materiał na koło zaliczeniowe z ćwiczeń z powszechnej historii prawa

z mgr Mikołajem Franasem

dnia 29 kwietnia 2011

Zakres:

Część 3 rozdziały 6 i 8 - proces inkwizycyjny, część 4 rozdziały 1 i 2 do strony 516, rozdział 6 - USA, 7, 8 do strony 6 70 oraz 9

ROZDZIAŁ VI - ZMIANY W PRAWIE KARNYM

§ 1 - Charakterystyka ogólna

czynniki wpływające na zmiany: nowe teorie karnistyczne, ordynacje karne, wydanie Caroliny

§ 2 - Przestępstwo

publicznoprawny charakter przestępstwa - od teraz wiele przestępstw prywatnych (naruszających interes jednostki) nabrało charakteru publicznego, od czasów Caroliny stwierdzono że wszystkie przestępstwa naruszają interes publiczny, przestępstwa ścigało tylko państwo, jedynymi sankcjami były kary publiczne

subiektywizacja odpowiedzialności - podstawą odpowiedzialności jest wola sprawcy, przestępstwo było popełnione tylko jeśli istniał zamiar (dawniej kryterium był skutek działania - odp. obiektywna), wprowadzono podział na winę umyślną i nieumyślną

przestępstwo mężobójstwa - Carolina podzieliła je na morderstwo (umyślne) i zabójstwo (m. nieumyślne), pierwsze karane śmiercią kwalifikowaną, drugie zwykłą

przesłanki wykluczające winę - błąd, nieletniość i niepoczytalność,

przesłanki wykl. odpowiedzialność: obrona konieczna, stan wyższej konieczności, przymus psychiczny

indywidualizacja odpowiedzialności karnej - ujednolicono kwestie odpow. współsprawców i podżegaczy i popleczników - nie stworzono jednak ogólnej konstrukcji - decydowała praktyka sąd. - carolina jako karalne ustanowiła USIŁOWANIE

analogia - stosowana w wypadku popełnienia czynu, który nie istniał w katalogu przestępstw Caroliny - jeśli sedzia dopatrzył się w czynie znamion podobnych do przestępstwa, mógł ukarać je jako p-stwo publiczne, zlikwidowano ten stan wprowadzając zasadę nullum crimen sine lege

przestępstwo czarów - ściganie czarownic opierane na przeświadczeniu że uprawianie czarów to odstepstwo od wiary, zapoczątkowane w Niemczech i Szwajcarii, rozprzestrzeniło się na całą Europę

SPOSOBY WYKRYWANIA CZAROWNIC:

próba wody (pławienie) - jeśli się topiła to była niewinna, jeśli utrzymała się - zasądzano, odmianą próby wody była kąpiel w wodzie przecedzanej przez prześcieradło - po ponownym przecedzeniu badano, co na prześcieradle zostało

próba wagi - dokładne ważenie kobiety - jeśli wynik odbiegał od ustawowych norm, zasądzano, przypadki wątpliwe rozstrzygał sędzia śledczy, czarownice miały być lżejsze niż wyglądały z budowy ciała

próba igły - nakłuwano kobiete igłą szukając miejsca nieczułego na ból i niekrwawiącego (niby znamię szatana)

próba łez - czarownice nie mogły płakać - kładziono rękę na jej głowę i kazano przysiąc na łzy Jezusa że nic nie zrobiła - jeśli zapłakała - była oczyszczona, jeśli nie - zasądzano ją

próba ognia - podejrzana miała przejść po węglu rozżarzonym, lub przenieść gorący stalowy pręt, tudzież przejść między dwoma płonącymi stosami drewna - jeśli nie było oparzeń - kobieta niewinna

