XX lecie międzywojenne, Politologia i Dziennikarstwo


DOBRZYCKI W.

HISTORIA STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH W CZASACH NOWOŻYTNYCH 1815-1945:

(CZĘŚĆ III MIĘDZY WOJNAMI 1919-1939)

EUROPA 1919-1939. SYSTEM WERSALSKI I JEGO UPADEK.

  1. KONFERENCJA POKOJOWA W PARYŻU.

18.01.1919 - Paryż, traktaty formułowane wył. przez zwycięzców:

POSTANOWIENIA:

  1. TRAKTAT Z NIEMCAMI.

Wersal 28.06.1919; część I - Pakt Ligi Narodów, część II - opis nowej linii granicznej Niemiec, część III - Przepisy polit. europejskie itd...(aż do XV części):

  1. TRAKTATY POKOJOWE Z AUSTRIĄ, BUŁGARIĄ, WĘGRAMI I TURCJĄ.

TRAKTAT W SAINT GERMAIN EN LAYE - 10.09.1919 r.

TRAKAT W NEUIILY - 27.11.1919 r.

TRAKTAT W TRIANON - 04.06.1920 r.

TRAKTAT W SEVRES - 10.08.1920 r.

  1. W POSZUKIWANIU GWARANCJI DLA MNIEJSZOŚCI NARODOWYCH.

28.06.1919 r. w Wersalu tzw. „Mały traktat wersalski” podpisały mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone (skrót: s. i s.) m.in. Polska - dotyczył on ochrony mniejszości etnicznych i religijnych.

Powstanie małego traktatu wersalskiego:

15.05.1922 r. konwencja genewska - o ochronie mniejszości narodowych na całym Górnym Śląsku obowiązująca Niemcy i Polskę przez 15 lat:

  1. LIGA NARODÓW.

pakt Ligi - podpisany 28.06.1919 wszedł w życie wraz z traktatem wersalskim 10.01.1920 r.

Liga - otwarta dla wszystkich państw za zgodą 2/3 jej czł.

Zgromadzenie Ogólne - każde państwo równe (1 głos)

Rada Ligi Narodów - organ najważniejszy, uprzywilejowana rola mocarstw s. i s., stałych czł. Rady (Francja, W. Brytania, Włochy i Japonia).

W 1926 r. powiększyła się o Niemcy, w l. 1933-37 po wystąpieniu z niej Niemiec i Japonii i przyjęciu ZSRR znów liczyła 4 członków. W 1937 r. wyst. Włochy, miała już tylko 3 stałych członków: Francję, W. Brytanię i ZSRR (usunięty w grudniu 1939 r.).

Liczba niestałych czł. - zmieniała się: 1926 - 9 czł. na 3 lata; 1936 - 11 czł. + kategoria półstałego czł. = ponowny wybór po 3 latach (1 państwo np. Polska).

Decyzje podejmowano jednogłośnie.

Sekretariat - organ Ligi

Genewa - siedziba Ligi

  1. POLSKA I JEJ GRANICE.

Granica zachodnia i północna:

GÓRNY ŚLĄSK:

17.08.1919 - I Powstanie Śląskie (1 tydz.), po upadku represje niem.; 1.10.1919 - polsko niem. umowa amnestyjna [powrót uchodźców, zwolnienie więzionych Ślązaków i umorzenie kar „za działalność polit.”].

11.02.1920 - Komisja Plebiscytowa (dopiero w grudniu 1920 ogłosiła regulamin plebiscytowy - a co robiła do tego czasu???)

18 - 25. 08. 1920 - II Powstanie Śląskie

2/3. 05. 1921 - III Powstanie Śląskie

20.10.1921 - Komisja Ambasadorów podjęła decyzję w spr. Górnego Śląska

PRUSY WSCHODNIE:

11.07.1920 - plebiscyt [2% głosów za Polską]; Komisja Ambasadorów przyznała jednak Polsce 5 gmin na Warmii (Powiślu), a 15.08. - 3 gminy na mazurskim obszarze plebiscytowym.

GDAŃSK:

po 10.01.1920 - władza zwierzchnia nad Gdańskiem należała do głównych mocarstw s. i s.; Gdańsk - Wolnym Miastem

Granica południowa:

ŚLĄSK CIESZYŃSKI, SPISZ I ORAWA:

granica pol.- czeska miała być rozstrzygnięta na zasadzie etnicznej, a spr. gmin spornych miała zostać przekazana komisji mieszanej [poł. Polaków i poł. Czechów].

28.07.1920 - konferencja ambasadorów podjęła decyzję...

Granica wschodnia:

1920 r. - wojna ros. - polska i inne działania..................

  1. PAŃSTWA BAŁTYCKIE, POLSKA I ROSJA RADZIECKA.

nowe państwa bałtyckie: Litwa, Łotwa, Estonia i Finlandia

- lipiec 1921 - zjazd w Helsinkach w spr. państw bałt.; deklaracja współpracy handl., udzielaniu wzajemnej pomocy w stabilizowaniu sytuacji wew. każdego z tych krajów.

- 13-17.03.1922 - zjazd w Warszawie; konferencja Polski, Łotwy, Estonii i Finlandii; próba zajęcia wspólnego stanowiska w związku ze zbliżającą się konf. w Genui.

podpisany na niej 17.03. układ polit. miał być podst. Związku Bałtyckiego (m.in. pomoc w razie napaści na jedno z państw, nie zawieranie porozumień skierowanych przeciwko sobie). Układ warszawski ratyfikowały wszystkie parlamenty państw prócz Finlandii dlatego też nie wszedł w życie.

Dalej ble ble....

30.12.1922 r. - w Moskwie ogłoszono utworzenie Związku Radzieckiego, złożonego z republik: ros., ukr., białoruskiej i federacji zakaukaskiej (obejmującej Armenię, Azerbejdżan i Gruzję).

  1. KONFERENCJA W GENUI. TRAKTAT W RAPALLO.

W. Brytania - projekt odbudowy gosp. Europy przedst. przez L. Georga w Cannes 1922 r.

KONFERENCJA W GENUI:

TRAKTAT W RAPALLO:

Traktat wywołał poruszenie w Europie i zaniepokojenie państw, osłabił podst. tworzenia nowego wersalskiego ładu pokojowego w Europie, zapowiadał możliwości przyszłej destabilizacji, negatywny wpływ na Niemców w kwestii wypełniania przez nich zobowiązań wobec aliantów.

Po traktacie:

  1. FRANCJA I PAŃSTWA EUROPY ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ.

Polska - Francja:

- 1921 - w Paryżu franc.- pol. umowa polit. (Briand - Sapieha); tajna konwencja wojskowa (Sosnkowski - Foch - Buat). Troska o utrzymanie pokoju w Europie, bezpieczeństwo teryt., wzajemne interesy polit. i gosp. [konwencje handlowe, umowy specjalne na polu polityki zagr. itp.]. Dla Francji przywileje ekonom.

konwencja wojskowa: zabezpieczenie przed ewentualna agresją niem., udzielanie wzajemnej pomocy w razie niebezpieczeństwa, potrzeba pomocy dla armii pol., udzielenie kredytu na cele wojskowe + współdziałanie przy rozbudowie pol. przem. zbrojeniowego.

Czechosłowacja - Francja:

- 1924 - w Paryżu franc. - czechosłowacki traktat przymierza i przyjaźni; char. wył. polit.

Francja starała się wiązać ze sobą państwa Europy Środkowo - wsch. ale też patronować układom sojuszniczym między tymi państwami, np. na rzecz zbliżenia Polski i Rumunii czy Polski i Czechosłowacji.

INNE:

- 1921 - w Warszawie pol.- czechosł. umowa polit. [umowa handl, neutralność w wypadku agresji państw trzecich, zgoda na tranzyt materiałów wojennych przez swe teryt., itp.]

- 1925 - traktat pol.- cz.; koncyliacyjny i arbitrażowy + konwencja handlowa i tzw. umowa likwidacyjna (regulująca problemy prawne i finansowe związane z podziałem Śląska Cieszyńskiego, Spiszu i Orawy).

- 1920 - pakt między Czechosłowacją a Jugosławią

- 1921 - Czechosł. - Rumunia

- 1921 - Jugosławia - Rumunia

Te trzy państwa podpisały też konwencje wojskowe: Czechosł. - Rumunia (2.07.1921); Czechosł. - Jugosławia (1.08.1921); Jugosławia - Rumunia (23.01.1922). już wówczas porozumienia te zaczęto nazywać Małą Ententą, choć były to na razie wył. układy bilateralne. Char. sojuszu wielostronnego Mała Ententa nabrała dopiero w latach 30-tych XX w.

