Niendziu w Dziatsang przez jedenaście lat nie komunikując się z kimkolwiek i nie chodząc do wioski. Kiedy umarł nie pozostawił po sobie szczątków. Był dziewiątym z szesnastu mistrzów Przekazu od Czime Tsugpu linii Szangszung Niendziu.

Guru Nontse

(gu ru rnon rtse)

Odkrywca skarbów (terton) urodzony w 1136 r. Był odpowiedzialny m. in. za odkrycie Tantry Matki (Madziu) w skale na górze Dungpor w Tanag (nieopodal Szigatse w zachodnim Tybecie). Nauki Madziu przekazał Nialtonowi Szonubumowi i zlecił mu przetłumaczenie tekstów Madziu. Buddyjski lama Dziamgon Kongtrul w Skarbnicy drogocennych skarbów (Rinczen ter dzo) pisze, że Guru Nontse był współczesnym Dromtona, który żył w latach 1008-1064.

Inne imiona: Aja Bonpo Labum.

Hara Czipar

(ha ra ci par)

Mistrz bonpo z Mon. Cztery cudowne boginie ziemi, wody, ognia i powietrza, myśląc że tantryczny bon zaniknie, przekazały mu teksty z tajemnej skarbnicy królewskiej, które on potrafił zrozumieć bez żadnych instrukcji. Praktykował nauki z mniszką Tagłer Liłer jako swą partnerką. Wraz z Tagłer Liłer przekazał nauki Anu Tragtagowi z Szang Szung.

Horti Czenpo

(hor ti chen po)

Jeden z dwudziestu czterech głównych mistrzów Przekazu Ustnego z Szang Szung (Szangszung Niendziu). Nauki Szangszung Niendziu otrzymał od Mudziu Karpo i przekazał je swemu uczniowi Donkunowi Drupie. Otrzymał również Szangszung Niendziu od Czime Tsugpu, a następnie dał ten przekaz Kunczenowi Dondrubowi (=Donkun Drupa?), którego nauczał również dziewięciu ścieżek. Urzeczywistnił zwyczajne moce, takie jak posiadanie dharani mantr (zung nag) bez ich zapominania oraz nadzwyczajnie dobra znajomość dziewięciu pojazdów. Był ostatnim z dziewięciu mistrzów Przekazu Ustnego Czcigodnych Osób (Gangzag Nienkung Ki Dziupa) linii Szangszung Niendziu (dwudziestym z dwudziestu czterech mistrzów) i pierwszym z szesnastu mistrzów Przekazu od Czime Tsugpu tej samej linii nauk.

Inne imiona: Szen Horti Czenpo.

Jesze Ningpo

(ye shes snying po)

Mistrz tantry (dziu) i wielkiej doskonałości (dzogczen). W świecie nagów (lu) nauczał Trzykrotnej Propagacji (Dragpa Korsum) (nauk związanych z dzogczen). Przekazał również nauki Milu Samlegowi. Przypisuje mu się także napisanie tekstów tantrycznych związanych z cyklem rytuałów Czipung. Według bonpo był on poprzednią inkarnacją buddyjskiego mistrza Nagardżuny.

Inne imiona: Ludrub.

Jongsu Dagpa

(yongs su dag pa)

Mistrz tantry (dziu) i wielkiej doskonałości (dzogczen) pochodzący ze świata bogów. Był synem Larabo. Otrzymał instrukcje Przekazu Ustnego z Szang Szung (Szangszung Niendziu) od Sangły Djupy. W świecie bogów przekazywał nauki Trzykrotnej Propagacji (Dragpa Korsum), związane z dzogczen. Przekazał również nauki Milu Samlegowi, a wśród nich między innymi tajemny cykl Tantry Matki (Madziu). Jest także źródłem kilku tekstów. Urzeczywistnił zwyczajne moce (siddhi, tyb. nodrub), takie jak wznoszenie się w niebiosa oraz stwarzanie kwiatów na ziemi poprzez rozciąganie swego języka niczym hak. Był pierwszym z pięciu mistrzów Symbolicznego Przekazu Bohaterów Umysłu (Sempa De Dziupa) linii Szangszung Niendziu (piątym z dwudziestu czterech głównych mistrzów Szangszung Niendziu).

Inne imiona: Labon Jongsu Dagpa, Laszen Jongsu Dagpa.

Kunczen Dondrub

(kun mkhyen don grub)

Mistrz linii Przekazu Ustnego z Szang Szung (Szangszung Niendziu). Uczył się dziewięciu ścieżek od Hortiego Czenpo i stał się w nich uczonym. Odłożył studiowanie filozoficznych nauk i nauk zawartych w niższych ścieżkach i podążał za tantrycznymi naukami, a szczególnie wielką doskonałością (dzogczen). Otrzymał nauki Szangszung Niendziu od Hortiego Czenpo i przekazał je Tsepungowi Dała Dzialtsenowi. Uzyskał zarówno zwyczajne jak i szczególne osiągnięcia (siddhi, tyb. nodrub). Był drugim z szesnastu mistrzów Przekazu od Czime Tsugpu. Podobne do niego imię posiada inny mistrz Szangszung Niendziu, Donkun Drupa, który również otrzymał nauki od Hortiego Czenpo, nie można jednak stwierdzić czy chodzi o tę samą postać.

