Wybrane zjawiska fizjopatologii rozwoju

Zaburzenia wzrastania

Wysokość ciała zależy od:

• czynników genetycznych

• poziomu hormonów:

a) przysadki- pobudza rozwój tzw. chrząstek nasadowych

b) gruczołów płciowych - w małych dawkach przyspieszają wzrost, w dużych hamują (kostnieją chrząstki nasadowe)

c) tarczycy

• Czynników zewnętrznych (głównie bytowych)

Karłowatość

Może być spowodowana:

• niedoborem hormonu wzrostu - chory ma dziecięce proporcje ciała

• zbyt dużą produkcją hormonów płciowych - chory ma długi tułów, stosunkowo krótkie kończyny

• cechami genetycznymi (leczenie hormonalne jest nieskuteczne)

• długotrwałymi chorobami

• niehigienicznym trybem życia - złe odżywianie, mało snu

Gigantyzm

• Rzadziej spotykany

Może być spowodowany:

• uwarunkowaniami genetycznymi

• nadmierną produkcja hormonu wzrostu.

Zaburzenia masy ciała

Nadwaga
obecnie jest najczęściej mierzona i klasyfikowana wg tzw. Wskaźnika Masy Ciała BMI
(ang. Body Mass Index), według Światowej Organizacji Zdrowia w krajach rozwiniętych:
BMI 25,0-29,9 kg/m2

• Kiedy zawartość tkanki tłuszczowej wynosi
  powyżej 25-30 % u kobiet
  oraz
  powyżej 15-20% u mężczyzn

• Norma zawartość tkanki tłuszczowej wynosi
  u młodych kobiet 20-25%
  oraz
  u młodych mężczyzn 10-14%

Otyłość

Jest to nadmiar masy ciała spowodowany zwiększeniem ilości tkanki tłuszczowej w organizmie.

Wg.Światowej Organizacji Zdrowia w krajach rozwiniętych definiujemy jako stan kiedy
BMI < 30,0 kg/m2.

Gdy u osoby w określonym wieku waga o 20% przekracza normę dla danego wzrostu

Wyróżniamy trzy stopnie otyłości:

• BMI 30,0-34,9 I stopień, otyłość średniego stopnia.

• BMI 35,0-39,9 II stopień, otyłość znacznego stopnia.

• BMI 40,0 III stopień, otyłość olbrzymia lub śmiertelna.

• Otyłośćjest chorobą, a nie tylko defektem kosmetycznym.

• Osoby otyłe o wiele częściej cierpią na różne schorzenia.

Typy otyłości

• Otyłość typu "gruszka" - (udowo-pośladkowa)

• Otyłość typu "jabłko" - (inne określenia: otyłość brzuszna, wisceralna)

Otyłość typu "gruszka"

Częściej występuje u kobiet.

Od miejsca w którym gromadzą się dodatkowe kilogramy zależy ryzyko zachorowania na choroby układu

krążenia.

Tkanka tłuszczowa odkładająca się w jamie brzusznej jest bardziej wrażliwa na działanie hormonów

podwyższających poziom tłuszczów w surowicy, a co za tym idzie stanowi dodatkowy czynnik ryzyka

zachorowania na choroby układu krążenia.

Otyłość typu "jabłko"

Tkanka tłuszczowa zlokalizowana jest głównie wewnątrz jamy brzusznej częściej dotyczy mężczyzn.
W otyłości typu "jabłka" występuje większe ryzyko chorób towarzyszących.

Częściej pojawiają się zaburzenia metaboliczne, prowadzące do nadciśnienia tętniczego, choroby

wieńcowej, cukrzycy i innych chorób układu krążenia.

U kobiet w okresie pomenopauzalnym ryzyko wystąpienia otyłości brzusznej staje się podobne jak w grupie

mężczyzn w związku z ustaniem produkcji żeńskich hormonów płciowych przez jajniki .

Typy otyłości

• Otyłość prosta czyli nabyta (powstaje na skutek zaburzenia równowagi między ilością energii pobranej z pożywieniem a wydatkowaną przez organizm)

• Otyłość na tle zaburzeń hormonalnych

• Otyłość uwarunkowana genetycznie

• Otyłość młodzieńcza

• Otyłość na tle nerwowym

Otyłość na tle nerwowym

Kiedy w ośrodku kory mózgowej lub w podwzgórzu powstają zaburzenia odczuwania sytości i głodu.
Otyłość nerwowa może również powstać (szczególnie u kobiet) na tle negatywnych przeżyć

psychicznych w sytuacjach rezygnacji, rozpaczy, ciągłych nie rozładowanych stresów.