Na pocz. l. 20-tych Francja czyniła wysiłki by Małą Ententę rozszerzyć o Polskę i Grecję. Napięcia pol. - czechosł., spór jugosłowiańsko - grecki o strefę w porcie Saloniki, oraz pewne tendencje do zbliżenia z Węgrami wyst. w polit. pol. uniemożliwiały powst. takiego ugrupowania.

  1. ZACHÓD WOBEC NIEMIEC PO TRAKTACIE (1920 - 1924).

Francja - najb. zniszczona w czasie wojny, obawiała się wzmocnienia Niemiec

Anglia - po utracie niem. koloni i floty, załamaniu gosp. i milit nie obawiała się już Niemiec, zaś ich dalsze osłabianie mogło zburzyć równowag europ., uniemożliwić realizację nowego ładu gosp. który bez odbudowy rynku niem. nie mógłby normalnie funkcjonować. W polit. bryt. Niemcy miały być zaporą przeciw szerzącej się rewol. bolszewickiej.

KWESTIE REPARACJI I ROZBROJENIA:

konferencje: w San Remo - należy spr. omówić z Niemcami; dwa spotkania aliantów w Boulogne (21-22.06.1920) i Brukseli (2-3.07.1920) - rozbieżności poglądów między Francją [żądała 250 mld marek reparacji] a Anglią [najw. 100 mld marek reparacji]. Postanowienie:

rokowania w Paryżu (24-30.01.1921) - zażądano od Niemiec 226 mld marek w złocie.

konf. londyńska (21.02. - 14.03.1921) - ocena wywiązywania się Niemiec z postanowień traktatu wersalskiego.

ostateczną sumę reparacji - 132 mld marek w złocie ustanowiła Komisja Odszkodowań 27.04.1921 r. potwierdziła ją kolejna konf. aliancka w Londynie (29.04. - 5.05.1921) - ultimatum dla Niemiec grożące okupacją Zagłębia Ruhry w przypadku zakwestionowaniu tej sumy.

1923 r. - na czele rządu niem. G. Stresemann; przywrócił porządek: zaniechanie biernego oporu i wznowienie dostaw węgla do Francji.

Plan Dawesa:

w ciągu 5 lat Niemcy będą spłacać raty od 2 mln do 2,5 mln marek w złocie rocznie

przewidywano wypuszczenie obligacji kolejowych i przem.

udzielenie Niemcom pożyczki zagr. w wys. 800 mln marek [400 mln $], z czego połowę miały dać banki amer.

utw. systemu zachęt dla inwestorów zagr. w N. [ułatwienie obecności gosp. ameryk. w Niemczech]

do nadzoru nad wykonaniem postanowień rozbrojeniowych traktatu wersalskiego ustanowiono Międzysojusznicze Komisje: Wojskową, Morską i Lotniczą. Niemcy - utrudnianie prac komisji i opóźnianie procesu rozbrojenia.

  1. LOCARNO.

- 1924 r. - poprawa gosp. Niemiec, napływ kapitału zagr. pozwalał na modernizację przemysłu i wzrost eksportu.

konf. w Locarno - 5.10.1925 r. - F., B., W. B., W. i N.; w II części konferencji (gdy gł. dokument tj. pakt reński został wynegocjowany) wzięły też udział delegacje Polski i Czechosłowacji [nie zaproszono ich oficjalnie]

Na konferencji uzgodniono nast. dokumenty (16.10.1925):

Traktat wzajemnej gwarancji pomiędzy Belgią, Francją, W. Brytania, Włochami i Niemcami (tzw. pakt reński).

Konwencję arbitrażową belg. - niem.

-- // -- -- // -- franc. - niem.

Traktat rozjemczy czechosł. -niem.

-- // -- -- // -- pol. - niem.

Traktat wzajemnej gwarancji pol. - franc.

-- // -- -- // -- -- // -- czechosł. - franc.

Ponadto przyjęto Notę 6 państw do Niemiec w spr. art. 16 Paktu Ligi Narodów.

Pakt reński:

  1. ZACHÓD WOBEC NIEMIEC PO LOCARNO (1925 - 1933).

sytuacja Niemiec po układach lokarneńskich uległa poprawie, stały się partnerem państw zwycięskich, mogły np. nalegać na przedterminowe zakończenie okupacji niektórych stref okupowanych przez aliantów.

układy l. - stworzyły warunki przyjęcia Niemiec do Ligi Narodów, eliminowano stopniowo kontrolę, nowe traktowanie Niemiec.

powołanie nowej komisji ekspertów ameryk. + komisji międzynar., które obradowały wspólnie w Paryżu od 11.02. do 07.06.1929 r. w czasie negocjacji paryskich przedstawiciel Niemiec H. Schacht wysunął szereg roszczeń polit., których spełnienie miało N. umożliwić wywiązywanie się z reparacji, były to m.in.: rewizja granicy wsch. i zwrot Niemcom kolonii. Żądania odrzucono.

odbyły się 2 konferencje w Hadze - sierpień 1929 i styczeń 1930 kiedy to zatwierdzono plan Younga.

Plan Younga:

  1. PAKT BRIANDA - KELLOGA.

kwiecień 1927 - Briand w wywiadzie dla amer. agencji prasowej zaproponował zawarcie układu amer. - franc. o wyrzeczeniu się wojny jako środka polit. zagr.

28.12.1927 - dwie noty sekretarza stanu USA Kelloga do m.s.z. Francji Brianda:

pierwsza - to propozycja odnowienia stosunków z 1908 r. (konwencja arbitrażowa franc. -amer.)

druga - to odpowiedź na pomysł Brianda, by deklarację o wyrzeczeniu się wojny zatwierdził6y wszystkie narody świata.

po dalszych negocjacjach i rokowaniach ekspertów 27.08.1928 r. odbyła się w Paryżu uroczystość podpisania przez przedstawicieli 15 państw Traktatu o wyrzeczeniu się wojny, zw. aktem paryskim lub paktem Brianda - Kelloga.

Zawierał preambułę + 3 art.:

w ciągu najbliższych 4 dni - 14 państw zgłosiło się do paktu (w tym ZSRR).

do 1939 r. pakt paryski podpisały 63 państwa [było to więc najb. powszechne porozumienie polit. w okresie międzywojennym].

jego słabością był brak sankcji przeciwko państwu uciekającemu się do wojny; stwierdzenie że „państwo uciekające się do wojny będzie musiało być pozbawione korzyści traktatu niniejszego” co nazywano `sankcjami negatywnymi' było mało straszne.

Znaczenie paktu - wojna przestała mieć charakter legalny, co stało się ogólną norma prawa międzynarodowego.

  1. RUCH PANEUROPEJSKI.

w l. 20-tych XX wieku pojawiła się dążność na rzecz zjednoczenia Europy, zwana ruchem paneuropejskim. W Wiedniu 1923 r. książka austr. dyplomaty hr. R. N. Coudenhove - Kalergi pt. „Pan - Europa”. Pisał w niej, że rozbita polit. i gosp. Europa nie jest w stanie zapewnić długotrwałego pokoju. Proponował więc aby dążyć do stworzenia Stanów Zjednoczonych Europy, co powinno być poprzedzone powołaniem europ. związku celnego. Przewidywał też że w zjednoczonej Europie najw. władzą ustawodawczą będzie dwuizbowy parlament (złożony z Izby Narodów pochodzącej z wyborów powsz. oraz Izby Państw, składającej się z delegatów państw).

- zaczęły rozwijać się różne ruchy nawiązujące do tej idei

1924 - powst. Unia Paneuropejska, a nast. tworzono Krajowe Rady Paneuropejskie

Coudenhove - Kalergi uważał że gł. zadaniem Unii Paneuropejskiej jest:

promowanie współpracy gosp. między państwami europ.

rozstrzyganie spornych problemów w sposób pokojowy

regulowanie praw mniejszości narodowych

Pierwszy Kongres ruchu p... odbył się w Wiedniu 1926, a II w Brukseli 1927.

Bardzo zaangażował się w ten ruch Briand, który chciał te idee połączyć ze swą wizją „nowego ładu europ.” i integracji europ.

