ROZDZIAŁ 2: KLASYCZNE TEORIE HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO.
Merkantylizm - był doktryną ekonomiczną i polityczną zalecającą popieranie wywozu własnych towarów przy jednoczesnym ograniczaniu importu , aby w ten sposób uzyskać nadwyżki złota. Ukształtował się w XVI w we Francji. Ówcześni autorzy wymieniali różne środki , którymi państwo mogło się posłużyć do osiągnięcia celów tej idei, np.. złoto i srebro znajdujące się w danym kraju nie powinno go opuszczać, w posiadanie dóbr które nie mogą być wytwarzane w kraju powinno się wchodzić poprzez wymianę za dobra produkowane w kraju i których jest nadmiar. Według merkantylizmu można stwierdzić, że przyczyną handlu międzynarodowego jest do kraju złota. Dobrobyt danego kraju nie zależy jednak tylko od złota, ale również od obfitości dóbr. Z przekonań merkantylistów wynika, że handel zagraniczny mógłby przynosić korzyści jedynie krajom o nadwyżce bilansu handlowego, bo do nich dopływałoby złoto. Więc na wymianie można by zyskać tylko w przypadku, gdy druga storna straci.
Teoria przewagi absolutnej - teoria Smitha opierała się na korzystnym dla wszystkich uczestników międzynarodowym podziale pracy. Polegało to na specjalizacji danego kraju w kilku a nie wszystkich produktach. Wpływa to na lepsze spożytkowanie przez oba kraje posiadanych przez nie zasobów, co poprzez eksport towarów stanowiących przedmiot specjalizacji i import tych ,w których specjalizują się partnerzy , wytwarzanych jest więcej dóbr. Ważnym kryterium są różnice w kosztach wytwarzania lub wydajności pracy. Wskazuje przyczyny występowania takich różnic i ich przyczyny: w wyposażeniu w zasoby naturalne i nabyte. Aby zrozumieć te teorie należy przyjąć pewne założenia, przy których dwa kraje mogą wytwarzać ten sam produkt: istnienie jednego czynnika produkcji - pracy, nakład pracy potrzebny do wytworzenia jednostki towaru określa koszty produkcji, w jednym kraju istnieje pełna mobilność pracy, w drugim nie, relacja miedzy nakładem pracy, a wielkością produkcji nie zmienia się , nie występują koszty transportu obu towarów, w obu krajach jest wolna konkurencja, eksport = import, nie ma barier handlowych.
Teoria różnic absolutnych ukazująca możliwość uzyskania korzyści z wymiany międzynarodowej przez wszystkich jej uczestników nie pozwala jednak wyjaśnić powodów powstawania obrotów handlowych w sytuacji, gdy jeden z partnerów produkuje większość towarów taniej od drugiego.
Teorie komparatywne.
Teoria Ricarda w ujęciu pieniężnym - za pośrednictwem pieniądza odbywa się transakcja handlowa więc teorie te można przedstawić w ujęciu pieniężnym. Punktem wyjścia nie jest wydajność pracy, ale jednostkowy nakład potrzebny do wytworzenia jednostki produktu. Nowością jest tu uwzględnienie dwóch dodatkowych elementów: ceny pracy w obu krajach i kursów ich walut. Należy zwrócić uwagę na zmiany poziomu kursu walutowego, które mogą doprowadzić do istotnych zmian relacji cenowych między towarami krajowymi i zagranicznymi.
Model Dornbuscha - Fischera - Samuelsona - również przyjmuje istnienie dwóch krajów, w których koszty produkcji zależą od jednego czynnika - pracy. Zakłada także, że w obu krajach wytwarzana jest długa lista dóbr i występują różnice w wielkości nakładów pracy potrzebnych do wytworzenia danego dobra. Zakładają także konieczność porządkowania poszczególnych dóbr, po którym stwierdzają, że czynnikiem decydującym o tym, jaki kraj będzie produkował poszczególne towary będzie relacja płac w obu krajach. Autorzy tego modelu uwzględniają zarówno stronę podaży na dane dobra jak i popytu na nie. Popyt ten traktują jako czynnik mający wpływ na kształtowanie się płac między tymi krajami. Wraz ze wzrostem liczby dóbr rośnie popyt na prace potrzebna do ich produkcji i to prowadzi do podwyższenia relacji płac pomiędzy dwoma krajami.
ROZDZIAŁ 6: WZROST GOSPODARCZY A HANDEL MIĘDZYNARODOWY.
1. Skutki wzrostu gospodarczego dla handlu międzynarodowego.
Wzrost gospodarczy to przede wszystkim ilościowy wzrost produkcji towarów wytwarzanych w kraju. wzrost ten zawsze będzie wpływał na obroty handlowe danego kraju z zagranicą, który nie zawsze będzie jednakowy. Jego wielkość zależała będzie od zmian struktury produkcji.
