FINANSE

1. Pojęcie finansów.

Finanse- zjawiska i procesy pieniężne, związane z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka. W procesach tych pieniądz występuje w postaci przepływających strumieni pieniężnych a więc pozostaje w ruchu np.: gotówka, wkłady bankowe, należność czy zobowiązanie lub pełni funkcję środka wymiany, środka płatniczego lub środka przechowywania wartości (tezauryzacji). Z ekonomicznego punktu widzenia finanse obejmują zjawiska finansowe polegające na gromadzeniu i podziale środków pieniężnych.

Nauka finansów zajmuje się ekonomiczną stroną gospodarowania pieniądzem przez gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, samorządy terytorialne, państwo.

Przedmiotem zainteresowania nauki finansów jest ruch pieniądza, jego:

1. tworzenie i kreacja w systemie bankowym,

2. cyrkulacja między różnymi podmiotami,

3. gromadzenie w postaci pieniądza gotówkowego, depozytów bankowych, spłaty kredytów, zapłaty podatków.

2) Klasyfikacja zjawisk finansowych.

a) w kryterium przedmiotowym-

Można wyróżnić 3 grupy strumieni pieniężnych:

• Przychody i wydatki pieniężne (ekwiwalentne lub rynkowe). Należą do nich ruchy pieniądza związane z zakupem i sprzedażą towarów oraz wynagrodzeniami za pracę, całkowita swoboda w kształtowaniu cen towarów i wynagrodzenia.

• Dochody i wydatki transferowe (zwane redystrybucyjnymi, nieekwiwalentnymi). Zalicza się do nich: podatki i opłaty, emerytury, renty, zasiłki, subwencje i dotacje. Charakterystyczny dla tej gr. Strumieni jest brak wzajemnego świadczenia ze strony jednego podmiotu gospodarczego, otrzymującego środki pieniężne od drugiego. Nie są regulowane mechanizmem rynkowym lecz normami prawnymi.

• Przychody i wydatki pieniężne kredytowe związane z operacjami kredytowymi banków. Przychodami kredytowymi nazywamy kredyty (pożyczki) bankowe, osiągane przez zadłużające się w bankach podmioty niebankowe. Wydatkami kredytowymi są wydatki tych jednostek związane ze spłatą wykorzystanych kredytów bankowych. Dla banków udzielanie kredytów nie jest wydatkiem pieniężnym, a spłata kredytów przez kredytobiorców nie jest przychodem pieniężnym. Związane z operacjami bankowymi płatności oprocentowania depozytów i kredytów uważa się za transfery. Nie zalicza się ich do przychodów i wydatków ekwiwalentnych, procent jest bowiem wynagrodzeniem za udostępnienie środków finansowych, których nie można uznać za towar lub usługę.

2. w kryterium podmiotowym

Można wyróżnić 5 grup:

• Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych i ich rozdysponowaniem. Są przepływami pieniężnymi realizowanymi przez państwo i samorząd terytorialny. Gromadzenie środków w postaci transferów: podatków, opłat, ceł. Charakter przepływów pieniężnych mają też pożyczki zaciągnięte przez państwo i samorządy terytorialne, głownie na pokrycie deficytu budżetowego. Wydatki finansów publicznych mają po części charakter rynkowy, ekwiwalentny (wypłaty wynagrodzeń osobom zatrudnionym w jednostkach organizacyjnych sektora publicznego oraz wydatków na zakup towarów i usług dla bieżącej i inwestycyjnej działalności tych jednostek. W wydatkach finansów publicznych występują także transfery w postaci świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego (ubezpiecz. społeczne tzw. systemu repartycyjnego).

• Finanse ubezpieczeń obejmują gromadzenie i podział zasobów pieniężnych przez instytucje ubezpieczeń majątkowych i osobowych. Można zaliczyć do nich otwarte fundusze emerytalne oraz dobrowolne ubezpieczenia pracownicze a w tym pracownicze fundusze emerytalne. Instytucje ubezpieczeniowe gromadzą przychody pieniężne w postaci składek od jednostek ubezpieczających osoby i wartości materialne. Przychody ze składek zalicza się do transferów. Pokrywanie wydatków osobowych i rzeczowych instytucji ubezpieczeniowych ma charakter rynkowy, natomiast płacone przez te instytucje świadczenia, podatki i opłaty publiczne, a także lokowanie ich rezerw na rynku kapitałowym zalicza się do transferów.