§ 3 - Kara

motywy karania sprawcy - przeważały sprawiedliwościowe (państwo ma obowiązek karać przestępców, bo wszystkie przestępstwa były publiczne) i prewencyjne, kara nabrała charakteru publicznego, zniesiono kary prywatne

prewencja generalna - odstraszała potencjalnych sprawców od popełnienia przestępstwa - kary były okrutne i wykonywane publicznie, wymierzanie sprawiedliwości było wielkim spektaklem, głowę sprawcy np. przybijano do murów miast

prewencja szczególna (indywidualna) - zmierzała do jak najskuteczniejszego wyeliminowania sprawcy ze społeczeństwa - dominowała kara śmierci, połączona nieraz z karami dodatkowymi

kara śmierci zwykła - ścięcie i powieszenie, kara śmierci kwalifikowana - spalenie, ćwiartowanie, łamanie kołem, utopienie, zagrzebanie żywcem, wbicie na pal, połączone często z karami dodatkowymi

kary mutylacyjne - okaleczały, miały charakter kar odzwierciedlających: obcięcie uszu, nosa, włosów i kończyn itp.

podział na kary na honorze, czci, cielesnych i majątkowych - utrzymany ze średniowiecza

kara pozbawienia wolności - w Carolinie umieszczono pierwsze przesłanki: osadzani w wieży, potem zaczęto budować pierdle i wypierano karę śmierci poprzez kary długotrwałego pozbawienia wolności

nurty modyfikacji katalogu kar publicznych - ograniczano rodzaje sankcji - ze względu na drogie warunki ich wykonywania; stosowano też kary od dawna utrwalone w rodzimej tradycji prawnej - np. praca na galerach we Francji, zalewanie gardła żelazem w Rosji

WYMIAR KARY:

arbitralność - sędzia miał swobodę w wymierzaniu represji karnych - dopuszczono analogię i nie określono w przepisach granic sankcji za poszczególne przestępstwa

kary nadzwyczajne - sędzia mógł orzekać kary nieprzewidziane w ustawach - były łagodniejsze od ustawowych, ale dawały sędziemu bardzo dużą swobodę i podważały sprawiedliwość wyrokowania

okoliczności łagodzące - pozycja, poch. społeczne sprawcy, upływ czasu, przebaczenie od porkrzywdzonego, stan zdrowia

okoliczności obciążające - recydywa, gorący uczynek, p-stwo wobec krewnych lub uprzywilejowanych

ROZDZIAŁ VIII - POSTĘPOWANIE KARNE

§ 1 - Proces inkwizycyjny

cechy procesu inkwizycyjnego: wszczynany z urzędu, wszystkie funkcje procesowe w osobie sędziego (oskarżający, broniący i wyrokujący), był tajny i pisemny, stosowano teorię związanej oceny dowodów

FAZY PROCESU INKWIZYCYJNEGO:

1) inkwizycja generalna - postępowanie informacyjne, określano czyn przestępny i sprawcę, wszczynana na podstawie donosu lub złej sławy publicznej, prowadzona przez sędziego inkwirenta, obejmowała wizje lokalną i sumaryczną + przesłuchanie świadków bez przysięgi

2) inkwizycja specjalna - włąściwe post. dowodowe, mające na celu zebranie dowodów obciążających, stosowano legalną (formalną)teorię dowodową - każdy dowód miał ustawową wartość

pozytywna teoria dowodowa - stosowana najpierw, sedzia mógł wydać wyrok eśli za winą przemawiały dowody o odpowiednej jakości i w określonej ilości

negatywna teoria dowodowa - stosowana od XVIII w., sędzia nie mógł wydać wyroku, jeśli nie było odpowiednich dowodów

dowody - pełne: confessio, zeznania 2 świadków pod przysięgą, opinie biegłych) i niepełne: poszlaki, zeznania 1 świadka

3) osądzenie - oparte na dowodach i ich ocenie przez sędziego, nie było apelacji, sędzia mógł ogłosić czasowe uwolnienie od sądu jeśli nie zdołano zebrać określonych dowodów (ale podejrzany dalej w pierdlu), jeśli posiadano dowód połowiczny w stosunku do pełnego przy jego braku - wymierzano karę z podejrzenia

tortury - stosowane w celu wymuszenia przyznania się do winy (Confessio est regina probationum) - nie torturowano uczonych, szlachty, dzieci <14 lat, starców i urzędników oraz kobiet w ciąży

obecni - w obecności rajcy dwóch ławników i pisarza sądowego (zastolni), i instygatorzy, przedstawiciele władzi i dziedzica (przedstolni), tortury wykonywał kat, wszyscy chlali wódę w czasie tortur

stosowanie tortur - najpierw było przesłuchanie przed sądem, potem badano inne środki dowodowe i dopiero potem można było zasądzić tortury: w domniemaniu p-stwa, w ciężkim p-stwie, w wypadku pełnego dowodu, sprzeczności w zeznaniach