Na każdym z przedstawionych wykresów wykreślone zostały dwie krzywe możliwości produkcyjnych danego kraju. Ta położona bliżej początku układu (krótsza) i powtarzająca się w tej samej postaci na każdym z wykresów, przedstawia sytuację w punkcie wyjścia. Jej kształt mówi o tym, że kraj ma przewagą komparatywną w produkcji danego wyrobu. Leżący na niej punkt A, ukazuje punkt produkcji gospodarki kraju w warunkach gospodarki otwartej, przed zapoczątkowaniem wzrostu gospodarczego. Punkt B wyznaczony w punkcie styczności społecznej krzywej obojętności i krzywej relacji wymiennej dwóch produktów na rynku (odzieży i samochodów) światowym ukazuje osiągany poziom konsumpcji.
Druga z krzywych (ta dłuższa) wyznacza zmianę możliwości produkcyjnych w wyniku wzrostu gospodarczego. Dotyczy to pierwszych trzech wykresów.
Wzrost gospodarczy przedstawiony na rys 6.1. a. występujące odsuniecie krzywej możliwości produkcyjnych od układu wskazuje na to, że wzrost gospodarczy doprowadził do zwiększenia możliwości wytwórczych kraju. Identyczny jak w punkcie wyjścia kształt krzywej oraz ułożenie w relacji do obu osi krzywej wyjściowej wskazują, że wzrost nastąpił w jednakowej proporcji dla obu produktów. Nazywa się to wzrostem zrównoważonym.
Na rysunku 6.1.b . Krzywa możliwości produkcyjnych ukształtowana w wyniku wzrostu gospodarczego nie jest równoległa do tej samej krzywej w punkcie wyjścia. Jest spłaszczona w stosunku do osi poziomej. Oznacza to, że możliwości produkcyjne nie zwiększyły się w takich samych proporcjach dla obu produktów. Taki wzrost nazywany jest wzrostem niezrównoważonym, w tym przypadku nachylonym w stosunku do produktu na osi odzieży.
Na rysunku 6.1.c. również ukazany jest wzrost niezrównoważony, nachylony w stronę produkcji samochodów, co oznacza, że to ich produkcja powiększa się wydatniej w stosunku do odzieży. Nowa krzywa możliwości produkcyjnych jest jeszcze bardziej oddalona od początku układu i spłaszczona w stosunku do osi przedstawiającej produkcje samochodów.
Zwiększenie możliwości wytwórczych , będące istota wzrostu gospodarczego prowadzi również do wzrostu dochodów i popytu., co wpływa na gotowość kraju do eksportu.
Jeżeli występuje niezmienność relacji wymiennej odzieży i samochodów na rynku światowym, to oznacza to, że podaż i popyt danego kraju są zbyt małe i nie mogą mieć wpływu na kształtowanie się cen.
Wzrost zrównoważony i niezrównoważony z nachyleniem w kierunku produkcji dobra, w wytwarzaniu którego dany kraj ma przewagę prowadzi do wzrostu obrotów handlowych. Wzrost niezrównoważony z nachyleniem w kierunku zwiększenia produkcji dobra przez dany kraj importowanego nie sprzyja wzrostowi wymiany.
Wielkość nadwyżek eksportowych określających gotowość danego kraju do zwiększenia wywozu zależy od wyższego poziomu produkcji i zmian poziomu konsumpcji. Poziom konsumpcji zależy od zmian preferencji w dziedzinie konsumpcji (obrazują je społeczne krzywe obojętności I i II).
2. Wpływ wzrostu gospodarczego na terms of trade i dobrobyt kraju.
Kraje o dużym udziale w handlu międzynarodowym należy traktować jako podmioty mające wpływ na kształtowanie poziomu cen na rynku światowym. Przyczynia się do tego wzrost gospodarczy będący ich udziałem.
Sytuacja ta jest przedstawiona na rysunku 6.2, obrazującym wpływ handlu zagranicznego na gospodarkę dużego kraju. przedstawiono dwie krzywe możliwości produkcyjnych . Ta bliżej przedstawia możliwości przed, a druga po wzroście. Kształt pierwszej wskazuje, że dany kraj ma przewagę w produkcji samochodów, a musi importować odzież. Krzywa po wzroście mówi, że nastąpił wzrost niezrównoważony ograniczający import. Nowa krzywa jest bardziej spłaszczona w kierunku osi odzieży.
Wzrost zubażający. Wystąpić może w momencie, gdy w dużym kraju będzie miał miejsce wzrost gospodarczy pobudzający eksport. Relacje cenowe na rynku światowym zmienią się na niekorzyść kraju przeżywającego wzrost gospodarczy. Zwiększenie eksportu prowadzić będzie do pogorszenia relacji dóbr eksportowanych i importowanych przez dany kraj. Wpływ wzrostu gospodarczego na dobrobyt będzie zależał od stosunku korzyści osiągniętych w wyniku wzrostu oraz strat poniesionych w wyniku pogorszenia relacji cenowych w wymianie międzynarodowej.