W takim wypadku jedzenie może stanowić rekompensatę negatywnych stanów psychicznych. Często

rozładowuje niemożliwe do zrealizowania dążenia.

Skutki otyłości:

Otyłe dzieci:

- szybciej rosną (choć w przyszłości mogą być niskie)

- szybciej dojrzewają (dziewczynki zaczynają miesiączkować, gdy nie są jeszcze na to psychicznie

przygotowane

- dzieci otyłe charakteryzuje obniżony poziom sprawności fizycznej ogólnej oraz dysharmonia

rozwoju motorycznego.

- mają zaniżoną samoocenę, cierpią z powodu stanów depresyjnych, czują się odizolowane i

dyskryminowane przez otoczenie.

Do czynników obniżających motywację do wysiłku fizycznego u dzieci otyłych należą także:

• świadomość niekorzystnego własnego wyglądu i estetyki ruchów,

• niechęć do noszenia stroju sportowego uwidaczniającego nadmiar tkanki tłuszczowej,

• obawa przed drwinami rówieśników,

• zwiększenie potliwości w czasie wysiłku,

• brak możliwości sprostania wymaganiom nauczyciela WF, obawa przed jego znie-cierpliwieniem i niską oceną z tego przedmiotu

• Zwiększenie wagi ciała powoduje dodatkowe obciążenie dla układu kostnostawowego. Układ ten przystosowany jest do obciążeń wynikających z prawidłowej masy ciała. Zwiększone obciążenia powodują, ze kości, stawy i wiązadła nie wytrzymują tych przeciążeń.

• U dzieci objawia to się płaskostopiem, koślawością kolan i wadami postawy.

• U otyłych dorosłych dochodzą do tego, między innymi, bóle krzyża.

Otyłość uwarunkowana genetycznie

Dziedziczy się tylko skłonności do otyłości a nie otyłość !!!

NIEDOBORY MASY CIAŁA

W wieku szkolnym są zwykle następstwem:

• gorszego jakościowo i ilościowo żywienia

• niehigienicznego trybu życia

• braku łaknienia

• zakażenia pasożytami przewodu pokarmowego

• długotrwałych chorób o ciężkim przebiegu

• Mogą także być przejawem choroby psychicznej - anoreksji lub bulimii

KTO CHORUJE na anoreksję?

• Okres młodzieńczy 12-14 i 18-21 lat

• Częstość występowania w populacji

• anoreksji 1%

• bulimii 2%

Przewaga 15-krotna zachorowalności dziewcząt

PRZYCZYNY ANOREKSJI

• Zaburzone postrzeganie obrazu własnego ciała

• Przywiązywanie dużego znaczenia do wyglądu zewnętrznego i masy ciała

• Przekonanie, że szczupła sylwetka jest pomocna w życiu

• Negatywny stosunek do dojrzewania

• Lęk przed „dorosłością”

• Negacja własnej tożsamości (niska samoocena i brak wiary w siebie)

Typ osobowości anorektycznej

• Perfekcjonizm

• Wzmożona potrzeba rywalizacji, kontroli i sukcesów

• Niezadowolenie z własnych osiągnięć

• Nieśmiałość, skłonność do reagowania lękiem

• Obniżona odporność na stres

(Ziółkowska,2005)

PRZYCZYNY BULIMII

• Traktowanie jedzenia jako namiastki miłości

• Obrona przed seksem

• Stresujące wydarzenia życiowe

• Niska samoocena i brak samoakceptacji

Cechy osobowości:

• Niestabilność emocjonalna

• Skłonność do depresji

• Poczucie osamotnienia i niedostosowania (nadużywanie środków psychoaktywnych)

Zaburzenia dojrzewania płciowego

Dojrzewanie opóźnione - brak, lub słabe wykształcenie cech płciowych

Przyczyny:

• zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym (podwzgórze)

• zaburzenia czynności przysadki

• zaburzenia kory nadnerczy

• zaburzenia w obrębie gruczołów płciowych

Problemy związane z różnicami dojrzałości płciowej poszczególnych osób w jednej grupie wiekowej

DZIEWCZĘTA (dojrzewanie opóźnione)

• Wydaje się, że dziewczęta później dojrzewające mają stosunkowo mniej problemów z przystosowaniem (choć w głębi duszy martwi je to "opóźnienie" i zazdroszczą koleżankom) niż ich przedwcześnie dojrzewające koleżanki.

• Zmiana ich wyglądu nie wywołuje już zdziwienia wśród rówieśników, nie odróżnia, jest "normalna".