• Finanse banków i innych instytucji kredytowych. Oprócz operacji kredytowych charakterystycznych w bankach, przyjmowane są depozyty (wkłady) na rachunki bankowe oraz przelewy między rachunkami bankowymi na zlecenia ich właścicieli. Operacje te nie stanowią przychodów i wydatków pieniężnych banków. Faktycznymi ich przychodami (o charakterze transferowym) są odsetki pobierane z tytułu oprocentowania kredytów oraz prowizje za wykonane czynności rozliczeniowe. Wydatki związane z oprocentowaniami depozytów i obciążenia banków z tytułu podatków i opłat publicznych zalicza się do wydatków transferowych. Natomiast wydatki na wynagrodzenia pracowników oraz zakup towarów i usług zalicza się do wydatków rynkowych (ekwiwalentnych).

• Finanse przedsiębiorstw - gromadzenie przychodów za sprzedane towary i usługi, a więc przychody pieniężne o charakterze rynkowym. Przedsiębiorstwa otrzymują na rynku pieniężnym przychody kredytowe w postaci pożyczek bankowych oraz inne transfery. Charakterystycznym przeznaczeniem pieniężnych wydatków przedsiębiorstw jest dokonywanie zakupów materialnych środków produkcji i wynagrodzenie pracowników za pracę, a więc wydatki ekwiwalentne czy rynkowe. Istotne znaczenie mają również transfery w postaci podatków i opłat, oprocentowania kredytów bankowych, składek na ubezpieczenie społeczne czy majątkowe.

• Finanse gospodarstw domowych obejmują dochody i wydatki ludności. Charakteryzuje je osiąganie przychodów pieniężnych z wynagrodzeń za pracę (ekwiwalentne). Występują także transfery obejmujące dochody właścicieli kapitałów, świadczenia z tytułu ubezpieczenia społecznego. Wydatki o charakterze rynkowym na zakup towarów i usług konsumpcyjnych oraz transfery w postaci podatków i opłat składek z tytułu ubezpieczeń, spłat kapitału i oprocentowania kredytów bankowych.

3) System finansowy - całokształt form pranych i organizacyjnych gromadzenia i wykorzystywania zasobów finansowych. Obejmuje przepisy i instytucje finansowe zajmujące się realizacją tych przepisów.

4) Funkcje systemu finansowego:

a) Płatności - polega na zapewnieniu sprawnego funkcjonowania płatności, rozliczeń transakcji kupna - sprzedaży, rozliczeń między podmiotami gospodarczymi.

b) Płynności - zapewnia zamianę papierów wartościowych i innych aktywów na gotówkę i odwrotnie.

c) Oszczędności - ma zapewnić lokowanie pieniędzy na atrakcyjnych warunkach ( o opłacalnej stopie dochodu i niewielkim ryzyku)

d) Kredytowa - dostarczanie kredytów podmiotom w celu popierania inwestycji i konsumpcji.

e) Zabezpieczania przed ryzykiem - system finansowy zawiera instrumenty chroniące przedsiębiorców, konsumentów i rząd przed nadmiernym ryzykiem.

f) Bezpieczeństwa finansowego kraju - umożliwienie rządowi prowadzenia polityki wzrostu gospodarczego, likwidacji bezrobocia, niskiej inflacji, stabilnej pozycji płatniczej kraju.

5. Formy organizacyjno - prawne podmiotów finansów publicznych.

6) Dochody budżetu państwa.

1. dochody krajowe:

1. dochody podatkowe 89%

- podatek od towarów i usług

- podatek akcyzowy

- podatek od osób fizycznych

- podatek dochodowy od osób prawnych

2. dochody niepodatkowe 11%

- jednostek budżetowych 4,3 %

- dywidenda 0,6 %

- wpłaty z zysku NBP 3,1 %

- cła 2,5 %

2) dochody zagraniczne 0,1 %

7)Wydatki budżetowe.