Mechanizm powstawania takiego wzrostu przedstawia rysunek 6.3, na którym zaprezentowana jest sytuacja kraju rozwijającego się, który ma przewagę w produkcji określonego surowca. Odzwierciedla to krzywa możliwości produkcyjnych położona bliżej początku układu. Kraj ten jest kluczowym dostawca surowca na rynek światowy. , a wpływy z jego eksportu stanowią istotną część jego dochodu. Popyt na ten surowiec wykazuje niewielką elastyczność cenową. , czyli zmiany cen nieznacznie wpływają na wielkość popytu na ten surowiec na rynku światowym. W wyniku wzrostu gospodarczego kraj ten osiąga znacznie większe niż w okresie wyjściowym możliwości produkcji dobra. Ponieważ krzywa spłaszczona jest w stosunku do osi wytwarzania surowca, to wnioskować należy, że wzrost gospodarczy prowadzi do zwiększenia podaży na dane dobro.
Wzrost zubażający nie jest powszechny, jednak należy brać go pod uwagę przy prowadzeniu polityki wzrostu gospodarczego. Wzrost gospodarczy osiągnięty w wyniku większego wydobycia danego dobra może doprowadzić do pojawienia się dodatkowej podaży, co doprowadzić może do spadku cen danego surowca. . w wyniku tego wpływ kapitału uzyskanego z eksportu dla danego kraju może się zmniejszyć.
3. Źródła wzrostu gospodarczego i ich wpływ na handel międzynarodowy.
Wzrost gospodarczy wynikać może z dwóch czynników: postępu technicznego i przyrostu zasobu czynników produkcji.
Postęp techniczny - jest to proces doskonalenia środków produkcji, metod wytwórczości, przedmiotowych warunków pracy i produktów. Cechuje go to, że pozwala wyprodukować większa ilość dóbr przy takim samym nakładzie czynników produkcji lub przy nakładzie mniejszym.
Neutralny postęp techniczny - występuje kiedy przyczynia się do zmniejszenia w jednakowym stopniu nakładu kapitału i pracy potrzebnych do wytworzenia jednostki produkcji.
Postęp pracooszczędny - występuje w sytuacji, gdy w wyniku postępu technicznego następuje spadek nakładu kapitału i nakładu pracy. Nakładu pracy następuje szybciej niż kapitału.
Postęp kapitałooszczędny - ma miejsce wtedy, , gdy przy jednoczesnym zmniejszeniu nakładu obu czynników na jednostkę produkcji, w większym stopniu nastąpi zmniejszenie nakładu kapitału.
Przyczyną postępu technicznego może być także zwiększenie zasobu kapitału i siły roboczej. Przyczyną wzrostu kapitału może być przeznaczenie na inwestycje środków pochodzących z krajowych oszczędności lub źródeł zagranicznych. Zasoby siły roboczej mogą powiększać się z następujących przyczyn: na rynek przychodzi więcej ludzi niż odchodzi na emeryturę, zwiększenie relacji pracujących lub zatrudnianie zagranicznej siły roboczej.
Wzrost czynnikowo neutralny - przedstawia go pierwszy wykres rysunku 6.4. przedstawia sytuacją, w której następuje wzrost podaży obu czynników w jednakowej skali. Tym samym następuje proporcjonalny wzrost możliwości produkcyjnych zarówno dobra kapitałochłonnego (samochodów) jak i pracochłonnego (odzieży). Wzrost ten odzwierciedla nowa krzywa możliwości produkcyjnej równoległa do wyjściowej.
Na wykresie drugim pokazana jest sytuacja, w której przy wzroście obu czynników produkcji, wzrost kapitału jest większy niż pracy. zwiększają się możliwości produkcji i odzieży i samochodów,. Jednak to wzrost produkcji samochodów jest większy. Krzywa możliwości produkcyjnych jest spłaszczona w kierunku osi reprezentującej produkcje samochodów.
Na trzecim wykresie również występuje wzrost produkcji obu czynników, jednak przy większym przyroście czynników pracy. krzywa możliwości produkcyjnych jest spłaszczona w kierunku osi odzieży.
Twierdzenie Rybczyńskiego - w małym kraju, w warunkach niezmiennej relacji cen na rynku światowym, wzrost zasobów wyłącznie jednego czynnika produkcji przy niezmienionym drugiego , prowadzi do wzrostu produkcji dobra zużywającego czynnik , którego zasoby się powiększają oraz do zmniejszenia produkcji dobra, w wytwarzaniu którego potrzebny jest czynnik produkcji, którego zasoby nie ulegają zmianie. Wyjaśnia to rysunek 6.5, gdzie przedstawiono sytuacje małego kraju, bogatego w zasoby pracy i w którym taki wzrost następuje, przy niezmiennym poziomie zasobu kapitału. Następuje zmiana możliwości produkcyjnych , którą obrazuje ukształtowanie się nowej krzywej możliwości spłaszczonej w kierunku osi obrazującej produkcje odzieży (dobra pracochłonnego).
Taki proces wzrostu prowadzi do ekspansji handlu. Kraj korzystając z szansy tańszej niż w punkcie wyjścia produkcji odzieży , produkować będzie więcej i więcej sprzedawać. Relacje cen na rynku światowym nie ulegają w tej sytuacji zmianie. .
Deindustrializacja - choroba holenderska - polega na tym, że w przypadku niektórych krajów (np. Holandii) zaobserwowano, że odkrycie liczących się zasobów surowców, spowodowało że dynamika rozwoju przemysłu w tych krajach zaczęła odstawać od tempa rozwoju górnictwa, co znajdowało odbicie w konkurencyjności ich dóbr na rynku światowym.
