Wykład 1

MSG - integralna część ekonomii, wymiar międzynarodowy. Istotne znaczenie handlu międzynarodowym i wymiany, różnice w stosunkach w skali krajowej i międzynarodowej.

MSG- część ekonomii zajmująca się transakcjami między krajami w dziedzinie towarów i usług, przepływami finansowymi i ruchem czynników produkcji(przedsiębiorstwa działające na skalę międzynarodową).

Obszar badawczy MSG - czynnikiem wyróżniającym MSG z całek ekonomii jest to, że ma to wymiar międzynarodowy (część procesu gospodarczego mający wymiar międzynarodowy)

Metody:

• analiza pozytywna

• analiza normatywna

1. Badamy zachowania podmiotów gospodarczych bez formułowania rekomendacji. Poznanie występujących prawidłowości.

2. Ten rodzaj analizy zawiera opinię wartościującą żeby coś było najbardziej ekonomiczne.

MSG:

1. Prawa ekonomii (rządzą zachowaniami podmiotów gospodarczych).

2. Polityka ekonomiczna (z punktu widzenia podmiotów gospodarczych. Prowadzą ją podmioty gospodarcze rozwijające działalność gospodarczą.

3. Prawa o charakterze uniwersalnym, np. teoria mnożnika eksportowego (wzrost eksportu spowoduje wzrost konsumpcji?).

4. Prawa o charakterze specyficznym (tylko dla ekonomii międzynarodowej) między podmiotami gospodarczymi w stosunkach międzynarodowych, oddzielne prawa do przepływów towarowych, oddzielne do czynników produkcji, do osób, technologii.

5. Zagraniczna polityka ekonomiczna i międzynarodowa.

Zagraniczna polityka ekonomiczna - będzie się skupiała na analizie celów, środków i instrumentów stosowanych przez różne kraje w procesie rozwoju stosunków międzynarodowych.

Międzynarodowe polityka ekonomiczna - ocena metod koordynacji stosunków międzynarodowych grupy państwa lub w skali międzynarodowej.

W miarę rozwoju tej dyscypliny naukowej dzieje się tak, że pewne obszary naukowe rozwijają się na tyle, że odrywają się stanowiąc odrębne, np. międzynarodowe integracje gospodarce, organizacje gospodarcze. MSG podejmuje problematykę funkcjonowania gospodarki światowej.

GOSPODARKA ŚWIATOWA - zbiorowość różnych organizmów i instytucji funkcjonujących zarówno na poziomie krajowym jak i na płaszczyźnie międzynarodowej, które bezpośrednio lub pośrednio zajmują się działalnością gospodarczą i są powiązane ze sobą w całościowy system poprzez sieć międzynarodowych stosunków ekonomicznych (międzynarodowy podział pracy).

Rynek światowy powstał, gdy obroty towarowe wzrosły, wzrosła produkcja na skalę masową, międzynarodową. Kraje zaczęły specjalizować się w produkcji dóbr tanio wytwarzanych a następnie ich eksportowaniem, inne dobra importowano (międzynarodowy podział pracy- tak powstała gospodarka światowa).

System trwałych powiązań o charakterze ekonomicznym (produkcyjnym, handlowym, finansowym, instytucjonalnym, organizacyjnym) włączające podmioty gospodarcze funkcjonujące w różnych krajach. Międzynarodowe procesy produkcji i wymiany stają się coraz bardziej intensywne.

Warunkiem uczestnictwa w tym systemie gospodarki światowej jest otwartość gospodarcza. Gospodarka autarkiczna (Albania, Kuba). System ten musi być uporządkowany, powiązania muszą mieć charakter trwały.

Czynniki rozwoju gospodarki światowej:

1. Rozwój rynków w wyniku odkryć geograficznych.

2. Postęp techniczny i związany z nim wzrost znaczenia międzynarodowego podziału pracy

i specjalizacji.

3. Rozwój środków transportu.

4. Rozwój przepływu informacji, komunikacji (korporacje międzynarodowe - siedziba w jednym kraju i filie w innych).

5. Procesy regionalnej integracji gospodarki.

6. Procesy tworzenia i rozwoju organizacji międzynarodowych.

7. Procesy liberalizacyjne.

8. Wojny, kryzysy polityczne, ekonomiczne, przewroty.

Etapy rozwoju gospodarki światowej:

• Powiązania o charakterze regionalno-lokalnym(charakterystyczne dla starożytności i średniowiecza) o charakterze handlowym powiązania.

• Drugi etap, tzw przejściowy XV-XVI wiek, zaczął tworzyć się rynek światowy, do drugiej połowy XVIII w. rosło znaczenie produkcji przemysłowej, ale na skalę światową nie było produkcji. Panowała wówczas doktryna merkantylizmu - powiązania kontrolowane przez państwa.

• Tradycyjny układ gospodarki światowej - wiek XIX. Połowa wieku XIX jako najbardziej charakterystyczna data dla funkcjonowania tego etapu, układ gospodarczy był rozwinięty.

Powiązania między grupą krajów uprzemysłowionych(Europa zachodnia) i nieuprzemysłowionych(Europa wschodnia) - wymiana handlowa.

System PAX Britannica był wtedy najistotniejszy.

• Okres od końca I wojny światowej do końca II wojny światowej to tzw. okres dezintegracji. Powiązania zaczęły słabnąć, część z nich zaczęła zanikać 1929-1933 - kryzys, zdezintegrował gospodarkę, państwa zaczęły dbać o własne gospodarki, zaczęły ograniczać wymianę handlową. Ruchy narodowowyzwoleńcze w koloniach.

• Po II w. św. Okres głębokich przeobrażeń strukturalnych w gospodarce światowej oraz intensyfikacji, globalizacji i integracji gospodarczej.

• Od lat 50-tych do początku lat 70-tych funkcjonował tzw. PAX Americana - dominacja USA. Pojawiła się EWG. Europa podnosiła się z drugiej wojny, chciała utworzyć unię celną. USA i JAPONIA utworzyły układ triadowy - po jednej Stronia USA, po drugiej Europa i po trzeciej Japonia.

• Na początku lat 70-tych utworzył się etap rywalizacji, w ramach układu triadowego, trwał do połowy lat 80-tych etap wzmożonej rywalizacji w ramach układu triadowego, intensyfikacja procesów globalizacji. W Europie zostaje utworzony wspólny rynek. W odpowiedzi USA utworzyły NAFTĘ - Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu(USA, Meksyk, Kanada). W latach 90-tych rozwijają się gospodarki w Azji południowo-wschodniej (Korea, Singapur). Na razie jest to głównie układ triadowy, poważnym rywalem stają się Chiny.

Wykład 2 25.02.2010

Od połowy lat 80 intensyfikacja procesów globalizacyjnych i regionalizacji.

Przeobrażenia strukturalne - lata 40 i 50 - na ten okres przypada wzmożony rozwój przemysłu stalowego, węglowego. W latach 60-tych prym wiódł przemysł elektrotechniczny, rozwój produkcji artykułów trwałego użytku (sprzęt AGD). Można powiedzieć, że tym co napędzało gospodarkę w tamtym okresie to popyt konsumpcyjny. Za prezydenta Lyndona B. Johnsona udostępniano kredyty na sprzęt AGD.

Lata 80-te, od połowy kreowanie postępu technicznego. Siłę napędzającą gospodarkę stanowił popyt ze strony firmy, przedsiębiorstw. Produkcja mebli, urządzeń biurowych, rozwój usług finansowych, ubezpieczenia, telekomunikacja, konsultingowe. Rozwój czynników mających wpływ na rozwój gospodarczy.

Od połowy lat 80-tych intensyfikacja procesów globalizacji i regionalizacji: regionalizacja miała związek z pojawieniem się na większą skalę ugrupowań integracyjnych. Formy integracji regionalnej: strefy wolnego handlu, unia celna, wspólny rynek, integracja handlowa, unia walutowa i gospodarcza, dalszy proces integracji to już federacja.

Strefa wolnego handlu polega na tym, że całkowicie odrębne gospodarki, kraje zawierają umowę na podstawie której umawiają się, że będą znosić ograniczenie we wzajemnej wymianie handlowej (np. znoszenie ceł). Prowadzą te kraje odrębną politykę handlową wobec krajów trzecich. Np. NAFTA utworzona z inicjatywy Clintona.

EFTA- (ang. European Free Trade Association, EFTA) Europejska Strefa Wolnego Handlu w 60-tych latach, powstała z inicjatywy Wielkiej Brytanii. Pierwotnymi członkami EFTA były: Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja i Wielka Brytania. Z czasem większość członków wystąpiła, wybierając członkostwo w konkurencyjnej i o zdecydowanie większej integracji ekonomicznej EWG. Członkami EFTA są obecnie: Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria

ASEAN - (ang. Association of South East Asian Nations) - Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej - jest to organizacja polityczno-gospodarcza. Członkami są: Filipiny, Indonezja, Malezja, Singapur, Tajlandia, Brunei, Wietnam, Laos, Birma i Kambodża. Region ASEAN to około 500 milionów mieszkańców, całkowita powierzchnia 4,5 milionów km², łączny produkt krajowy brutto 737 miliardów dolarów.

APEC (Asia-Pacific Economic Cooperation, pol. Wspólnota Gospodarcza Azji i Pacyfiku) - luźny układ integracyjny dotyczący współpracy gospodarczej krajów Azji i obrzeży Pacyfiku, powołany w 1989 r. w Canberze podczas nieformalnego spotkania 6 państw członkowskich ASEAN i Australii, Nowej Zelandii, Kanady, USA, Japonii i Korei Południowej. Celem APEC jest: znoszenie barier celnych współpraca technologiczna. APEC nie jest organizacją międzynarodową (taką jak Unia Europejska), ani także w planach nie zamierza o taki status się ubiegać. Współpraca w ramach tego układu opiera się wyłącznie na deklaracjach politycznych, tak więc podmiotami APEC są gospodarki państw.

Unia celna- obejmuje postanowienia strefy wolnego handlu, unia celna wiąże się z ujednoliceniem taryfy celnej, dotyczy krajów trzecich, zaczątki prowadzenia wspólnej polityki handlowej, takie same stawki celne na określone produkty dla wszystkich państw.

Efekt kreacji handlu - oznacza wytworzenie się nowych strumieni handlu pomiędzy krajami członkowskimi sfery wolnego handlu lub unii celnej. Towary wytwarzane w poszczególnych krajach strefy czy unii zaczynają być traktowane na rynkach innych krajów tejże sfery czy unii preferencyjnie na skutek zniesienia ceł i barier w handlu.
Efekt przesunięcia handlu dotyczy handlu pomiędzy krajami członkowskimi strefy handlu lub unii celnej oraz ich handlu z krajami nieczłonkowskimi. Polega on na zastępowaniu importu określonych towarów spoza strefy czyli unii importem tych towarów ze strefy czy unii

Związek Państw Niemieckich - XIX w.

1968 r. - w ramach EWG utworzono unię celną, nie było etapu tworzenia strefy wolnego handlu

Wspólny rynek opiera się na 4 swobodach:

swoboda przepływu towarów, osób, kapitału, usług.

Towary + usługi - przepływ produktów

Kapitał + osoby - przepływ czynników produkcji.

W unii celnej istnieje swoboda przepływu produktów, na wspólnym rynku znosi się też bariery w przepływie czynników produkcji. Chodzi o to żeby zapewnić większą efektywność alokacji czynników produkcji - nakłady pracy i kapitału. Kapitał dzięki temu znajduje się w krajach które generują większe zyski. Płaca jest uzależniona od krańcowej wydajności produkcji. Skutkiem gospodarczym alokacji czynników produkcji jest wzrost gospodarczy, wzrost PKB, podniesienie dobrobytu społecznego.

UE od 1993 funkcjonuje wspólny rynek,

Mercosur (hiszp. Mercado Comun del Sur - Wspólny Rynek Południa), czasem nazywany także Mercosul (port. "Mercado Comum do Sul"), jest to międzynarodowa organizacja gospodarcza powołana w roku 1991 traktatem z Asuncion (Paragwaj). Do tej organizacji należą: Argentyna, Brazylia, Paragwaj, Urugwaj, Wenezuela. Generalnie cała Ameryka Południowa.

Żeby rynek mógł dobrze funkcjonować, musi być prowadzona wspólna polityka handlowa oraz wspólna polityka konkurencji.

Unia walutowa. Potrzebne do utworzenia: wspólny rynek(bo zawiera swobodny przepływ kapitału), stałe kursy walutowe, wspólna polityka pieniężna. Wymienialność walut pełną zapewnia wspólny rynek finansowy. 1 stycznia 1999 r. unia walutowa w UE, utworzona przez część krajów UE.

Unia gospodarcza wymaga jednolitych warunków polityki gospodarczej. Takie same podatki, ubezpieczenia społeczne, warunki założenia działalności.

Intensyfikacja w takich formach miała miejsce od połowy lat 80-tych. Dlaczego nie wcześniej?

Lata 70-te to kryzysy, protekcjonizm, rosła rywalizacja układu triadowego. EWG - 1958. Problemy w konkurencji z Japonią która produkuje dobra high-tech. Etap eurosklerozy (oznacza stagnację, inflację i bezrobocie, które nastąpiło po kryzysie gospodarczym w 1973 roku. Euroskleroza trwała aż do lat 1980. Ponieważ państwa członkowskie działały pojedynczo a nie zbiorowo próbując przeciwdziałać skutkom kryzysu termin ten jest synonimem braku solidarności i postępu w procesie integracji europejskiej )- tendencje regresyjne, kraje martwiły się o interesy narodowe, mniej dynamiczny rozwój technologii, zacofanie w stosunku do Japonii i USA. Stwierdzono że należy przyśpieszyć budowę wspólnego rynku w EUROPIE.

Intensyfikacja procesów globalizacji, od połowy lat 80-tych, na dużą skalę globalizacja, internacjonalizacja, umiędzynarodowienie działalności gospodarczej - pewne podmioty gospodarcze jeśli ograniczały działalność do terenu kraju to zaczęły wychodzić na inne rynki. Mamy do czynienia z globalizacją gdy gospodarki przestaną być odrębnymi podmiotami a zaczną być od siebie zależne.

Jeżeli państwa nie mogą funkcjonować bez eksportu i importu to mówimy o internacjonalizacji.

Tworzenie ogólnoświatowego systemu gospodarczego będzie widoczne poprzez scalanie się rynków poszczególnych krajów w jeden ogólnoświatowy rynek usług, kapitału, walut.

Czynniki globalizacji (warunkujące globalizację):

1. Wzrost umiędzynarodowienia gospodarki (rosnąca wymiana handlowa, wzrost obrotów handlowych, zagraniczne inwestycje bezpośrednie)

2. Zniesienie barier, wszystkiego co w handlu przeszkadza, liberalizacja przepływu kapitału. Rynek finansowy jest rynkiem na którym globalizacja jest najbardziej widoczna.

3. Działanie organizacji międzynarodowych (GATT, WTO) sprzyjają rozwojowi procesów globalizacji bo mają na celu wzrost obrotów handlowych.

4. Działalność korporacji międzynarodowych, prowadzą działalność w więcej niż 1 kraju, fuzje, przejęcia, tworzenie nowych korporacji na innych rynkach, wiele obrotów handlowych na świecie to właśnie obroty między korporacjami, wzrost powiązań produkcyjnych, finansowych.

5. Postęp techniczny, wzrost łączności.

Proces globalizacji i regionalizacji, regionalizacja sprzyja globalizacji, regionalne organizacje sprzyjają wzrostowi powiązań globalizacyjnych, bo regionalizacja jest częścią globalizacji, przyczynia się do wzrostu globalizacji. Ujednolicanie następuje w globalizacji, upodabnianie preferencji konsumentów, jeden rynek światowy im mniej barier tym większy poziom konkurencji. Regionalizacja jest metodą w której te organizacje są silniejsze w konkurencji na rynku globalnym.

Zasady funkcjonowania gospodarki światowej:

1. Mechanizm rynkowy.

2. Układ sił gospodarczych(PAXy).

3. Zakres i poziom integracji regionalnej.

4. Rola korporacji międzynarodowych.

5. Zagraniczna polityka ekonomiczna głównych mocarstw świata.

6. Rola układów międzynarodowych.

7. Rola organizacji międzynarodowych.

Wykład 4 11.03.2010

Zasadnicze znaczenie ma układ sił. Może być układ tzw. wolnorynkowy, liberalny, siły rynkowe decydują, jednakowy potencjał gospodarczy państw. Inny układ to taki, w którym oddziałują siły:

*układ monocentryczny (źródło oddziaływania jest jedno), np. system PAX Britannica.

*układ policentryczny (ośrodków oddziaływania jest wiele). W zależności od kierunku oddziaływania mówimy o : współzależności, hegemonii, przywództwie, dominacji.

Przez siłę rozumiemy pewne oddziaływania ze strony podmiotu na inne podmioty, w ten sposób by podmioty postępowały w określony sposób, czego bez oddziaływania by nie zrobiły. Wcale nie oznacza to środku przymusu.

Trzy główne aspekty siły:

1. Polityczna

2. Gospodarcza

3. Miękka(siła oddziaływania wzorców kulturowych)

Wyznaczniki sił: Co decyduje o sile politycznej? Czy podmiot ma potencjał militarny (silna armia, broń atomowa) i układ sojuszy, w jakim pozostaje dany kraj. Co decyduje o sile gospodarczej? Potencjał gospodarczy.

Efektywność systemu gospodarczego:

• Pewne wskaźniki korzystnie się kształtujące(wydajność pracy, PKB duży, niska inflacja, korzystnie kształtujący się bilans płatniczy, świadczy to o innowacji gospodarki).

• Ważny jest też udział sektorów w gospodarce.

• Udział danego kraju w wymianie handlowej(udział eksportu kraju w eksporcie światowym usług

i handlu.

• Udział w produkcie światowym.

• Udział kraju jak inwestora czyli atrakcyjność pod względem napływu ZIB.