Mahor Tagzig

(ma hor stag gzig)

Mistrz linii Przekazu Ustnego z Szang Szung (Szangszung Niendziu). Otrzymał nauki Szangszung Niendziu od swego mistrza Czungpo Legona. Praktykował przez dwanaście lat w sąsiedztwie góry Tise (Kailaś), lecz nie osiągnął pewności. Udał się więc ponownie do swego mistrza, który udzielił mu kilku instrukcji. W końcu po sześciu latach odosobnienia urzeczywistnił swą praktykę. Nauki Szangszung Niendziu przekazał Nangszerowi Lopo (z linii od Czime Tsugpu) i Guribowi Szinglagczenowi (z linii od Jeszena Tsugpu). Był ostatnim z szesnastu mistrzów Przekazu od Czime Tsugpu i szóstym z ośmiu mistrzów Przekazu od Jeszena Tsugpu linii Szangszung Niendziu.

Mu Dzialła Lodro

(dmu rgyal ba blo gros)

Mistrz linii Przekazu Ustnego z Szangszung (Szangszung Niendziu). Pochodził z klanu Gurib. Jego ojcem był Gurub Tsugu. Do czterdziestego roku życia był pasterzem, później postanowił porzucić to zajęcie. Poszedł spotkać się z Mu Szotramem Czenpo, który przebywał w górach Targo. Przez dziewięć kolejnych lat pełnił u niego służbę, po czym poprosił go o instrukcje Szangszung Niendziu. Początkowo żył w świętym miejscu Rogczag Pug, następnie przy Zangzang Ladrag. Pozyskał wiele znaków duchowych właściwości. Przez dwa lata otrzymywał nauki od swego mistrza, lecz nie potrafił czegokolwiek zrozumieć. Dopiero gdy kontemplował instrukcje przez miesiąc, narodziło się w nim zrozumienie. Przekazał nauki Ponczenowi Tsenpo. Był piątym z Sześciu Wielkich Pustelników z Mar z Szangszung (Szangszung Mar Gi Drubczen Drug) linii Szangszung Niendziu.

Inne imiona: Dzialła Lodro.

Mu Szotram Czenpo

(dmu shod tram chen po)

Mistrz linii Przekazu Ustnego z Szangszung (Szangszung Niendziu). Pochodził z klanu Gurib. Jego ojcem był Gurib Trodzial, a matką Ramo Lugu. Był wujem Mu Tsoge. W wieku czterdziestu lat poczuł obrzydzenie do światowego życia, więc złożył ofiarę z pięciu miar ziarna swemu mistrzowi Mu Tsotangowi prosząc go o instrukcje do Szangszung Niendziu. Żył w Pabong Narła po lewej stronie doliny Nima Lung w pobliżu wielkiej śnieżnej góry Targo. Pozostał tam aż osiągnął wiek stu siedemnastu lat. Nauki Szangszung Niendziu przekazał Mu Dzialła Lodro. Posiadał umiejętność ukazywania cudownych znaków trudnych do wyobrażenia. Po otrzymywaniu instrukcji Szangszung Niendziu przez siedemnaście dni, zrozumiał podstawę narodzin i śmierci, którym człowiek musi stawić czoło. W jasny sposób narodziło się w nim urzeczywistnienie, tak że stał się równy z oświeconymi. Był czwartym z Sześciu Wielkich Pustelników z Mar z Szang Szung (Szangszung Mar Gi Drubcezn Drug).

Inne imiona: Mu Szotram, Szotram Czenpo.

Mu Tsoge

(dmu tsog ge)

Mistrz linii Przekazu Ustnego z Szangszung (Szangszung Niendziu). Pochodził z klanu Gurib. Jego ojcem był Gurib Dzierdziung, a matką Niamo Czamczig. Jego wujem był Mu Szotram Czenpo. Spotkał swego mistrza Pałę Dzialziga Seczunga i otrzymał od niego instrukcje Szangszung Niendziu kiedy miał dziewiętnaście lat. Żył w świętym miejscu, gdzie zbierali się Pała Taglagczen i inni jogini (naldziorpowie) podporządkując sobie duchy nien. Umarł w wieku stu siedemdziesięciu jeden lat. Uzyskał zwykłe osiągnięcia (siddhi, tyb. nodrub). Osiągnął pewność po otrzymywaniu instrukcji Szangszung Niendziu od swego mistrza przez pięć miesięcy. Porzucił światowe życie i zrozumiał stan buddy. Nauki Szangszung Niendziu przekazał Mu Tsotangowi. Był drugim z Sześciu Wielkich Pustelników z Mar z Szang Szung (Szangszung Mar Gi Drubczen Drug) linii Szangszung Niendziu.

Mutri Tsenpo

(mu khri btsan po)

Drugi król Tybetu, który według Chronologicznych danych (Tentsi) Nimy Tenzina urodził się w 1074 r. p.n.e. Był synem pierwszego króla Tybetu, Niatri Tsenpo. Pierwszy człon jego imienia, Mutri, jest w języku szangszung i oznacza niebo (tyb. namka).