Proces taki można wytłumaczyć za pomocą twierdzenia Rybczyńskiego : skokowy wzrost zasobów jednego z czynników produkcji ,przy niezmiennych lub wolno rosnących zasobach pozostałych , sprawia, że szybko rozwijające się górnictwo wysysa kapitał i pracę z innych zastosowań. Jeżeli podaż czynników produkcji nie powiększa się lub czyni to bardzo wolno, to można tylko w taki sposób uzyskać do nich dostęp.
ROZDZIAŁ 10: WOLNY HANDEL A PROTEKCJONIZM.
1. Tradycyjne argumenty na rzecz protekcjonizmu podzielić należy na słuszne i niesłuszne.
Argumenty niesłuszne.
Wprowadzanie środków protekcjonistycznych często argumentowane jest przekonaniem, że pozwoli to na zwiększenie zatrudnienia i produkcji. Ma to się stać w wyniku efektu mnożnikowego spowodowanego zmniejszeniem importu oraz przesunięciem części popytu na dobra krajowe. Oczekiwanym efektem ma być zwiększona krajowa produkcja danego dobra oraz całkowity wzrost produkcji i zatrudnienia. Argument ten jest popularny ze względu na to, że wskazuje on na możliwość wpływania na wielkość zatrudnienia. W ten sposób może on trafiać do ludzi, którzy w wyniku konkurencyjności zagranicznych dóbr stracili wcześniej pracę. Argument ten nie wytrzymuje jednak krytyki , ponieważ związane z nim wprowadzanie ceł powoduje wzrost ceny dobra i w niewielkim stopniu wpływa na wzrost produkcji. Argument ten nie uwzględnia ujemnych skutków polityki protekcjonistycznej dla partnerów zagranicznych, a mogą one prowadzić do spadku zatrudnienia i produkcji w kraju. Stać się to może w związku z wprowadzenie m przez zagranicznych partnerów ceł odwrotowych , które zmniejszą konkurencyjność eksportu kraju wprowadzającego cło. Wprowadzenie ograniczeń przywozu zamiast podnieść efektywność zatrudnienia i wzrost produkcji, doprowadzić może do odmiennego skutku.
Wprowadzenie ograniczeń w wolnym handlu uzasadnianie jest także koniecznością ochrony pracy krajowej przez tanią siła robocza z zagranicy. Przekonanie takie jest najczęściej używane w najwyżej rozwiniętych krajach, w których niektóre gałęzie produkcji nie są w stanie wytrzymać konkurencji tanich produktów zagranicznych, zwłaszcza rozwijających się. Tutaj także przekonanie o konieczności ochrony rodzimego rynku przemawia za wprowadzeniem ceł. Szczególnie propagowany przez producentów obuwia. Także takie przekonanie jest błędne, ponieważ również przy zatrudnianiu droższej siły roboczej, przy odpowiedniej wydajności pracy można produkować towary konkurencyjne cenowo. Praca nie jest jedynym czynnikiem produkcji i nawet wysokie koszty siły roboczej mogą być rekompensowane niższymi kosztami kapitału lub ziemi.
Kolejnym niesłusznym argumentem jest prowadzenie polityki protekcjonistycznej uzasadnione koniecznością poprawy bilansu handlowego. Ma to być podyktowane wprowadzeniem ograniczeń handlowych, które powinny ograniczyć wielkość importu. W sytuacji takiej przy niezmiennej wielkości eksportu powinno to pozwolić na poprawę bilansu handlowego. . szczególnie często używa się tego argumentu w okresie utrzymującego się strukturalnego deficytu bilansu handlowego. Stosowanie takiego podejścia oznacza odrzucenie faktu, że wielkość importu zależna jest od wielkości popytu. Ewentualne obniżenie importu doprowadzić może do pogorszenia koniunktury w innych krajach i zmniejszenia ich importu. Dotknie to także kraj wprowadzający środki protekcjonistyczne. Ograniczenie importu spowodować może niedobór dóbr stosowanych w danym kraju jako półprodukty i wzrost poziomu ich ceny. Może to się niekorzystnie odbić na poziomie aktywności gospodarczej, więc również na produkcji eksportowej.
Kolejnym niesłusznym argumentem jest wprowadzenie cła naukowego, nakładanego na towary importowane w takiej wysokości, aby nastąpiło zrównoważenie ich cen z dobrami krajowymi. Można odrzucić go z jednego powodu. Przyjęcie takiego argumentu oznaczałoby odrzucenie założenia, że różnice cen dóbr pochodzących z różnych krajów są wynikiem różnic wynikających z wydajności produkcji.
Argumenty słuszne.