Co decyduje o sile miękkiej? Związana jest to z atrakcyjnością modelu rozwoju danego kraju, czy kraj ma cechy które mogą do niego zachęcać lub zniechęcać, np. jeśli kraj jest symbolem dobrobytu to możliwości oddziaływania ideologicznego są duże).

1. Współzależność - polega na wzajemnym oddziaływaniu podmiotów, w których uczestniczą. Muszą one dysponować siła i podobnym potencjałem gospodarczym. Podmioty uczestniczące we współzależności muszą być gospodarkami otwartymi: Jeżeli się pojawi konflikt, to jest on zwykle rozwiązywany na drodze negocjacji, ponieważ współzależność ma to do siebie, że jeśli jeden kraj będzie próbował realizować swoje interesy w sprzeczności z innym krajem to można liczyć na odwet układu współzależności to, np. triada. W praktyce wszyscy starają się realizować swoje interesy pokojowo. Umowy międzynarodowe są często zawierane we współzależności. Współzależne mogą być konkurujące gospodarki, jednak będą chciały pokojowo interesy realizować.

Współzależność regulowana to układ opierający się na regulacji, umowie międzynarodowej, decyzje są podejmowane na zasadach umowy.

2. Dominacja - w wymiarze gospodarczym, kategoria ekonomiczna. Może występować na rynku krajowym i na rynku międzynarodowym. W układzie międzynarodowym gdy jeden podmiot posiadający znacznie większy potencjał gospodarczy od pozostałych będzie wpływał na nie bezpośrednio, ale tak, że inne podmioty będą dostosowywały się do warunków dominującego. Typowy przykład dominacji to sąsiedztwo dużej gospodarki. Podmioty słabsze są uzależnione. Gospodarki dominujące formalnie nie będą oddziaływały na inne podmioty, ale rynek tego państwa będzie miał i tak wielkie znaczeniem że nieprzyjęci jego warunków jest na tyle niekorzystne że muszą przyjąć warunki dominanta. Np. kraje Ue wobec krajów Afryki, Karaibów, zależność jest widoczna w przepływie kapitały, wymianie handlowej. Eksport to krajów AKP(AKP (ang. ACP) - Afryka, Karaiby, region Pacyfiku.) Utrata tego rynku dla UE nie będzie miała znaczenia. Kraje AKP kierują 80% swojego eksportu do UE, gdyby UE zerwało relacje handlowe to AKP leży i kwiczy. Jako że są byłymi koloniami są traktowane preferencyjnie. Przepływ kapitału, gospodarka zdominowana jest uzależniona od gospodarki dominującej. Z Ue napływa ZIB do AKP to też ich uzależnia.

3. HEGEMONIA - kategoria tylko polityczna, występuje w stosunkach międzynarodowych i zachodzi ona pomiędzy podmiotami z których jeden lub grupa posiadają dużą siłę polityczną, większą od innych. Hegemon wyznacza zasady korzystne dla siebie, mniej korzystne dla pozostałych. Pod przymusem zmusza innych do podporządkowania. Koszty systemu przerzuca na inne gospodarki. W byłych koloniach najpierw była hegemonia a potem dominacja. ZSRR musiało przekształcić siłę polityczną w gospodarczą co jest wyjątkowo trudne.

4. Przywództwo w podobieństwie do hegemona przywódca też będzie ustalał zasady funkcjonowania układów, ale będzie też uwzględniał interesy innych państw. Przywódca ponosi koszty funkcjonowania układu. Z tego wynika że gospodarka przywódcy winna być dominująca. Musi istnieć akceptacja innych krajów. Przywódca dba o pokój, bezpieczeństwo dzięki temu akceptacja jest łatwiejsza. Po II w. św. USA były przywódcą z własnej chęci.

Siła ideologiczna to też siła religijna, ma to ogromne znaczenie w islamie. UE/Japonia to regionalne giganty, ich gospodarki w swoich regionach dominują.

Wykład 3 4.03.2010

TEORIA

• Uporządkowany system hipotez, twierdzeń i uogólnień wyjaśniający dogłębnie dane zjawisko.

• Teorie muszą dotyczyć całości wymiany międzynarodowej.

• Teorie wyjaśniają dlaczego rozwija się handel międzynarodowy i jakie przynosi on korzyści.

• Teorie handlu są modelami ekonomicznymi czyli uproszczonymi opisami zjawisk.

Plan prezentacji

1. Ujęcie przedklasyczne.

2. Teorie klasyczne.

3. Teorie neoklasyczne.

4. Teorie neotechnologiczne.

5. Teorie odnoszące się do konkurencyjności.

Ujęcie przedklasyczne:

a) Koncepcja psychozy lęku przed brakiem towarów.

b) Dogmat słusznej ceny.

c) Merkantylizm.

a) Psychoza lęku przed brakiem towarów ze starożytności, uzasadniała podbój, powinno się napadać i łupić towary, importujmy a nie eksportujmy. Starożytna Grecja, Rzym, Fenicja. Na rynku był nadmiar kruszców i niedobór towarów.

b) Koncepcja ceny słusznej (sprawiedliwej)

• średniowiecze, wpływ filozofii chrześcijańskiej (św. Tomasz z Akwinu)

• kupowanie jest korzystne dla obu stron.

• warunkiem uczciwej transakcji jest sprzedaż po słusznej cenie, czyli takiej która pokrywa koszty produkcji.

• wraz z upływem lat poglądy ewoluowały.

• można uzyskać wyższą cenę w handlu ponad koszty produkcji jeżeli towar został przetworzony bądź jest wartościowy, jeżeli transport jest długi i ryzykowny to cena może by wyższa.

c) Merkantylizm

XVI-XVIII w, Nie był doktryną jednolitą, ale są pewne cechy wspólne dla wszystkich jego przedstawicieli. Można wyróżnić dwa jego nurty:

• Merkantylizm wczesny (bulionizm).

• Merkantylizm właściwy (dojrzały).

Bulionizm

• Podstawą bogactwa danego kraju są zasoby kruszców szlachetnych.

• Zwiększajmy eksport, ograniczajmy import.

• Rząd ma wspierać eksport i wprowadzać cła importowe - protekcjonizm handlowy.

Merkantylizm Właściwy:

• Źródłem bogactwa jest korzystny bilans handlowy. Maksymalizacja dodatniego salda bilansu handlowego powoduje korzystną sytuację jeżeli chodzi o bilans nakładów pracy.

• Kraj winien maksymalizować przewagę nakładów pracy zawartych w towarach eksportowych nad nakładami pracy towarów importowanych. Mówiąc językiem człeka poczciwego trzeba importować surowce następnie je przetworzyć i wyeksportować. Tylko wtedy osiągniemy wzrost zatrudnienia i rozwój gospodarczy kraju.

2. Teorie klasyczne:

• Źródłem bogactwa kraju jest maksymalizacja jego potencjału produkcyjnego poprzez rozwijanie eksportu w tych dziedzinach które dają jak najbardziej efektywne wykorzystanie zasobów a importowanie w tych dziedzinach, które są najmniej efektywne - Specjalizacja międzynarodowa.

1. Teoria kosztów absolutnych (bezwzględnych).

2. Teoria kosztów komparatywnych (względnych).

Teorie te różnią się jeśli chodzi o podstawę określenia specjalizacji kraju.

1. Adam Smith „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”

• Podstawą wyboru specjalizacji są bezwzględne koszty wytwarzania, a decydują o nich nakłady mierzone tylko jednym czynnikiem produkcji pracy.

USA UK

PRZENICA 10 min 60 min

SUKNO 20 min 10 min

PSZENICA 6 ton 1 tona

SUKNO 3 m 6m

Jeśli nie ma specjalizacji:

Q(USA)=3t Pszenicy+1,5 m Sukna

Q(WB)=0,5t pszenicy + 3 m sukna

Q(globalny)=3,5 t pszenicy + 4,5 m sukna - tyle gospodarka wytwarza gdy nie ma specjalizacji

Jeśli specjalizacja istnieje, pszenica USA i sukno WB

Q(USA)= 6 t pszenicy + 0 m Sukna

Q(WB)= 0t pszenicy + 6 m sukna

Q(PG)=6 tP+6mS

Dzięki specjalizacji wytwarzamy więcej dóbr. Dzięki wymianie rozkładamy konsumpcję.

K(USA)=3tp+3ms

K(WB)= 3tp+3ms

2. David Ricardo - „ zasady ekonomii politycznej i opodatkowania”

• Podstawą specjalizacji są względne koszty wytwarzania (komparatywne) mierzone nakładami pracy.

• Jeśli kraj A dysponuje absolutną przewagą nad krajem B w produkcji obydwu dóbr, to powinien się specjalizować w tym, w którym jego przewaga komparatywna jest największa.

USA UK

Pszenica 10 min 60 min

Sukno 20 min 30 min

P=0,5 S P=2S

S=2P S=0,5P

USA BĘDZIE się specjalizować w produkcji pszenicy a UK w produkcji sukna.

Teoria kosztów komparatywnych - krytyka:

• Zbyt uproszczony model.

• Stałość stosunku wymiennego - teoria pozbawiona czynników rynkowych, wpływu ceny.

• Jednoczynnikowość teorii(tylko praca brana pod uwagę).

• Założenie doskonałej konkurencji.

• Założenie p braku mobilności czynników produkcji.

3. Teorie neoklasyczne:

• Wywodzą się z teorii klasycznych, próbują je udoskonalić:

-szkoła matematyczna - budowanie bardziej złożonych modeli, większa liczba krajów i produktów

• Teoria obfitości zasobów - zwiększa liczbę czynników produkcji.

Teoria obfitości zasobów

• Eli Heckscher Bertil Ohlin - pierwsze opracowanie - 1919

• wywodzi się z teorii Ricardo dodając drugi czynnik produkcji - kapitał

Założenia:

1. Duże kraje i dwa produkty.

2. Dwa czynniki produkcji: praca i kapitał.

3. Dwa czynniki są niezbędne do wytwarzania każdego z dóbr.

4. Jedno dobro jest bardziej pracochłonne, a drugie bardziej kapitałochłonne.

5. W obu krajach stosowane są identyczne technologie.

6. Doskonała konkurencja.

7. Identyczne gusty kupujących.

8. Nie bierzemy pod uwagę kosztów transportu.

9. Nie ma barier przepływu towarów.

10. Doskonała mobilność czynników produkcji.

Pracochłonny ryż będzie w Chinach produkowany taniej, kapitałochłonny mercedes będzie w USA produkowany taniej.

Twierdzenie Heckschera-Ohlina.

• Kraj będzie eksportował te towary, do wytworzenia których zużywa się relatywnie dużo czynnika produkcji w tym kraju obfitego, a importował towary, których produkcja wymaga relatywnie dużo czynnika produkcji w danym kraju względnie obfitego.

Twierdzenie Lernera- Samuelsona

• Wraz ze specjalizacją w produkcji danego dobra następuje wzrost popytu na czynnik produkcji- a więc wzrost jego ceny. Specjalizacja oznacza zmniejszanie produkcji drugiego dobra - a więc spadek popytu na drugi czynnik- i spadek jego ceny. Dochodzi do wyrównania się cen czynników produkcji. Pracy jest dużo więc popyt na nią jest duży, jak popyt jest duży to cena rośnie. Cena pracy w Chinach rośnie, a cena pracy w USA maleje, dąży to do wyrównania się tych cen.

Twierdzenie Stopera-Samuelsona

• Ruch cen czynników produkcji polegający na wzroście ceny czynnika w danym kraju obfitego i spadku ceny czynnika rzadkiego powoduje wzrost realnych dochodów właścicieli czynnika obfitego i spadek dochodów właścicieli czynnika rzadkiego.

Teorie wymiany handlowej to grupa teorii ekonomicznych, wyjaśniających zagadnienie, w jaki sposób kształtuje się wymiana międzynarodowa i w jaki sposób kształtują się korzyści - jest to istotne. Teorie z punktu widzenia jednego kraju

i podejście z punktu widzenia różnych krajów (w skali globalnej).

Merkantylizm był punktem widzenia jednego kraju, potem podejście do wymiany stało się podejściem bardziej globalnym.

Teorie współczesne:

1. Teorie neoczynnikowe.

2. Teorie neotechnologiczne.

3. Teorie popytowo-podażowe.

4. Teorie efektywne (mieszane).

1. Teorie neoczynnikowe stanowią rozszerzenie teorii klasycznych i neoklasycznych. Teorie neoczynnikowe wyjaśniają zagadnienia dotyczące wymiany i jej zróżnicowanie. W teoriach neoczynnikowych mamy do czynienia z dezagregacją (przerwanie związku) czynników produkcji. Praca za kapitał - rzeczowy i ludzki, ziemia - areał uprawny i ziemia.

2. Różnicę zaawansowania technologicznego gospodarek. Teoria luki technologicznej, cyklu życia produktu, teoria korzyści skali.

1. Teoria luki technologicznej - jeżeli kraje różnią się zaawansowaniem technologicznym w stosunku do innych krajów to kraje importują nowe technologie - jest to sposób na rozwój.

2. Teoria cyklu życia produktu- w zależności od tego w jakiej fazie produkcji jest produkt to wymiana handlowa się zmienia.

3. Korzyści skali- zmiany w wyniku drobnych zmian technicznych powodują dynamiczne zmiany, efekty są większe niż nakłady.

3. Teoria popytowo-podażowe. Poza kosztami jest brany pod uwagę czynnik popytu, trzeba zaspokajać popyt konsumentów, różnicować produkcję.

Teoria handlu wewnątrzgałęziowego- W latach 60-tych XX wieku grupa badaczy (m.in. J. Dréze, P. Verdoorn i B. Balassa) analizowała zjawisko i efekty integracji europejskiej - unii celnej w obrębie EWG. W trakcie badań stwierdzono, że kraje tworzące to ugrupowanie nie tylko prowadzą, jak wcześniej było przyjęte, handel międzygałęziowy, a zatem wymieniają między sobą towary należące do różnych grup, wyprodukowane przez różne gałęzie przemysłu. W ich wymianie mianowicie, co wiązano z efektem integracji, liberalizacji wewnętrznej wymiany, w coraz większym stopniu występował handel wewnątrzgałęziowy. Handel ten odbywa się gdy dany kraj jest jednocześnie eksporterem i importerem towarów z tej samej gałęzi, taki

4. Teorie mieszane - różne połączenia innych teorii.

WYKŁAD 18.03.2010

Teoria Michaela-Portera - powstała pod koniec lat 80-tych. Zajęli się analizą rynków i zauważył, że na danym rynku (np. samochodów) dominują przedsiębiorstwa pochodzące z tego samego kraju lub kilku krajów (np. japońskie, niemieckie). Pomyśleli, że gdyby decydowały czynniki makroekonomiczne, to wiele przedsiębiorstw byłoby konkurencyjne na wielu rynkach. Analizowali czynniki: siła robocza tania, brak deficytu budżetowego, wysoka stopa zysku. Na rynkach światowych dominują te grupy przedsiębiorstw, które świetnie prosperują w poszczególnych krajach (składają się na nią: wykwalifikowana siła robocza, wymagający klienci, niezawodni dostawcy i intensywna rywalizacja wśród przedsiębiorstw o krajowy rynek). Rynek samochodów: Japonia, Niemcy. Farmacja: Szwajcaria. Obuwie: Włochy

Podzielił je na dwie grupy:

1. Związane z płaszczyzną makroekonomiczną (warunki makroekonomiczne tworzą uwarunkowania na bazie których przedsiębiorstwa mogą rozwijać swoją konkurencyjność i one tworzą otoczenie sprzyjające konkurencyjności)

2. Związane z płaszczyzną mikroekonomiczną (dotyczą przedsiębiorstw, ich strategii)

1. Zaliczył do tych czynników:

• Czynniki produkcji

• Struktura popytu

• Branże pokrewne i podtrzymujące

• Strategia, struktura i rywalizacja przedsiębiorstw. Te czynniki tworzą romb(diament) konkurencyjności międzynarodowej.

1. Najważniejsze znaczenie mają: dobrze wykwalifikowana siła robocza, zapewnienie dostępu do surowców(bardzo ważne jest posiadanie surowców energetycznych).

2. Struktura popytu - Im bardziej wybredni i wymagający klienci, im bardziej zróżnicowany popyt tym lepiej dla konkurencyjności międzynarodowej (przedsiębiorstwa lepiej dostosują się do popytu, są konkurencyjne).

3. Takie branże, z którymi współpracujemy prowadząc przedsiębiorstwo, im lepsi, bardziej renomowani dostawcy, im większy prestiż - to wpływa na postrzeganie naszego przedsiębiorstwa.

4. Otoczenie konkurencyjne w którym funkcjonuje przedsiębiorstwo: reguły konkurencyjne, zasady tworzenia przedsiębiorstwa.

Nie należy hierarchizować tych czynników. Każdy z nich jest ważny, muszą się uzupełniać. Porter wyróżnia również 3 czynniki korygujące do których należą:

• Polityka rządu.

• Przypadek.

• Czynnik kulturowy.

Te czynniki mogą spowodować wzrost konkurencyjności:

• Polityka badawczo-rozwojowa, wspieranie innowacji, oświaty, przemysłowa (zapewnienie odpowiednich struktur gospodarczych pozwalających na zwiększenie konkurencyjności), podatkowa.

• Przypadek - wykorzystywanie losowych zdarzeń.

• Czynnik kulturowy - charakteryzuje społeczeństwo, np. skłonność do konsumpcji czy oszczędzania społeczeństwa. Ma to wpływ na konkurencyjność międzynarodową.

2. Porter zauważył że przedsiębiorstwo, które odniósłszy sukces na rynkach międzynarodowych miały określoną strategię.

1. Winno być nastawione na postęp i innowacyjność, dbano o cały proces produkcji aż do odbiorców.

2. Winno dążyć do ciągłej poprawy jakości, „twórcza autodestrukcja” - odchodzenie od złych pomysłów.

3. Prowadzenie globalnej strategii, staranie się o uzyskanie przewagi, koordynacja i integracja działalności na skalę międzynarodową.