Na sesji X Zgrom. Ligi Narodów we wrześniu 1929 r. - Briand opracował memorandum ogłoszone w Paryżu 1 maja 1930 r. rozesłane do rządów 26 państw europ.:

poświęcone było założeniom programowym i organizacyjnym Unii Europejskiej opartej o zasadę federacji a nie jedności. Briand prosił zainteresowane rządy o nadesłanie opinii o 4 gł. problemach:

I - Unia to związek regionalny, prowadzący swą działalność w ramach Ligi Narodów; pakt byłby zastrzeżony dla państw europ. będących członkami Ligi Narodów

II - główne organy Unii to:

Konferencja Europejska złożona z przedstawicieli wszystkich rządów europejskich

Stały Komitet Polityczny (lub: Komitet Europejski) złożony tylko z pewnej liczby członków Konferencji Europ.

Sekretariat [organizującego zarówno prace Konferencji jak i Komitetu]

III - 3 zasady działania org. integracyjnej:

IV - określenie „pola kooperacji europ.” w 10 gł. dziedzinach i określenie „metod kooperacji europ.”

Dyskusje na temat tej idei Unii Europ. - głos „za” i „przeciw”.

  1. ZSRR - LIGA NARODÓW I ROZBROJENIE.

ZSRR (do grudnia 1922 r. Rosja Radziecka) - przeciwnik traktatu wersalskiego i Ligi Narodów, wg Moskwy służyły one umocnieniu dominacji państw imperialistycznych i wymierzone były w rewol. bolszewicką

od pocz. 1923 - zainteresowanie państw europ. współpracą gosp. z Rosją Radziecką; rozmowy w spr. zawarcia układów handlowych z Włochami, Danią , Szwecją i Holandią.

Do końca 1923 stosunki dyplomatyczne z ZSRR posiadały: Afganistan, Estonia, Finlandia, Iran, Litwa, Łotwa, Mongolia, Niemcy, Polska i Turcja.

stosunki bryt. - radz.:

- od 1921 układ handlowy

- w 1923 wzrosło napięcie w stosunkach bryt. - radz. wyrazem tego było tzw. ultimatum Curzona (memorandum rządu Jego Królewskiej Mości) z 8.05.1923. opis wrogich wobec Anglii działań i propagandy antybryt. rozwijane przez Rosję® Radziecką w Persji, Afganistanie i Indiach oraz „gwałty w stosunku do bryt. poddanych”.

Nota formułowała zaprzestanie takich poczynań.

1924 - nowy rząd w Anglii na czele z liderem Labour Party Mc Donaldem 1 lutego 1924 nawiązał dyplomatyczne stosunki z ZSRR. Potem uznały ZSRR: Włochy, Norwegia, Grecja, Austria, Szwecja, Chiny, Dania, Hidżaz, Meksyk, Francja, a w styczniu 1925 Japonia.

od listopada 1927 delegacja radziecka brała udział w obradach Komisji Ligi Narodów, składając od razu projekt powsz. rozbrojenia [odrzucony].

ZSRR przystąpił też do paktu Brianda - Kelloga

sąsiedzi ZSRR:

09.02.1929 r. nastąpiło podpisanie w Moskwie przez przedstawicieli Estonii, Łotwy, Polski, Rumunii i ZSRR Protokołu dotyczącego wejścia w życie traktatu przeciwwojennego zwanego „protokołem moskiewskim” lub „protokołem Litwinowa”. Litwa z uwagi na udział Polski nie zgodziła się na przystąpienie do paktu, weszła do niego później wraz z Persją i Turcją.

udział ZSRR w Światowej Konferencji Rozbrojeniowej [zob. ss. 386] - jakieś głupoty o tym

kiedy we wrześniu 1939 ZSRR dokonał agresji na Polskę Liga Narodów nie zareagowała. Po kolejnej agresji radz. (na Finlandię) grudzień 1939 Liga wykluczyła ZSRR ze swych szeregów [jedyna taka decyzja w historii org.].

  1. KONFERENCJA ROZBROJENIOWA W GENEWIE.

12.12.1925 - Komisja Przygotowawcza [projekt konwencji rozbrojeniowej jako podstawa obrad konferencji]. Do Komisji P..., poza czł. Ligi i przedstawicielami szczeg. zainteresowanych państw [w tym Polski] zaproszono też 3 mocarstwa nie należące do Ligi: USA, Niemcy i ZSRR.

W Komisji P... od pocz. ścierały się dwa poglądy: franc. i bryt.:

Francuzi - ponieważ rozbrojenie powszechne jest b. odległe, należy do niego dążyć stopniowo i etapami. Zanim ten cel osiągnie się trzeba ustanowić gwarancje bezpieczeństwa państw [Polska popierała ten plan]

Anglicy - podkreślali że najpierw trzeba dokonać rozbrojenia, które jest warunkiem bezpieczeństwa międzynar. [podzielali ten pogląd USA, Niemcy - którzy uważali że w wyniku traktatu wersalskiego oni już się rozbroili więc inni tez powinni]

Uważano że rozbrojenie jest możliwe co miał potwierdzać traktat morski podpisany 22.04.1930 w Londynie. W traktacie tym USA, Francja, W. Brytania i jej dominia, Indie, Włochy i Japonia zobowiązały się nie wykorzystywać od 1931 r. do 1936 r. swego prawa do rozp. budowy okrętów liniowych zastępczych przewidzianego w części traktatu o ograniczeniu zbrojeń morskich zawartego między nimi w Waszyngtonie 06.02.1922 r.

po 5 latach 09.12.1930 Komisja P.. zakończyła swe prace [szybko!!!], a jej rezultat nie zadowalał większości rządów i opinii publ...., ale uznano że projekt nadaje się do przedstawienia na światowej konferencji rozbrojeniowej [co rozczarowało wszystkich].

24.01.1931 Rada Ligi Narodów podjęła decyzję o zwołaniu konferencji rozbrojeniowej do Genewy na dzień 02.02.1932 r. Zaproszono na nią 64 państwa, ale uczestniczyło tylko 60 bo Ekwador, Nikaragua, Paragwaj i Salwador wymówiły się.

Podstawą konferencji nie stał się projekt konwencji rozbrojeniowej, opracowany przez Komisję P..., lecz różne inicjatywy i plany zgłaszane przez poszczególne delegacje. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:

  1. Polski plan rozbrojenia moralnego:

  1. Deklaracja w spr. równouprawnienia Niemiec w dziedzinie zbrojeń:

  1. Plany francuskie: Tardieu oraz Herriota - Paul - Boncoura:

Plan Andre Tardieu (5.02.1932):

Plan Eduarda Herriota i Josepha Paul - Boncoura (14.11.1932):

  1. Plan Hoovera:

  1. Plan Mac Donalda:

prace konferencji rozbrojeniowej w Genewie wygasły w poł. 1937 r.

nie było oficjalnego zakończenia konferencji

konf nie zrealizowała swego gł. celu - uchwalenia generalnej konwencji rozbrojeniowej; zdołano tylko przyjąć 22.09.1933 projekt takiej konwencji (już przez USA Roosevelt widząc bezcelowość i brak rezultatów prac konf proponował w orędziu z 16.05.1933 by wszystkie narody świata podpisały uroczysty i definitywny pakt o nieagresji). Sprzeczności interesów mocarstw i odmienne koncepcje rozbrojenia i bezpieczeństwa międzynar. uniemożliwiły powodzenie konferencji.

  1. FRANCJA I EUROPA ŚRODKOWOWSCHODNIA.

FRANCJA A POLSKA:

- po Locarno wysiłki dyplomacji pol. by zminimalizować niekorzystne konsekwencje paktu reńskiego

- nowy m.s.z. A. Zaleski - myślał o pakcie pol.-franc.-niem. pierwsze pomysły „paktu wiślanego” powst. w pol. MSZ w 1927 r. [o nieagresji i wzajemnej pomocy]. Do tego pol. projekt zawierał też propozycję by dodatkowo wprow. art. który zobowiązywałby sygnatariuszy do natychmiastowej pomocy państwu napadniętemu ( tzw. „klauzula agression flagrante”). cała pol. koncepcja natychmiast upadła ponieważ pozostawała w niezgodzie z rewizjonistyczną linią Stresemanna i jego następców. Polskie inicjatywy nie spotkały się też z sympatią franc. która po Locarno zmierzała do zbliżenia z Niemcami i rozluźnienia sojuszu z Polską, lub przynajmniej osłabienia swych zobowiązań.