CHŁOPCY (dojrzewanie opóźnione)

Chłopcy dojrzewający później traktowani są przez rówieśników jak "dzieci", ich prośby i potrzeby nie są

uwzględniane, ponieważ kojarzą się ze "wstydliwym" okresem dzieciństwa.

Są zwykle słabsi fizycznie, uzyskują gorsze wyniki w sporcie, grach zespołowych itp.

Fakt ten może wpływać na to, iż stają się mniej atrakcyjnymi członkami grupy, podlegają czasowej

"izolacji" lub wchodzą w rolę tzw. kozłów ofiarnych.

Cechy fizyczne osób o opóźnionym dojrzewaniu:

• wysocy, o długich kończynach w porównaniu z tułowiem

• brak, lub słabo zaznaczone trzeciorzędowe cechy płciowe.

Cechy psychiczne:

• kompleksy

• brak wiary we własne siły

• trudności w nawiązywaniu kontaktów z płcią przeciwną

Dojrzewanie przedwczesne

Przyczyny:

• zaburzenia w układzie hormonalnym

• zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym (np. guzy)

DZIEWCZĘTA (dojrzewanie przedwczesne)

• Wcześnie dojrzewające dziewczęta stoją przed trudnym zadaniem konfrontacji ze zmieniającym się obrazem własnego ciała.

• Z badań wynika, iż dziewczęta te są niezadowolone z własnego wyglądu, wzrostu, wagi - ich wygląd jest nowością także dla grupy rówieśniczej, budzi zainteresowanie, zaciekawienie, a nieraz bardzo przykre komentarze.

• Wczesne dojrzewanie wśród dziewcząt łączyć się może z nieakceptowaniem siebie, obrazu własnego ciała, a co za tym idzie, niską samooceną.

• Dziewczęta dojrzewające wcześniej:

• mają więcej problemów emocjonalnych,

• są bardziej zaburzone zachowania,

• są bardziej narażone na zaburzenia odżywiania się.

• Oczywiście samo wczesne dojrzewanie nie jest przyczyną powyższych problemów, tylko to, że dziewczyna sobie z tym nie radzi, bo nie ma dostatecznego wsparcia w rodzinie, szczególnie gdy nałoży się na to trudna sytuacja domowa i duży poziom stresów.

CHŁOPCY (dojrzewanie przedwczesne)

Odmienną sytuację obserwujemy u chłopców.

• Chłopcy lepiej radzą sobie z wcześniejszym dojrzewaniem, które traktują jako wyzwanie.

• postrzegani są wtedy jako bardziej "dorośli", silni, wytrzymali,

• zaczynają przewodzić grupie rówieśniczej,

• w pewien sposób modelują zachowania później dojrzewających kolegów.

Wady wymowy i głosu

WADA WYMOWY(syn. dyslalia, zaburzenie wymowy, wada artykulacyjna, bełkot)

Wadliwa realizacja jednego, kilku czy nawet kilkunastu dźwięków, odbiegająca od ustalonej przez tradycję normy

(L. Kaczmarek 1966).

Wady te obejmują odchylenia od normy począwszy od niewielkich nieprawidłowości w wymowie poszczególnych głosek, aż po ciężkie wady, które utrudniają lub uniemożliwiają kontakt z otoczeniem”

(wg Genowefy Demel)

Wymowa zależy od:

• budowy i czynności OUN (głównie kory mózgu) - upośledzenie umysłowe ogranicza zdolność doboru słów i zdań i wpływa na złą wymowę.

• oddychania

• powstawania głosu w krtani

• artykulacji - zamiana głosu na mowę artykułowaną następuje w jamie ustnej dzięki ruchom języka, podniebienia, warg.

Prawidłowa artykulacja dźwięków zależy od:

• zgryzu

• budowy podniebienia twardego i miękkiego

• drożności przewodów nosowych

• upośledzenia słuchu

Dlaczego mowa jest tak ważna?

• Wpływa na powodzenia szkolne;

• To atut w nawiązywaniu kontaktów społecznych;

• Daje możliwość precyzyjnej komunikacji;

• Stanowi narzędzie w zdobywaniu informacji;

• Pozwala na wyrażanie własnych sądów, uczuć, upodobań.