Szczególny nacisk kładł Porter na innowacyjność. Bodźce wspomagające innowacyjność:

• Wymagający klienci

• Ustalanie surowych norm, standardów.

• Pracownicy jako stała kadra.

• Konkurenci jako motywacja a nie zło konieczne.

• Doping ze strony najlepszych międzynarodowych dostawców.

Międzynarodowy system walutowy

MSW - jest to pewien zbiór zasad, reguł, zwyczajów, regulujących funkcjonowanie pieniądza w sferze relacji międzynarodowych. Te reguły będzie określało państwo. Podstawą każdego systemu walutowego jest system kursowy

Funkcje systemu kursowego:

1. Informuje nas o sposobie przeliczania jednej waluty na drugą (umożliwia rozliczenia)

2. Stanowi wytyczną dla polityki gospodarczej prowadzonej przez dany kraj.

Podstawowe rodzaje systemów kursowych:

• Oparte na stałych kursach walutowych.

• Oparte na stałych kursach zmiennych.

• Kurs stały jest określony względem jakiegoś z kruszców (parytetowy) innej waluty bądź kurs centralny. Kurs stały - ulega wahaniom wywołanym grą popytu i podaży, zakres wahań jest ściśle określony

Kurs centralny musi się wahać w niewielkiej marży w pobliżu k. c.

• Kursy płynne, zmienne, rynkowe - nie interweniuje się w nie, kształtują się pod wpływem popytu na waluty obce i ich podaży na rynku krajowym. Wybór rodzaju kursu, na którym prowadzimy system walutowy ma zasadnicze znaczenie. Kursy stałe powodują że gospodarka jest stabilna , tworzy dobre warunki do wymiany międzynarodowej, kurs jest przewidywalny(bo nie może się za wiele wahać). Z kursami płynnymi jest związane ryzyko walutowe. Jeśli jesteśmy w systemie kursów stałych musimy pilnować by kurs nie odchylił się zbytnio od kursu właściwego stąd nie możemy wykorzystywać polityki pieniężnej i kursu walutowego dla celów gospodarczych np. pobudzenia koniunktury. Np. poprzez dewaluację (obniżenie kursu waluty). Poziom kursu walut jest ściśle powiązany z innymi czynnikami makroekonomicznymi np. stopami procentowym. Wykorzystywanie polityki pieniężnej może zaszkodzić gospodarce, dewaluacja powoduje inflację.

Ewolucja międzynarodowego systemu walutowego:

Na początku brak było sformalizowanego systemu walutowego. Na początku było złoto i srebro jako kruszce. Ale zaprawdę ciężko było narzucić stałe relacje gdyż zależało to od wydobycia. Do tego występowało prawo Kopernika-Greshama. Pieniądz gorszy wypiera lepszy, gorszym się handluje lepszy jest tezauryzowany. W pewnym momencie kraje zaczęły przechodzić na system monometaliczny(złoto lub srebro, bimetaliczny to złoto i srebro).

1816 r. WB przyjęła system waluty złotej. Kraje zależne od WB również przyjęły ten system.

1870-1880 - wykształcił się ten system, przyjęło go 40 krajów europejskich. Powstał dzięki wyciągnięciu wniosków z praktyki handlowej i walutowe, kanwą było prawo zwyczajowym - nie było umowy międzynarodowej. Funkcjonował opierając się na umowie pomiędzy bankami centralnymi.

WYKŁAD 25.03.2010

Zasady funkcjonowania tego systemu:

1. Obowiązek przynajmniej częściowego pokrycia emisji banknotów rezerwami złota.

2. Ustalono pewną stałą cenę, po której bank centralny skupował i sprzedawał złoto, po cenie wyrażonej w walucie krajowej.

3. Pełna swoboda przepływu złota i pełna wymienialność na inne formy pieniądza.

Prawidłowe funkcjonowanie systemu waluty złotej zapewniało kilka mechanizmów. SWZ był system opartym na stałym kursie walutowym, parytetowym - cena złota wyrażona w danej walucie (jednostka waluty wyrażona w odpowiedniej ilości złota).

MECHANIZMY, które zapewniały sprawne funkcjonowanie SWZ:

1. Mechanizm kontroli podaży złota.

2. Mechanizm stabilizacji kursów walutowych.

3. Mechanizm wyrównywania bilansu płatniczego.

Kursy walutowe w SWZ miały charakter kursów sztywnych, bo parytet nie zmieniał się.

1. Aby zwiększyć podaż złota to najpierw trzeba zwiększyć rezerwy. Wydobycie złota to koszt, jeżeli koszt jest zbyt duży to nie opłaca się wydobywać złota. Jeżeli jest popyt to wydobywa się złoto bo jest to opłacalne. Inflacja nie jest wpisana w SWZ, występowała deflacja.

2. Kurs walutowy odchylał się od kursu parytetowego o „punkty złota”. Były one wyznaczane poprzez koszty transportu i ubezpieczenie złota. Generalnie chodzi o to że opłaca się przewozić złoto do państwa w którym jest go za mało. Opłaca się również wywozić złoto w z państwa w którym jest go za dużo. To powoduje automatyczne wyrównywanie się kursu.

Bilans płatniczy - zestawienie (dochody - wpływy kontra wydatki - płatności) wszystkich transakcji dokonanych między rezydentami (gospodarką krajową) a nierezydentami (zagranicą) w danym okresie. Jest on sporządzany dla całej gospodarki narodowej. Bilans płatniczy Polski (za poszczególne miesiące, kwartały oraz lata) publikuje Narodowy Bank Polski.

Bilans płatniczy składa się z dwóch podstawowych części:

• Bilans obrotów bieżących. Zawiera informacje o obrotach towarowych.

1. Bilans handlowy. Daje obraz ile gospodarka eksportuje towarów, a ile ich importuje.

2. Bilans usług.

3. Bilans obrotów kapitałowych (dochody z pracy + transfery jednostronne). Są to przepływy kapitałowe netto (kredyty eksportowe, kredyty bankowe, inwestycje bezpośrednie).

• Bilans obrotów kapitału.

1. Kapitał krótkoterminowy.

2. Kapitał długoterminowy (ZIB).

Zmiany stóp procentowych wpływają na BOB I BOK. Jeżeli rośnie stopa procentowa to kapitał zagraniczny inwestuje w lokaty i obligacje, poprawia to bilans płatniczy kraju. Wzrost stóp procentowych to spadek ogólnego popytu, konsumpcji, produkcji, dochodu narodowego, mniejszy dochód do wydatkowania, spadek importu, a więc poprawa bilansu handlowego. Dalszą konsekwencją spadku dochodu narodowego jest deflacja, wzrasta atrakcyjność eksportu, spada import. Wpływa to in plus na bilans handlowy. Importowane towary będą droższe. Kurs parytetowy 1 E= 4 zł. Produkt w Niemczech 10 euro w Polsce 40 zł, spadek cen do 30 zł powoduje spadek ceny dobra w Niemczech do 7,5E. Mechanizmy te gwarantowały równowagę w systemie (wpisana w ten system była deflacja a nie inflacja).

Pod koniec okres funkcjonowania SWZ pojawił się proces ekonomizacji złota. Ekonomizacja złota polega na jego zastąpieniu przez środki płatnicze , które są tylko jego reprezentantem i symbolami. Handlowano banknotami które potem mogły być wymieniane na złoto. W związku z tym w 1913 r, struktury rezerw to 68% to złoto, 16-17% waluty narodowe, reszta to srebro. Proces ekonomizacji wzmocnił SWZ ponieważ, obniżyło to koszy transakcyjne, rosła opłacalność kredytów i korzyści od depozytów.

Przyczyny upadku SWZ:

• Po I w. ś. nie pokrywano pieniądza rezerwami złota.

• Europa całe złoto wywiozła do USA za sprzęt.

• USA po wojnie wprowadziły zakaz wywozu złota za granicę.

Emitowano pieniądze pojawiła się inflacja, duże wahania kursów. Francja i Włochy drukują pieniądze. 1919-1923 - Hiperinflacja w Niemczech, kontrolowana(inflacja sterowana), jakiś mędrzec wymyślił że muszą swoje długi spłacać w markach. Takiej inflacji nie było od czasów Napoleońskich. /dopisz ważne

Przyczyny inflacji:

• Nadmierne emitowanie pieniądza bez popytu.

• Inflacja kosztowa, związana ze wzrostami cen surowców.

• Kurs walutowy płynny to też źródło inflacji.

1922 r. - międzynarodowa konferencja w Genui. Dyskutowano o przywróceniu stałych kursów walutowych, aby przywrócić wymianę handlową i umożliwić rozliczenia. Nie dało się wrócić do status quo ante więc wprowadzono system dewizowo złoty. Tylko USA zachowały pełną wymienialność walut. Funkcjonował on w dwóch wersjach:

1. Dewizowo-złoty.

2. Sztabowo-złoty.

WYKŁAD 8.04.2010

Inflacja nie pozwalała na wprowadzenie tego systemu od razu. Od roku 1924 ceny zaczęły się stabilizować przez co powstały warunki, aby wprowadzić w życie ten system. Po 1925 kraje zaczęły stopniowo przechodzić na system dewizowo-złoty. Sytuacja po I w. św. nie była jednakowa, kraje różniły się wysokością rezerw złota.

1. Reszta świata miała ten system.

2. Ten system przyjęły te kraje które miały dużo złota.

2. kraje które miały tzw. Waluty sztabowe, wyznaczały kurs swojej waluty w stosunku do złota i gwarantowały wymienialność swojej waluty na złoto, ale tylko w wypadku gdy była to wystarczająca duża kwota, odpowiadająca wartości sztabie złota. W zależności od kraju sztaba ważyła od 4 do 10 kg. Belgia, Anglia, Francja te kraje miały ten system. Banki dbały by kurs rynkowy waluty nie odchylił się za bardzo od tzw. Kursu centralnego.

1. Te kraje które miały zbyt mało rezerw i nie mogły sobie pozwolić na wymienialność na złoto. Kraje te gwarantowały wymienialność swojej waluty ma waluty sztabowe bądź dolary. Po I w. św. Złoto odpłynęło do USA to był jedyny kraj który mógł zachować pełną wymienialność.

Kraje które miały tę wersję systemu ustalały kurs swojej waluty w stosunku do dolara lub w stosunku do walut sztabowych. Banki centralny pilnowały by kurs się nie odchylił.

1929-1933 - wielki kryzys, rozpoczął się w USA. Odejście od kursów stałych. Wrzesień 1931 GB upłynniła funta. W 1933 zrobiło to USA. Zrobiono tak by odzyskać narzędzia polityki pieniężnej. Przy stałych kursach jest to niemożliwe. Zrobiły tak tylko kraje anglosaskie. „europejski złoty blok” kurczowo trzymał się wymienialności swoich walut na złoto. Niemcy obawiały się upłynnienia waluty. Odejście od stałych kursów nic nie dało - chaos, wahania kursów.

W kryzysie USA postawiła na izolacjonizm. Zaczęto wprowadzać bariery handlowe. Po II w. św. USA miały potencjał by być przywódcą. Po II wojnie USA były jeszcze silniejsze niż po I wojnie.

1944 r. - konferencja w Bretton woods. -nowy system walutowy - 3 nowe instytucje odpowiedzialne za handel - MFW, Bank światowy, MBOiR, IBRD(The International Bank for Reconstruction and Development, cele odbudowa po 2 wojnie, teraz walczy z biedą) Międzynarodowa organizacja handlu(nie utworzono).

1948 - GATT. Układ ogólny w sprawie handlu i ceł. - Nowy system PAX Americana . W Bretton woods przyjęto zasady działania MFW. Nowy system walutowy.

Dwie konecpje:

White'a, - dolar jako waluta światowa -dolar wymienialny na złoto, dowód dominacji gospodarki .

Keynesa - wiele krajów ją popierało - umowna jednostka walutowa kreowana przed ponadnarodowy instytucje(bancor). Wartość tej waluty miała być zależna od wartości walut rodzimych krajów, tzw. Waluta koszykowa.

Pod koniec lat 60 MFW wprowadził SDr-y walutę umowną. Europejska wspólnotwa stworzyła ECV. Obie były bezgotówkowe. Pozycja USA była silna więc zwyciężyła koncepcja White'a. Utworzono system dolarowo-złoty z Bretton Woods. Był to system stałych kursów i specyficzna odmiana systemu dewizowo - złotego.

Zasady systemu z Bretton Woods:

1. Waluty krajów członkowskich zostały wyrażone we wspólnym denominatorze tzn złocie, którego wartość ustalono 35$ dla 1 uncję złota. Możliwe było takie ustalenie parytetu w dolarze amerykańskim.

2. Stałe kursy walutowe. Wahania ograniczały się do 1% od kursu parytetowego. Z chwilą osiągnięcia tej granicy władze monetarne miały interweniować.

3. Zmiany parytetów walut miały się odbywać po uzgodnieniu z MFW.

4. Na życzenie banków centralnych USA zobowiązane były do wymiany dolarów wg parytetu 1 uncja za 35$.

Dominacja gospodarcza i polityczna stanów zjednoczonych po II wonie światowej, dawała gwarancję stabilności systemu walutowego opartego na dolarze.

Ważna rolę w funkcjonowaniu systemu pełnił MFW, jej główną rolą było czuwanie nad zapewnieniem stabilnych warunków rozliczeń, ale też czuwanie nad prawidłowym funkcjonowaniem systemu walutowego.

Wykład 15.04.2010

Handel międzynarodowy - czynniki rozwoju.

Czynnik ogólne:

1. Postęp technologiczny

2. Wzrost gospodarczy

3. Polityka handlowa

4. System walutowy i obowiązujące reguły kursowe

Czynniki specyficzne:

1. Działalność korporacji międzynarodowych/

2. Procesy integracji regionalnej i globalizacji

Głównym czynnikiem jest potęp technologiczny i techniczny. Pogłębianie specjalizacji i międzynarodowego podziału pracy. I rewolucja przemysłowa doprowadziła do ukształtowania tradycyjnego międzynarodowego podziału pracy. W którym obok siebie funkcjonowały dwie grupy krajów: kraje uprzemysłowione produkujące i eksportujące dobra przetworzone oraz kraje rozwijające się, które zajmowały miejsce dostawców żywności i surowców.

W skutek zmian jakie nastąpiły w technologii produkcji i wytwarzania w latach 1940-1950 nastąpiła dezintegracja rynku międzynarodowego podziału pracy na dwie grupy (postęp zaawansowania technologicznego, doprowadził do koncentracji wymiany wśród krajów rozwiniętych). W latach 1950-1970 udział krajów najwyżej rozwiniętych gospodarczo w światowym handlu towarami zwiększył się z około 53% do 76%. 1970-1990 r. ukształtował się tzw. Nowy międzynarodowy podział pracy, który mógł powstać dzięki dużym zmianom i obniżce kosztów transportu. Nastąpił podział pracy na mniejsze fragmenty. Część produkcji została przeniesiona do krajów o niższym stopniu zaawansowania produkcji ponieważ są tam niższe koszty pracy. Produkcja kapitałochłonna i naukochłonna pozostała w krajach rozwiniętych gospodarczo. Dzięki tym zmianom wzrost znaczenia w handlu międzynarodowym: Korea Płd, Tajwan, Hongkong od połowy lat 80 również Chiny i Indie. Od lat 90tych ukształtował się globalny podział pracy., w którym proces produkcji jest podzielony na b. małe fragmenty, a dobro finalne powstaje z podzespołów wytwarzanych często w kilkunastu krajach, które różnią się poziomem gospodarczym. Zaciera się powoli związek między stopniem rozwoju gospodarczego a poziomem zaawansowanie technologicznego jego eksportu. Obecnie najważniejszym eksporterem high-tech są rozwijające się gospodarki Azji - między innymi Chiny. Drugim czynnikiem, który możemy rozpatrywać w ramach postępu technologicznego jest rozwój nowych produktów, dziedzin produkcji. Rozwinął się przemysł: elektroniczny, farmaceutyczny, produkujący wyposażenie biur, a od lat 90 biotechnologiczny.. telekomunikacyjny, informatyczny. Oraz cała grupa nowoczesnych usług komercyjnych- usługi finansowe, ubezpieczeniowe, programistyczne.

Głębokie zmiany w organizacji produkcji i pojawienie się nowych produktów. W 1948 r. artykuły przemysłowe stanowiły niewiele więcej niż w okresie międzywojennym i przed I w. św.. W 2005 roku udział artykułów przemysłowych wynosił około 73% i był on niższy niż w roku 2000. Głównie ze względu na wzrost cen ropy naftowej, który przyczynił się do wzrostu cen surowców. Wzrosła istotnie ilość odmian sprzedawanych produktów. Chodzi o ilość konkretnych podgatunków towarów (rodzaje pralek itp.). W USA wzrosła z 71 tys w 1778 roku do 260 tysięcy obecnie, pojawiają się towary coraz bardziej przystosowane do potrzeb konsumenta. Kolejnym czynnikiem ( w ramach postępu technologicznego) jest rozwój środków transportu. Najważniejsze znaczenie dla handlu międzynarodowego miał transport morski. W ujęciu wolumenowym (masa ładunków) ciągle wynosi 80%. Pod względem wartości przewożonych produktów transport morski stanowi około 50%, kolejne miejsce zajmuje transport lotniczy. Spadek kosztów transportu jest istotnym czynnikiem rozwoju handlu, związany jest z rozwojem nowych metod transportu - pojawienie się nowych statków chemikaliowców, tankowców, wzrost jakości usług portowych, rozwój tzw, tanich bander, deregulacja rynku przewozów towarowych oraz rozwój infrastruktury towarowej. Istotnym przełomem w rozwoju handlu międzynarodowego była konteneryzacja i pojawienie się kontenerów w latach 60. Umożliwiła ona rozwój transportu multimodalnego (multimodalny oznacza "przewóz towarów przez środki co najmniej dwóch gałęzi transportu") - dzięki temu jesteśmy w stanie przewozić kontener różnymi środkami transportu. Jak pokazują szacunki wprowadzenie kontenerów umożliwiło dwukrotne skrócenie czasu transportu, pozwoliło to na obniżenie o 12-13% całkowitych kosztów wymiany. Koszty transportu różnią się istotnie w zależności od wykorzystywanych środków transportu. W USA 2006 r. koszt przewozu 1t ładunku na odległość 1 mili wynosił odpowiednio: samolot 82$, ciężarówka 26$, kolej 3$, morski 2,5$, rurociągu 1,5$. Koszty transportu różnią Się od rodzaju przewożonego ładunku. Najniższe koszty charakteryzują się towary o najniższym stopniu przetworzenia. Surowce -transportem morskim i kolejowym. Kolejny czynnik w ramach postępu technologicznego jest rozwój nowoczesnych metod komunikacyjnych. 1837 r. - pojawienie się telegrafu. Telefonu 1876 r.