Nangszer Lopo lub Dzierpung Nangszer Lopo lub Dzierpungpa

(snang bzher lod po)

Mistrz linii Przekazu Ustnego z Szangszung (Szangszung Niendziu). Obok Tapiego Hritsy najznamienitsza postać tej linii. Pochodził z Szang Szung. Żył w VII (lub VIII) w. n.e. Jego rodzina nazywała się Gurib. Ojciec miał na imię Gurib Bume, a matka Mangor-za Drone. Zainteresował się religią w wieku trzynastu lat. Gdy miał czterdzieści siedem lat złożył ofiary Tsepungowi Dała Dzialtsenowi w okolicy Dragrong Karpo (wschodnie Mamig), a on udzielił mu instrukcji Szangszung Niendziu. Poza tym otrzymał nauki Szangszung Niendziu od innych mistrzów tej linii, takich jak Mahor Tazik (z linii od Czime Tsugpu), Gurib Szinglagczen (z linii od Jeszena Tsugpu) i Szangszung Traszi Dzialtsen (z linii od Sangły Djupy). Wraz ze swym uczniem praktykował przez trzy lata na wyspie jeziora Darog i utrzymywał wszystkie ślubowania. Poprzez rytuał ciskania bomb tso zmusił Nipangse do zostania strażnikiem bon i szczególnym strażnikiem Szangszung Niendziu. W tym samym czasie nawrócił wszystkie męskie i żeńskie bóstwa sipa. Poskromił również Menmo i zrobił z niej strażnika Szangszung Niendziu. Potrafił przekształcać się w kryształowy róg i wiele innych rzeczy. Studiował dziewięć ścieżek u wielu uczonych (w tym u Tsepunga Dały Dzialtsena) i osiągnął w nich biegłość. Poprzez praktykę rytuałów Meri osiągnął magiczne moce. Został nadwornym kapłanem i nauczycielem króla Ligmirdzi. Stał się bardzo dumny i z tego powodu budda Tapi Hritsa wyemanował siebie jako małego chłopca, który odsłonił mu sposób w jaki istnieje umysł, przekazując nauki Przekazu Słowa (Kadziu) Szangszung Niendziu. Później Nangszer Lopo jako pierwszy usystematyzował te nauki i pozostawił ich pierwsze pisemne świadectwo. Był również autorem kilku komentarzy związanych z cyklem rytuałów jidama Meri. Gdy król Ligmirdzia został zamordowany przez tybetańskiego władcę Songtsena Gampo, Nangszer Lopo obrzucił zabójcę magicznymi bombami (tso), ocalając w ten sposób nauki i zmuszając zarazem tybetańskiego króla do powstrzymania się od zniszczenia tekstów bon, przez co teksty Szangszung Niendziu, których kompilacji dokonał nie musiały zostać ukryte jako skarby (termy). Nangszer Lopo ciężko pracował dla pożytku istot czujących i stał się oświeconym. Znalazł tylko jednego odpowiedniego ucznia, któremu przekazał Szangszung Niendziu, a którym był siedemdziesięciotrzyletni stary człowiek, Pała Dzialzig Seczung. Od Nangszera Lopo linia Szangszung Niendziu rozgałęziła się na Przekaz Doświadczenia (Niamdziu) i Przekaz Słowa (Kadziu). Był on ostatnim z ośmiu mistrzów Przekazu od Jeszena Tsugpu i ostatnim z dziewięciu mistrzów Przekazu od Sangły Dupy linii Szangszung Niendziu.

Inne imiona: Dzierpung Czenpo Nangszer Lopo, Dzierpung Nangszer Lopo, Dzierpungszer Lopo, Gurib Nangszer Lopo, Gurub Nangszer Lopo.

Ponczen Tsenpo lub Podzial Tsenpo

(dpon chen btsan po)

Mistrz linii Przekazu Ustnego z Szangszung (Szangszung Niendziu). Pochodził z Darog. Jego klan nazywał się Togla. Jego ojcem był Kuszen Togla Tsemo, a matką Mangłer-za Dzienczungma. Byli oni bezdzietni przez dwanaście lat po ślubie. Kiedy Ponczen Tsenpo miał siedem lub osiem lat jego działania były już doskonałe. W wieku dwunastu lat poszedł spotkać Mu Dzialłę Lodro, od którego później otrzymał instrukcje Szangszung Niendziu. Po śmierci swych rodziców zamieszkał w górach Jeru Szang. Został joginem (naldziorpą) żyjącym tylko w górach. Posiadał władzę nad swym życiem. To czy miał umrzeć czy nie, zależało jedynie od tego czy czas był odpowiedni do prowadzenia innych. Uzyskał władzę nad fizycznym ciałem, tak że nie potrzebował dużo jeść. Przekształcił się w kukułkę i podróżował nawracając istoty. Uzyskał wiarę, zrozumienie i urzeczywistnienie jedynie po siedmiu dniach instrukcji. Był prawdziwą emanacją. Jako pierwszy w linii Szangszung Niendziu miał dwóch uczniów (wcześniej przekaz był udzielany tylko jednemu wybranemu uczniowi). Instrukcje Przekazu Słowa (Kadziu) linii Szangszung Niendziu przekazał Szerabowi Lodenowi, a Przekaz Doświadczenia (Niamdziu) z tej samej linii, Ponczenowi Lundrubowi Muturowi. Po przekazaniu nauk Szerabowi Lodenowi przekształcił się w kukułkę i odleciał na południowy zachód wśród świateł, dźwięków i promieni nawracać demony. Od czasu kiedy przekazał nauki Lundrubowi Muturowi, linia Szangszung Niendziu rozdzieliła się na dwie. Szendzialowi Latse dał rytualny przekaz mocy i wyjątkowe nauki Niamdziu. Później przekształcił się w kukułkę i poleciał do Tagzig pokonywać demony raksia (sinpo). Był ostatnim z Sześciu Wielkich Pustelników z Mar z Szangszung (Szangszung Mar Gi Drubczen Drug).