Nakładanie ceł na towary importowane ma słuszność gdy możliwe jest uzyskanie poprawy relacji wymiennych danego kraju . uzyskanie tej poprawy jest możliwe gdy cło wprowadza kraj duży, mający duży udział w globalnym popycie na dane dobro. Ma to skłonić eksporterów do obniżki cen. Częstym narzędziem jest tutaj tzw. cło optymalne, które uwzględnia korzyści poprawy wzajemnych relacji oraz straty związane z wystąpieniem efektu protekcjonistycznego i konsumpcyjnego cła. Tylko poprzez umiejętne manipulowanie można osiągnąć wymierne korzyści. Korzyści te są uzyskiwane kosztem partnerów zagranicznych. Przedstawione korzyści z wprowadzenia cła nie są osiągalne dla większości krajów, których popyt jest zbyt mały, by mógł wpływać na poziom cen. Wprowadzenie ceł w celu uzyskania korzyści zakłóca wolny handel i hamuje specjalizację międzynarodową i zmniejsza dobrobyt całego świata.
Kolejnym pozytywnym argumentem jest chęć ochrony przemysłu raczkującego. Mówi on o tym, że aby w przyszłości uzyskać korzyści, należy objąć protekcją wybrany rodzaj produkcji, który na chwilę obecną nie może konkurować z towarami zagranicznymi. Na krótka metę posunięcie takie przynosi straty, które zrównoważone będą poprzez osiągnięte w przyszłości korzyści. Nie ma jednak gwarancji, że otoczony ochrona przemysł rzeczywiście przyniesie zakładane korzyści. Ciężko także o wybór odpowiedniej branży , która poprzez taka formę protekcji z pewnością da w przyszłości odpowiednie zyski. W niektórych przypadkach wprowadzenie polityki ochrony przed konkurencją, prowadzić może do zacofania technologicznego danej gałęzi produkcji. Wynikiem tego może być powstawanie produktów gorszych i droższych od tych dostępnych na rynku światowym.
Ochrona za pomocą subsydium danej gałęzi przemysłu w kraju rozwijającym się stoi w sprzeczności z zapewnieniem wpływów państwa. Cło oprócz funkcji protekcyjnej może pełnić także funkcje fiskalną, która jest ważna w krajach rozwijających się. Dzieje się tak w przypadku, gdy cła są źródłem więcej niż połowy wpływów budżetowych.
Kolejnym argumentem jest konieczność korekty ułomności rynku. Na rynku występują zakłócenia, które sprawiają, że trudno jest uznać, że działa w warunkach wolnej konkurencji. To właśnie te zakłócenia są najczęściej powodem prowadzenia polityki protekcjonistycznej, więc rząd danego kraju może dążyć do realizacji optimum zastępczego.
Do czynników zakłócających zaliczyć można:
Korzyści zewnętrzne - występujące w momencie, gdy produkcji lub konsumpcji towarzyszą korzyści odczuwane przez osoby i przedsiębiorstwa niezaangażowane bezpośrednio w oba procesy. Przykładem może być wzrost poziomu edukacji pracowników, w wyniku których trafiają oni do innych branż.
Koszty zewnętrzne - powstające, gdy z produkcja lub konsumpcja wiążą się straty odczuwane przez wspomniane wcześniej osoby i przedsiębiorstwa.
Wprowadzenie środków protekcjonistycznych tłumaczy się często także w celu wyrównania warunków konkurencji, np. wprowadzanie ceł antydumpingowych. Dumping jest działaniem prowadzącym do zmniejszenia korzyści z handlu międzynarodowego i jest bardzo trudny do udowodnienia.
Argument konieczności wyrównania subsydiów stosowanych za granicą. Zakłóca wolny handel. Wprowadzanie w jednym kraju stawia w gorszej sytuacji przedstawicieli tej samej branży w innym kraju, więc wprowadzenie ceł równoważących jest uzasadnione.
Względy społeczne także są uzasadnieniem polityki ochrony protekcjonistycznej niektórych gałęzi produkcji przed zagraniczna konkurencją. Przemawiają one za użyciem ceł i innych środków by chronić te gałęzie , które nie maja szans na konkurować z producentami zagranicznymi. Jeżeli nie wystąpi przedłużanie protekcji w czasie, to może to załagodzić społeczne skutki likwidacji produkcji.
Kolejnym argumentem mogą argumenty kulturowe, np. środki chroniące rolnictwo przed konkurencja zagraniczną, która sprawić może zagrożenie zniknięcia gospodarstw rodzinnych będących częścią tradycji narodowej.
Argument bezpieczeństwa kraju mówi, że należy eliminować lub ograniczać konkurencję zagraniczną we wszystkich dziedzinach, w których może wystąpić niebezpieczeństwo nagłego odcięcia dostaw w wyniku wojny lub napięć międzynarodowych. Zwłaszcza usług, które mają wpływ na bezpieczeństwo i obronność. Słusznie stosowany argument obronności kraju wymaga zauważenia że zachowanie bezpieczeństwa nie wymaga utrzymywania nieracjonalnego poziomu produkcji krajowej. Wystarczy utrzymanie gotowości szybkiego uruchomienia produkcji takich dóbr.
2. Współczesne argumenty na rzecz protekcjonizmu.
Wywodzą się z nowych teorii handlu międzynarodowego i różnią się od klasycznych. Ich cecha jest istnienie niedoskonałej konkurencji. Dwie koncepcje uzasadniające stosowanie środków protekcjonistycznych to: strategiczna polityka handlowa i polityka przemysłowa.