Bądź rozwoju na masową skalę Internetu od początku lat 90tych. W 1990 roku liczba połączonych komputerów do Internetu to zaledwie 300 tysięcy, w 2008 680 mln. Umożliwia to szybsze zawieranie transakcji, zwiększa dostęp do informacji rynkowej. Następuje spadek kosztów transakcji, kosztów pozyskania informacji o rynku. Umożliwia rozwoju handlu elektronicznego i zawierania transakcji na duże odległości bez osobistego kontaktu. Obok postępu technologicznego, czynnikiem który występuje na wszystkich etapach rozwoju handlu jest wzrost gospodarczy i koniunktury gospodarczej. Gdy tempo wzrostu gospodarczego jest wysokie następuje intensyfikacja powiązań handlowych między krajami. Poszczególne gospodarki dążą do liberalizacji i znoszenia barier handlowych. W okresie kryzysów gospodarczych następuje bardzo szybki spadek obrotów handlowych.. Wzrost gospodarczy powoduje powstanie dwóch efektów mających bezpośredni wpływ na handel:

1. efekt produkcyjny - wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji przemysłowej zwiększają się możliwości eksportowe, a ograniczone możliwości absorpcji produkcji na rynku wewnętrznym powodują konieczność poszukiwania nowych rynków zbytu za granicą. Efekt ten związany jest również z rozwojem importu, który w przypadku krajów przechodzących szybką industrializację składa się z nowych maszyn, urządzeń, gotowych linii produkcyjnych, a w kolejnych latach, gdy możliwości produkcyjne gospodarki rosną importowane są głównie surowce i pracochłonne podzespoły.

2. Efekt konsumpcyjny - polega na tym, że wraz ze wzrostem poziomu PKB rosną dochody mieszkańców a tym samym popyt na dobra konsumpcyjne, który jest zaspokajany importem.

Kolejnym czynnikiem jest polityka handlowa, która może być realizowana na trzech poziomach: autonomiczna zagraniczna polityka handlowa, regionalna polityka handlowa prowadzona w ramach strefy wolnego handlu i unii celnych oraz międzynarodowa polityka handlowa. Która od 1947 jest prowadzona w ramach układu GATT/WTO.

Autonomiczna zagraniczna polityka handlowa - najistotniejsza jest polityka prowadzona przez duże gospodarki i najważniejsze znaczenie ma aktualny układ sił gospodarczych. W sytuacji silnego przywództwa lud dominacji, w sytuacji gdy najsilniejszy kraj dysponuje przewagą technologiczną, będzie on wspierał liberalizację wymiany handlowej oraz podejmował liczne działania zmierzające do eliminacji barier handlowych i dyskryminacji w handlu. Taka sytuacja nastąpiła w XIX wieku. GB jako kraj dominujący (w dwudziestoleciu międzywojennym zaczęli tracić na znaczeniu), po II wojnie światowej USA (w latach 70-tych przemija przywództwo). Kilku silnych przywódców prowadzi do osłabienia procesu liberalizacji. Regionalna polityka handlowa związana jest z procesem integracji ekonomicznej w Europie i tworzeniem strefy wolnego handlu w ramach EWG. W 80 i 90 latach proces integracji regionalnej zdecydowanie przyśpieszył, a liczba tworzonych ugrupowań preferencyjnych rosła bardzo dynamicznie. Na koniec 2009 funkcjonowało 20 unii celnych, 12 porozumień o preferencyjnej współpracy handlowej, 157 stref wolnego handlu. Regionalizacja powoduje pewne konsekwencje dla rozwoju handlu międzynarodowego. Tworzenie stref wolnego handlu, polegające na znoszenie barier handlowych powoduje efekt kreacji handlu. Polega on na tworzenie nowych strumieni wymiany handlowej między krajami tworzącymi strefę i prowadzi do rozwoju wewnątrzregionalnej. Tworzenie unii celnej poza znoszeniem barier w wymianie między krajami członkowskimi zakłada prowadzenie wspólnej polityki handlowej. Efekt kreacji handlu powoduje efekt przesunięcia handlu. Jest to efekt uznawany za negatywny przejaw integracji regionalnej i powoduje przesunięcie wymiany handlowej od bardziej wydajnych producentów pozostających poza unią celną do mniej wydajnych producentów wewnątrz unii celnej. Ostateczny wpływ polityki regionalnej na wymianę międzynarodową jest oceniany na podstawie porównani pozytywnych efektów kreacji i negatywnych efektów przesunięcia handlu. Do lat 90 XX wieku większość analiz ekonomicznych pokazywała, że tworzenie regionalnych ugrupowań handlowych miało raczej negatywny pływ na rozwój handlu międzynarodowego, ale pozytywny wpływ na rozwój handlu wewnątrz poszczególnych regionów. Od lat 90tych występuje efekt kreacji handlu, a efekt przesunięcia handlu jest niewielki bądź nie występuje.

Najbardziej ogólnym poziomem polityki handlowej jest międzynarodowa polityka handlowa. Jest ona realizowana na podstawie podpisanego w 1947 r. układu GATT. W wyniku przeprowadzonych 8 rund negocjacyjnych udało się zredukować średni poziom stawek celnych z około 40% w dniu podpisania układu do około 3,5% obecnie. Regulacjami objęto handel artykułami przemysłowymi już w 1947 r., a od 1995 w wyniku postanowień rundy Urugwajskiej, GATT również handel artykułami pochodzenia rolniczego, obrotu usługami, uregulowano kwestie ochrony własności intelektualnej, handlowe aspekty ZIB oraz stworzono wydajne narzędzie rozwiązywania sporów handlowych. Czwartym czynnikiem ogólnym jest MSW: reguły kursowe. Z punktu widzenia rozwoju handlu międzynarodowego, najkorzystniejsze są systemy oparte na stałych kursach walutowych lub stworzone unie walutowe. Umożliwiają one ograniczenie lub eliminację ryzyka kursowego, zmniejszają koszty transakcyjne, ułatwiają porównywanie cen na różnych rynkach i zawierania kontraktów na rynkach handlowych.. Taki korzystny wpływ miał SWZ (1870-1914)

Oraz system z Bretton Woods 1944-1971.

Czynniki specyficzne W okresie po II wojnie światowej pojawiły się dwa niewystępujące wcześniej czynniki : działalność korporacji międzynarodowych oraz regionalizacja gospodarki światowej.

Rozwój korporacji międzynarodowych na skalę masową nastąpił od lat 60tych XX wieku, w pierwszej kolejności dotyczył on korporacji USA, a od lat 70 również europejskich i japońskich. W poszukiwaniu sposobów uzyskania przewagi komparatywnej, korporacje międzynarodowe podejmują ZIB. Których konsekwencją jest rozwój wymiany wewnątrzkorporacyjnej. Wymian ta odbywa się między firmą macierzystą a jej filiami bądź wyłącznie między filiami. Jest ona w 100% kontrolowana przez zarządy korporacji. Które decydują o poziomie cen wymiany produktów (ceny transferowe). Obecnie wymiana wewnątrzkorporacyjna stanowi 1/3 handlu międzynarodowego. Drugim rodzajem wymiany jest wymiana pozakorporacyjna, czyli handel korporacji z innymi korporacjami bądź podmiotami trzecimi (lokalnymi dystrybutorami) to daje kolejne 40% wymiany międzynarodowej. Korporacje kontrolują ok. 75% wymiany. W niektórych krajach tak jak Irlandia, Węgry wynosi wymiana wewnątrzkorporacyjna 80-90%. W Polsce niedałe 60%. Głównymi czynnikami rozwoju handlu międzynarodowego w latach 1945-1973 były postęp technologiczny, rozwój produkcji przemysłowej i wzrost gospodarczy oraz liberalizacja handlu międzynarodowego w warunkach silnego przywództwa USA oraz w rezultacie przeprowadzonych rund negocjacyjnych w tamach GATT oraz w EWG w ramach utworzonej unii celnej. Na rozwój handlu w latach 1974-1995 pozytywny wpływ miały postęp technologiczny, ZIB korporacji oraz regionalizacja handlu na przełomie lat 80-90. Barierami w rozwoju wymiany były recesje i słaby wzrost gospodarczy do połowy lat 80, upadek systemu z Bretton Woods i destabilizacja walutowa oraz protekcjonistyczna polityka handlowa. Od połowy lat 90 zasadniczy wpłw na rozwók handlu międzynarodowego miały technologie informatyczne, telekomunikacyjne, przyśpieszenie dynamiki wzrostu gospodarczego oraz liberalizacja handlu w układzie regionalnych, a także w rezultacie przyśpieszenia liberalizacji multilateralnej w ramach WTO.

Wykład 22.04.2010

C. d. - dobrze by było jakby ktoś ten rodział przeczytał i ocenił

MSW

System z Bretton Woods - funkcjonował początkowo dobrze, sprawdził się do połowy lat 60, natomiast potem zaczął wykazywać oznaki kryzysu. 15 VIII. 1971 - koniec tego systemu.

Czynniki, przyczyny kryzysu systemu z Bretton Woods, prowadzące do jego upadku:

1. Czynniki związane z odpływem dolarów poza granice USA.

2. Pogorszenie bilansu płatniczego, wzrost ceny rynkowej złota, spadek rezerw złota

1. $ odpływał od początku funkcjonowania systemu z Bretton Woods. Duży odpływ $ miał miejsce w latach 1948-1951 w związku z realizacją planu Marshalla 12 mld $ w postaci bezzwrotnych pożyczek dla krajów europejskich. USA zależało na tym, aby odbudować rynek zbytu, popyt konsumpcyjny w europie. Kolejny odpływ to wydatki związane z finansowaniem baz wojskowych na całym świecie (USA podjęły się roli gwaranta porządku). Od utworzenia NATO w 1949 jeszcze większe wydatki. Pod koniec lat 50 wykształcił się rynek eurodolarowy. Powstanie rynku spowodował bardzo dużo $ zaczęto lokować na rynkach europejskich bo w USA oprocentowanie było niskie. Rynek eurodolarowy związany jest z obrotem takimi instrumentami depozytowo-kredytowymi, które są denominowane w walucie innej niż waluta kraju macierzystego. Jeżeli jakiś podmiot będzie lokował $ w banku francuskim, a bank Francji będzie udzielał kredytu innemu krajowi to jest to rynek eurodolarowy. Przyczyną odpływu dolarów były ZIB ulokowane w Ameryce Łacińskiej, Azji, Europie. W roku 50-tym skumulowane ZIB USA wynosiły 12 mld $. Tak dynamiczny ich wzrost spowodował, że w roku 1970tym ich wartość przekroczyła 100 mld $. Korporacje USA poszukiwały lepszej relacji między kosztami a zyskami, kierowały się chęcią obniżenia kosztów. W USA występowały relatywnie wysokie płace i podatki więc firmy zakładały swoje filie poza granicami kraju. Kolejny czynnik związany z odpływem $ to wydatki militarne w latach 50 usa były zamieszane w konflikt w Korei, a lata 1964-1970 to wojna w Wietnamie. Wysokie wydatki budżetowe - finansowanie wojsk, plan Marshalla, militarne wydatki. Wydatki prywatne to ZIB o eurodolarowe rynki. Łącznie szacuje się, że w katach 50-tych odpływało poza granice USA 5 mld $. W I połowie lat 50 większą rolę miały wydatki rządowe, później większą rolę miały wydatki prywatne. Amerykanie wiele podróżują to również wpływ na odpływ kapitału. Te wydatki stanowiły koszt PAX Americana.

2. Pod koniec lat 50 USA zaczęły mieć ujemny bilans płatniczy. Bilans handlowy był w tamtym okresie wciąż dodatni, aczkolwiek nadwyżka handlowa stopniowa się zmniejszała, USA przestawały być gospodarką dominująca. Stopniowo zaczęły przechodzić do współzależności to oznacza rosnącą konkurencję ze strony Europy i Japonii(triada). USA zaczynały tracić w handlu na rzecz nowopowstałych odbudowanych po wojnie ośrodków gospodarczych. Pod koniec lat 50 z powodu odpływu dolarów, pogarszał się bilans obrotów kapitałowych, bilans obrotów handlu przestał wystarczać dla finansowania obrotów kapitałowych.

Lata 50-64 - 5,4 mld $ nadwyżka w BH

Lata 65-69 - 2,8 mld $ nadwyżka w BH

Rok 71 nadwyżka przekształciła się w deficyt który wynosił 2 mld $, a w 1877 - 26 mld $. W Roku 50 udział eksportu USA wynosił 15,67%, a w 1973 r. 12,2%. BH się pogarszał. Rósł import ze strony Europy i Japonii. Deficyt ten był związany z tym że korporacje amerykańskie nie lokowały u siebie. Działalność inwestycyjna rozwijała się dynamicznie przez SW z Bretton Woods. Deficyt USA był spowodowany przemijanie przywództwa technologicznego USA.

II połowa lat 60-tych. Polityka stymulowania popytu za Johnsona. Udzielanie niekorzystnych kredytów. Spadek wartości dolara i inflacja. Lata 1937-1967 wartość $ spadła o 55%. Oznaczało to że w roku 1967 można było kupić za $ praktycznie tyle co za 45 centów w roku 1937. Inflacja była spowodowana rosnącym deficytem budżetowym i pogarszającym się bilansem płatniczym. Oficjalny kurs był niezmienny (złoty parytet dolara: 0,886719 złota za 1$). Według tego kursu dolar był walutą przeszacowaną. Kolejny czynnik był związany ze wzrostem rynkowej ceny złota. Początkowo problemu nie było, bo funkcjonował oficjalny kurs dolara, z czasem $ zaczął tracić na wartości. W roku 1962 grupa G10 wprowadził tzw. Pool złota. Chodziło o to, że władze walutowe tych krajów postawiły swoje rezerwy złota do dyspozycji w celu przeprowadzania interwencji na rynku walutowym po to, żeby utrzymać cenę złota i podtrzymać cenę $. Wartość $ spadała, zapotrzebowanie na złoto rosło i w 1968 r. pool się rozpadł i wprowadzone zostały dwa poziomy ceny złota:

Oficjalny 35$ za uncję i wolnorynkowy - po urynkowieniu cena złota zaczęła szybko rosnąć. Kraje podjęły decyzję, że nie będą interweniować, swoich rezerw złota stawiać do dyspozycji. Przyczyną kryzysu był również spadek rezerw złota w Fort Knox, system rezerwy federalnej miał w swoim posiadaniu mniej rezerw złota. W 1944 r, USA miały najwięcej rezerw złota - 68,2% udziału w światowych rezerwach złota, kraje europejskie 12%.

Wartość rezer była równoważna 24 mld $ w 1944. W roku 1969 okazało się, że w obiegu poza granicami USA znajduje się 45,7 mld $.- Oznaczało to że USA nie są w stanie zagwarantować wymienialności $ na złoto. Od połowy lat 60 w obiegu było więcej $ niż rezerw złota w USA. Wzrost rynkowej ceny złota, spadek wartości $. Francja zdecydowała się jako pierwsza wymienić $ na złoto. Reszta krajów podążała za Francją. W roku 1971 rezerwy złota w Fort Knox zmalały do 10 mld $. Zanim doszło do całkowitego upadku 15,VIII.1971. prezydent Nixon zawiesił wymienialność $ na złoto. Zanim system upadł całkowicie podejmowano próby ratowania systemu z Bretton Woods.

Metodą było to , że USA starały się za wszelką cenę podtrzymać wartość $ poprzez skupowanie $ z rynku. 1967 - dewaluacja $, Gdy $ był w kryzysie, Niemcy były krajem prężnie rozwijającym się po wojnie, sprawna polityka bundesbanku. Dzięki polityce antyinflacyjnej - marka stała się stabilną walutą i konkurencyjną, duży udział eksportu.

W listopadzie 1868 r. kiedy USA sądziły, że namówią Niemcy do rewaluacji marki, wszyscy zaczęli spekulacyjnie lokować kapitał do Niemiec, ale Niemcy nie wyraziły zgody. W 1969 na forum MFW wymyślono wprowadzenie nowego pieniądza o charakterze kredytowym i funkcjonującym w formie bezgotówkowej i były to tzw SDR-y - Special Drawing Rights. SDR-y miały odciążyć $, a także konieczność angażowania rezerw zota w prowadzeniu rozliczeń (przede wszystkim w krajach MFW) z zobowiązań. Pierwsza transza SDR-ów uruchomiona w wysokości 3,4 mld w roku ?. 1SDR =1$. W 1980 SDR-y stały się walutą koszykową i ich wartość była wynikiem koszyka 16 walut, potem udział w koszyku zmniejszył się do 5. SDR-y sytuacji nie naprawiły. Ostatnią deską ratunku była dewaluacja dolara ( jedna w 1971, kolejna w 1973). Pierwsza z nich - oprócz dewaluacja podjęto kilka innych działań. Pierwsza dewaluacja została przeprowadzona w ramach umowy waszyngtońskiej (18.12.71)

Postanowienia tej umowy:

1. Powrót do stałych kursów walutowych.

2. Dewaluacja Dolara w stosunku do wartości parytetowej(czyli złota) i w stosunku do innych walut.

3. Wzrost oficjalnej ceny złota z 35 do 38$ za uncję, co oznaczało podniesienie urzędowej ceny złota.

4. Rozszerzenie dopuszczalnej marży wahań kursów centralnych z 1% do 2,25% co oznaczało większe uelastycznienie kursu stałego.