Inne imiona: Lama Tsenpo, Pondzial Tsenpo, Pon Tsenpo.

Rasang Kuma Ratsa

(ra sangs ku ma ra tsa)

Mistrz linii Przekazu Ustnego z Szang Szung (Szangszung Niendziu). Otrzymał nauki Szangszung Niendziu od Tapiego Hritsy i przekazał je Rasangowi Samdrubowi. Praktykował Szangszung Niendziu przez dziewięć lat w Niring. Uzyskał zwyczajne i szczególne osiągnięcia (siddhi, tyb. nodrub). Był szóstym z szesnastu mistrzów Przekazu od Czime Tsugpu linii Szangszung Niendziu.

Inne imiona: Kuma Ratsa, Se Rasang Kuma Ratsa.

Rasang Ludzial

(ra sangs klu rgyal)

Mistrz linii Przekazu Ustnego z Szangszung (Szangszung Niendziu). Był ojcem Tapieritsy (matką była Szerigsal). Nauczył się całego bonu przyczyny i skutku od Tsepunga Dały Dzialtsena, od którego otrzymał również nauki Szangszung Niendziu. Praktykował Szangszung Niendziu przez siedem lat w Bomar i uzyskał zwyczajne i szczególne osiągnięcia (siddhi, tyb. nodrub). Przekazał Szangszung Niendziu swemu synowi Tapiemu Hritsie, który studiował u niego również cały bon przyczyny i skutku. Był czwartym z szesnastu mistrzów Przekazu od Czime Tsugpu linii Szangszung Niendziu.

Inne imiona: Ponczen Rasang, Ponczen Rasang Ludzial.

Rasang Samdrub

(ra sangs bsam grub)

Jeden z dwudziestu czterech głównych mistrzów Przekazu Ustnego z Szangszung (Szangszung Niendziu). Nauki Szangszung Niendziu otrzymał od Triszo Dzialły (z linii Przekazu Świadomości Dzierżawców Wiedzy) i Rasanga Kumy Ratsy (z linii od Czime Tsugpu). Praktykował Szangszung Niendziu przez trzy lata bez szczególnego miejsca zamieszkania. Był taki, jakby urodził się w górach. Przekazał Szangszung Niendziu (z linii Przekazu Świadomości Dzierżawców Wiedzy) Darmie Szerabowi (z linii od Czime Tsugpu) i Senegałowi. Temu drugiemu przekazał również komplet nauk. Urzeczywistnił zwyczajne moce, takie jak odwracanie w górę biegu rzek oraz wznoszenie się na gigantyczne otoczaki jakby było jego końmi. Był pierwszym z sześciu mistrzów Przekazu Świadomości Dzierżawców Wiedzy (Rigzin Rigpe Dziupa) (szóstym z dwudziestu czterech mistrzów) i siódmym z szesnastu mistrzów Przekazu od Czime Tsugpu linii Szangszung Niendziu.

Inne imiona: Czenpo Rasang Samdrub, Czepo Rasang Samdrub

Salła Oczen lub Dzialbon Salła Oczen

(gsal ba 'od chen)

Praktykujący bonpo z Chin. Otrzymał nauki od Rasanga Trineko, a później przekazywał je w swoim kraju.

Mahor Tagzik

(ma hor stag gzig)

Mistrz linii Przekazu Ustnego z Szang Szung (Szangszung Niendziu). Otrzymał nauki Szangszung Niendziu od swego mistrza Czungpo Legona. Praktykował przez dwanaście lat w sąsiedztwie góry Tise (Kailaś), lecz nie osiągnął pewności. Udał się więc ponownie do swego mistrza, który udzielił mu kilku instrukcji. W końcu po sześciu latach odosobnienia urzeczywistnił swą praktykę. Nauki Szangszung Niendziu przekazał Nangszerowi Lopo (z linii od Czime Tsugpu) i Guribowi Szinglagczenowi (z linii od Jeszena Tsugpu). Był ostatnim z szesnastu mistrzów Przekazu od Czime Tsugpu i szóstym z ośmiu mistrzów Przekazu od Jeszena Tsugpu linii Szangszung Niendziu.

Szari Łuczen lub Sebon Szari Łuczien

(sha ri dbu chen)

Uczony siddha (drubtob) z Tybetu z okresu konfliktu z buddyzmem za panowania króla Trisonga Detsena w ósmym wieku. Był uczniem Tongdziunga Tuczena. Otrzymał dziesięć tysięcy tekstów bon od Tongdziunga Tuczena w mieście Dziema Jungdrung na granicy między Szang Szung a Tybetem. Później tłumaczeniem wszystkich tych tekstów na język tybetański zajął się on i jego mistrz. Był również autorem. Przekazywał nauki Trzykrotnej Propagacji (Dragpa Korsum), związane z wielką doskonałością (dzogczen).