STOSUNKI Z ZSRR. PAKT WSCHODNI:

pakt o nieagresji między ZSRR a Francją podpisany został w Paryżu 29.11.1932 r

Inicjatorem zawarcia paktu był ZSRR powody:

agresja japońska na Mandżurię w 1931 r. zagroziła kolei transsyberyjskiej i zmusiła ZSRR do przerzucenia znacznej liczby wojsk w ten rejon.

wzrost znaczenia w Niemczech partii faszystowskiej, posługującej się antykomunistyczną propagandą oraz eskalacja ambicji zbrojeniowych Republiki Weimarskiej po śmierci Stresemanna posiała w Moskwie pewne wątpliwości co do trwałości linii Rapallo (mimo przedłużenia w 1931 traktatu radz. -niem. z 1926 r.)

zbliżenie ZSRR do Ligi Narodów [udział w pracach Komisji Przygotowawczej do konf. rozbrojeniowej] ułatwiło rozmowy dwustronne między ZSRR i Francją.

pakt:

1933 r. - rozmowy franc. - radz. w spr. układu wielostronnego tzw. paktu wschodniego; jego projekt wyglądał następująco skł. się z 3 układów:

I - regionalnego; z udziałem ZSRR, Niemiec, Polski, Czechosł. i państw bałtyckich - zobowiązującego sygnatariuszy do wzajemnej pomocy, a w wypadku agresji postępowania zgodnie z paktem Ligi Nar.

II - radz. - franc.; w nim ZSRR miał przyłączyć się do gwarancji paktu reńskiego

III - generalnego; z udziałem wszystkich uczestników 2 pierwszych układów, mówiącego ogólnie o współdziałaniu na rzecz pokoju w Europie.

krytyczny stosunek dyplomacji pol. (Beck) do paktu wsch. - szczeg. niechęć to możliwość gwarantowania bezpieczeństwa Polski przez ZSRR + Czechosł. (problem Śląska Cieszyńskiego)

  1. POLSKA - ZSRR - NIEMCY.

PAKT POLSKO - RADZIECKI:

na pocz. l. 30-tych zwiększyła się możliwość porozumienia pol. - radz. to nie był Stalin tylko założycielka koloni mrówek w podłodze, są oni bardzo niebezpieczni dla otoczenia . Banda przygłupich terrorystów! Żyli w latach 1909-1944. Byli stuknięci i pierdołowaci bo próbowali zabijać robaki w książkach co im nie wychodziło. Żyli w małych pokoikach w których było dużo książek i mało krzeseł ,więc gdy przyszli do nich goście zawsze mówili że nie mają czasu ponieważ się uczą albo grają w karty!. Byli to ludzie bardzo dziwni o stosunkowo innym podejściu do świata bardzo ograniczonym. Ich wodzem władała dziwna energia psychiczna ,która pochodziła z mózgu

Pocz. lat 30-tych - przyczyny sojuszu:

kryzys sojuszu z Francją skłonił Piłsudskiego do demonstracji samodzielności polit. pol. i uregulowania stosunków z dwoma najw. sąsiadami.

dążenia pol. mogły liczyć na przychylniejszą atmosferę w Moskwie, gdyż narastające tendencje narodowosocjalistyczne w Niemczech i możliwość zwrotu w polityce niem. niepokoiła przywódców ZSRR.

rozmowy pol.- radz. ułatwiło wcześniejsze podpisanie przez obie strony 2 aktów wielostronnych: Paktu Brianda - Kellogga w 1928 i Protokołu moskiewskiego z 1929.

spr. paktu o nieagresji - rozważana już w 1926; wznowienie pertraktacji jesień 1930 r. jednocześnie trwały rokowania franc. - radz. str. pol. miała być o wszystkim informowana, co się jednak nie stało o czym świadczy zaskoczenie pol. m.in. dotyczące:

* sierpień 1931 - uzgodnienie układu fr. - radz., fr chcieli wpływać na Polaków by zrezygnowali z wielu niewygodnych dla ZSRR postulatów.

pakt o nieagresji pol. - radz. uzgodniony i parafowany został 25.01.1932, ale podpisany w Moskwie 25.07.1932. Treść:

Inne pakty o nieagresji z ZSRR podpisały:

DEKLARACJA POLSKO - NIEMIECKA:

Lata 20-te - napięte stos pol.- niem.:

Niemcy chcieli rewizji granicy, likwidacji tzw. korytarza pomorskiego i WMG Wolnego Miasta Gdańska

w tym czasie toczyła się tzw. wojna gosp. między Polska a Niemcami:

Piłsudski zainteresowany osiągnięciem porozumienia z Niemcami, spotkał się w grudniu 1927 w Genewie ze Stresemannem, z okazji uczestnictwa w obradach Ligi Narodów. Bez skutków, Stresemann w relacji z tej rozmowy przedst. negatywny obraz Polaków.

31.10.1929 r. - podpisanie przez Polskę i Niemcy Umowy likwidacyjnej, w której oba państwa zrezygnowały z wszelkich roszczeń finansowych związanych z I wojną światową i traktatem wersalskim. Przyspieszyło to zawarcie 17.03.1930 r. pol. - niem. umowy handlowej, co jednak nie poprawiło współpracy gosp. umowa z 1930 dotyczyła kontyngentów importowych, ale nie ceł, których nadal używano do realizacji celów polit. - umowa handlowa nie została ratyfikowana przez żadną ze stron.

Lata 30-te:

30.01.1933 - przejęcie władzy przez Adolfa Hitlera. Dyplomacja pol. wierzyła że da to większe szanse na utrwalenie granicy zach. i umocni bezpieczeństwo nar.

Powody takiego myślenia:

- polityka Stresemanna - sukcesy; obawiano się więc że w imię pokoju i eliminowania ognisk zapalnych w Europie Zachód może przyłączyć się do żądań rewizji granicy pol. - niem.

- polityka Hitlera - opuszczenie Ligi Narodów (19.10.1933), program odbudowy potęgi milit i wprow. totalitarnego systemu; zapowiadało to osłabienie związków Niemiec z państwami zach. co dla Polski byłoby korzystne. Podkreślano też że Hitler jako Austriak będzie mniej antypolski.

Błędne było takie myślenie bo:

Pakt Czterech wskazywał że szanse na porozumienie Hitlera z Zachodem nie zostały przekreślone

wzrost napięć w WMG był sygnałem że należy liczyć się ze znaczeniem sił skrajnie nacjonalistycznych w hitlerowskich Niemczech itd tip...

pierwsze spotkanie pol. posła w Berlinie Alfreda Wysockiego z Hitlerem odbyło się 2.V. 1933

projekt tekstu deklaracji o nieagresji poseł niem. w Warszawie Hans Adolf von Moltke wręczył Piłsudskiemu 27 listopada 1933 r. Po przekazaniu pol. uwag i modyfikacji uzgodniono tekst deklaracji.

Deklarację między Polską a Niemcami o niestosowaniu przemocy podpisano w Berlinie 26. 01. 1934 r.:

powoływała się na zasady zawarte w pakcie paryskim (Brianda - Kellogga)

stwierdzała że inne zobowiązania międzynarodowe obu rządów „nie stoją na przeszkodzie pokojowemu rozwojowi ich wzajemnych stosunków” + „nie są w sprzeczności z niniejszą deklaracją”

oba rządy oświadczały że wszelkie kwestie sporne rozwiązywać będą w sposób pokojowy bez stosowania przemocy

!!!! w tekście nie zalazły się zapisy o uznawaniu teryt. status quo i granicach [na czym nam zależało]

deklaracja - w mocy przez 10 lat, potem przedłużenie lub wypowiedzenie.

Reakcja na porozumienie pol. -niem.:

- Moskwa - zaskoczenie

- Paryż i Londyn - rezerwa, bo naruszało ugruntowane poglądy i demonstrowało ambicje Polski do samodzielnej polit. zagr.

wkrótce podpisano inne porozumienie pol. -niem. mianowicie: Protokół o zakończeniu trwającej od 1925 r. wojny gosp. (7.03.1934).

  1. MAŁA ENTENTA. POROZUMIENIE BAŁKAŃSKIE.

Współpraca 3 państw Małej Ententy: Czechosł., Rumunii i Jugosławii nawiązana została w l. 1920 - 1921 poprzez podpisanie dwustronnych traktatów. Cele:

1929 - światowy Kongres pokojowy w Atenach, rezolucja o periodycznych zebraniach w celu dyskusji nad problemami bałkańskimi; wniosek przyjęto i w nast. latach zorg. 4 ogólnobałkańskie (z udziałem deleg. Albanii, Bułgarii, Grecji, Jugosławii, Rumunii i Turcji) konferencje:

1930 - Ateny; 1931 - Stambuł; 1932 - Bukareszt; 1933 - Saloniki; Konferencje:

- były kilkudniowe, gromadziły przedst. kult, nauki, gosp., polityki.

powstanie Jugosławii 6.01.1929 król SHS Aleksander I zawiesił konst., rozw. parlament (Skupsztynę) i wszystkie partie polit., objął władzę dyktatorską. Dekretem król. z dn. 3.10.1929 Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców zmieniło nazwę na Królestwo Jugosławii.