Kraje, które umowę zawarły przedłużyły funkcjonowanie systemu z Bretton Woods by w oparciu o nowe zasady. Okazało się że nie naprawiło to sytuacji. W 73 r. trzeba było dokonać dewaluacji o 10% i 42,22$ za uncję złota.

W 1973 doszło do upłynnienia kursów walutowych przez: USA, GB, Włochy, Szwajcarię, Kanadę, Japonię.

1974- USA jednostronnie zniosły złoty parytet dolara, co potem zostało oficjalnie przez MFW dokonane.

1973-1974 - kryzys energetyczny, wzrost cen ropy naftowej, więc trudno przywrócić stałe kursy walutowe. Upłynnienie kursów spowodowało wzrost spekulacyjnych transakcji na rynku kredytowym. 1976 konferencja w Jamajce - zostały ustalone zasady nowego systemu walutowego - wielodewizowym lub współczesnym. Wiele walut może pełnić rolę waluty światowej.

Postanowienia konferencji:

1. Zniesienie kruszcowych parytetów walut, zniesiono oficjalną cenę złota, zniesiono obowiązek wnoszenia opłat    w złocie i Dolarach do MFW.

2. Zarządzano oficjalne przejścia od kursów stałych do kursów płynnych pozostawiono krajom MFW swobodę wyboru jednej z trzech reguł kursowych:

• Kurs płynny nieograniczony.

• Kurs płynny ograniczony (kierowany).

• Kurs centralny (odpowiednik kursu stałego).

Kurs płynny nieograniczony - państwo w ogóle nie ingeruje w kurs, kształtuje się na rynku. Kurs centralny - wyznaczamy kurs właściwy i systematycznie pilnujemy by kurs się nie odchylał. W dzisiejszych czasach dwie główne waluty to $ i euro.

Wykład 29.04.2010

Międzynarodowe przepływy czynników produkcji. Możemy mówić o 3 rodzajach migracji czynników produkcji: migracje siły roboczej, technologii i wiedzy technicznej, przepływ kapitału w formie ZIB, inwestycje portfelowe.

Transfer technologii. Przez transfer technologii rozumiemy wszelki przepływ wiedz i umiejętności technicznych jakie można wykorzystać do procesów produkcyjnych określonych dóbr. Biorąc pod uwagę kierunek przepływu transferu technologii wyróżniamy dwa: transfer pionowy, w którym informacje dotyczące danego dobra przekazywana jest w postaci całościowej i dotyczy wszystkich etapów wytwarzania. Transfer poziomy, w którym przekazywana jest technologia produkcji określonego dobra z jednego kraju do drugiego - obecnie to dominująca forma przepływu technologii, związana jest ona z działalnością korporacji międzynarodowych. Możemy mówić o 2 sposobach przekazywania wiedzy w tym transferze: internalizacja transferu technologii (przekazywanie chronionej patentami wiedzy technicznej w ramach korporacji międzynarodowych), sprzedaż patenty licencji, praw autorskich przez korporacje dla podmiotów z nią nie związanych. Przepływy technologii między krajami mogą odbywać się różnymi kanałami. Do najczęściej wykorzystywanych należą:

1. Zakup za granicą produktu gotowego, który planuje się produkować w kraju, a następnie stworzenie imitacji takiego wyrobu, a dalszej kolejności jego dalsze doskonalenie i rozwijanie.

2. Przepływy osób, które posiadają wiedzę i umiejętności dotyczące produkcji określonych wyrobów i mogą je przekazać w innych krajach.

3. Działalność korporacji międzynarodowych i związane z nią tworzenie oddziałów zagranicznych, przenoszenie zakładów produkcyjnych do innych państw, a następnie uruchamianie w nich produkcji w oparciu o własną technologię. Często działania obejmują przenoszenie całego parku maszynowego, linie produkcyjnej, którym towarzyszy transfer technologii opisującej proces produkcji gotowego wyrobu.

4. Zakładanie spółek o kapitale mieszanym, czyli tworzenie przedsiębiorstw, w których łączy się kapitał krajowy z kapitałem zagranicznym, a jednocześnie udostępnia się technologię . Rozwiązanie takie umożliwia utrzymanie kontroli przez właściciela technologii nad procesem produkcyjnym, stwarza również możliwość poznania nowej technologii i uzyskania nowych informacji, wiedzy przez krajowych pracowników.

5. Kooperacja przemysłowa - polega ona na nawiązywaniu długotrwałej współpracy między spółkami z różnych krajów. Współpraca taka polega najczęściej na udostępnianiu części technologii w celu produkcji podzespołów i gotowych produktów.

6. Sprzedaż patentów i licencji - ten kanał transferu technologii umożliwia pełną kontrolę nad kierunkami przepływu technologii, umożliwia również świadczenie określonych usług doradczych dla nabywcy licencji bądź gotowego patentu.

7. Leasing- to jedna z nowszych i częściej stosowanych form transformacji technologicznych. Przedmiotem leasingu mogą być maszyny, urządzenia, linie produkcyjne, bądź gotowe obiekty produkcyjne. Rozwój tej formy transferu technologii spowodowany jest następującymi czynnikami:

• potrzebę unowocześnienia produkcji

• konieczność poprawy konkurencyjności

• zwiększeniem roli innowacji na rynku

• wzrostem szybkości zmian zachodzących w gospodarkach

• rozszerzeniem się rynków zbytu i potrzebą wzrostu skali produkcji

8. Współpraca naukowa-badawcza ośrodków akademickich i instytutów naukowych.

9. Kształcenie kadr za granicą lub w kraju przez zagranicznych specjalistów.

10. Targi, wystawy oraz konferencje naukowe.

11. Franchising - czyli udostępnienie gotowego , kompleksowego przekazania wiedzy obejmującej sposób świadczenia usługi lub produkcji. Zapewnia również prawo do korzystania ze znaku, bar firmowych chronionych.

12. Wykorzystywanie ogólnodostępnej technologii i wiedzy którą możemy znaleźć w Internecie

Migracje ludności. Migracja to przesiedlenie zmiana miejsca pobytu lub zamieszkania poszczególnych osób lub grup społecznych. W zależności od kierunku i form wyróżniamy:

• Ze względu na trwałość migracji wyróżniamy:

• Migracje stałe i okresowe.

• Ze względu na kierunek:

• Migracje zewnętrzne i wewnętrzne.

• Ze względu na czynnik który decyduje o migracji:

• Migracje dobrowolne i przymusowe.

• Ze względu na kierunek w skali międzynarodowej:

• Emigracja, imigracja, reemigracja.

Przyczyny migracji ludności. Najważniejsze znaczenie mają czynniki ekonomiczne związane z chęcią poprawy warunków materialnych lub związane z migracjami kurczenie się obszarów przeznaczonych pod rolnictwo (pustynnienie).

Czynniki polityczne spowodowane wojnami, konfliktami, polityką wewnętrzną kraju, zmianami granic politycznych bądź utworzeniem nowych państw.

Czynniki religijne - migracje związane z prześladowaniami religijnymi

Czynniki społeczne - chęć zmiany środków, w których żyjemy, poznanie nowej kultury, klęski, kataklizmy.

Analizując raporty dotyczące migracji okazuje się, że niekoniecznie motyw wyższej pensji jest najważniejszy bo często odbywa się migracja z krajów o niskim PKB per capita do krajów o wyższym pkb per capita z motywów rodzinnych czy chęci zrobienia kariery.

Skutki migracji ludności:

1. Dla kraju, z którego odpływa siła robocza.

• Obniżenie stopy bezrobocia.

• Poprawa warunków życia ludności (wzrost dostępności dla niektórych limitowanych usług).

• Inwestowanie zarobionych za granicą pieniędzy w kraju (napływ kapitału), wg oficjalnych danych obejmujących transfery bankowe 180 mld USD rocznie napływa do krajów rozwijających się.

• Ograniczenie eksplozji geograficznej.

• Skutki negatywne : zmniejszenie zasobu siły roboczej, niepełne wykorzystanie istniejącego majątku produkcyjnego.

• Spowolnienie gospodarcze spowodowane kurczeniem się popytu konsumpcyjnego. Brak siły roboczej.

• Niższa stopa zwrotu z inwestycji w sektorze edukacji.

• Inflacyjny wpływ transferów od emigrantów.

• Problemy fiskalne i systemu zabezpieczeń społecznych (deficyt budżetowy, mniejsze wpływy do budżetu), problemy z wypłatami rent i emerytur.

• Drenaż mózgów (większość noblistów żyje w USA jednak 60% z nich nie urodziło się USA)

Skutki pozytywne dla kraju, do którego napływa siła robocza:

• Przyjazd wysokiej klasy specjalistów, co ma wpływ na innowacyjność gospodarki.

• Odmłodzenie struktury wiekowej.

• Zwiększenie przyrostu naturalnego.

• Przyśpieszenie tempa wzrostu gospodarczego i dodatkowe wpływy z podatków

Skutki negatywne:

• Konflikty etniczne i religijne.

• Bezrobocie.

• Wzrost wydatków na cele socjalne (konieczność wypłacania zasiłków).

• Wzrost przestępczości.

Dla całej gospodarki światowej korzyści migracji jest taka sama jak z transferu kapitału i technologii. Lepsza alokacja czynników produkcji (napływ ludzi do krajów które efektywniej wykorzystują pracę ludzi)

W 1970 r. na świecie 82,5 mln mieszkańców mieszkało poza krajem swojego urodzenia, do roku 2000 liczba ta wzrisa di 175 mln, co stanowiło 3% populacji świata. W 2005 r. liczBa takich osób wynosiła 190 mln. W takich krajach jak Gujana, Haiti, Jamajka - stamtąd ¾ po zakończeniu edukacji pryska do krajów OECD.

Pierwsza fala migracji nastąpiła jako skutek rewolucji przemysłowej. Związane to było ze spadkiem kosztu transportu i rozwojem kolei oraz rozwojem kursów statków. Migrowano do USA, Kanady, Argentyny i Australii. W Europie migrowano do Niemiec i GB.

Kolejna fala migracji nastąpiła w okresie I i II w. św, dominowały migracje spowodowane czynnikami politycznymi konflikty militarne, zmiana granic państwowych oraz religia, Największe obszary migracji to Europa śr. I wschodnia oraz Izrael i Pakistan (utworzenie dwóch państw wcześniej nie istniejących). W okresie powojennym zaczęły dominować migracje ekonomiczne. Najwięcej imigrantów przyjmowały kraje Europy zachodniej: Niemcy, Włochy, Francja. Poza Europą migrowano do USA i KANADY. Do Europy napływają głównie bambusy i mudżyni z Afryki. Do USA i Kanady emigrują Meksykańcy, Rosjanie, kraje Europy wschodniej. W ostatnich 15 latach istotnym czynnikiem sprzyjającym migracjom ludności były zachodzące w gospodarce światowej procesy tworzenia regionalnych ugrupowań gospodarczych. W wielu z nich tworzono preferencyjne warunki dla przepływu siły roboczej między krajami członkowskimi, które miały przyczynić się do bardziej optymalnego wykorzystania posiadanych zasobów siły roboczej. Drugim czynnikiem sprzyjającym migracjom jest działalność korporacji międzynarodowych i tworzenie filii zagranicznych, w których znajdują

Zatrudnienie pracownicy lokalni, ale większość kadry zarządzającej i personelu zatrudnionego przy pracach badawczych pochodzi z krajów rozwiniętych gospodarczo. Kolejnym czynnikiem sprzyjającym migracji jest obniżenie kosztów środków transportu, skrócenie czasu podróży, większa dostępność do usług transportowych w skali całego świata. Migracjom sprzyja również brak konfliktów, turystyka oraz wzrost konwergencji(ujednolicanie się) w poziomie dochodów.

WYKŁAD 6.05.2010

Międzynarodowy transfer kapitału.

Główne motywy przepływu czynników produkcji:

• Chęć osiągnięcia większego zysku od zainwestowanego kapitału lub w kontekście pracy - wyższa praca. Kapitał będzie się przemieszczał z miejsc o niższej wydajności do wyższej.

• Nadmierna podaż danego czynnika na rynku krajowym. Przepływ czynnika produkcji będzie prowadził do wyrównania się produktywności cen czynników produkcji

Międzynarodowy transfer kapitału odgrywa coraz większą rolę.

• Międzynarodowe obroty kapitałowe mają charakter transakcji transferowych, tzn że wywóz kapitału nie wiążę się z natychmiastowym importem towarów czy usług. Eksporter kapitału oczekuje korzyści w przyszłości.

• Kapitał może przekraczać granicę w formie pieniężnej, w formie rzeczowej (maszyny, urządzenia w inwestycjach bezpośrednich).

• Eksport kapitału nie powoduje przeniesienia prawa do jego własności, tak jak dzieje się to w przypadku eksportu towarów. Importer kapitału otrzymuje tylko prawo do użytkowanie kapitału w zamian np. za oprocentowanie od kredytu lub dywidendę od zakupu akcji.

• Po II wojnie światowej nastąpiła zdecydowana liberalizacja przepisów regulujących transfer kapitału, co wraz z rozwojem środków komunikacji przyczyniło się do wzrostu międzynarodowych obrotów kapitałowych. (USA i Niemcy, GB pod koniec lat 70 zliberalizowały przepływy kapitału. Od lipca 1990 r, reszta krajów Europy zliberalizowała przepływy kapitału, obecnie wewnątrz UE).

• Przez przepływ kapitału w szerokim znaczeniu rozumie się wszelki odnotowywani w bilansie płatniczym ruch kapitału przez granicę. Podmiotami uczestniczącymi w tak rozumianym obrocie kapitałowym mogą być przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, banki komercyjne, budżety różnych szczebli oraz bank centralny.

• Obroty kapitałowe dokonywane z udziałem banku centralnego różnią się jednak zasadniczo od operacji tego typu dokonywanych prze pozostałe podmioty. Nie są one bowiem podejmowane z chęci uzyskania zysku, ale dla osiągnięcia innych celów związanych z makroekonomiczną polityką państwa (np. w celu poprawy BP, ustabilizowania kursu waluty).

• Bank centralny może dokonywać eksportu czy importu kapitału, interweniując na międzynarodowym rynku walutowym.

• Jeżeli celem takiej interwencji jest niedopuszczenie do spadku kursu obcej waluty, związane to jest z jej zakupem, a więc wywozem kapitału. Gdy z kolei celem tej interwencji jest obrona kursu własnej waluty bank centralny dokonuje sprzedaży dewiz, a więc importu kapitału.

• Zakup dewiz = wywóz/eksport kapitału.

• Sprzedaż dewiz= import kapitału.

• Przepływ kapitału w wąskim znaczeniu to transakcje odnotowywane w bilansie płatniczym, podejmowane przez podmioty gospodarcze inne niż banki centralny kierujące się motywem zysku.

• Przyjmując za kryterium okres, na jaki następuje wywóz lub przywóz kapitału, wyróżnia się zazwyczaj krótko- i długookresowy ruch kapitału.

• Jeżeli okres spłaty wywiezionego lub przywiezionego kapitału nie przekracza jednego roku, mówimy o krótkookresowym ruchu kapitału. Jeżeli zaś przekracza rok o długookresowym ruchu kapitału

• Do kredytów krótkookresowych należą przede wszystkim kredyty handlowe, niektóre rodzaje kredytów finansowych oraz krótkookresowe lokaty na rynku walutowym. Inne rodzaje kredytów zalicza się zwykle do kredytów długookresowych.

• Przyjmując za kryterium wywozu kapitału jego pochodne możemy mówić o przepływie kapitału ze źródeł publicznych oraz ze źródeł prywatnych.

• Źródłem pierwszego są budżety różnego rodzaje agend rządowych, budżety lokalne, a także budżety organizacji międzynarodowych. Kredyty z tych źródeł udzielana są przede wszystkim z myślą o realizacji celów makroekonomicznych (aktywizacja eksportu z danego kraju do regionu).

• Wywóz kapitału ze źródeł prywatnych obejmuje wszelkie formy wywozu kapitału przez przedsiębiorstwa, banki komercyjne i osoby prywatne. Jedynym zasadniczym celem jest tu osiągnięcie zysku. Wywóz kapitału ze źródeł prywatnych może mieć zarówno charakter długo jak i krótkoterminowy. Obejmuje też w zasadzie wszystkie omówione dalej formy wywozu kapitału.

• Przyjmując wreszcie za kryterium podziału ze względu na formę wywożonego kapitału, możemy wyróżnić:

• Lokaty na rynku walutowym.

• Kredyty zagraniczne (w tym finansowe i handlowe).

• Inwestycje portfelowe.

• Inwestycje bezpośrednie.

* Lokaty na rynku walutowym

Obejmują krótkookresowe lokowanie kapitału na zagranicznym rynku w formie depozytów krótkoterminowych oraz niektórych papierów wartościowych z myślą o uzyskaniu zysku większego niż możliwy do osiągnięcia na rynku krajowym.