Strategiczna polityka handlowa wyjaśnia warunki, w jakich kraj może kosztem zagranicznego partnera uzyskać korzyści poprzez wprowadzenie subsydiów. Zakłada dążenie przedsiębiorstw funkcjonujących na rynku międzynarodowym do uzyskania zysków monopolowych.. Kolejną cechą takiej koncepcji jest możliwość pozyskania pomocy państwa przez przedsiębiorstwa działające zarówno w kraju i za granicą. W koncepcji tej przyjmuje się występowanie współzależności ekonomicznej, czyli wzajemnej zależności procesów i decyzji podejmowanych przez podmioty działające w różnych krajach.
Polityka przemysłowa zmierza do rozwoju gałęzi i branż uznawanych za nowoczesne. Stosowane są różne środki: subsydia, ulgi podatkowe, subsydiowanie prac badawczych, tanie kredyty, gwarancje kredytowe oraz odstępstwa od stosowania przepisów antymonopolowych.
U podstaw wprowadzenia polityki przemysłowej leżą dwie koncepcje:
Strategiczna polityka handlowa, która wyjaśnia zdolność stosowania subsydiów w niektórych sytuacjach oraz koncepcja dynamicznej przewagi komparatywnej, starające się tworzyć teoretyczne podstawy interwencji państwa w kształtowanie struktury produkcji. Punktem wyjścia jest tutaj przekonanie o niekonieczności akceptowania przez państwo kierunków specjalizacji wynikających z istniejących relacji kosztów produkcji. Prekursorem polityki przemysłowej jest Japonia. Trudno jest jednoznacznie stwierdzić, że polityka przemysłowa jest czynnikiem pozwalającym osiągnąć szybsza dynamikę rozwoju nowoczesnych gałęzi produkcji.
3. Ograniczenia handlowe jako środek do osiągnięcia celów politycznych - sankcje ekonomiczne.
Sankcje ekonomiczne - są to wprowadzane przez rząd ograniczenia w normalnych stosunkach handlowych z kreślonym krajem lub grupa krajów, którą podejmowane w celu osiągnięcia określonego celu ekonomicznego lub politycznego. U podstaw leży przekonanie, ze kraj wobec którego sankcje są wprowadzane poniesie ekonomiczne straty, a tym samym będzie on zmuszony do zastosowania się do postępowania zgodnego z intencjami kraju lub krajów wprowadzających sankcje.
Sankcje można podzielić na:
Handlowe - które mogą przybrać formę zakazu eksportu do kraju obłożonego sankcjami lub importu z tego kraju.
Finansowe - które obejmują m.in. wstrzymanie pomocy zagranicznej, odcięcie od korzystnych kredytów, zamrożenie wkładów finansowych kraju za granicą lub przerwanie negocjacji na temat restrukturyzacji zadłużenia.
Powodzenie sankcji zależy od poparcia, jakie uzyskuje się w kraju wprowadzającym, zaakceptowania przez społeczność międzynarodową (np. ONZ), stopnia zgodności celów kraju nakładającego sankcje i społeczeństwa, którego dotykają, wielkości strat, jakie powodują w gospodarce kraju, na który są nałożone.
4. Ograniczenia handlowe a polityka ochrony środowiska.
Potrzeba ochrony środowiska również przemawia za wprowadzaniem ograniczeń w handlu międzynarodowym. Współpraca w dziedzinie ochrony środowiska może spowodować niekiedy ograniczenia handlu.
Zagrożenia dla środowiska jakie niesie handel wiążą się głownie z zapotrzebowaniem na zasoby naturalne.
Zapotrzebowanie bezpośrednie - obejmuje zasoby wszystkich surowców przetwarzanych w procesach gospodarczych z myślą o dalszym użyciu
Zapotrzebowanie pośrednie - obejmuje dwie grupy zasobów: te które mają podobne właściwości i nie są poddawane ostatecznej przeróbce i naturalne pobrane wraz z surowcami składającymi się na zapotrzebowanie bezpośrednie, ale nieużytkowane w procesie gospodarowania.
Udział zapotrzebowania na zasoby naturalne z importu jest wyższy w krajach uprzemysłowionych niż rozwijających się .
Istnieje wiele zagrożeń powstałych w związku z handlem międzynarodowym: degradacja ziemi, nadmierna intensyfikacja produkcji rolnej, niszczenie zasobów odnawialnych .
5. Polityka ekologiczna jako czynnik wpływający na swobodę handlu i konkurencyjność eksportu.
Niektóre środki polityki ekologicznej mogą być poważną przeszkodą utrudniającą wymianę międzynarodową. Mogą to być nakazy lub zakazy dotyczące konsumpcji i produkcji. Wprowadzenie takich ograniczeń może przyczynić się do utrudnienia dla eksporterów chcących wprowadzić na dany rynek.
ROZDZIAŁ 7: MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY CZYNNIKÓW PRODUKCJI.
1. Przyczyny międzynarodowych przepływów czynników produkcji.
Za główny motyw powodujący przemieszczanie się czynników produkcji uznaje się chęć uzyskania większego dochodu. Zachodzi wtedy zjawisko migracji, która ma miejsce gdy występuje różnica w poziomie płacy miedzy krajem a zagranicą. Jeżeli zaś chodzi o wywóz kapitału, to następuje wtedy gdy zastosowany za granicą daje większy zysk niż w kraju.