Senegał

(sad ne ga'u / sad ne ga 'u)

Mistrz i uczony z Szang Szung żyjący przed VIII w. Otrzymał komplet nauk od Rasanga Samdruba, w tym Przekaz Ustny z Szang Szung (Szangszung Niendziu). Praktykował Szangszung Niendziu przez sześć lat w jaskiniach. Uzyskał zwyczajne i szczególne osiągnięcia (siddhi, tyb. nodrub). Otrzymał nauki Tantry Matki (Madziu) wraz z innymi naukami od Anu Tragtaga, a później przetłumaczył je z języka tazik na język szang szung. Praktykując je w Dangra Dziubun ze swoją partnerką, Luczam Barmą, potrafił wykonywać wiele cudów. W późniejszym okresie swego życia żył w Tybecie. Jego nauczycielem był również Lopon Negu. Spotkał sześć bogiń, które kiedyś objawiły się Milu Samlegowi i zrobił z nich szczególne strażniczki tekstów Madziu. Spisał teksty Madziu na ogromnym zwoju białego jedwabiu w języku tybetańskim i szang szung, a później przekazał ten zwój tym sześciu dakiniom (kadro). Nauki Szangszung Niendziu przekazał Guribowi Ladzinowi. Według Do ser mig gi karczag Jongzina Tenzina Namdaga, przełożył on biografię Szenraba Miło średniej długości, znaną jako Zermig, z języka szang szung na tybetański. Był ósmym mistrzem Przekazu od Czime Tsugpu linii Szangszung Niendziu.

Inne imiona: Szangszung Senegał.

Tapihritsa

(ta pi hri tsa)

Najznamienitszy mistrz linii Przekazu Ustnego z Szang Szung (Szangszung Niendziu). W tradycji bon posiada on taki sam status co Kuntu Zangpo. Jego ojcem był Rasang Ludzial, a matką Szerigsal. Studiował cały bon przyczyny i skutku u swojego ojca (który był również mistrzem Szangszung Niendziu), a szczególnie u Tsepunga Dały Dzialtsena, dwudziestego czwartego mistrza w linii Przekazu Słowa (Kadziu) i Przekazu Doświadczenia (Niamdziu) Szangszung Niendziu. Praktykował Szangszung Niendziu przez dziewięć lat wśród skał Tagtab Senge nie komunikując się z nikim, po czym osiągnął urzeczywistnienie. Kiedy umarł nie pozostawił po sobie ciała - urzeczywistnił tzw. tęczowe ciało. Nauki Szangszung Niendziu przekazał Rasangowi Kumie Ratsie. Dla siebie osiągnął bon ku (dharmakaję/czo ku), dla innych przekształcił się w małego chłopca. Po urzeczywistnieniu tęczowego ciała potrafił pojawiać się w dowolnej postaci w dowolnym czasie. Mających szczęście może obdarzyć natychmiastowym oświeceniem. Posiada wiele właściwości. Osiągnął ostateczny cel nauk, tak że mógł pozostać w formie światła poza czasoprzestrzenną egzystencją (w tej właśnie formie pojawił się Nangszerowi Lopo w wizji jako chłopiec o przezroczystym ciele). Kilka wieków po swojej śmierci zamanifestował się jako dziecko, aby przekazać nauki Nangszerowi Lopo. Został sługą jego dobroczyńcy (Mo Jungdrunga), a później przekazał im obu pogląd Szangszung Niendziu, usuwając w ten sposób całą dumę i ignorancję Nangszera Lopo. Był piątym z szesnastu mistrzów Przekazu od Czime Tsugpu linii Szangszung Niendziu.

Inne imiona: Dzie Tapihritsa, Kuntu Zangpo Tapihritsa, (emanacja Tapihritsy jako chłopca:) Nieleg, (w języku tybetańskim:) Oki Czełczung (imię Tapihritsa jest w języku szang szung), Ponczen Tapihritsa, Ponczen Tapiratsa, Tapiratsa.

Tongdziung Tuczen

(stong rgyung mthu chen)

Uczony siddha (drubtob) i wielki misztrz z Szangszung z okresu konfliktu z buddyzmem za panowania króla Trisonga Detsena w ósmym wieku. Praktykował w okolicach jeziora Namtso. Już w wieku sześciu lat znał dobrze nauki. W wieku dwunastu lat robił długie odosobnienia, miał również niezwykłe doświadczenia ze snami, w których odkrywał rozmaite nauki i spotykał się z innymi mistrzami. W jednym ze snów otrzymał praktykę czo i Tantrę Matki (Madziu) od Mugmo Sidzial (Brązowej Sipe Dzialmo). Posiadał wszystkie inicjacje od trzydziestu mistrzów Tybetu i Szangszung. Nauczał Trzykrotnej Propagacji (Dragpa Korsum) wielkiej doskonałości (dzogczen). Przekazał dziesięć tysięcy tekstów bon swojemu uczniowi Szariemu Łuczenowi w mieście Dziema Jungdrung na granicy między Szangszung a Tybetem. Teksty te następnie zostały przetłumaczone na język tybetański (ich tłumaczeniem zajął się Tongdziung Tuczen i Szari Łuczen). Z tego okresu pochodzi najważniejszy tekst kosmologiczny bonpo Sipe dzopug, który został odkryty dopiero w XI wieku przez Szenczena Lugę. Tondziung Tuczen był kluczową postacią w historii Szangszung. Choć trudno określić daty w których żył, wiadomo że działał w czasach mistrza Nangszera Lopo. W jego czasach było trzynastu dzierżawców linii i czterech uczonych, z których jednym był on sam. Napisane przez niego teksty zostały poklasyfikowane około 787 r. przez Drenpę Namkę i dziewięciu magów, ktorzy z kolei ukryli je w różnych miejscach.