Podstawą tego zysku są występujące między poszczególnymi krajami różnice w stopie procentowej oraz różnice kursowe

W ostatnich latach właśnie ta forma wywozu kapitału przeżywa najbardziej dynamiczny rozwój. I tak np. dzienne obroty na międzynarodowym rynku walutowym wzrosły z 10-20 mld USD w 1970 do 1,5 bln USD w 1998 i prawie 2 bln w roku 2004. Główną przyczyną tak dynamicznego rzwoju tej formy wywozu kapitału był ogromny wzrost technicznych możliwości szybkich transferów kapitału za granicę (dodatkową przyczyną było upłynnie kursów walutowych)

* Kredyty zagraniczne

Kredyty handlowe - związane bezpośrednio z wymianą towarową. Są one udzielane przez eksportera importerowi, stanowią element zwiększający konkurencyjność danego towaru. Kredyty tego rodzaju odgrywają szczególną rolę w dziedzinie obrotu gotowymi obiektami przemysłowymi, statkami, samolotami, oraz stosunkach krajów uprzemysłowionych z krajami rozwijającymi się.

Kredyty finansowe - udzielane bez określenia ich przeznaczeni, głownie przez banki, ale czasami też rząd i organizacje międzynarodowe; o stałej lub zmiennej stopie procentowej. Posiadają czasem gwarancje rządowe w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem niewypłacalności.

Kredyty związane ze sposobem ich wykorzystywania - głównie kredyty rządowe i udzielane przez organizacje międzynarodowe na osiągnięcie konkretnego celu (np. stabilizację waluty, finansowanie określonych przedsięwzięć inwestycyjnych).

- Inwestycje portfelowe to długookresowe lokaty w zagranicznych papierach wartościowych, a zwłaszcza akcjach i obligacjach.

- W XIX wieku i na początku XX wieku stulecia inwestowanie w obligacje zagraniczne było najważniejszą formą wywozu kapitału. Zakup przez inwestorów zagranicznych obligacji emitowanych przez bank centralny lub urząd danego kraju stanowił dla niego ważne źródło akumulacji odnosiło się to zwłaszcza do krajów pozaeuropejskich, które za pośrednictwem londyńskiego rynku finansowego sprzedawały swe obligacje w krajach europejskich. Z tej formy zaciągania kredytów korzystały wówczas USA, Argentyna i wiele innych krajów obu Ameryk (Kanada).

- W pierwszych dekadach po II wojnie światowej wywóz kapitału za pośrednictwem kupna obligacji odgrywał znaczenie mniejszą rolę. W latach 70 wielkość tego typu zagranicznych inwestycji stanowiła jedynie około 5% wielkości pożyczek zagranicznych.

- Dominującą formę zagranicznych inwestycji portfelowych stanowi obecnie zakup akcji zagranicznych przedsiębiorstw. Ekspansji w tej dziedzinie sprzyja przede wszystkim długookresowa stabilizacja gospodarek najważniejszych krajów wraz z postępem w telekomunikacji pełniejsza i łatwiej dostępna stała się informacja zarówno o sytuacji gospodarczej poszczególnych firm, jak i cenach ich akcji na giełdzie. Ułatwia to decyzję co do ich zakupu oraz techniczne przeprowadzenie tej operacji.

- wywozu kapitału w postaci inwestycji portfelowych nie da się jednak wytłumaczyć różnicą stopy zysku występującą między dwoma krajami mającą swoją przyczynę w niejednakowym wyposażeniu w czynniki produkcji. Obecnie wiele krajów jest jednocześnie eksporterem i importerem inwestycji portfelowych.

- Odpowiedzi o przyczynę takiego stanu rzeczy udziela teoria portfolio, W myśl tej koncepcji inwestor może osiągnąć wyższą stopę zysku przy danym ryzyku lub daną stopę zysku przy mniejszym ryzyku. W sytuacji, gdy dysponuje portfelem akcji zróżnicowanym w ściśle określony sposób. Taki mianowicie, że stopy zysku części z nich będzie prawdopodobnie towarzyszył wzrost zysku pozostałych.

- uzyskanie takiej struktury portfela inwestycyjnego przez kupno papierów wartościowych jedynie na rynku narodowym jest często niemożliwe ze względu np. na brak akcji określonych przedsiębiorstw lub też jednolitość zewnętrznych uwarunkować działania przedsiębiorstw. Warunek ten ma natomiast większą szansę spełnienia, gdy jako źródło zakupu papierów wartościowych będzie się traktowało także rynki zagraniczne.

- Dlatego też polityka inwestorów nie musi prowadzić do wywozu kapitału za granicę wyłącznie z myślą o ulokowaniu go w akcjach przedsiębiorstwa gwarantującego wyższe zyski niż w kraju, ale może być skutkiem racjonalnej polityki różnicowania portfela inwestycyjnego.

Wykład 13.05.2010

c.d.

- Zagraniczne inwestycje bezpośrednie

To podejmowanie od postaw samodzielnej działalności gospodarczej za granicą lub też przejmowanie kierownictwa nad już istniejącym przedsiębiorstwem. Kierowanie działalności gospodarczej za granicą jest cechą odróżniającą inwestycje bezpośrednie od inwestycji portfelowych. W tych drugich podmiot wywożący kapitał co prawda także inwestuje w działalność gospodarczą, ale nie obejmuje pakietu akcji wystarczającego do jej kontrolowania.

• Natomiast wspólną cechą obu tych form wywozu kapitału jest to, że zarówno inwestycje bezpośrednie, jak i portfelowe prowadzą do zaangażowania wywiezionych środków w działalności gospodarczej.

• Inwestycje bezpośrednie są najczęściej podejmowane, szczególnie w ostatnich latach, jako element strategii przedsiębiorstw upatrujących szans rozwoju w ekspansji na rynek światowy.

• Chodzi o korporacje transnarodowe, które posiadają udziały w firmach zlokalizowanych więcej niż w jednym kraju i kontrolują te udziały.

• Zdominowanie inwestycji bezpośrednich przez korporacje transnarodowe sprawia, że ta forma wywozu kapitału nie ogranicza się jedynie do transferu wartości.

• Prawie w każdym przypadku transfer ten jest uzupełniany transferem technologii know how, jak również technik zarządzania.

• Ponadto eksport kapitału odbywający się za pośrednictwem korporacji międzynarodowych ma miejsce w ramach tej samej branży.

• Motywacji przedsiębiorstw decydujących się na ZIB należy szukać w warunkach panujących zarówno na rynku krajowym, jak i na międzynarodowym, a przede wszystkim w niedoskonałej konkurencji. Na większości rynków narodowych panuje sytuacja zbliżona do konkurencji oligopolistycznej i strategia dużych przedsiębiorstw dostosowana jest właśnie do takich warunków. W tej sytuacji ZIB są swoistą formą rozszerzenia tej strategii na obszar innego kraju.

• Dane przedsiębiorstwo, tworząc filię zagraniczną czy kupując pakiet kontrolny przedsiębiorstwa działającego w tej samej branży, odrzuca będący istotą wolnego rynku obrót towarowy między niezależnymi podmiotami.

• Czynniki skłaniające przedsiębiorstwo di zagranicznych inwestycji bezpośrednich były przedmiotem wielu rozważań teoretycznych. Żadna z teorii nie jest jednak na tyle kompletna, aby wyjaśnić wszystkie motywy podejmowania inwestycji bezpośrednich. Nie tłumaczą one również wszystkich strumieni inwestycji zagranicznych (np. między krajami rozwiniętymi)

• Dlatego też do prezentacji tych poglądów najlepiej posłużyć się tzw eklektyczną teorią produkcji międzynarodowej, sformułowaną przez J. Dunninga. Jest ona podsumowaniem większości korzyści odnoszonych przez przedsiębiorstwo dążące do umiędzynarodowienia swej produkcji przez wywóz kapitału.

• Przedsiębiorstwo decydujące się na ZIB to firma o silnej ustabilizowanej pozycji na rynku kraju-siedziby, która na dodatek dysponuje walorami (Duże zasoby kapitałowe, technologia, marka) mogącymi stanowić podstawy sukcesu poza granicami kraju.

• Przedsiębiorstwo takie liczy na to, że uruchomienie filii zagranicznej pozwoli mu osiągnąć wiele korzyści wiążących się najogólniej z organizowaniem procesu produkcji ramach jednego przedsiębiorstwa dysponującego oddziałami zlokalizowanymi poza granicą kraju siedziby.

• Wychodząc z tego założenia przedsiębiorstwo to rozpoczyna analizę możliwości ekspansji w różnych krajach i regionach, oceniając z jednej strony szanse, jakie daje zlokalizowanie oddziału w danym kraju, a z drugiej - związane z tym zagrożenia.

• Dynamiczny wzrost inwestycji bezpośrednich w ciągu ostatnich 2 dziesięcioleci sprawił, że stały się one także ważnym czynnikiem zwiększającym internacjonalizację procesu gospodarowania.

• Na początku lat 90 wielkość sprzedaży(na rynek międzynarodowy i krajowy) zagranicznych filii osiągnęła poziom porównywalny ze światowym eksportem dóbr i usług. Wielkość obrotów handlowych między centralami przedsiębiorstw i ich zagranicznymi filiami stanowi obecnie 1/3 całego handlu światowego

• Tak duży przyrost ZIB w ostatnich latach wynika ze splotu działania kilku czynników

Przyczyny rozwoju ZIB na świecie:

1. Powstanie i rozwój korporacji międzynarodowych

2. Internacjonalizacja gospodarki światowej

3. Postęp techniczny - nowoczesne technologie, rozwój komunikacji, ułatwiają inwestowanie w innych krajach, ale mogą też działać w innym kierunku - nowe usługi finansowe ułatwiają przepływ kapitału także w innych formach: operacje walutowe (np. swapy).

4. Zmiana międzynarodowej polityki ekonomicznej i handlowej krajów - protekcjonizm - omijanie barier w handlu

5. Procesy integracyjne, które obserwujemy na świecie (UE, NAFTA, APEC) - wielkość rynków zbytu. - perspektywa dostępu do wielkiego rynku zbytu.

6. Procesy deregulacji branż i prywatyzacji gospodarki. Tam gdzie istniały ścisłe przepisy państwa, teraz prywatne przedsiębiorstwa mogą się zająć pewnymi branżami.

Czynniki determinujące napływ kapitału do kraju w formie ZIB.

1. Stabilność polityczna.

2. Stabilność systemu gospodarczego - przewidywalność zmian.

3. Stosunki społeczne w danym państwie - w tym akceptacja inwestycji obcego kapitału(czy jesteśmy kosmopolitami).

4. Podobieństwo kulturowe

5. Gwarancja bezpieczeństwa prawnego(w tym prawa własności), jakie może zapewnić dany kraj.

6. Wielkość i potencjał rynku

7. Perspektywy wzrostu gospodarczego w danym kraju.

8. Dostępność i cena czynników produkcji, a także ich produktywność.

• Cena, koszty siły roboczej, podaż pracy.

• Stopy %, niższa przyciąga kapitał w formie ZIB, ale może oznaczać jego niższą produktywność(np. przy inwestowaniu zysków).

9. Możliwość obliczenia środków produkcji.

10. Wysokość podatków.

11. Poziom i struktura cen w danym kraju (im wyższe ceny sprzedawanych przez nas produktów tym lepiej)

12.Możliwość transferu zysków za granicę, przede wszystkim do kraju macierzystego

13. Poziom rozwoju infrastruktury w danym kraju,

14. Zagraniczna polityka ekonomiczna, handlowa w danym kraju.

15. Relacja kursów walutowych (deprecjacja waluty krajowej względem inwestora powoduje, że można taniej nabyć majątek trwały)

Wpływ ZIB na gospodarkę kraju wywożącego kapitał:

• Gospodarka kraju wywożącego kapitał w postaci ZIB może osiągnąć z tego tytułu zarówno korzyści, jak i straty.

Bilans płatniczy

• Krótki okres. Inwestycje dokonywane za granicą prowadzą przede wszystkim do pogorszenia BP

Po to, aby założyć zagraniczną filię własnego przedsiębiorstwa, konieczny jest transfer za granicę środków finansowych niezbędnych m. innymi do wykupu część już istniejącego przedsiębiorstwa lub też kupa gruntu i budowy zakładu od podstaw. Tego rodzaju transfer doprowadza do pogorszenia BP.

• Jednak w dłuższym okresie tendencja ta może ulec odwróceniu stanie się tak wówczas, gdy filie lub przedsiębiorstwa powstałe dzięki inwestycjom zagranicznym zaczną przynosić zyski.

• Jeżeli część tego zysku będzie następnie transferowana do kraju pochodzenia kapitału to będzie to wpływało na poprawę jego BP.

Wykład 20.05.2010

Zatrudnienie i eksport.

• Trudny do jednoznacznego określenia jest wpływ ZIB na wielkość zatrudnienia w kraju pochodzenia kapitału.

• Na krótką metę wpływ ten zależy od tego, czy kapitał wywożony za granicę byłby w przypadku braku tego wywozu zastosowany w kraju.

• Jeżeli byłoby to realne, to wywóz równałby się utracie potencjalnych miejsc pracy.

• Jeżeli jednak (np. ze względu na nadwyżkę kapitału na rynku kapitałowym), jest to mało prawdopodobne, to niebezpieczeństwo takie nie występuje.

• ZIB wpływają na wielkość zróżnicowania w kraju wywożącym kapitału także w sposób pośredni, przez wpływ na wielkość eksportu.

• W fazie tworzenia za granicą filii koncernu krajowego lub zakładania samodzielnego przedsiębiorstwa eksport, a co za tym idzie także wielkość produkcji. Zatrudnienie w kraju pochodzenia kapitału, na ogół rośnie. Wynika to stąd, że najczęściej znaczna część wyposażenia powstającego zakładu pochodzi z kraju pochodzenia kapitału.

• W dłuższym okresie wywóz kapitału może jednak także powodować zmiany w eksporcie kraju swego pochodzenia, które się odbijają niekorzystnie na wielkości zatrudnienia.

• Będzie to miało miejsce wówczas gdy uruchomione lub rozbudowane dzięki dopływowi kapitału, przedsiębiorstwa zagraniczne rozpocznie produkcję towarów wypierających Z rynku światowego dobra tradycyjnie eksportowane przez kraj pochodzenia kapitału, zmniejszając w kraju tym możliwości ich wywozu, a tym samym i zatrudnienia

• W skrajnym przypadku towary pochodzące z filii zagranicznej mogą także wypierać produkty rodzimych wytwórców na rynku kraju pochodzenia kapitału, co oczywiście odbije się też ujemnie na wielkości zatrudnienia w tym kraju.

• Jednakże w dłuższym okresie jest również możliwy korzystni wpływ wywozu kapitału na wielkość wywozu towarów kraju pochodzenia kapitału, a co za tym idzie - także na poziom zatrudnienia w tym kraju.

• Dzieje się tak wówczas, gdy produkcja uruchomiona za granicę dzięki ZIB pobudza eksport i produkcję towarów w kraju pochodzenia kapitału.

• Może to mieć miejsce np. wtedy, gdy koncern samochodowy tworzy montownię samochodów w kraju, który ze względu na ograniczenia przywozowe był praktycznie niedostępny dla produkcji pochodzącej z jego głównej siedziby.

• Powstanie tego zakładu wiążę się najczęściej ze zwiększeniem importu części z kraju - siedziby danego koncernu, co prowadzi w nim do wzrostu produkcji i zatrudnienia.

Wpływ ZIB na kraj przywożący kapitał:

• Bardzo złożony i wielostronny jest wpływ ZIB na gospodarkę kraju przywożącego kapitał

• Przy tym wpływ ten polega na czymś innym w sytuacji gdy inwestycje mają miejsce w kraju rozwijającym się, a w kraju rozwiniętym.

• W krajach rozwijających się główną zaletą ZIB jest fakt że te państwa często są niedostatecznie wyposażone w kapitał.

• W takim wypadku ZIB staje się ważnym środkiem zapewniającym fundusz inwestycji, a co za tym idzie - poziom aktywności gospodarczej i zatrudnienia.

• W takich krajach ZIB stanowi szansę na poprawę bilansu płatniczego. Zarówno w krótkim(dopływ kapitału), jak i

• W długim okresie (w wyniku wzrostu eksportu)

• ZIB tworzy również podstawy do transferu technologii.

• Nie zawsze jednak te zalety odniosą należyty skutek

• Może się okazać że technologia jest zbyt nowoczesna dla tak prymitywnej gospodarki przez co nie wystąpi efekt więzi kooperacyjnych.

• Pozytywne makroekonomiczne efekty mogą być przez zib zniweczone gdy motywem podejmowania inwestycji jest wyłącznie chęć wejścia na dany rynek.

• Bardzo często wiąże się to z likwidacją krajowego przemysłu produkcyjnego. Jak również oferowanie towarów o wątpliwej użyteczności np. papierosy.

W krajach rozwiniętych ze względu relatywnie bogate korzyści kapitału korzyści różnią się.

1. Źródło transferu technologii jednak w tym przypadku jest to poszerzenie, uzupełnienie wiedzy.

2. ZIB jako uzupełnienie podaży środków kapitałowych dla słabiej rozwiniętych regionów. Kraje nawet bardzo zasobne w kapitał cenią sobie taki ZIB.

• Polityka przyciągania kapitału na tereny byłej NRD, rząd federalny jak i władze landów prowadziły politykę przyciągania ZIB

3. Wpływ ZIB może spowodować większą konkurencję, obecność konkurenta może zmusić monopolistę do obniżenia ceny - prowadzi to do normalizacji sytuacji rynkowej.

• ZIB prowadzi do obaw przed uzależnieniem się gospodarczym od innych państw. Zagraniczne korporacje mogą często przede wszystkim realizować politykę własnego kraju.

• W bogatych w surowce rozwijających się krajach istnieje obawa że inwestycje bezpośrednie doprowadzą do nadmiernej eksploatacji surowców mineralnych.

• W krajach rozwiniętych np. w Kanadzie istnieje obawa że USA wykorzystają swoje ZIB w Kanadzie do prowadzenia polityki wobec państw trzecich co może naruszać kanadyjskie interesy.

Międzynarodowa polityka handlowa:

Międzynarodowa koordynacja polityki handlowej rozpoczęła się pod koniec XIX w.

-1890 - Międzynarodowy związek ds. Publikacji taryf celnych.