Może temu także sprzyjać trudność i niemożliwość wykorzystania ich na rodzimym rynku (wewnętrznym). Gdy występuje przewaga podaży jakiegoś czynnika produkcji nad popytem, to niewykorzystana część zasobów tego czynnika jest zazwyczaj przemieszczana za granicę. Przykładem może być bezrobocie, ponieważ pewna część ludzi jest w stanie wyjechać do pracy za granicę.
Podobnie jest z wolnym kapitałem w okresie depresji gospodarczej. Gdy nie istnieje możliwość znalezienia korzystnej lokaty na rynku.
2. Międzynarodowe przepływy kapitału.
Przepływ kapitału to wszelki odnotowany w bilansie płatniczym ruch kapitału przez granicę. W obrocie tym mogą uczestniczyć takie podmioty jak: przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, banki komercyjne, budżety różnych szczebli oraz bank centralny. Bank centralny nie podejmuje obrotów wyłącznie z chęci uzyskania zysku, lecz dla osiągnięcia celów zwianych z makroekonomiczna polityka państwa. Może on dokonywać eksportu lub importu kapitału poprzez interwencje na rynku walutowym. Jeżeli nie chce dopuścić do spadku wartości obcej waluty, to dokonuje jej zakupu, a więc wywozem kapitału. Gdy chce bronić kursu własnej waluty, to sprzedaje dewizy, więc importuje kapitał. BC może być także podmiotem dokonującym transakcji wywozu lub przywozu kapitału w warunkach, gdy zasoby jego nie wystarczają do obrony kursu waluty narodowej.
Formy przepływu kapitału :
Krótkookresowy ruch kapitału - jeżeli okres spłaty wywiezionego lub przywiezionego nie przekracza jednego roku. Należą: kredyty handlowe, niektóre finansowe oraz krótkookresowe lokaty na rynku walutowym.
Długookresowy - gdy przekracza rok.
Źródła przepływu kapitału:
Ze źródeł publicznych - budżety różnego rodzaju agend rządowych, budżety lokalne, budżety organizacji międzynarodowych. Kredyty z tych źródeł udzielane są z myślą o realizacji celów makroekonomicznych lub regionalnych.
Ze źródeł prywatnych - obejmuje wszelkie formy wywozu kapitału przez przedsiębiorstwa, banki komercyjne i osoby prywatne. Jedynym celem jest osiągnięcie zysku.
Rodzaje lokat:
Lokaty na rynku walutowym - obejmują krótkookresowe lokowanie kapitału na zagranicznym rynku w formie depozytów krótkoterminowych oraz niektórych papierów wartościowych z myślą o osiągnięciu wyższego zysku niż na rynku krajowym. Podstawą są różnice kursowe walut.
Kredyty handlowe - związane bezpośrednio z wymiana towarową. Udzielane przez eksportera importerowi i są elementem zwiększającym konkurencyjność towaru.
Inwestycje portfelowe - to długookresowe lokaty w zagranicznych papierach wartościowych, zwłaszcza obligacjach i akcjach.. dominującą formę stanowi zagranicznych inwestycji portfelowych stanowi obecnie zakup akcji zagranicznych przedsiębiorstw. Sprzyja temu długookresowa stabilizacja gospodarek najważniejszych krajów.
Teoria portfolio - w myśl tej koncepcji inwestor może osiągnąć wyższą stopę zysku przy danym ryzyku lub dana stopę zysku przy mniejszym ryzyku sytuacji, gdy dysponuje portfelem akcji zróżnicowanym w ściśle określony sposób.
Kredyty finansowe - polegają na postawieniu do dyspozycji kredytobiorcy określonych warunków finansowych bez ograniczenia dotyczącego sposobu ich spożytkowania. Są to : kredyty udzielane przez banki, agendy rządowe i organizacje międzynarodowe. Mogą być udzielane według stałej lub płynnej stopy procentowej. Przyczyną korzystania z kredytów zagranicznych jest dążenie do zwiększenia poziomu absorpcji krajowej, czyli zużycia dóbr na potrzeby konsumpcji i inwestycji oraz wydatków rządowych ponad możliwości gospodarki narodowej.
Inwestycje bezpośrednie- to podejmowanie od podstaw samodzielnej działalności gospodarczej za granicą lub przejmowanie kierownictwa w istniejącym przedsiębiorstwie. Są podejmowane jako element strategii przedsiębiorstw upatrujących szanse rozwoju w ekspansji na rynek światowy.
Korporacje transnarodowe - są to przedsiębiorstwa posiadające udziały w firmach zlokalizowanych więcej niż w jednym kraju, a oni kontrolują te udziały.
Strategia przedsiębiorstwa a inwestycje bezpośrednie.
Przedsiębiorstwo tworząc filię zagraniczną lub kupując pakiet kontrolny przedsiębiorstwa z tej samej branży, w swoisty sposób odrzuca istotę wolnego rynku, czyli obrót towarowy między niezależnymi podmiotami.