Wady artykulacyjne (dyslalie):

• seplenienie (sygmatyzm) dotyczy głosek: s, z, c, dz; ś, ź, ć, dź; sz, ż, cz, dż

• reranie (rotacyzm) dotyczy głoski „r”

• łełkanie - dotyczy głoski „ł”

• mowa bezdźwięczna - brak głosek dźwięcznych (zamiana głosek w-f, z-s, ź-ś, ż-sz, dz-c, dź-ć, dż-cz, b-p, d-t, g-k)

• mowa nosowa

Kłopoty z płynnością mowy (jąkanie wczesnodziecięce)

• JĄKANIE to zespół objawów, na które składa się m.in.
  - niepłynność w mówieniu - zawahania, potknięcia, napięcia mięśniowe i nagłe ruchy, tiki
  - trudności z koordynacją układu oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego
  - strach przed sytuacjami komunikacyjnymi

• Jąkanie”, „zacinanie” - są to terminy, które stosowane są zamiennie.

• Używając pojęcie „zacinanie” , niejako bardziej chronimy psychikę dziecka i psychikę rodzica.

• Ułatwiamy pierwszy kontakt z osobami, potrzebującymi pomocy.

PRZYCZYNY JĄKANIA

Nie można jednoznacznie wskazać na przyczynę jąkania.
Jąkanie jest wynikiem wielu czynników:
1. Predyspozycja - skłonność do jąkania, którą być może dziedziczy się
- słabość układu nerwowego
- występowanie jąkania w rodzinie
- opóźnienie rozwoju mowy
2. Uraz
- fizyczny
- psychiczny - szok, przestrach, nagła zmiana sytuacji dziecka (przedszkole, szkoła, urodziny rodzeństwa itp.)
3. Czynniki podtrzymujące:
- nadmierne wymagania
- sytuacje stresowe w rodzinie
- wymuszanie zmiany leworęczności itp.

Jąkanie- zaburzona koordynacji oddechu, głosu, artykulacji

a) organiczne - będące skutkiem zmian w tkance mózgowej

b) czynnościowe

- rozwojowe powstaje u dzieci ok. 3 roku życia w

okresie kształtowania się mowy

- urazowe

W JAKIM WIEKU POJAWIA SIĘ JĄKANIE

• Najczęściej około 3 r.ż., 5 - 6 r. ż. oraz w wieku dojrzewania.

• Bywa też, że dziecko jąka się od początku tzn. wraz z nabywaniem umiejętności mówienia.

• Są też przypadki, kiedy jąkanie wywołane zostało - najczęściej na skutek silnego stresu - u osoby w wieku dorosłym

• Osoby jąkające się śpiewając nie jąkają się.

Skutki jąkania

• Lęk przed mówieniem

• Poczucie mniejszej wartości

• Osamotnienie, unikanie towarzystwa

• Trudności szkolne

• Trudności ze zdobyciem pracy

• Problem jąkania staje się dla jąkającego obsesją - przyczyną nerwicy

• Unikanie sytuacji, które wymagają mówienia (np. telefonowanie, zakupy)

• Agresja

Afazja

• AFAZJA oznacza całkowity brak mowy (mówienia lub/i rozumienia), natomiast dysfazja oznacza częściową utratę mowy spowodowaną uszkodzeniem struktur korowych odpowiedzialnych za czynności nadawczo - odbiorcze.

OLIGOFAZJA

• OLIGOFAZJA - termin odnosi się do mowy osób upośledzonych umysłowo.

• To zaburzenie mowy występujące u dzieci (dorosłych) upośledzonych umysłowo.

• Mowa charakteryzuje się ubogim słownictwem, licznymi agramatyzmami i dysgramatyzmami, ograniczoną umiejętnością budowania zdań oraz wadliwą artykulacją.

Mutyzm

• Mutyzm jest definiowany jako brak lub ograniczenie mówienia (ekspresji oralnej) przy zachowaniu rozumienia mowy i możliwości porozumiewania się za pomocą pisma.

• Mutyzm może występować bez stwierdzanych zaburzeń w budowie i funkcji narządów mowy utrudniających dziecku poprawne mówienie.

Wady słuchu

Wady słuchu - niedosłuch, głuchota

Przyczyny wad słuchu:

• uszkodzenie mózgu

• uszkodzenie ucha środkowego na skutek chorób receptora słuchu

• uszkodzenie nerwu słuchowego

• przerost trzeciego migdałka - zatkanie trąbki słuchowej, obrzęk błony śluzowej

Wady wzroku

• Krótkowzroczność - promienie świetlne krzyżują się przed siatkówką

• Nadwzroczność - promienie świetlne krzyżują się za siatkówką

• Astygmatyzm (niezborność)- na skutek zaburzeń rogówki promienie świetlne krzyżują się w różnych odległościach od siatkówki, obraz jest niewyraźny, zniekształcony i rożny w każdym oku

• Zez

• Upośledzenie widzenia barwnego (daltonizm)

---