- Międzynarodowa konferencja w sprawie współpracy celnej w latach 1900, 1908, 1913, i kolejno w latach XX w.

- Działalność Ligi Narodów podejmującej liczne inicjatywy.

Definicja

Jednolite cele i instrumenty polityki ekonomicznej przyjęte i stosowane w skali grupy krajów, regionu geograficznego bądź w skali globalnej. Podmiotami międzynarodowej polityki ekonomicznej są państwa, międzynarodowe organizacje gospodarcze i korporacje transnarodowe.

Historia międzynarodowej współpracy handlowej

Międzynarodowa koordynacja polityki handlowej rozpoczęła się pod koniec XIX w.

• 1890 - Międzynarodowy Związek ds. Publikacji Taryf Celnych.

• Międzynarodowe konferencje w sprawie współpracy celnej w latach 1900, 1908, 1913 i kolejne w latach 20. XX wieku.

• Działalność Ligi Narodów podejmującej liczne inicjatywy zmierzające do uproszczenia procedur celnych i innych formalności związanych z wymianą handlową.

Lata 30 i 40 XX wieku.

• 1934 Reciprocal Trade Agreement Act - zwrotny punkt w polityce handlowej Stanów Zjednoczonych rozpoczynający proces znoszenia barier protekcjonistycznych wprowadzanych od roku 1930 (Smoot-Hawley Tariff Act)

• 1934-1945 USA podpisują 32 bilateralne porozumienia o współpracy handlowej.

• 14 sierpnia 1941 USA I GB podpisują Kartę Atlantycką - zawierała postulaty współpracy ekonomicznej ze wszystkimi krajami, podnoszenia standardów pracy, rozwoju gospodarczego i bezpieczeństwa socjalnego.

• 23 luty 1942 Master Lend-Lease Agreement - zobowiązanie USA I GB do redukcji ceł i innych barier w handlu.

GENEZA GATT

• 6 grudnia 1945 r. w dokumencie Propozycje do rozważenia przez Międzynarodową Konferencję w sprawie Handlu i Zatrudnienia, przedstawiono wspólne propozycje amerykańsko-brytyjskie w sprawie wielostronnych rokowań handlowych.

• luty 1946 Rada Gospodarczo-Społeczna ONZ powołała Komitet Przygotowawczy konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie handlu i zatrudnienia, który miał opracować statut Międzynarodowej Organizacji Handlowej(ITO).

• wrzesień 1946 roku USA przedstawiły propozycję „Karty Międzynarodowej Organizacji Handlowej Narodów Zjednoczonych”.

Karta Hawańska - tworzenie ITO

• X-XI 1946 Londyn - prezentacja roboczej wersji Karty Hawańskiej.

• 20 I - 25 II 1947 Nowy Jork - spotkanie poświęcone ustaleniu tekstu ITO.

• 10 IV- 30 X 1947 Genewa - negocjacje, które doprowadziły do wstępnego ustalenia karty ITO i ostatecznie tekstu układu GATT.

• 21 XI 1947- 24 III 1948 Hawana - statut ITO został uchwalony i podpisany przez 53 kraje, ale nigdy nie został ratyfikowany,

Utworzenie GATT

GATT powstał w wyniku negocjacji o utworzeniu ITO

Układ GATT został podpisany 30 października 1947 w Genewie przez 23 kraje (12 uprzemysłowionych i 11 rozwijających się). Statut GATT, 1 stycznia 1948 roku, podpisali przedstawiciele 9 krajów reprezentujących ponad 85% obrotów handlowych wszystkich uczestników. Nie wymagał on ratyfikacji co było ważne z uwagi na stanowisko Kongresu USA.

30 czerwca 1948 roku, 22 kraje (wszyscy sygnatariusze układu GATT z wyjątkiem Chile, które podpisały protokół 14 lutego 1949 roku) podpisały Protokół o Tymczasowym Stosowaniu Układu GATT.

ZASADY GATT

• Zasada niedyskryminacji, która wyraża się w Klauzuli Największego Uprzywilejowania - Artykuł I GATT oraz w Klauzuli Narodowej - Artykuł III.

• Zasada stosowania ceł zamiast ograniczeń pozataryfowych (takich jak kontyngenty) do ochrony swojego narodowego interesu - Artykuł XI.

Kolejne artykuły Układu zawierały jednak wyjątki od opisywanej zasady i umożliwiały zastosowanie ograniczeń ilościowych. Mowa tu o artykułach: XII - przywracanie równowagi bilansu płatniczego, XIV - stosowanie ograniczeń dewizowych, XVIII - niski poziom rozwoju gospodarczego, XIX -występowanie zakłóceń rynkowych w dziedzinach konkurujących z importem.

• Zasada wzajemności - jest ona jednym z fundamentów procesu negocjacyjnego i skłania do liberalizacji. Daje ona możliwość nie udzielania koncesji i obniżek celnych bez uzyskania analogicznych przywilejów od partnera.

• Zasada konsultacji i rozwiązywania spornych kwestii dotyczących polityki handlowej w toku negocjacji.

CELE UKŁADU GATT:

• Podniesienie standardów życia ludności, osiągnięcie pełnego zatrudnienia oraz stabilnego wzrostu wielkości realnego dochodu i efektywnego popytu, pełne wykorzystanie zasobów światowych, wzrost produkcji i wymiany dóbr.

• Preambuła mówi również o wzajemnych i obopólnie korzystnych porozumieniach prowadzących do znacznych obniżek ogólnego poziomu ceł i znoszenia innych ograniczeń handlowych oraz eliminacji dyskryminacji w handlu międzynarodowym.

STRUKTURA UKŁADU GATT

Preambuła zawierająca cel

Część I artykuły I i II.

Artykuł I to Klauzula Najwyższego Uprzywilejowania. Stanowi ona, że: wszelkie korzyści, ulgi, przywileje lub immunitety przyznawane przez jedną z umawiających się stron towarom pochodzącym z jakiegokolwiek innego kraju, będą niezwłocznie i bez jakichkolwiek warunków przyznane towarom pochodzącym z terytoriów wszystkich Układających się Stron. Istnieją jednak wyjątki (np. zawarta w artykule XXIV zgoda na zawieranie regionalnych bloków i porozumień handlowych oraz unii celnych i stref wolnego handlu).

Artykuł II zawiera tzw. listy koncesyjne, w których ujęto stawki celne będące rezultatem rokowań pomiędzy Stronami Układu.

STRUKTURA UKŁADU GATT

• Część II Układu GATT obejmuje artykuły od III do XXIII. Zapis zawarty w Protokole o Tymczasowym Stosowaniu stanowi, że Część II Układu GATT obowiązuje jego sygnatariuszy w takim zakresie, w jakim nie jest ona sprzeczna z ich ustawodawstwem obowiązującym w chwili przystąpienia do GATT.

• Część III obejmuje swoim zakresem Artykuły XXIV - XXXV. Jest ona w pełni obowiązująca i reguluje zasady proceduralne oraz wyjątki od stosowania reguł Układu Ogólnego.

STRUKTURA UKŁADU GATT

• W roku 1964 z uwagi na nasilające się protesty krajów rozwijających się do tekstu Układu dodano IV część „Handel i rozwój" składającą się z trzech kolejnych artykułów XXXVI-XXXVIII.

• Najistotniejszym zapisem był paragraf 8 artykułu XXXVI. Stanowił on, iż rozwinięte kraje członkowskie układu GATT nie powinny oczekiwać wzajemności za zobowiązania podjęte przez siebie w procesie negocjacyjnym dotyczących redukcji lub zniesienia cel i innych barier handlowych na rzecz mniej rozwiniętych Układających się Stron.




Genewa 1947

Pierwsza Runda negocjacyjna doprowadziła do powstania Układu Ogólnego GATT.

Uczestniczyły w niej 23 kraje. Dominującą pozycję negocjacyjną posiadały Stany Zjednoczone, dla których podstawą prawną prowadzonych rozmów był odnowiony w 1945 roku przez Kongres USA Reciprocal Trade Agreements Act dający prezydentowi uprawnienia do redukcji stawek celnych o 50%.

Runda zakończyła się wynegocjowaniem 45000 koncesji taryfowych obejmujących 10 miliardów dolarów co stanowiło około połowy ogólnej wartości światowej wymiany towarowej. Zawarto 123 porozumienia bilateralne. W efekcie zawartych umów stopa redukcji ceł wyniosła 21%.

W przypadku Stanów Zjednoczonych redukcja ceł była wyższa i osiągnęła poziom 35%.

Oceniając pierwszą rundę, za plus należy uznać znaczne obniżki ceł i ogromną liczbę zawartych koncesji taryfowych. Minusem był fakt, iż redukcje ceł nie były powszechne i nie dotyczyły wszystkich sektorów.

ANNECX1949

• W 1949 roku w Annecy we Francji odbyła się II runda rokowań poświęcona głównie zagadnieniom akcesyjnym.

• Do Układu dołączyło 9 państw, a liczba negocjujących krajów liczyła 29 państw.

• TORQUAY 3,950

• Negocjacje prowadziło 38 krajów, miały miejsce 4 akcesje, a liczba udzielonych koncesji taryfowych wyniosła 8700.

• Redukcje ceł były niewielkie i osiągnęły poziom zaledwie 3%. Koncesji taryfowych udzielały głównie RFN, które przystąpiły do GATT w 1951 roku

• Runda w Torquay jest istotna z powodu problemów, które odsłoniła, Najistotniejszym z nich była narastająca dysproporcja w poziomie ceł pomiędzy Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią a krajami Europy Zachodniej. Kolejnym problemem, który pojawił się pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Wielką Brytanią był problem preferencji w handlu z krajami Commonwealth'u. Wielka Brytania zgodziła się jedynie na nieznaczne redukcje.

• We wrześniu 1951 roku zaproponowano zmianę metod negocjacji i zastąpienia stosowanej dotychczas metody towar za towar

• W1953 roku złożono propozycje redukcji wszystkich ceł średnią ważoną o 30%. Redukcje miały odbywać się po 10% przez okres trzech lat, a plan obniżek znany był jako „plan Francuski". Propozycja jednak nie weszła w życie głównie za sprawą Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii.

• Udzielono pięciu tysięcy koncesji taryfowych, a udział handlu objętego obniżką ceł w ogólnej wielkości handlu światowego osiągnął zaledwie 3%.

• Oryginalnych 23 członków GATT nie wymieniało pomiędzy sobą koncesji taryfowych.

GENEWA 1956

• Wyniki negocjacji były podobnie jak poprzednich dwóch rund bardzo skromne. Wartość handlu objętego liberalizacją wynosił 2,5 mld dolarów.

• Przystąpienia do GATT Japonii. Ze względu na znaczną wagę tego kraju w światowym handlu akcesja do GATT wpłynęła na układ sił wewnątrz Układu i zmniejszyła udziały dotychczasowych członków (udział USA i Wielkiej Brytanii w handlu zewnętrznym członków spadł po 0,5%).

DILLONA 1960-61

• Negocjacje toczyły się głównie pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a EWG.

• Istotnym czynnikiem mającym wpływ na przebieg rokowań było powstanie w roku 1958 EWG. Tworzona unia celna nie mogła, zgodnie z zapisami art. XXIV GATT dotyczącego zasad tworzenia stref wolnego handlu i unii celnych, prowadzić do podniesienia średniego poziomu protekcji wobec członków Układu nie wchodzących w skład porozumienia preferencyjnego

• Pierwsza część Rundy były to rokowania kompensacyjne dotyczące obowiązku zrekompensowania krajom trzecim wszystkich podwyżek celnych będących skutkiem wprowadzenia unii celnej. Rokowania zakończyły się zgodą Stanów Zjednoczonych na podpisanie protokołu taryfowego, w którym uznawały wspólną zewnętrzną taryfę celną EWG w zamian za dodatkowe obniżki taryfowe rzędu 6,3 punktu dla eksportu wartości 428 min dolarów rocznie.

• Redukcja stawek celnych uzyskana dzięki negocjacjom Rundy Dillona była niewielka. Łączna wartość koncesji taryfowych nie przekraczała 4,9 mld dolarów, a przeciętna obniżka ceł wyniosła 6%.

Runa Kennedyego 1964-1967

• Runda Kennedyego była pierwszym dużym starciem handlowym dwóch potęg gospodarczych świata: USA i EWG. Konflikt był skutkiem wprowadzenia przez EWG wspólnej polityki rolnej i rozpoczęciem protekcjonizmu agrarnego.

• Zmieniono metodę negocjacji. Wszystkie poprzedzające Rundę Kennedyego negocjacje odbywały się metodą produkt za produkt według tzw. „reguły głównego dostawcy". W świetle powyższej zasady przyjętej przez uczestników, kraje będące głównymi dostawcami dóbr przygotowywały wniosek- listę dóbr, dla których starały się uzyskać koncesje taryfowe od najważniejszych partnerów. Równocześnie przygotowywana była oferta, lista wskazująca produkty, dla których mogą być udzielone koncesje. Ten typ negocjacji faworyzował najważniejszych graczy, a pomijał kraje małe z małym udziałem w handlu światowym. Podczas negocjacji w ramach rundy Kennedyego wybrano substytucyjną formułę liniowych obniżek ceł przeznaczoną dla wszystkich uczestniczących państw.

• Podczas rundy Kennedy'ego zajęto się problemem dumpingu, który uregulowany jest w art VI GATT. Podpisano Kodeks antydumpingowy 30 czerwca 1967 roku, a wszedł w życie lipca 1968. Niestety na skutek weta Kongresu USA nie został on przyjęty i w praktyce stosowano się do postanowień w takim zakresie w jakim były one zgodne z ustawodawstwem amerykańskim.

• Rezultaty negocjacji były mniejsze od pierwotnych założeń. Runda

• Kennedyego przyniosła obniżki taryf celnych na dobra przemysłowe średnio o 35%, a średni poziom ceł ad valorem (od wartości) wyniósł 10,3%. Redukcje ceł objęły prawie 75% światowego handlu, a udzielone koncesje objęły handel o wartości 40 miliardów dolarów.

• Runda Kennedyego nie spełniła również wszystkich pokładanych w niej nadziei ze strony krajów rozwijających się. Nie udało się uzyskać stabilizacji cen surowców ani wyeliminować pewnych istotnych dla rozwoju handlu wewnętrznych podatków. Obniżki ceł dotyczyły zazwyczaj produktów istotnych z punktu widzenia grupy krajów rozwiniętych, a były mało znaczące dla krajów rozwijających się. Stany Zjednoczone zredukowały lub zniosły jednak cła importowe dla krajów rozwijających się na kwotę 900 milionów dolarów.

TOKIJSKA 1973-1979

• Negocjacje prowadzone były w nieco zmienionej formule w stosunku do poprzedniej rundy. W rundzie Tokijskiej przyjęto formułę zharmonizowanej redukcji stawek celnych. Polegała ona na większej procentowej redukcji stawek wysokich i mniejszej stawek niskich. Taka metoda miała umożliwić eliminację tzw. kominów celnych, czyli stawek celnych o bardzo wysokim poziomie sięgającym kilkudziesięciu procent.

• W rezultacie przeprowadzonych negocjacji średni poziom ceł produktów przemysłowych, dziewięciu najbardziej uprzemysłowionych państw, spadł z 7,0% do poziomu 4,7% czyli o około 40%. Redukcje celne były mniejsze od zakładanych, a ustępstwa poczynione przez Stany Zjednoczone i EWG w większym stopniu pogorszyły pozycję Wspólnoty.

Przed rozpoczęciem właściwych negocjacji powołano Komitet Handlu Artykułami przemysłowymi, który wskazał pięć grup ograniczeń. Wśród nich znalazły się:

• Wycena celna.

• Zakupy rządowe.

• Licencjonowanie importu.

• Subsydia i cła równoważące.

• Bariery techniczne w handlu.

Podpisano dwa kodeksy: Kodeks Subsydiów i Kodeks Antydumpingowy GATT. Podpisano ponadto kilka porozumień towarowych regulujących między innymi obroty mięsem wołowym, artykułami mleczarskimi, samolotami cywilnymi. Usankcjonowano pewne odstępstwa od układu GATT

W roku 1974 Długoterminowy Układ odnośnie międzynarodowego handlu tekstyliami został wszechstronnie ujęty w Porozumieniu Wielowłóknowym {Multifibre Agreement), które dołączyło do ciągle nasilających się instrumentów takich jak Porozumienia o Uporządkowanym Marketingu i dobrowolne ograniczenia eksportu (VERs) w różnych przemysłach, jak stalowym, samochodowym, obuwniczym, motocyklowym, narzędzi mechanicznych i elektroniki konsumpcyjnej.

URUGWAJSKA 1986-1994

• W trakcie wieloletnich negocjacji wprowadzono liczne regulacje, wśród których należy wymienić:

• Powołanie do życia Światowej Organizacji Handlu i zastąpienie tym samym Układu GATT;

• Uregulowano kwestie subsydiów;

• Znaczące obniżki taryf celnych;

• Dodanie zapisów rozszerzających obszar zainteresowania Układu o handel usługami, prawami własności intelektualnej i obrót inwestycji;

• Uregulowanie handlu produktami rolnymi;

• Zwiększenie przejrzystości reguł prowadzenia handlu i poprawienie procedur rozwiązywania sporów handlowych.

UTWORZENIE WTO

• WTO oficjalnie funkcjonuje od 1 stycznia 1995 roku. Podstawowe zasady WTO są analogiczne jak GATT. Funkcje WTO:

• Ma ułatwiać wdrażanie i implementację multilateralnych umów handlowych;

• Ma stanowić forum do negocjacji pomiędzy członkami porozumienia oraz ramy do wprowadzania wynegocjowanych porozumień;

• Ma zarządzać mechanizmem rozstrzygania sporów DSU - Dispute Settlement Understanding, poprzez specjalnie powołany do tego organ DSB -Dispute Settlement Body;

• Ma zarządzać mechanizmem polityki handlowej TPRM - Trade Policy Review Mechanism poprzez Trade Policy Review Body

• Ma zapewnić współpracę z Międzynarodowym Funduszem Walutowym i Bankiem Światowym.