Teorie podejmowania inwestycji bezpośrednich
Eklektyczna teoria produkcji międzynarodowej - jest swoistym podsumowaniem większości korzyści odnoszonych przez przedsiębiorstwo dążące do umiędzynarodowienia swojej produkcji przez wywóz kapitału
Znaczenie inwestycji bezpośrednich w gospodarce światowej
Są one jednym z najbardziej dynamicznych elementów współczesnej gospodarki światowej. Zwiększają internacjonalizację procesu gospodarowania. Wiążą się z postępem technicznym, przetwarzaniem informacji. Procesy integracyjne (UE), systematyczna eliminacja ograniczeń ruchu kapitału na rynkach krajów Wspólnoty, tworzenie filii. Proces masowej prywatyzacji i deregulacji niektórych branż gospodarki znajdujących się w rekach państwowych.
Wpływ inwestycji bezpośrednich na gospodarkę kraju wywożącego i przywożącego kapitał.
Szybki wzrost roli inwestycji bezpośrednich w gospodarce rodzi pytanie o korzyści jakie osiągają z tego tytułu kraje pochodzenia i osiedlenia kapitału. Opiera się na występowaniu między dwoma krajami różnicy w stopie zysku.
Gospodarka kraju wywożącego kapitał - może osiągnąć zarówno korzyści jak i straty. Prowadzone w krótkim czasie inwestycje za granicą prowadzą do pogorszenia bilansu płatniczego. Np. założenie filii (transfer). W dłuższym okresie tendencja może ulec polepszeniu. Gdy filie przedsiębiorstwa zaczną przynosić zysk. Jeżeli część tego zysku będzie transferowana do kraju pochodzenia kapitału, to będzie to wpływało na poprawę jego bilansu płatniczego. Jeżeli chodzi o zatrudnienie w kraju pochodzenia kapitału. Na krótka metę zależy od tego, czy kapitał wywożony za granicę byłby w przypadku braku tego wywozu zastosowany w kraju. wtedy wywóz by łby jednoznaczny z utratą potencjalnych miejsc pracy. Poprzez wpływ na wielkość eksportu. W dłuższym okresie może powodować zmiany w eksporcie, które odbijają się niekorzystnie na wielkości zatrudnienia. Jest również możliwy korzystny wpływ na wielkość wywozu towarów kraju pochodzenia kapitału, więc także na poziom zatrudnienia w tym kraju.
Gospodarka kraju przywożącego kapitał - traktowane są jako źródło zwiększenia podaży środków kapitałowych niezbędnych do rozwoju regionów mniej rozwiniętych gospodarczo, może też prowadzić do normalizacji sytuacji rynkowej. Tendencja do ograniczania kapitał u zagranicznego - odgrywania roli lokalnych mocarstw.
Międzynarodowe przepływy siły roboczej
Duża mobilność siły roboczej wiąże się z różnym poziomem płac w różnych krajach często powstają pod wpływem czynników pozaekonomicznych. Często decydują o tym względy polityczne, ideologiczne, prześladowania religijne, narodowe, czy rasowe. Przyczyny nakładają się na siebie i często występują w połączeniu z motywem ekonomicznym. Przeszkody, adaptacja, język, uprawnienia.
Główne kierunki migracji
Emigracja międzykontynentalna - kilkaset lat ludność europejska osiedlała się w Azji, Amerykach i Australii, Afryce, na Syberii. Prześladowania rdzennej ludności. Przesiedlenia skazańców i zesłańców do Australii i na Syberię. Rewolucja przemysłowa i rozwój transportu wiek XIX migracja masowa do Ameryki, Brazylii, Argentyny.
Po drugiej wojnie światowej : Ameryka, Australia i Kanada.
Migracja zarobkowa o zasięgu europejskim w XIX w , wyjazdy z słabo uprzemysłowionych krajów Europy Środkowej i Wschodniej do ośrodków przemysłowych.
W latach 50-tych wzrost emigracji do Europy Zachodniej. Emigracja ekonomiczna o okresie czasowym (Europa Południowa), Lata 70- te. 90-te. Starzenie się społeczeństw, globalizacja, wojny i napięta sytuacja polityczna (Indonezja, Afganistan, Bliski Wschód, Kaukaz, Jugosławia, Ruanda, Kolumbia), liberalizacja polityki wyjazdowej.
Ekonomiczne skutki migracji siły roboczej
Powoduje konsekwencje ekonomiczne. Pozytywną stroną migracji zarobkowej dla kraju pochodzenia siły roboczej jest zmniejszenie jej podaży na wewnętrznym rynku pracy. Daje to podniesienie poziomu płac, przy utrzymaniu popytu na tę siłę. Inne pozytywne zjawiska: transfer części zarobków do kraju pochodzenia emigrantów, wpływa to korzystnie na jego bilans płatniczy, po powrocie będą mieli kwalifikacje. Może też przynieść straty: odchodzą młodzi ludzie, którzy korzystali z niektórych nieodpłatnych świadczeń, gdy udają się osoby o najwyższych kwalifikacjach, deficyt siły roboczej, koszty dopasowania emigrantów do życia, trudności do dostosowania się i akceptacja.