Trulszen Nangden

('phrul gshen snang ldan)

Jeden z pierwszych mistrzów Przekazu Ustnego z Szangszung (Szangszung Niendziu). Poprzednie wcielenie Czime Tsugpu. Pochodził ze złotego nieba Ogmin zbawicieli cza (gontsun cza). Był bezpośrednią emanacją umysłu Kuntu Zangpo. Otrzymał nauki Szangszung Niendziu od Tseme Odena i przekazał je Barnangowi Kudziugowi. Przekazywał nauki Trzykrotnej Propagacji (Dragpa Korsum) wielkiej doskonałości (dzogczen). Był piątym z dziewięciu mistrzów Przekazu Umysłu (Gongdziu), z którego wywodzi się linia Szangszung Niendziu.

Tsepung Dała Dzialtsen

(tshe spungs zla ba rgyal mtshan)

Jeden z dwudziestu czterech głównych mistrzów Przekazu Ustnego z Szangszung (Szangszung Niendziu). Nauki Szangszung Niendziu otrzymał od Guriba Segi i Kunczena Dondruba. Od Kunczena Dondruba nauczył się tak wiele, jak ten od swojego mistrza, Hortiego Czenpo. Praktykował instrukcje Szangszung Niendziu przez dziewięć lat przy skale Czeszig. Uzyskał zarówno zwyczajne jak i szczególne osiągnięcia (siddhi, tyb. nodrub). Nauki Szangszung Niendziu przekazał Rasangowi Ludzialowi, którego nauczył również całego bonu przyczyny i skutku. Był głównym nauczycielem Tapiego Hritsy (nauczał go między innymi Szangszung Niendziu). Przekazał również wyjaśnienia i nauki, w tym Szangszung Niendziu, Nangszerowi Lopo. Był ostatnim z pięciu mistrzów Przekazu Uczonych i Tłumaczy (Kepa Lopan Gi Dziupa) (ostatnim z dwudziestu czterech mistrzów) i trzecim z szesnastu mistrzów Przekazu od Czime Tsugpu linii Szangszung Niendziu.

Inne imiona: Dała Dzialtsen, Ponczen Tsepung Dała Dzialtsen.

Przekaz Ustny z Szang Szung (Szangszung Niendziu):

- Przekaz Umysłu (Gongdziu):

1. Kuntu Zangpo
2. Szenla Okar
3. Szenrab Czenpo
4. Tseme Oden
5. Trulszen Nangden
6. Barnang Kudziug
7. Zangza Ringtsun
8. Czime Tsugpu
9. Sangła Djupa

- Przekaz od Czime Tsugpu:

1. Horti Czenpo
2. Kunczen Dondrub
3. Tsepung Dała Dzialtsen
4. Rasang Ludzial
5. Tapihritsa
6. Rasang Kuma Ratsa
7. Rasang Samdrub
8. Senegał
9. Gurib Ladzin
10. Gurib Palzang
11. Rasang Trineko
12. Dziagrong Sekar
13. Czungpo Aładong
14. Czungpo Traszi Dzialtsen
15. Czungpo Legon
16. Mahor Tagzig

- Przekaz od Jeszena Tsugpu

1. Dondrub Legpa Luse
2. Szangszung Trania Tagdro
3. Szangszung Julo
4. Szangszung Tripa
5. Czungpo Legon
6. Mahor Tagzig
7. Gurib Szinglagczen
8. Nangszer Lopo

- Przekaz od Sangły Djupy:

1. Labon Tokar
2. Jeszen Samdrub
3. Dzierpung Legdrub
4. Dziungjar Tsepo
5. Trese Dzialła
6. Szangszung Garab
7. Rasang Sonamtseg
8. Szangszung Traszi Dzialtsen
9. Nangszer Lopo

- Przekaz Symboliczny Bohaterów Umysłu (Sempa De Dziupa):

1. Jongsu Dagpa
2. Lubon Banam
3. Tride Zambu
4. Banam Czolpo
5. Triszo Dzialła

- Przekaz Świadomości Dzierżawców Wiedzy (Rigzin Rigpe Dziupa):

1. Rasang Samdrub
2. Darma Szerab
3. Darma Bode
4. Szangszung Tripen
5. Muje Ladziu
6. Maszen Legzang

- Przekaz Ustny Czcigodnych Osób (Gangzag Nienkung Ki Dziupa):

1. Dzierszen Tagla
2. Rasang Jungdrungse
3. Rasang Jungpen
4. Gepar Dondrub
5. Dzierpung Gepen
6. Gedzial
7. Szangszung Namdzial
8. Mudziu Karpo
9. Horti Czenpo

- Przekaz Uczonych i Tłumaczy (Kepa Lopan Gi Dziupa):

1. Donkun Drupa
2. Rasang Pendzial
3. Gurib Sega
4. Tsepung Dała Dzialtsen

- Dwie Łaskawe Inkarnacje (Trulku Drinczen Ni):

1. Tapihritsa
2. Nangszer Lopo

- Sześciu Wielkich Pustelników z Mar z Szangszung (Szangszung Mar Gi Drubczen Drug):

1. Pała Dzialzig Seczung
2. Mu Tsoge
3. Mu Tsotang
4. Mu Szotram Czepno
5. Mu Dzialła Lodro
6. Ponczen Tsenpo

- Dolna Tradycja (Melug):

1. Ponczen Lundrub Mutur
2. Szendzial Latse
3. Lomting Lagom Karpo
4. Nodrub Dzialtsen Ringmo
5. Orgom Kundul

- Górna Tradycja (Tolug):

1. Guge Szerab Loden
2. Kunga Ringmo
3. Naldzior Seczog
4. Czungdzi Mutur
5. Tsi Deła Ringmo
6. Togme Szigpo

- Północny Przekaz (Dziangdziu):