1. według rodzajów

- dotacje i subwencje 56 - 57 % (transfery)

- świadczenia dla osób fizycznych 8,5 %

- wydatki bieżące jednostek budżetowych 17 %

- wydatki majątkowe 4,5 %

- rozliczenia z bankami 1 %

- obsługa długu publicznego 13 %

(krajowego, zagranicznego)

2) według działów

- podstawowe działy gospodarcze - wspieranie przedsiębiorczości przez działy gospodarki państwa (np. dopłaty do kredytów by malało bezrobocie)

- nauka, oświata, szkolnictwo wyższe

- ochrona zdrowia i opieka społeczna

- ubezpieczenia społeczne 29 %

- organy władzy i administracji

- obsługa długu publicznego

- inne wydatki (obrona narodowa)

8. Źródła finansowania deficytu budżetu państwa.

1. sprzedaż skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym (bony, obligacje)

2. kredyty zaciągnięte w bankach krajowych i zagranicznych

3. pożyczki

4. prywatyzacja majątku Skarbu Państwa

5. nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych

9. Dług Skarbu Państwa według podmiotów finansujących.

a) dług krajowy 66 %

- bank centralny 0,1 %

- banki komercyjne 23 %

- pozostali wierzyciele krajowi 33 %

- inwestorzy zagraniczni 11 %

b) dług zagraniczny 34 %

10. Dochody jednostek samorządu terytorialnego.

1. Dochody własne

1. Gminy

- wpływy z podatków (podatek od nieruchomości, od środkow transportowych, od osób fizycznych płacony w formie karty podatkowej, podatek od posiadania psa, od spadków i darowizn, od czynności cywilno - prawnych)

- wpływy z opłat (opłat skarbowych, targowych miejscowych, administracyjnych)

- dochody z majątku gminy (z dzierżawy majątku gminy, z leasingu, z udziału w spółkach)

- wysokość udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na obszarze gminy - 39,34 %

- udział we wpływach z podatku od osób prawnych posiadających siedzibę na obszarze gminy 6,71 %

b) Powiatu

- gł. udziały w podatkach od osób fizycznych zamieszkałych na obszarze powiatu

- udziały w podatkach o osób prawnych 1,4 %

- dochody z majątku powiatu

c) województwa

- udziały w podatkach od osób fizycznych zamieszkałych na obszarze województwa 1,6 %

- udziały w podatkach o osób prawnych 15,9 %

- z majątku województwa

2) Subwencje ogólne są środki pieniężne przekazywane bezzwrotnie z budżetu państwa na sfinansowanie zadań własnych samorządu terytorialnego, o przyznawaniu pieniędzy decyduje rada samorządu

a) subwencja dla gminy

S_og = S_w + S_r + S_o

Sw- subwencja wyrównawcza zależy od dochodów podatkowych danej gminy na 1 mieszk. i gęstości zaludnienia

Sr - subwencja równoważąca zależy od wartości zadań realizowanych w zakresie pomocy społecznej danej gminy, w tym wypłata dodatków mieszkaniowych

So - subwencja oświatowa zależy od liczby dzieci w wieku szkolnym(podst. i gimnazja) i awansu zawodowego nauczycieli, lepiej wykształceni nauczyciele- większe subwencje

2. subwencje dla powiatu

S_op = S_w + S_r + S_o

Sw- zależy od dochodów podatkowych danego powiatu na 1 osobę w powiecie o stopy bezrobocia

Sr - zależy od wydatków z zakresu pomocy społecznej i sieci dróg powiatowych

So - zależy od liczby młodzieży ze szkół średnich i awansu nauczycieli

3. Subwencja dla województwa

S_ow = S_w + S_r + S_o

Sw- zależy od dochodów podatkowych na 1 osobę i liczby mieszkańców

Sr - zalezy od stopy bezrobocia i od powierzchni drób wojewódzkich na 1 mieszk. w województwie

So - zależy od liczby młodzieży ze szkół wyższych zawodowych i policealnych i awansu zawodowego nauczycieli

3)Dotacje celowe z budżetu państwa

- są nieodpłatnym transferem pieniędzy przeznaczonym na ściśle określony cel

- powinna być wykorzystywana w ciągu roku kalendarzowego zgodnie z przeznaczeniem przez samorząd

- niewykorzystana część dotacji podlega zwrotowi do budżetu państwa

Dotacje celowe uzyskuje się na:

- zadania z zakresu administracji państwowej (ewidencja ludności) zlecone ustawami

- zadania realizowane na mocy porozumienia z organami administracji państwowej (droga gminna, remont drogi)

- finansowanie zadań własnych objętych kontraktem wojewódzkim

- w powiecie na realizację zadań inspekcji (SANEPID, straż pożarna)

4)Środki pochodzące z UE.

