Wykład 8

POPYT NA PIENIĄDZ.

1. Współcześnie pieniądz to nie tylko gotówka (czyli monety i banknoty), ale także depozyty w instytucjach finansowych. Poszczególne aktywa różnią się między sobą stopniem płynności. Płynność jest to łatwość z jaką jedna pozycja aktywów może być zamieniona na inną, łatwo wydatkowaną z nieznaczną lub żadną stratą wartości. Płynność wiąże się z łatwością oferowania na rynku, stabilnością wartości oraz niskim poziomem lub brakiem występowania kosztów konwersji albo zmiany.

Zasoby pieniądza jest to suma wszystkich zidentyfikowanych form pieniądza posiadanych przez ludność (w odróżnieniu od pieniędzy posiadanych przez banki) w danym momencie czasu. W zależności od stopnia płynności poszczególne składniki zasobu pieniądza zaliczamy do określonej miary.

Poza definicją gotówki i miary M₁ wszystkie definicje są arbitralne i różnią się w zależności od kraju, dlatego poszczególnych miar nie można porównywać. W Polsce według zasad NBP wyodrębnia się dwie miary :

1. M₁ - jest to pieniądz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) + depozyty złotowe (na żądanie i oszczędnościowe) gospodarstw domowych oraz depozyty na żądanie przedsiębiorstw.

2. M₂ - obejmuje M₁ + depozyty terminowe gospodarstw domowych i przedsiębiorstw.

• M₁ i M₂ nie obejmują rachunków walutowych.

2. Funkcje pieniądza.

1. środek wymiany (cyrkulacja) - tej funkcji odpowiada miara M₁,

2. środek utrzymania wartości w czasie (środek tezauryzacji) - tej funkcji odpowiada miara M₂,

3. jednostka obrachunkowa (w niej wyrażone są ceny i prowadzone rozliczenia),

4. środek płatniczy (miernik odroczonych płatności np. pożyczek).

3. Czynniki wyznaczające popyt na pieniądz.

1. Dochód do dyspozycji (DD)

2. Majątek (bogactwo)

3. Stopy procentowe poszczególnych form aktywów

4. Stopa wzrostu poziomu cen (jednorazowy wzrost poziomu cen podnosi nominalny popyt na pieniądz)

5. Stopa inflacji (ciągły wzrost cen - inflacja niszczy siłę nabywczą pieniądza)

6. Stopień ryzyka posiadania określonych form aktywów

7. Czynniki instytucjonalne np. system wypłacania wynagrodzeń

4. Rozwój teorii popytu na pieniądz.

I. Fischer (1911r.)

Szkoła Cambridge (początek lat 30-tych)

J. M. Keynes (1930r.)

J. R. Hicks (1935r.)

W. J. Baumol (1952r.) M. Friedman (1956r.)

J. Tobin (1956r.)

J. Tobin (1970r.) K. Brunner (1968r.)

A. H. Meltzor

KEYNESIŚCI

MONETARYŚCI

5. Ilościowa teoria pieniądza.

Do połowy lat trzydziestych pieniądz traktowany był wyłącznie jako środek wymiany, nie zajmowano się popytem na trzymanie pieniądza. Podstawą teorii jest równanie wymiany Fischera.

, gdzie M - ilość pieniądza,

V_T - transakcyjna szybkość obiegu pieniądza,

P_T - cena transakcji,

T - wolumen transakcji.

Przy założeniu, że podaż pieniądza M = const (co oznacza, że jest określona przez władze monetarne albo bank centralny) oraz V_T i T są niezależne od M, ilość pieniądza w równaniu można interpretować jako ilość pieniądza, na który zgłaszany jest popyt.

Funkcja popytu na pieniądz ma więc postać :

V_T = const - (zależy bowiem od stopnia rozwoju systemu bankowego, częstotliwości wpłat i wypłat, długości okresu płatności itd., a te zmieniają się wolno).

T = const - (zależy bowiem od wykorzystania zasobów /praca, kapitał, ziemia/, a te również zmieniają się wolno).

Jedyną zmienną wpływającą na popyt na pieniądz są ceny (wg Fischera).

• Równanie Cambridge.

Ekonomiści z Cambridge zwrócili uwagę, że pieniądz jest nie tylko środkiem wymiany, ale także środkiem tezauryzacji. Racjonalne jest zatem trzymanie pieniądza podobnie jak i innych aktywów przynoszących dochód. Zmienili równanie wymiany, skoncentrowali się na związku między pieniądzem a cenami i produkcją finalną, czyli dochodem.