Działalność Małej Ententy:

11.05.1931 - na konferencji w Bukareszcie podpisano wspólną konwencję wojskową: „jeśli Węgry napadną na któreś z państw M. Ententy to dwa pozostałe wyst. przeciw nim na zasadzie casus foederis

16.02.1933 - w Genewie podpisano pakt organizacyjny; działanie na rzecz stabilizacji w Europie Środkowej + wspólna polityka; ustanowienie Stałej Rady jako organu kierowniczego [zbiórka 3 razy na rok] dalej ble ble s. 402.

protest przeciw ustanowieniu Paktu Czterech bo taki dyrektoriat mocarstw z udziałem Włoch i Niemiec mógłby zagrozić stabilizacji polit. w Europie Środk i na Bałkanach.

ENTENTA BAŁKAŃSKA:

Zanim M. Ententa zdołała się umocnić na Bałkanach powst. nowe porozumienie łączące Grecję , Jugosławię, Rumunię i Turcję. Państwa te podpisały w Atenach 9.02.1934 r. Pakt porozumienia bałkańskiego tworzącego tzw. Ententę Bałkańską. Powody powst.:

- zaniepokojenie państw bałk. kierunkiem przemian polit. w Niemczech i Włoszech

- narastanie tendencji agresywnych w państwach faszystowskich

Miała poparcie Anglii i Francji. Cele E. Bałkańskiej:

- utrzymanie ustalonego na Bałkanach porządku teryt.

- wzajemne poręczenie bezp. granic bałk. stąd nie mogły przystąpić Bułgaria i Albania:

Bułgaria podważała status quo na Bałkanach;

Albania - całkowicie zdominowana polit. przez Włochy poprzez m.in. dwa porozumienia:

Pakt przyjaźni i bezp. między Włochami a Albanią podpisany w Tiranie 27.11.1926 r. i Traktat przymierza odpornego miedzy Włochami i Albanią ustalony tez w Tiranie 22.11.1927 r.

Antyfaszystowski char. E. Bałk. uległ osłabieniu z powodu rosnącej aktywności gosp. i polit. Niemiec + wew. przemian w tych państwach [zwł. Jugosławia i Rumunia]

Mała Ententa jak i E. Bałkańska straciły na znaczeniu po zawarciu z inicjatywy Berlina Paktu przyjaźni między Jugosławią a Bułgarią 24.01.1937 r.

1938 r. Saloniki układ między Porozumieniem bałkańskim a Bułgarią - zniesienie surowych restrykcji zastosowanych po wojnie wobec Bułgarii.

  1. PAKT CZTERECH.

Projekt Paktu Czterech przygotował Benito Mussolini, przedst. go w Rzymie 18.03.1933 r. Był to polit. układ o porozumieniu i współpracy między 4 mocarstwami zach. Postanowienia:

- mocarstwa miały decydować w spr. innych państw [Mussolini nie akceptował zasady równości państw] wskazywał na nieudolność Ligi Narodów cały czas szukającej jedności wszystkich państw

- dyrektoriat 4 mocarstw miał wzorować się na Św. Przymierzu i XIX-wiecznym koncercie europ. + miał kształtować ład międzynar. czyli rewizja postanowień powojennych

- równouprawnienie w zakresie rozbrojenia i zbrojeń Niemiec, Austrii, Węgier i Bułgarii.

Pakt Czterech został parafowany 7.06.1933, a 15.07.1933 podpisany w Rzymie. Włochy ratyfikowały Pakt Czterech 31.08.1933, W. Brytania - 16.09.1933; zaś Francja i Niemcy nie co zadecydowało że nie wszedł on ostatecznie w życie.

  1. III RZESZA I ZACHÓD (1933 - 1936).

Hitler: polityka zapewniania świata o pokojowych celach, antykomunistyczna polityka, budowa systemu totalitarnego, prześladowania ludn. żydowskiej

Zachód: przekonany że wersalskiego ładu nie da się utrzymać; stąd chciał wpływać na Niemcy i złączyć je ze sobą przez politykę koncesji i ustępstw np.:

plan Mac Donalda z marca 1933 r. - przewidywał stopniowe wyrównywanie potencjału wojskowego Niemiec i innych państw + ograniczenia w dziedzinie zbrojeń morskich i lotniczych + 5-letni okres kontrolny było to nie do przyjęcia dla Hitlera czemu od razu dał wyraz na genewskiej konf. rozbrojeniowej.

ZAGŁĘBIE SAARY:

Było pod zarządem Ligi Nar., z jego prod. korzystała gł. Francja; po 15 latach miał zostać przeprowadzony plebiscyt: albo utrzymanie dotychczasowego statusu Saary, albo przyłączenie do Niemiec, labo przyłączenie do Francji.

Jeszcze przed 1933 r. wielkie wpływy wśród ludn. Saary uzyskała NSDAP org. współdziałanie z innymi siłami pod nazwą Niemiecki Front, który popierała katolicka Centrum. W okresie przedplebiscytowym NSDAP prow. działalność agitacyjną, zastraszanie i terror.

Grudzień 1934 - plebiscyt - 90,3 % za zjedn. z Niemcami, co nast. 1.03.1935 r.

PROBLEM ROZBROJENIA I ZBROJEŃ:

Grudzień 1932 r. deklaracja 5 mocarstw o równouprawnieniu Niemiec w zakresie zbrojeń. ...........

.......długo długo na str. 408.

3.02.1935 r. sformułowany w komunikacie z 3 lutego pomysł W. B i Francji zawarcia tzw. powietrznego Locarno tzn. paktu lotniczego między sygnatariuszami paktu reńskiego, w którym gwarantowano sobie wzajemną pomoc sił lotniczych, gdyby któryś z nich stał się obiektem nie sprowokowanej agresji innego członka układu.

9.03.1935 (sobota) r. Goering poinformował że Niemcy posiadają lotnictwo wojskowe czego zabraniał im traktat wersalski.

16.03.1935 r. (sobota) - postanowienie rządu III Rzeszy o utw. sił zbrojnych od tej pory właśnie w soboty Hitler ogłaszał ważne decyzje. Powsz. służba wojsk.; wojsko niem. + włączone do niego oddziały policji [12 korpusów i 36 dywizji] - armia niem. miała liczyć 500 tys. [większa niż franc.]

Spotkanie przywódców 3 mocarstw (Francji, W. Brytanii i Włoch) w dn. 11-14.04.1935 r. w Stresie [miejscowość na pn Włoch]. Postanowienia:

wspólna linia postępowania w związku ze skargą Francji na działalność Niemiec

poparcie dla rokowań w spr. paktu wsch.

stanowisko w spr. położenia Austrii

poparcie dla idei zawarcia paktu lotniczego między 5 państwami Europy Zach. zgodnie z zapowiedziami komunikatu londyńskiego z 3. 02. 1935 r.

stosunek do zbrojeń niem.

ogłoszono też Deklarację wspólną że 3 mocarstwa będą przeciwstawiać się każdemu jednostronnemu przekreślaniu traktatów mogącemu wystawić na niebezpieczeństwo pokój Europy.

1935 r. w Londynie - rozmowy bryt. - niem. na temat zbrojeń morskich; pozwolono by stosunek floty niem. wynosił jak 35:100; Niemcom przyznano też prawo do budowy łodzi podwodnych (U-bootów) w stos 100:100 !

Anglia nie porozumiała się ani ze swym sojusznikiem Francją ani z Ligą Nar. licząc na ang. -niem. porozumienie morskie.

układ morski był wielkim sukcesem Niemiec ponieważ rozbijał jedność państw Zachodu zademonstrowaną porozumieniem ze Stresy (tzw. front Stresy).

REMILITARYZACJA NADRENII:

Zbiegła się w czasie z agresją włoską w Abisynii; była to z wojsk punktu widzenia ryzykowna operacja - Francja gdyby zebrała wszystkie swoje siły byłaby zdolna wyprzeć samodzielnie Niemców z terenów Nadrenii!. Ale państwa zach. nie podjęły żadnych konkretnych działań.