• Na czele WTO stoi Konferencja Ministerialna wszystkich krajów członkowskich, która jest zwoływana z częstotliwością nie mniejszą niż raz na dwa lata zaś w okresach pomiędzy spotkaniami, organizacją kieruje Rada Generalna spotykająca się około 12 razy w roku. Działają trzy rady pomocnicze do spraw: Handlu Towarami, Usług, Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej. Praca rad wspomagana jest zaś poprzez liczne komitety.

SUBSYDIA

Dokonano podziału subsydiów na trzy główne grupy:

• Zakazane - subsydia eksportowe (subsydiów rolnych zapisanych w listach koncesyjnych nie uznano za zakazane).

• Podlegające sankcjom - głównie subwencje produkcyjne, które mogą naruszać interesy gospodarcze innych krajów.

• Dozwolone - ich dopuszczalność wynika z argumentów społecznych lub rozwojowych (prace badawcze, rozwój regionów względnie zacofanych, dostosowanie w kwestii ochrony środowiska).

Członkowie WTO uznali, że subwencje eksportowe pomimo ich szkodliwości i nieracjonalności ekonomicznej są w rolnictwie dozwolone. Należy dążyć jednak do ich stopniowej redukcji. Za podstawę przyjęto poziomy subwencjonowania rolnictwa w latach 1986-90. Postanowiono, że członkowie WTO nie mogą wprowadzać subwencji na towary, które nie były we wspomnianym okresie objęte subwencjami. Istniejące subwencje eksportowe powinny być stopniowo redukowane w okresie sześciu lat poczynając od 1995 roku. Roczna wartość subwencji miała być w tym czasie pomniejszona o 36%.

W kwestii wsparcia wewnętrznego okresem bazowym były lata 1986-88, a środki wsparcia miały być zredukowane o 20% w ciągu sześciu lat.

GATS

• Obrót usługami został uregulowany w zapisach układu GATS - General Agreement on Tracie In

Servlces. Negocjacje były skomplikowane i napotkały na sprzeciw państw rozwijających się, które nie chciały się zgodzić na liberalizację sektora usług, a samo rozpoczęcie negocjacji i ich przebieg w znacznym stopniu został zdeterminowany przez wielkie międzynarodowe korporacje Krajem, w największym stopniu, popierającym rozpoczęcie negocjacji w sprawie regulacji i liberalizacji przepływu usług były Stany Zjednoczone, w których sektor usługowy jest silny i posiada wysoki stopień zaawansowania technicznego i znaczną przewagę konkurencyjną. Propozycje liberalizacji proponowane przez USA były również najdalej idące. W znacznie mniejszym stopniu za liberalizacją usług opowiadały się państwa członkowskie Unii Europejskiej, a największym przeciwnikiem była tzw. grupa państw G-20, do której zaliczono najbardziej wpływowe kraje rozwijające się.

• Najistotniejszym zapisem układu GATS jest obowiązek podporządkowania się Klauzuli Najwyższego Uprzywilejowania. Jest ona wyrazem obowiązującej w handlu międzynarodowym zasady niedyskryminacji. Ponadto GATS, który miał początkowo być samodzielnym układem, analogicznym do GATT, po utworzeniu WTO został włączony w jej strukturę. Skutkiem tego jest to, że wszystkie kraje przystępujące do WTO stają się automatycznie.

• Porozumienie stworzyło ramy do usunięcia różnych form protekcji bardziej kompleksowych i mniej widocznych niż cła, takich jak: różne ograniczenia ilościowe począwszy od udziału ładunku w usługach transportowych, poprzez limity liczby dostawców (zagranicznych) w usługach telekomunikacyjnych i bankowych, do restrykcji w przepływie usług. Bardzo istotne z punktu rozwoju handlu międzynarodowego są postanowienia dotyczące liberalizacji usług transportowych mających bezpośrednie znaczenie dla rozwoju wymiany oraz regulacje w sektorze handlu elektronicznego.

TRIPS

• Ochrona własności intelektualnej podlegała odpowiednim regulacjom znacznie wcześniej, a pierwszymi aktami były Konwencja Paryska z 1883 roku wprowadzająca ochronę własności przemysłowej oraz Konwencja Berneńska (1886) o ochronie dzieł literackich i artystycznych. Obie konwencje zostały włączone do powołanej w 1967 Światowej Organizacji Własności Intelektualnej -WIPO, która w 1974 roku uzyskała status wyspecjalizowanej agencji ONZ. Największym zwolennikiem implementacji ochrony praw własności w ramach GATT były Stany Zjednoczone. Liczba zgłaszanych tam patentów była największa, a brak ich należytej ochrony naruszał interesy amerykańskich korporacji. TRIPs jest pierwszym, wszechstronnym porozumieniem narzucającym przestrzeganie globalnych zasad ochrony międzynarodowych praw intelektualnych. Reguły zostały spisane w Aneksie C protokołu kończącego negocjacje Rundy Urugwajskiej. Wśród jego postanowień możemy wymienić między innymi ochronę praw własności przez okres 50 lat, siedmioletnią ochronę znaków handlowych oraz dwudziestoletnią praw patentowych.

PRODUKTY POCHODZENIA ROLNEGO

• Zapisy porozumienia rolnego zostały ujęte w osobnym rozdziale pod tytułem The Agreement on Agriculture. Zawarto dwa porozumienia o Rolnictwie i o Stosowaniu Środków Sanitarnych i Fitosanitarnych. Znacznie istotniejsze i mające większy wpływ na funkcjonowanie światowego handlu ma pierwsze z wyżej 'wymienionych porozumień. Zawiera ono postanowienia dotyczące trzech kwestii:

• Dostępu do rynku.

• Taryfikacja - zastąpienie większości środków pozataryfowych ekwiwalentem celnym bez prawa ponownego wprowadzania ograniczeń pozataryfowych;

• Związanie wszystkich ceł na produkty rolne oraz ich redukcję;

• Kwoty minimalnego i bieżącego dostępu do rynku.

• Redukcję większości subsydiów eksportowych.

• Obniżenie wydatków na wsparcie wewnętrzne rolnictwa.

• Unia Europejska zgodziła się ograniczyć subsydia eksportowe, a kraje członkowskie zgodziły się zarzucić stosowanie ograniczeń ilościowych, a w ich miejsce wprowadzić cła. Postanowienia zakładają redukcję ceł na produkty rolnicze o 36% w przypadku krajów rozwiniętych i 24% w przypadku krajów rozwijających się. Lista produktów, których dotyczy subsydiowanie miała się zmniejszyć o 21% w ciągu sześciu lat.

REDUKCJE CEŁ

• W wyniku negocjacji obniżki ceł średnio dla krajów rozwiniętych (z pominięciem ropy naftowej) wyniosły 39%. Największe obniżki dotyczyły Japonii i Nowej Zelandii gdzie redukcje ceł przekroczyły poziom 50%, natomiast w krajach europejskich cła przeciętnie zredukowano o 30%. Największe obniżki (prawie 60%) dotyczyły metali i maszyn mechanicznych, i pozostałych wyrobów przemysłowych -56%.

ZNAACZENIE RUNPY URUGWAJSKIEJ

• W zależności od szacunków przyrost światowych dochodów wywołany decyzjami Rundy Urugwajskiej wyniesie od 140 do 274,1 miliardów dolarów, a przyrost dochodów krajów rozwijających się jest szacowany w przedziale 36-89,1 miliarda dolarów. Sam fakt zniesienia Porozumienia Wielowłókowego powinien według szacunków przynieść 15,9 miliarda dolarów zysku i podnieść poziom życia w USA i UE dzięki obniżeniu cen produktów tekstylnych.

• Konferencje ministerialne

• Konferencje ministerialne są najważniejszym organem WTO, a jednocześnie forum służącym ocenie wdrażania postanowień Rundy Urugwajskiej i wytyczania kierunków rozwoju WTO. Odbyło się sześć Konferencji:

+ Singapur 1996 + Genewa 1998 + Seattle 1999 + Doha 2001 + Cancun 2003 + Hong Kong 2005

Singapur

R1996

• Pierwsza konferencja odbyła się w Singapurze (9-13 grudnia 1996) i miała być poświęcona sformułowaniu programu organizacji. Kraje rozwinięte zaproponowały wprowadzenie do programu WTO kilku nowych zagadnień dotyczących następujących obszarów:

• Relacji między handlem a inwestycjami zagranicznymi.

• Związków między handlem a ochroną środowiska.

• Związków między handlem a polityką konkurencji.

• Przejrzystości zakupów rządowych.

• Problemów standardów pracy.

• Przeciwko tym propozycjom zaprotestowały kraje rozwijające się - w obawie, że nowe uregulowania mogą być wykorzystywane dla ograniczenia ich eksportu do krajów rozwiniętych. Ostatecznie w deklaracji końcowej przyjęto następujące zapisy:

Standardy pracy powinna określać Międzynarodowa Organizacja Pracy i nie powinny być one wykorzystywane jako przeszkody w handlu

• W kwestii związku między handlem a ochroną środowiska postanowione, że potrzebna jest koordynacja działań na szczeblu narodowym i zalecono dalsze studia przez Komisję ds. Handlu i Środowiska.

• Uzgodniono powołanie grup roboczych, których zadaniem było zbadanie relacji między handlem a polityką konkurencji i oraz kwestii przejrzystości polityki zakupów rządowych.

GENEWA 1998

• Druga Konferencja Ministerialna odbyła się w Genewie (18-20 maja 1998) i była połączona z obchodami 50. rocznicy GATT. Podjęto decyzję o rozpoczęciu prac mających na celu zwołanie nowej rundy negocjacji handlowych (zaplanowanych na listopad 1999). Przyjęto program działań w następujących obszarach:

• Implementacja istniejących porozumień.

• Handel elektroniczny.

• Przygotowanie do tzw. rokowań mandatowych w handlu produktami rolniczymi i usługami.

Seattle 1999

• Trzecia Konferencja Ministerialna odbyła się w Seattle (30 listopada-3 grudnia 1999). Główny cel negocjacji, jakim było przyjęcie agendy nowej rundy negocjacyjnej nie został osiągnięty i spotkanie zakończyło się fiaskiem. Jedną z głównych przyczyn zerwania negocjacji był sprzeciw krajów rozwijających się, które czuły się pokrzywdzone postanowieniami Rundy Urugwajskiej. Rozpoczęcie nowej rundy negocjacji uzależniły od złagodzenia ich zobowiązań wynikających z członkostwa. Kraje rozwinięte pozytywnie zareagowały na postulaty i zadeklarowały rozpoczęcie dyskusji, która miałaby doprowadzić do wielu ustępstw na rzecz krajów rozwijających się.

Cancun 2003

• Piąta Konferencja Ministerialna odbyła się w Cancun (10-14 września 2003). Pojawiły się liczne sprzeczności między członkami WTO. Dotyczyły one głównie kwestii subsydiowania produkcji rolnej. Większość krajów rozwijających się chciała zniesienia subsydiów eksportowych do artykułów pochodzenia rolniczego. Zostały one poparte przez Stany Zjednoczone, które jednak chciały utrzymania subsydiów do produkcji bawełny (uderzało to w producentów z Afryki). Przeciwnikiem zlikwidowania subsydiów była UE (zaproponowała ich redukcję o 45%) i afrykańskie kraje AKP. Drugim obszarem problemowym był związki handlu z polityką konkurencji, inwestycjami i przejrzystością zakupów rządowych. USA i UE były zwolennikami rozpoczęcia negocjacji natomiast kraje rozwijające się ostro protestowały co w rezultacie doprowadziło do przerwania rozmów w tej kwestii. Głównie negocjacje nie zostały jednak przerwane i doprowadziły do podpisania ogólnego porozumienia w sprawie liberalizacji handlu światowego. Zostało ono zawarte 31 lipca 2004 roku w Genewie. Najważniejsze zapisy dotyczą kwestii rolnictwa i zakładają natychmiastowe zmniejszenie środków wsparcia wewnętrznego zakłócającego handel w tym sektorze o 20% oraz stopniowe zmniejszanie subsydiów eksportowych aż do ich całkowitego wyeliminowania. Przewidziano również obniżenie ceł importowych na produkty rolne, według zasady większej redukcji w przypadku wyższych stawek, ale przy zachowaniu wyższych ceł na szczególnie ważne produkty. Redukcji bądź całkowitej eliminacji ulegną w dłuższym czasie cła na produkty przemysłowe (porozumienie nie zawiera szczegółowych ustaleń w tej sprawie). W procesie liberalizacji kraje rozwijające się zostaną potraktowane w sposób szczególny, w celu zapewnienia im bezpieczeństwa żywnościowego oraz utrzymania na właściwym poziomie warunków życia ludności. Porozumienie nie zawiera szczegółów, będą one wypracowywane w trakcie dalszych negocjacji.

DOHA 2001

• Czwarta Konferencja Ministerialna odbyła się w Doha (9-14 listopada 2001).

• Uzgodniono tekst deklaracji końcowej dotyczący rozpoczęcia nowej rundy negocjacji handlowych. Program negocjacji był obszerny i obejmował 40 obszarów tematycznych, wśród których do najważniejszych należy zaliczyć:

1. Implementację porozumień WTO (rozwinięta interpretacja wybranych postanowień GATT/WTO aby były one korzystniejsze dla krajów słabiej rozwiniętych).

2. Liberalizację sektora rolniczego (zwiększenie dostępu do rynków i eliminacja subsydiów eksportowych i środków wsparcia krajowego).

3. Rozszerzenie dostępu do rynków towarów nierolnych i usług (w usługach rozszerzenie dostępu do rynku             

w towarach dalsza obniżka ceł zwłaszcza najwyższych).

4. Dalszą poprawę jakości i skuteczności systemowych reguł GATT/WTO (głównie przepisy dotyczące reguł antydumpingowych i antysubsydialnych).

5. Ochronę praw własności intelektualnej TRIPS (uściślenie zapisów Rundy Urugwajskiej).

6. Porozumienie w sprawie środków dotyczących inwestycji związanych z handlem TRIMS.

(ostatecznie rozmowy w tym obszarze zostały odłożone do następnej Konferencji Ministerialnej)

7. Handlowych aspektów ochrony środowiska (głównie związki reguł GATT/WTO z międzynarodowymi umowami ekologicznymi).

Termin zakończenia negocjacji został wyznaczony na 1 stycznia 2005 - nie został on dotrzymany.

Hong Kong 2005

• Szósta Konferencja Ministerialna odbyła się w Hong Kongu (13-18 grudnia 2005). Wyniki negocjacji były umiarkowane. W kwestii subsydiowania eksportu produktów rolniczych UE przyjęła rok 2013 jako docelowy termin ich eliminacji. W kwestii wsparcia wewnętrznego ustalono, że członkowie WIO zostaną podzieleni na trzy grupy w zależności od wielkości subsydiów wewnętrznych oraz uzgodniono, że w krajach o wyższym stopniu wsparcia wewnętrznego jego redukcja będzie wyższa. Nie udało się ustalić wielkości tej redukcji. W obszarze dostępu do rynku uzgodniono jedynie, że redukcja stawek celnych będzie następowała w czterech pasmach redukcyjnych i największa obejmie pasma z najwyższymi cłami (nie ustalono poziomu redukcji i progów określających pasma). Przyjęto pierwsze ustalenia w sprawie handlu bawełną - postanowiono zlikwidować do końca 2006 r. subsydia krajów rozwiniętych do eksportu bawełny oraz uzgodniono bezcłowy i nieograniczony ilościowo dostęp do rynku dla eksportu bawełny z krajów słabiej rozwiniętych. W kwestii artykułów przemysłowych ustalono sposób redukcji stawek celnych - przyjęto formułę szwajcarską, która ma wyeliminować stawki szczególnie wysokie.

GENEWA 2009

• 26 maja 2009 roku Rada Generalna WTO zdecydowała o utrzymaniu decyzji o rozpoczęciu siódmej Konferencji Ministerialnej zaplanowanej w dniach 30 listopada do 2 grudnia 2009 roku. Ma ona być poświęcona rozwojowi handlu międzynarodowego w warunkach kryzysu gospodarczego.

TABELKA KTÓRĄ OTRZYMALIŚMY. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA DECYZJĘ O INTERNACJONALIZACJI PRODUKCJI PRZESIĘBIORSTWA.

Walory przedsiębiorstwa możliwe do spożytkowania poza krajem siedziby:

• Wielkość przedsiębiorstwa.

• Pozycja monopolistyczna.

• Marka.

• Unikalna technologia.

• Potencjał badawczy.

• Zasoby kwalifikowanej siły roboczej.

• Zasoby wysoko kwalifikowanej kadry menedżerskiej.

Korzyści z możliwości internalizacji procesu gospodarowania:

• Spadek kosztów produkcji w wyniku zwiększenia skali produkcji.

• Spadek kosztów wskutek rozłożenia niektórych kosztów (np. marketingu) na większą produkcję.

• Uniknięcie kosztów pranej ochrony własności (np. przy transferze technologii).

• Możliwość manipulowania cenami w obrocie między filią a centralą(np. dla uniknięcia podatków).

Korzyści i zagrożenia związane z lokalizacją części działalności przedsiębiorstwa za granicą:

• Ceny czynników produkcji (płace i %).

• Jakość czynników produkcji(np. kwalifikacje i wydajność siły roboczej).

• Dostępność komunikacyjna i koszty transportu.

• Ustawodawstwo regulujące działalność obcego kapitału.

• Wielkość rynku i możliwość lokowania na nim produktu finalnego.

• Polityka handlowa prowadzona w kraju ewentualnej filii.

• Stopień podobieństwa kulturowego(język, religia).

• Stosunek społeczeństwa do obecności obcego kapitału.

18

---