1. Jangton Szerab Dzialtsen
2. Lungom Togme
3. Trulme Szigpo
4. Niagom Ripa Szertsul
5. Uri Sonam Dzialtsen
6. Sonam Jesze
7. Dziaton Jesze Rinczen
8. Dziatangpa Tsultrim Zangpo
9. Lenton Sonam Dzialtsen

- Południowy Przekaz (Lodziu):

1. Bumdzieo
2. Ludragpa Traszi Dzialtsen
3. Togden Jesze Dzialtsen
4. Jangton Dzialtsen Rinczen
5. Czigczo Depa Szerab
6. Dru Dzialła Jungdrung
7. Lato Riła Szerlo
8. Rangdrol Lama Dzialtsen
9. Atog Jesze Rinczen
10. Kartsa Sonam Lodro
11. Pa Tendzial Zangpo

- Różni:

1. Troło Dzialtsen
2. Tsultrim Palzang

[1] Pozostałe to: Lung-rig mdzod, sDe-snod-mdzod, dByings-rig-mdzod i Nam-mkha`-mdzod, zob. bKra-shis rGyal-mtshan Bon-`chad mkhas pa`i mgul-rgyan, folio 34b3.

[2]Mówi się o tym w kolofonie do tekstu, który kończy się następująco: LShDz, folio 272b4:

[3] Datę podaje sięwśród późniejszych uzupełnień do STNN, zob. strona xvii przypis. I.

[4] Tą datę zaczerpnięto z jednostronnej modlitwy należącej do Opata sMan-ri, Sans-rgyas bs Tan-`dzina, skomponowanej przez autora przed samą śmiercią, w której podaje swój wiek, tj. siedemdziesiąt sześć lat.

[5] Zob. strona 53, przypis 1.

[6] Tj. od rGyal-gshena Mi-lus bSam-legsa (na temat jego życia zob. LShDz folio 74b2) do sNang-ba`i mDog-cana, zob. LShDz, folio 89a6-95b4.

[7] tyb. sems-smad sde-dgu. Są to: Byang-sems gab-pa dgu-skor(Byang-sems gab-pa lub po prostu Gab-pa), który jest wymieniany, jako należący do trzech skarbów tekstów (zob. str. 130, 150, 153, i także str. 61, gdzie jest cytowany jeden z licznych komentarzy napisanych na temat tej pracy i wymienionych w KTDG, str. 26, mKhas-bzhi gab-`grel), następnie Khu-byug (zob. str. 57) i w końcu siedem krótkich tekstów zwanych Sems-phran sde-bdun, co daje razem dziewięć (KTDG str. 12, por. dByings-rig-mdzod, tom ka, folio 25).

[8] Te cztery teksty i Nyam-brgyud (zob. str.111) tworzą trzon księgi znanej jako Zhang-zhung snyan-brgyud, o której mówi się, że została przekazana ustnie Gyer-spungsowi sNang-bzher Lod-po (żyjącemu współcześnie z królem Khri-srong lDe-btsanem, na temat jego życia zob. str. 97, ZhNyL, folio 25b5-29a8) przez dPon-chena Ta-pi Hri-tsę, na jego temat zob. powyższe dzieło folio 25a2.

[9] Na ten temat zob. ZhNyL, folio 5a4 i LShDz, folio 87a1 i dalej.

[10] Tutaj gShen Ludzi nie jest tym samym, co gShen-poMi-lus bSam-legs, o którym wspominałem wcześniej (zob. str. 15 przypis 3). ZhNyL, folio 20b2.

[11] ZhNyL (folio 20a3) podaje sTon-pę gShen-raba zamiast gSang-bę `Dus-pę jako pierwszego z dwudziestu czterech.