Bezpośrednim pretekstem który miał usprawiedliwić podjęcie decyzji w spr. Nadrenii, stała się ratyfikacja przez parlament franc. 27.02.1936 r. układu z ZSRR podpisanego w maju 1935 Hitler uznał to za złamanie przez Francję paktu reńskiego (wszyscy inni sygnatariusze mieli w tej spr. odmienne zdanie).

w sobotę 7.03.1936 r. oddziały niem. wkroczyły do Nadrenii, Neurath wręczył memorandum ambasadorom W., F., W. B. i Belgii. Memorandum zawierało zestaw propozycji m.in.: gotowość do zawarcia przez Niemcy 25-letniego paktu o nieagresji z Francją i Belgią, oraz podobnych paktów obustronnych ze wsch. sąsiadami; utw. zdemilitaryzowanej strefy na granicach Niemiec z Francją i Belgią; podpisanie paktu lotniczego z państwami zach., żeby „zapobiec niebezpieczeństwu nagłej napaści z powietrza”. Rozp. więc w Paryżu i Londynie konsultacje i 19.03.1936 ogłoszono „tekst propozycji” pod adresem Niemiec. (zob. s. 412) Sprawą Nadrenii zajęła się też Liga Nar., ale żadnych sankcji nie uchwaliła.

  1. TURCJA I SPRAWA CIEŚNIN.

Mimo rozpadu Imp. Osmańskiego, Turcja odbudowała swą pozycję, i już na konferencji lozańskiej w 1923 r. Turcja traktowana była nie jako państwo pokonane, ale raczej jako partner.

Konferencja lozańska 1923 r.:

korzystniejsze decyzje dla turcji niż w Sevres; mimo, że zatwierdzała rozpad wielonar. państwa + w konwencji o cieśninach narzucała pewne ograniczenia suwerenności.

pozostawiła pewne kwestie teryt. do późniejszego rozstrzygnięcia, np.:

- bogaty w ropę naftową rejon Mosulu (Sevres przyznawał go Irakowi, a W.B. chciała by należał do jej strefy mandatowej w Iraku, USA chciały równego dostępu w tym rejonie). Rada Ligi Nar. zdecydowała w 1925 ze granica między Turcją a Irakiem będzie wytyczona zgodnie z linią demarkacyjną ustalona w Brukseli, a ludn. kurdyjskiej nie chcącej ani Turków ani Iraku [badanej przez tzw. komisję Brantinga] przyznane zostaną prawa narodowe do czego zobow. Anglię [mandatariusz] oznaczało to że cały okręg Mosulu przyznano Irakowi. Sankcjonował to Traktat tur. - bryt. [mimo pocz. protestów Turków] podpisany w Ankarze 5.06.1926 r.

TURECKA DYPLOMACJA:

Bałkany:

Bliski Wschód:

Cieśniny:

- konwencja w spr. cieśnin z 1923 r. nakładała na Turcję obowiązek zdemilitaryzowania obu brzegów cieśnin Bosforu i Dardaneli oraz wymienionych w tekście wysp. Po wejściu do Ligi Turcja rozp. zabiegi o zniesienie tych postanowień.

Po agresji włoskiej na Etiopię i zwiększonej aktywności Niemiec na Bałkanach, a Włoch w basenie M. Śródziemnego, zależało F. i W.B. na stos z Turcją.

konwencja w Montreux podpisana 20.07.1936 r. dotycząca organizacji cieśnin. Postanowienia:

potwierdzała zasadę wolności przepływu i żeglugi morskiej w cieśninach

zwiększenie uprawnień Turcji

zasady tranzytu statków handl. i wojennych okrętów

ograniczenia dla państw nieczarnomorskich

spór między Francją a Turcją o sandżak zwanego przez Turków Hatay sprawę rozwiązało porozumienie w Genewie podpisane 29.05.1937 r. dwa dokumenty: Statut i Prawo fundamentalne zapewniały one sandżakowi [dotychczas należącego do Syrii pod mandatem Francji, Turcja chciała dla tego okręgu autonomii] własne organy ustawodawcze, uznanie j. tureckiego za oficjalny, szerokie prawa Turcji w porcie Alexandretta. Wszystkie spory rozstrzygane miały być przez Ligę Nar.

protest nietur. ludn. sandżaku, zwł. Arabów i Ormian - którzy schronili się w sandżaku po fali pogromów jakich doznali w Turcji.

23.06.1939 r. w Paryżu układ na podst. którego Hatay został włączony do państwa tur.

  1. OŚ BERLIN - RZYM - TOKIO.

Do zbliżenia i sojuszu między Włochami a III Rzeszą przyczyniły się dwa wydarzenia: agresja włoska na Abisynię i wojna domowa w Hiszpanii.

ASPEKTY MIĘDZYNARODOWE WOJNY DOMOWEJ W HISZPANII:

1917-1923 sześciolecie zamieszek miejskich, wlk strajków robotn i rozruchów na wsi okres ten zakończył się zamachem stanu gen. Miguela Primo de Rivery w 1923 r. Ponad 6-letnia dyktatura Primo de Rivery (do 1930) spacyfikowała społ. i zdołała zakończyć wojny w Maroku. Ówcz siły opozycyjne to republikanie i socjaliści, którzy wygrali wybory 12.04.1931 r. - dwa dni później król Alfons XIII opuścił kraj i Hiszpania stała się republiką.

Scena polit.:

- Falanga Hiszpańska - zał. przez Jose Antonio Primo de Rivera w 1936 r.; było to ugrupowanie prawicowo-konserwatywne

- ugrupowania lewicowe - gł. rolę odgrywali socjaliści i komuniści zgrupowani w sojuszu zw. Frontem Ludowym, wygrali w lutym 1936 r. wybory parlamentarne i przejęli władzę w państwie. W 1936 przeciwko rządowi oskarżanemu o dążenia lewicowo-komunistyczne zbuntowały się oddziały pod dow. gen. Francisco Franco Bahmonde stacjonujące w hiszp. Maroku. W ten sposób rozp. się wojna domowa która podzieliła cały naród.

Wojna domowa:

- od pocz. angaż w niej Włoch i Niemiec pomoc w transporcie oddziałów gen. Franco z Maroka na Płw. Iberyjski, Włochy wysyłały tam pułki i dywizje (zwł. zdobycie Malagi i bitwa pod Guadalajarą). Niemcy wykorzystywały wojnę hiszp. jako poligon doświadczalny.

- Niemcy i Włochy traktowały wojnę hiszp. jako wstępną batalię między faszyzmem a komunizmem

- w wojnie tej w różnych formach zaangażowane były też ZSRR i Międzynarodówka Komunistyczna (Komintern). ZSRR oficjalnie neutralny dostarczał rządowi republikańskiemu broni i sprzętu wojsk., Komintern org. propagandę i ochotników na front hiszp. w szeregach armii rep walczyli nie tylko komuniści ale tez przedst. lewicy z całej Europy (nie tylko komuniści ale też przedst. szeroko rozumianej lewicy zgrupowani w brygadach międzynar.).

- wojna w hiszp. miała b. poważne reperkusje i konsekwencje międzynarodowe

- W.B. i F. za neutralnością i przeciw interwencji w Hiszpanii, porozumienie o tym mówiące podpisało 20 państw w tym Polska i ... Niemcy!!! Włochy!! I ZSRR!!!. Na bazie tego porozumienia powołano w Londynie 9.09.1936 międzynar. Komitet Nieinterwencji (w 1937 po dojściu w W.B. do władzy Chamberlaina stracił na znaczeniu).

- kwiecień 1938 - cała seria układów bryt.-włoskich

wojska gen. Franco zajęły Madryt 28 marca 1939 r. ale już wcześniej 27 lutego b.r. W.B. i F. oficjalnie uznały jego rząd za legalny.

Zaś republikański rząd schronił się w Meksyku i był uznawany przez władze Meksyku za jedyny legalny rząd Hiszpanii. W związku z tym Meksyk nie utrzymywał stosunków dyplomatycznych z rządem gen. Franco aż do śmierci dyktatora w 1976 r.