11) Znaczenie poszczególnych stawek podatku VAT.

22% - stawka podstawowa- obejmuje wszystkie towary i usługi oprócz tych o obniżonej stawce, ma charakter fiskalny, stanowi podstawowe źródło dochodu budżetu państwa

7% - stawka obniżona, średnioprocentowa - stosowana dla towarów i usług o podstawowym znaczeniu dla kosztów utrzymania ludności (podstawowe art. Żywnościowe, usługi budowlane, mieszkaniowe, dostawa wody do sieci, usługi kominiarskie, oczyszczanie ulic, towary związane ze służbą zdrowia, wydawnictwa prasowe). Jest elementem polityki społecznej.

3% - dla produktów rolnych nie przetwarzanych 9dotyczyć może rolników, gdy dochód przekroczy 20 tys.) osoby na zasadach ryczałtowych nie prowadzą rachunkowości). Ten podatek dotyczy tych. Którzy prowadzą rachunkowość. Element polityki społecznej, wspieranie rozwoju gospodarstw wysokotowarowych.

0% - w eksporcie towarów poza UE, w obrocie niewewnątrzwspólnotowym, wspieranie eksport.

12) Formy opodatkowania dochodów z działalności

1. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych w ryczałcie obowiązuje 5 stawek podatkowych:
   20% (np. lekarze, tłumacze), 17% (usługi parkingowe, hotelarskie, fotograficzne) 8,5% (przychody z najmów dzierżawy, usługi prowadzenia przedszkoli) 5.5% (Działalność wytwórcza roboty budowlane) 3% (działal usługowa w zakresie handlu, gastronomiczna. Wszystkie zapisy w ewidencji muszą być odpowiednio udokumentowane na podst faktur i rachunków. Jeśli dokonuje się sprzedaży bez rachunkowej przychody do ewidencji wpisujemy na podst. wystawianego na koniec dnia dowodu wewnętrznego.
   Nie ma możliwości odliczania kosztów prowadzonej działal
   Stawki określane są kwotowo i podlegają corocznie podwyższeniu
   2. Karta podatkowa
   Nie wszyscy mogą wybrać kartę podatkową, dotyczy ona głównie przedsiębiorców prowadzących drobną działalność handlową, usługową lub gastronomiczną indywidualnie lub w spółce cywilnej i zatrudniającej niewiele pracowników. Wysokość stawek karty zależy od:
   a) rodzaju działalności
   b) liczby mieszkańców gminy na terenie, której prowadzona jest działalność
   c) liczby zatrudnionych pracowników
   Wysokość podatku nie zależy od wielkości uzyskanych dochodów
   Wybierając tę formę opodatkowania należy złożyć wniosek w Urzędzie Skarbowym.

13) Zasady opodatkowania spadku i darowizn.

Reguluje ustawa poszczególnych 28. Lipca 1983 r. o podatku od spadków poszczególnych darowizn.

Podatek majątkowy obciążający przyrost majątku osiągnięty nieodpłatnie przez osoby fizyczne.

Wyodrębniono 3 grupy podatkowe podatkowe w zależności od pokrewieństwa, stopnia między spadkobiercami poszczególnych spadkowa, między darczyńcą poszczególnych darbiorca. Od tego stopnia pokrewieństwa zależy kwota zwolniona od podatku i stopy procentowe podatku.

Im pokrewieństwo jest bliższe tym większa kwota zwolniona od podatku niższy podatek.

I grupa - małżeństwo, wstępni, zstępni, rodzeństwo ( zwolnieni poszczególnych podatku rodzice, dzieci, dziadkowie).

II grupa podatkowa - linie boczne pokrewieństwa ( stryjeczni, cioteczni).