[12] Tyb. gdod-ma`i gzhi, dosłownie: “pierwotna baza”. Zgodnie z Naukami Umysłu (sems-phyogs, dosł: Klasa Mentalna) Wielkiej Doskonałości (rdzogs-chen) w tradycji bon-po ta “pierwotna podstawa” jest stanem, z którego pochodzą wszystkie pojęcia cyklu egzystencji (`khor-ba w buddyzmie = skr. samsara) i ucieczki od smutku (mya-ngan-las `das-pa, skr: nirvana). rDzogs-chen-pa może uzyskać albo raczej powrócić do tego stanu, z którego - jak się mówi - wkroczył do cyklicznej egzystencji. Zob. dByings-rig-mdzod, tom ka, folio 148a2; tom kha, folio 73b1; por. Snellgrove, Nine Ways, str. 229 i dalej oraz przypis 79. Bon-powie uważają ją za początek cyklicznej egzystencji(dByings-rig-mdzod, tom ka, folio 197b6), ale jednak według buddystów cykl egzystencji nie ma początku, gdyż jest spowodowany przez ignorancję (zob. Tsong-kha-pa, Byang-chub lam-rim, folio 195a7, 277b3).
Aby uzyskać albo raczej powrócić do tej pierwociny, która jest znana jako Ye-shes rDzogs-pa`i sku lub Srog -med. gYung- drung-gyi sku lub `Ja`-lus`Pho-ba chen-po`i skulub gZhon-nu Bum-pa`i sku (dByings- rig-mdzod, tom kha, folio 152b3) rDzogs-chen-pa musi przejść przez czterostopniowy proces znany jako “Cztery Przejawienia” (snang-ba bzhi). dByins-rid-mdzod, tom kha, folio 111b3: bon nyid mngon sum gyi snang ba / nyams snang gong `phel gyi snang ba / rig pa tshad phebs kyi snang ba / bon nyid zad sa`i snang ba/ Pierwsze z nich odnosi się do “pierwotnej podstawy”i musi być rozpoznane przez rDzogs-chen-pęw formie głównej praktyki. Druga jest jedynie metodą, która wzmacnia zrozumienie z pierwszego etapu poprzez pewne dalsze praktyki (dByins-rid-mdzod, tom kha, folio 126b4). W trzecim etapie rozwinięcie praktyki osiaga swój szczyt (tshad-la phebs-pa). W czwartym etapie rDzogs-chen-pa osiąga to co najwyższe lub powraca do źródła pierwotnego powstawania. dByins-rid-mdzod, tom kha, folio 112a2: dang po`i gzhi bon nyi mngon sum ma mthong na gzhan gsum gyi `char gzhi med. pas dang po bon nyid mngon sum gyi snang ba rten gzhi ltar `char ba`o / de nyid shar nas bon nyid kyi nges pa rnyed pas rang byung gyi ye shes rang las rnyed ces bya `o / mngon sum pa de nyid lta stangs gyis gcun pas snang ba de dag gyi / `phel rgyas nas nyams gong `phel du`byung ngo / de nas nyams kyi`phel zad nas chad la phebs pa ste / `phel pa ma zad na nyams thug pa med. pas bon la zyin pa med. cing sangs la rgya dus med. pa las / nyams kyi`phel zad nas bstan pa`i chad la phebs pas rig pa chad phebs kyi snang ba `byung ba`o / de nas chad la phebs pa de nyid de las gzhan du mi `gyur na psku gsum `bras bur`dod pa dang phyod med. la / dngos snang mtshan ma`i bon la mthar thug tu byed pa tun mongs ba rnams dang mtshungs nyid las / snang nyams gzhi la thim ste / phra rags snang shes nub nas ka dag bon zad la sbyor bas bon nyid zad pa`i snang ba `byung bas na go rim de ltar nges pa `o /
Na ostatnim etapie tak zwanym trzy Dengs-pa ma miejsce (rozpuszczenie) (dByins-rid-mdzod, tom kha, folio 152a2): rozpuszczenie zewnętrznych obiektów (snang-ba), rozpuszczenie ciała (`lus) i umysłu (sems). Mówiąc słowami Bon-sku`i smon-lam gti-mug gnyid-skrogs, folio 2b8:

Dngos kun `od ksal ngang du dengs /

Gzugs phung `od kyi lus su dengs /

Sems nyi rig pa`i ngang du dengs /

Dengs pa sum du `byung ba na/

Blo zad bon zad chen po yis /

Gyung drung `pho ba chen po`i sku /

Lus `di ma spangs ngang du bzhengs

Tak więc rDzog-chen-pa może być nazywany `Ja`-lus-pa (“przezroczyste ciało”), ponieważ zakończywszy trzy Dengs-pa, jego ciało może stać się przezroczyste jak tęcza. rDzog-chen-pa może wtedy żyć tak długo, jak chce, i zwykle żyje bardzo długo, np. Gyer-spungs (zob. str. 55). Także dByins-rid-mdzod, tom kha, folio 104b5: . . . gzug phung rang snang rang `od du lhag nas phung gzhan rang sar dag ste / srog med. gyung drung gi sku grub pas / `khor ba ma stong gi bar du bzhugs nas `gro don mdzad pa ni / dper na gyer chen dran pa nam mkha` lta bu`i dgongs spyod bla na med. pas rtogs par bya la /

[13] Tyb. ye-shes rdzogs-pa`i sku, zob. str. 53 przypis 1.

[14] Trzy ciała to: Bon-sku, Longs-sku i sPrul-sku (zob. Snellgrove, Nine Ways, str. 261 przypis 59).

Odnosi się to do czwartego stopni

[15] Odnosi się to do czwartego etapu “Czterech Przejawień”, zob. str. 53 przypis 1.

[16] Ekwiwalent ye-shes rdzogs pa`i sku zob. str. 53 przypis 1.

[17] Ten tekst jest częścią Zhang-zhung snyan-brgyud o podtytule Man-ngag le-brgyad, VA w porządku alfabetycznym. Mówi się, że został przekazany ustnie Gyer-spungsowi na chwilę przed śmiercią przez Ta-pi Hri-tsę. Zob. Man-ngag le-brgyad, folio 22b4.

[18] Mówi się, że znajdowłąy się one w sTag-gzig. Jeśli chodzi o nazwy tych miejsc, zob. Snallgrove, Nine Ways, Ilustracje XXII. Także gZhi-lam-gyi`grel, folio 27b5.

[19] Szczegóły podane w tym tekście są najbardziej wyczerpującymi odniesieniami, jakie czytałem. Nie wiem, do jakiej biografii nawiązuje autor.

[20] Mędrzec, który jest nauczycielem sTon-py gShen-raba, zob. gZer-mig, tom ka folio 19a4 i dalej (tłum. A. H. Francke, dz. cyt., Asia Major I(1924), str. 274 passim) oraz LShDz, folio 25b6. Por. str. 9 przypis 6. Więcej szczegółów na temat gShen-lha `Od-dkar zob. LShDz, folio 57b5 i dalej.

[21] Wymyślony święty, zob. LShDz, folio 60b2.

[22] Są to dwa z Trzech Cykli Krzewienia Nauk sPyi-spungs (zob. str. 15 przypis 3).

---