OŚ RZYM - BERLIN:

Niemcy - Włochy:

wspólna spr. w Hiszpanii + solidarność w spr. etiopskiej + podobne stanowisko wobec zaproszenia franc. - bryt. z lipca 1936 r. do udziału w planowanym pakcie zach. tzw. nowym Locarno.

rozmowy min. III Rzeszy Hansa Franka w Rzymie we wrześniu 1936 r. a zwł. wizyta m.s.z. Włoch hr. Galeazzo Ciano w Berlinie w dn. 22-26.10.1936 r. podpisał on 23.10.1936 w Berlinie kilka porozumień, które dotyczyły:

wkrótce na wiecu w Mediolanie 1 listopada 1936 r. Mussolini ogłosił powst. „Osi Rzym - Berlin”

PAKT ANTYKOMINTERNOWSKI:

Berlin 25 listopad 1936 r. zawarto układ przeciwko Międzynarodówce Komunistycznej tzw. pakt antykominternowski:

6 listopad 1937 r. podpisano w Rzymie Trójstronny protokół między J., N. i W. - przystąpienie Włoch do paktu antykominterskiego.

11.12.1937 r. Włochy wyst. z Ligi Nar.

1939 r. Węgry, Mandżukuo i Hiszpania przystąpiły do paktu antykominterskiego. Niemcy podjęły też zabiegi o przystąpienie Polski do tego paktu ale stanowisko Becka było negatywne.

  1. PROBLEM AUSTRII - OD SAINT-GERMAIN DO ANSCHLUSSU.

- 15.12.1920 Austria została przyjęta do Ligi Nar. [jako I-sze z państw pokonanych]. W 1922 r. powst. planu pomocy finansowej dla Austrii tzw. protokół odbudowy lub „protokół genewski”:

4 państwa (W.B., F., W. i Czechosł.) udzielając na 20 lat pożyczki zobowiązały się jednocześnie do wspierania niepodległości Austrii, a Austria będzie respektować Saint-Germain.

- Stresemann - idea Grossdeutschland + zacieśnianie więzów gosp. i handl. z Austrią

- po 1925 r. w Austrii ożywiły się org. propagujące koncepcje Anschlussu .min Arthur Seyss - Inquart. Powody: trudności gosp. Austrii, chęć współdziałania z gosp. niem. + nieprzychylność postanowień traktatu (Tyrol płd. Włochom, Sudety Czechosł.)

koniec 1927 r. rozmowy austr.-niem. w spr. zawarcia unii celnej między Niemcami a Austrią:

- powsz. kryzys gosp. który ekonomika austr. szczeg. mocno odczuwała spowodował że oferta niem. została w Wiedniu przyjęta. Protokół o stopniowym tworzeniu unii celnej między nimi (Zollverein) podpisano w Wiedniu 9.03.1931 r. przeciw temu zaprotestowała Francja, Włochy i Czechosł.

spór nad unią celną przeniósł się do Ligi Nar. (unia jest ok.), później do Hagi (unia jest sprzeczna z zobowiązaniami międzynar. Austrii + traktem w S.Germain + protokołem genewskim z 1922 r.); w międzyczasie padały kolejne banki w Austrii, podczas kryzysu Francja odmówiła jej pożyczki, którą udzieliła w końcu Anglia.

15 lipiec 1932 r. tzw. protokół lozański podpisała Austria otrzymując jednocześnie od Anglii i Francji pożyczkę + zobowiązała się do zachowania swej neutralności. Protokół lozański podpisał nowy kanclerz austr. E. Dollfuss, który:

11.07.1936 r. - podpisanie niem. - austr. układu: uznanie obow. systemów polit. i nieingerencja w wew. spr. drugiego państwa + poszanowanie suwerenności Austrii + ważność zobowiązań austr. wynikających z protokołów rzymskich. Układ lipcowy został poparty tez przez Mussoliniego, który zaczął wycofywać się z polityki protektora Austrii (przeczuwał nieuchronność Anschlussu + polityka proniem. z racji osi Rzym - Berlin).

kanclerzem w 1938 r. przywódca partii nazistowskiej Seyss - Inquart w sobotę 12 marca 1938 r. armia niem. wkroczyła do Austrii i bez oporów ją zajęła. Nast. dnia w Wiedniu i Berlinie ukazały się dekrety o włączeniu Austrii do Rzeszy, a 14 marca 1938 r. Hitler ogłosił utw. Wielkich Niemiec (Grossdeutches Reich). Wg plebiscytu z kwietnia b.r. 99,73 % głosujących opowiedziało się za połączeniem z Niemcami.

Liga Narodów w ogóle nie zajęła się spr. Austrii [tylko ją wykreślono z listy], F. i W.B. - nieśmiałe noty protestacyjne; jedynie rząd Meksyku ostro zaprotestował.

  1. KONFERENCJA MONACHIJSKA. ROZBIÓR CZECHOSŁOWACJI.

POLITYKA APPEASEMENTU:

ciągłe ustępstwa wobec kolejnych żądań Hitlera czyli polityka appeasementu zaczęła się już w 1935 r.:

marzec 1935 r. rozporządzenie o niem. siłach powietrznych , wprow. obow. służby wojsk i wypowiedzenie przez Hitlera klauzul rozbrojeniowych t. wersalskiego rozpoczął się proces oficjalnej militaryzacji Niemiec.

marzec 1936 r. Hitler wysłał wojska do Nadrenii = remilitaryzacja Nadrenii

marzec 1938 r. Anschluss (aneksja) Austrii

Francja tłumaczyła swój pacyfizm pacyfizmem W. Brytanii. Premier ang. Chamberlain - Halifax = polityka ugody wobec państw totalitarnych

DROGA DO MONACHIUM:

pocz. 1937 r. przygotowywano w III Rzeszy prace wojsk - sztabowe i propagandowo - dywersyjne wymierzone w Czechosłowację:

- legalna w Czechosł. Partia Niemców Sudeckich sterowana przez władze z Berlina; jej przywódca Konrad Henlein żądał autonomii dla Niemców sudeckich, ale już w 1938 r. oderwania pogranicza sudeckiego od Czechosł. i włączenia go do Rzeszy, stąd rozp. kampanię propagandową: rząd w Pradze oskarżano o wzniecenie „czeskiego terroru” i prześladowania ludn. niem. + ukazywanie Czechosł. jako bazy bolszewizmu w Europie Środk.

Czechosłowacja rozp. układy sojusznicze: marzec 1938 r. z ZSRR i Francją o wzajemnej pomocy. Maj 1935 układ czechosł. - radz.; ale 19 września 1938 r. Francja i W. Brytania proponowały rządowi w Pradze odstąpienie okręgów zamieszkanych gł. przez Niemców Rzeszy gdyż dalsze ich zatrzymywanie w swych granicach nie może trwać bez narażenia interesów czechosł. i interesów pokoju europ.

Czesi pod naciskiem zgodzili się na propozycje franc. - ang. Chamberlain zadowolony z „rozsądku” Czechów pospieszył 22.09.1938 r. do Bad Godesbergu na kolejne spotkanie z Hitlerem. Otrzymał tam nowe żądania niem. tzw. Memorandum godesberskie. Ujęty w 6 punktach dokument wraz z załączoną do niego mapą zwiększał jeszcze obszar który miał być przekazany który miał być przekazany Niemcom do 1 października. Włączył się więc do tego Roosevelt - idea zwołania konferencji międzynarodowej w spr. Czechosłowacji.

KONFERENCJA MONACHIJSKA I JEJ KONSEKWENCJE:

w piątek 29.09.1939 r. w Monachium odbyła się konferencja rządów 4 mocarstw: Hitlera, Mussoliniego, Chamberlaina i Daladiera. Zakończyła się w nocy z 29 / na 30.09.1939 r. Postanowienia:

  1. PROBLEM EUROPY PÓŁNOCNEJ I KWESTIA NEUTRALNOŚCI.

w regionie północnoeuropejskim kilka istotnych współpracy międzynarodowej, np. tzw. Związku Bałtyckim i układzie podpisanym w Warszawie w marcu 1922 r. który jednak nie wszedł w życie. Państwa Europy Pn. podjęły pewną próbę regionalnego współdziałania:

PAŃSTWA SKANDYNAWSKIE:

tzw. grupa państw Oslo która narodziła się na jesieni 1930 r. w wyniku porozumienia dotyczącego stabilizacji ceł. W warunkach powsz. kryzysu gosp. uzgodnienia w tej dziedzinie były nie bez znaczenia dla warunków handlu zagr. państw skandynawskich. Do porozumienia w Oslo przystąpiły nie tylko państwa skandynawskie: Szwecja, Dania, Norwegia, a od 1933 r. Finlandia, ale też Holandia, Belgia, Luksemburg. Cele:

spór duńsko - norweski o Grenlandię:

dotyczył Grenlandii wsch. którą w 1931 r. zajęli rybacy norwescy przy poparciu swego rządu.

odżył wówczas spór o Grenlandię do której pewne hist. prawa miała Norwegia, ale którą zarówno w Układzie kilońskim z 14 stycznia 1814 r. jak i po I wojnie światowej przyznano Danii.

dyplomacja duńska wykorzystała także fakt sprzedania w 1917 r. Wysp Dziewiczych (niedaleko Puerto Rico) za 25 mln $ Stanom Zjedn. do potwierdzenia międzynar. swej suwerenności nad Grenlandią.

spór norw. - duński rozstrzygnął M.T. S. w Hadze na korzyść Danii.

w ramach współpracy gosp. dania od razu przyznała rybakom norw. specjalne prawa w rejonie Grenlandii (normalizacja stos.).