III grupa - obcy.

14) Zasady opodatkowania nieruchomości.

Reguluje ustawa z dnia 12 stycznia 1991r. o podatkach o opłatach lokalnych

- grunty zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej.

- budynki i budowle nie objęte działalnością rolniczą i leśną.

Podstawą opodatkowania są budynki i grunty - powierzchnia w m2, budowle 2% amortyzacji, 5,5% w działalności wytwórczej robót budowlanych i przewozu ładunków, 3% w działalności gastronomicznej, handlu obwoźnego, odnośnego, sprzedaży alkoholu do 1,5%, sprzedaż ryb, usługi hotelarskie.

15. Płatnicy poszczególnych składek na Ubezpieczenia społeczne.

16) Współzależność między rentownością, płynnością i ryzykiem.

r- rentowność

b- bezpieczeństwo

p- płynność

Zabiegając o większą rentowność bardziej ryzykujemy (w ciągu 3 lat jest większa rentowność, ale też większe prawdopodobieństwo, ze bank upadnie niż w ciągu 1 roku).

Im większą rentowność chcemy osiągnąć tym płynność będzie mniejsza.

17) Instrumenty rynku pieniężnego

1. Depozyty krótkoterminowe międzybankowe i bankowe

2.Papiery zbywalne:

- certyfikaty depozytowe

- umowy odkupu

- bony pieniężne Banku Centralnego

- bony skarbowe

- bony komercyjne

- weksle bankowe

3) umowy wykupu

18) Funkcje rynku pieniężnego.

1. alokacja zasobów - przepływ pieniędzy od podmiotów posiadających nadwyżke pieniądza do podmiotów z jego niedoborem

2. utrzymywanie płynności - zamiana gotówki w każdej chwili na instrumenty rynku pieniężnego i odwrotnie. Powoduje to minimalizację kosztu utrzymania płynności finansowej.

3. Transformacja termonów (krótkoterminowe pasywa, depozyty: 3,6, m-cy zamieniane SA na długoterminowe aktywa)

19) Indeksy

1. WIBID (Warsaw Interbank Bid Rate) roczna stopa procentowa, za przyjęty depozyt 4,89

2. WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) jako roczna stopa procentowa po jakiej bank jest skłonny udzielić depozyty innym bankom - 4,72 z 26.10.2007 r.

20) Funkcje bonów skarbowych:

1. Instrument zarządzania płynnością finansową budżetu państwa

2. Mogą być wykorzystywane przez BC jako instrument polityki pieniężnej w operacjach otwartego rynku REPO (BC może kupować od podmiotów, które kupiły bony skarbowe emitowane przez MF)

3. W przedsiębiorstwach jako narzędzie zarządzania płynnością oraz osiągania zysku z lokaty

21. Funkcje rynku kapitałowego.

- alokacja kapitału - finansowanie przedsięwzięć gospodarczych podmiotów przez drobnych inwestorów

- mobilizacja kapitału - informowanie inwestorów o możliwościach rynku, świadczenie usług w zakresie podejmowania decyzji inwestycyjnych (usługi: maklerskie, doradztwo finansowe, zarządzanie oszczędnościami przez Fundusze inwestycyjne)

- transformacja kapitałow - polegająca na przybieraniu przez kapitał różnych postaci w zależności od stopy zwrotu i ceny ryzyka

- wycena kapitału - na rynku wtórnym, codziennie przez notowania papierów wartościowych i nne instrumenty (ceny zalęża od sytuacji w przedsiębiorstwie i spekulacje)

- informacja o sytuacji bieżącej i trendach w gospodarce, pełniąc funkcję barometru gospodarczego.

22) Instrumenty na rynku kapitałowym.

23) Na czym polega analiza fundamentalna?

Polega na badaniu warunków ekonomicznych funkcjonowania przedsiębiorstwa w celu określenia jego akcji. Celem jest wyszukanie firmy mającej dobre podstawy do pomyślnego rozwoju. Zakłada się, że w długim okresie wzrasta wartość rozwijającej się firmy a wraz z tym zwiększa się cena księgowa akcji (dotyczy więc inwestycji długoterminowych 3-5 i więcej lat) i polega na zastosowaniu kroków określających:

- warunki makroekonomiczne

- warunki branżowe

- badać kondycję finansową przedsiębiorstwa konkretnego z branży

- określić wartość księgową akcji i porównać z ceną rynkową na giełdzie.