Równanie Cambridge :

[wydatki na produkcję] = [nominalny dochód]

, gdzie : M - ilość pieniądza

Vy - dochodowa szybkość obiegu pieniądza

P - cena za jednostkę produkcji

y - realny dochód

Y - nominalny dochód

Wersja zasobowa równania wymiany kładzie nacisk na współczynnik
, który jest proporcją dochodu jaką jednostki chcą trzymać w postaci pieniądza, ponieważ jest on także magazynem bogactw, a nie jak chciał Fischer na jego odwrotności, czyli na szybkości obiegu pieniądza, czyli tempie obrotów dokonywanych przez przeciętną jednostkę pieniężną. A zatem funkcja popytu na pieniądz zależy od współczynnika „k” i dochodu.

Popyt na pieniądz oparty jest na indywidualnych, racjonalnych wyborach; zmienia się bezpośrednio i proporcjonalnie z poziomem cen produkcji.

6. Teoria preferencji płynności Keynesa.

Keynes podobnie jak ekonomiści Cambridge twierdził, że pieniądz jest środkiem wymiany oraz magazynem bogactwa. Rozszerzył ich teorię dodając do analizy wpływu zmian dochodu na popyt na pieniądz również zmianę stopy procentowej oraz oczekiwań dotyczących przyszłych zmian stopy procentowej. Keynes zwrócił uwagę na 3 motywy popytu na pieniądz :

1. Motyw transakcyjny - czyli dążenie do posiadania gotówki w celu dokonywania zaplanowanych zakupów dóbr i usług. Motyw odzwierciedla fakt niedoskonałej synchronizacji przychodów i wydatków w czasie.

2. Motyw ostrożnościowy - jest to utrzymywanie pewnego zasobu gotówki na pokrycie wydatków, których nie jesteśmy w stanie przewidzieć (są to nieprzewidziane i korzystne zakupy). Motyw wynika z faktu niepewności.

Podstawową determinantą obu motywów jest dochód. Popyt w obu przypadkach zmienia się bezpośrednio i proporcjonalnie z dochodem. Keynes założył, że ostrożnościowa, dochodowa szybkość obiegu pieniądza jest stała oraz transakcyjna szybkość obiegu pieniądza jest również stała.

, gdzie MT - suma ostrożnościowego i transakcyjnego popytu na pieniądz

Y - dochód nominalny

k - współczynnik proporcjonalności wiążący popyt na pieniądz z dochodem

3. Motyw spekulacyjny - jest to dążenie do posiadania gotówki w przewidywaniu spadku ceny innych aktywów i w przewidywaniu przyszłych zysków. Motyw ten jest uzależniony od indywidualnych preferencji płynności tzn. trzymania gotówki z różnych powodów (np. z powodu niechęci do ryzyka) mimo, że istnieją inne magazyny bogactwa (np. obligacje).

Decyzję o składzie własnego portfela aktywów podejmuje się poprzez porównanie dochodów jakie by się uzyskało bądź straciło, posiadając gotówkę lub obligacje. Zależą one od oczekiwań co do przyszłych zmian stopy procentowej oraz stopnia pewności z jakim te oczekiwania się sprawdzają. Globalny popyt na pieniądz :

7. Na czym polega PUŁAPKA PŁYNNOŚCI ??

Keynes uważał, że istnieje pewna krytyczna stopa procentowa i* , tak niska, że jeżeli bieżąca stopa procentowa osiągnęłaby ten poziom ludzie uznają, że może ona tylko wzrosnąć, to jest oczekiwać będą wyłącznie spadku cen obligacji. W tej sytuacji gromadzić będą (tezauryzować) wszystkie przyrosty zasobów pieniądza (krzywa przyrostu jest od tego momentu pozioma). Ten szczególny przypadek nazwano absolutną preferencją płynności albo pułapką płynności.

1

2

MT₁

Y₁

[Y]

Rys. 1 Transakcyjny + oszczędnościowy popyt na pieniądz (MT).

Ilość pieniądza

zakres pułapki płynności

Stopa procentowa

[Y]

Rys. 2 Spekulacyjny popyt na pieniądz (MA).

zakres pułapki płynności

[i]

i*

M_T1

[Y]

(MD)

Rys. 3 Całkowity popyt na pieniądz (MD).

---