PAŃSTWA BAŁTYCKIE:

w latach 30-tych odżyła idea regionalnego związku bałtyckiego (już bez Polski). Powst. wtedy Ententa Bałtycka, obejmująca Estonię, Łotwę i Litwę które podpisały porozumienie zwane paktem bałtyckim:

KWESTIA NEUTRALNOŚCI:

gł. zasady państw skandynawskich dotyczących neutralności zawierała deklaracja podpisana przez rządy Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwecji w Sztokholmie 27 maja 1938 r. Powoływała się ona na postanowienia konferencji haskiej z 18.10.1907 r. o prawach i obowiązkach państw neutralnych w razie wojny morskiej oraz na umowę Dani, Norwegii i Szwecji w tej sprawie z 21 grudnia 1912 r.

Deklaracja sztokholmska z 1938 r. szczeg. określała zasady zachowania okrętów państw wojujących na wodach terytorialnych państw neutralnych (tu: Bałtyk) oraz w portach neutralnych. Nie była ona jednak respektowana w czasie II wojny św.

W 1938 r. Szwecja i Finlandia wyst. wspólnie o zmianę statusu Wysp Alandzkich na Bałtyku Liga Narodów rozstrzygając spór szwedzko - fiński doprow do konwencji z 1921 r. o niefortyfikowaniu i demilitaryzacji wysp.

29 kwiecień 1938 r. Szwajcaria potwierdziła swą stałą neutralność, co zaakceptowała Liga Nar., Włochy i Niemcy w czerwcu 1938 r.

  1. ESKALACJA AGRESJI PAŃSTW OSI.

CZECHOSŁOWACJA:

- 1938 r. - Monachium

- 14 marzec 1939 r. - oderwanie Słowacji (ogłoszenie w Bratysławie powst. państwa słowackiego); Słowacja zawarła z III Rzeszą w marcu 1939 r. układ w którym zobowiązała się prowadzić politykę zagr. zgodną z niem. W zamian za to III Rzesza miała gwarantować niepodległość i nienaruszalność teryt. Słowacji.

- 16 marzec 1939 r. dekret kanclerza Rzeszy o utw. Protektoratu Czech i Moraw (aneksja), obszary czechosł. zajęły wojska niem. + nowoczesny przemysł zwł. zbrojeniowy na własne potrzeby.

KŁAJPEDA:

- art. 99 traktatu wersalskiego mówił o odłączeniu Kłajpedy od Niemiec.

- 16 lutego 1923 została włączona do Litwy, wcześniej władze w Kłajpedzie sprawował franc. gen. Odry w imieniu Ententy.

- po dojściu Hitlera do władzy nie ukrywano że chodzi im tez o odzyskanie Kłajpedy zw. Mamelländem. Od pocz. 1938 r. miejscowe organizacje NSDAP czekały na sygnał secesji z Berlina.

- wobec groźby ataku premier litewski Urbšys oddał 23 marca 1939 r. Kłajpedę w ręce niemieckie.

ALBANIA:

po I wojnie św. zainteresowane nią były zwł. zwł. Włochy.

uzyskała niepodległość w listopadzie 1921 r. na podst. deklaracji W.B., F., W. i J. podkreślano też że naruszenie granic Albanii mogłoby przede wszystkim stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa strategicznego Włoch.

Włochy - specjalne uprawnienia poprzez wiązanie niepodległości Albanii z własnym bezp. strategicznym. Wpływy Włoch w Albanii jeszcze wzmogły się po podpisaniu przez rząd Ahmeda Zogu 27.11.1926 r. w Tiranie układu dwustronnego. Zaprotestowała przeciw temu Jugosławia.

sukcesy Hitlera spowodowały że Mussolini chciał tez zaprezentować swą mocarstwową pozycję.

styczeń 1937 r. deklaracja włosko - bryt. o utrzymaniu przez oba państwa „status quo” w zakresie narodowej suwerenności terytorialnej w rejonie M. Śródziemnego. Zobowiązanie to znalazło się też w układach z 1938 r., potwierdzono je podczas wizyty Chamberlaina i Halifaxa w Rzymie w 1939 r.

wiosną 1939 r. Mussolini był przekonany że Anglicy bić się nie będą i rozp. ofensywę na Albanię w Wielki Piątek 7. 04.1939 r. - 12.04.1939 r. koronę albańską dał królowi Włoch Emanuelowi III. Nową konst. wprow. w Albanii ustrój faszystowski ogłoszono 3 czerwca 1939 r.

po aneksji Albanii rząd bryt. udzielił razem z Francją gwarancji pomocy Rumunii i Grecji w wypadku agresji.

  1. KOLEJNY CEL III RZESZY: POLSKA.

  1. PAKT RIBBENTROP - MOŁOTOW.

- od pocz. 1939 r. zacieśnianie współpracy państw faszystowskich

22 maj 1939 r. pakt przyjaźni i przymierza między Niemcami a Włochami tzw. pakt stalowy:

z kolei Hitler nie informował Włoch i Japonii o swych tajnych negocjacjach z ZSRR:

19 sierpień 1939 r. radz. - niem. układ handlowy

23 sierpień 1939 r. niem. - radz. pakt o nieagresji podpisany w Moskwie przez Ribbentropa i Mołotowa:

  1. OSTATNIE TYGODNIE POKOJU.

UKŁAD O POMOCY WZAJEMNEJ MIĘDZY POLSKĄ I WIELKĄ BRYTANIĄ:

25 sierpień 1939 r. układ o pomocy wzajemnej między RP Polską a Król. W. Brytanii i Irlandii Pn. podpisany został w Londynie:

- poparcie i pomoc dla drugiej str. układającej się w razie jakiegokolwiek konfliktu zbrojnego

- wzajemna pomoc w wypadku agresji pośredniej jak i bezpośredniej

- podpisanie układu odroczyło tylko atak na Polskę przewidywany początkowo na 26 sierpnia.

FIASKO KONCEPCJI BEZPIECZEŃSTWA ZBIOROWEGO:

Przez cały 1939 r. ZSRR, Anglia i Francja układały się, zapewniając się wzajemnie o swych pokojowych zamiarach i sojuszniczej lojalności. Po zawarciu paktu Ribbentrop - Mołotow (23 sierpnia) władze radz. zerwały rokowania wojskowe z Anglią i Francją.

Mimo podejmowanych jeszcze w ostatnich dniach sierpnia inicjatyw pokojowych Hitler uznał że wszystkie przeszkody międzynar. zostały usunięte i dał rozkaz najazdu na Polskę. 1 września 1939 r. rozp. się II wojna światowa.

A



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Język polski XX lecie międzywojenne
XX Lecie Międzywojenne, NAUKA
XX lecie międzywojenne
XX LECIE MIĘDZYWOJENNE
XX-LECIE MIĘDZYWOJENNE, P-Ż
xx-lecie międzywojenne, skamandry, Julian Tuwim - przedstawiciel Skamandra
XX lecie międzywojenne
ŚMIERĆ KOMIWOJAŻERA - o utworze, Szkoła, XX- lecie międzywojenne
Peiperowska metafora teraźniejszości, Filologia polska UWM, XX-lecie międzywojenne
xx-lecie międzywojenne, wyjaśnij znaczenie teorii czystej formy, 46
xx-lecie międzywojenne, staftuwim, "Ars poetica"
xx-lecie międzywojenne, literackie wizje rewolucji, Literackie wizje rewolucji (np
XX lecie międzywojenne ściąga, ściągi, referaty
Ściąga 5 XX-lecie Międzywojenne DOWNLOAD
XX-LECIE MIĘDZYWOJENNE - ogólna charakterystyka epoki, FILOLOGIA POLSKA, XXlecie miedzywojenne
18 Wspólny pokój, Filologia polska UWM, XX-lecie międzywojenne, opracowania
Streszczenie CZEKAJĄC NA GODOTA, Szkoła, XX- lecie międzywojenne

więcej podobnych podstron