24) Analiza techniczna.

- przeznaczona dla spekulantów

- służy do inwestowania na krótki okres.

- w jej wyniku trzeba wybrać taką spółkę i termin sprzedaży, aby zarobić (czyli tanio kupić i drogo sprzedać)

- o okresie inwestycji nie decyduje inwestor, ale sytuacja na giełdzie papierów wartościowych.

Podstawą wyboru danej spółki są wykresy, zmiany indeksu giełdowego (aktualnie i z przeszłości)

- liniowe- najczęściej stosowane

- świece japońskie

- punktowo - symboliczne

- pudełkowo - wolumenowy

Analiza obejmuje:

- analizę trendu

- analizę formacji

- analizę wartości obrotów

- teorie fal i cykli

25) Zadania rynku walutowego.

1. Transfer siły nabywczej w formie pieniądza między róznymi krajami

2. Tworzenie możliwości wyrównywania obrotów zagranicznych

3. Niekompensowanie się wzajemnych dostaw i usług między krajami lub podmiotami gospodarczymi może być sfinansowane zagranicznymi pieniędzmi

4. Ochrona zagranicznych pieniędzy przed deprecjacją, spowodowaną zmianą kursu walut poprzez wykorzystanie transakcji terminowych FORWARD i SWAP.

26. Na czym polega operacja spot?

27. Czynniki deprymujące kurs walutowy.

a) długookresowe czynniki

Punktem wyjścia w jaki sposób są wyznaczane kursy walutowe w długim okresie jest idea zwana prawem jednej ceny (średnia arytmetyczna cen). Kształtują się pod wpływem cen giełdy towarowej. Na kształtowanie kursu walutowego wpływaja: cła i kontyngenty celne; stosowane SA jeszcze ograniczające ilośc dobr zagranicznych, które można sprzedać w kraju. Kurs zależy od handlu zagranicznego wzrost eksportu (nad importem) kurs złotego będzie rósł.

b) krótkoterminowe czynniki:

(zmiana kursu walutowego z dnia na dzień)

- na podstawie przewidywań

- napływ spekulacyjnych kapitałów krótkoterminowych będzie powodował wzrost kursu złotego

- zmiana stóp %, rentowność wzrasta, zwiększa się wzrost kapitału, są uwarunkowane zmianami na naszym rynku, ale i na rynku UE, USA.

28) Kursy walutowe rozróżniane w Polsce.

1. bieżące kursy średnie walut - jak zmienia się kurs dolara i ero - podstawa do negocjacji między podmiotami gospodarczymi, bankami, wyliczany regularnie

2. kurs kupna i sprzedaży, ustalany nieregularnie, nie podawany do wiadomości

3. kurs celny (niezmienny w ciągu całego miesiąca, na podst. Komisji EWG)

4. kursy kantorowe ustalane na podst. kursu średniego z NBP przez właścicieli kantoru. Kurs podany do wiadomości, można go negocjować.

29) Zadania kontraktów:

- zabezpieczenie przez ryzykiem (hedging) podstawowy cel kontraktów terminowych, ryzyko staje się przedmiotem obrotu. Makroekonomiczna użyteczność instrumentów pochodnych polega na właściwym rozłożeniu ryzyka w gospodarce wyeliminowanie jego kumulacji w jednym miejscu.

- spekulacja polega na narażaniu się na ryzyko w celu osiągnięcia zysku. Możliwość osiągnięcia wysokiego zysku wynika z dużych wahań cen instrumentów finansowych czyli pierwotnych.

- arbitraż - spekulacja bez narażania się na ryzyko finansowe. Jego celem jest zarabianie na różnicy cen instrumentów pierwotnych i pochodnych. W różnych punktach geograficznych, różnych terminach wykupu lub miedzy różnymi rodzajami transakcji. Jest operacją szybkiej kilkuminutowej spekulacji, w której osiąga się zysk natychmiast dzięki szybkiej orientacji i refleksowi.

---