PRZEBIEG TORTUR:

1. Wypytanie o personalia oskarżonego, wezwanie do przyznania się do winy przed torturami, jeśli nie było podstaw do oskarżenia albo były wątpliwości, wstrzymywano tortury

2. Jeśli oskarżony się dalej nie przyznał - rozbierano go i prowadzono do sali tortur z zawiązanymi oczami, gdzie kat pokazywał i opisywał narzędzia tortur

3. Dokonywano chłosty wstępnej: po plerach dla zwykłych przestępców a czarownice w twarz, aby się zalały krwią, dodatkowo czarownicom golono włosy

4. Dokonywano potem kolejnego dobrowolnego przesłuchania, zadawano pytania i zapisywano odpowiedzi, te same pytania użyte zostaną ponownie w dalszych fazach tortur

STOPNIE TORTUR:

wg Jakuba Czechowicza - w „Praktyce kryminalnej”: zagrożenie torturami, zaprowadzenie na miejsce, obnażenie i związanie, przygotowanie narzędzi i ułożenie na ławie, tortury właściwe

nauka niemiecka - pierwsze 4 stopnie od Czechowicza nie były zaliczane wg niej do tortur, tortury właściwe podzielono na 5 stopni: zgniatanie palców do pierwszej krwi, sznurowanie ciała różańcem lub liną z węzłami i ściąganie skóry aż do kości, rozciąganie na łożu sprawiedliwości lub drbinie, zgniatanie nóg z pomocą buta hiszpańskiego lub nóg i rąk za pomocą raka, przypalanie ogniem i rozżarzonymi cęgami

czas tortur - maksymalnie 1 godzina, od zasady tej czyniono wyjątki lub jej w ogóle nie przestrzegano, tortury można było przeprowadzić maksymalnie 3 razy, po każdym cyklu przeprowadzano kolejne przesłuchania aby sprawdzić zeznania z wcześniejszych faz tortur - jeśli była sprzeczność, to stosowano następny cykl tortur, między cyklami były duże przerwy w miastach, gdzie oskarżony przebywał w więzieniu

trzeci cykl tortur - dochodziło do niego rzadko, gdyż większość przyznawała się po dwóch cyklach - po ostatniej próbie trza było złożyć dobrowolne zeznania i potwierdzić je przed sądem, sąd nie mógł już ponownie zesłać na tortury

narzędzia tortur: dziewica norymberska, koryto z Dessau, krzesło czarownic, łoże sprawiedliwości, kołyska Judasza itp.

§ 2 - Angielski proces karny

zmiany w procesie angielskim - wynikały z zakazania ordaliów w 1215 przez sobór laterański

sędziowie przysięgli - od asyzzy klarendońskiej z 1166, uzyskane pod przysięgą zeznania wiarygodnych osób trzeba traktować jako oskarżenie publiczne, stanowiło to wystarczającą podstawę wszczęcia procesu

ława większa - decydowała o oskarżeniu ława mała - decydowała o winie

przysięgli - nie znali pisma, więc każdy dowód musiał zostać zwerbalizowany w czasie procesu, proces stawał się w pełni ustny, akcent przeniósł się na rozprawę sądową

postępowanie wstępne - prowadzone tylko prywatnie, przez poszkodowanego z poparciem sędziego pokoju jako oskarżyciela i świadka głównego - sporządzał krótki raport (mariański) odczytywany potem w sądzie, przesłuchiwał świadków, dbałość o ich stawiennictwo na rozprawie

appeal - pozwalano wdrożyć postepowanie samemu poszkodowanemu lub jego rodzinie, spór między stronami odbywał się przez pojedynek na kije - jeśli oskarżony przegrał, wieszano go, jeśli wygrał - był niewinny

dowody - nie wprowadzono legalnej teorii dowodowej, dowody nie musiały spełniać z góry ustalonych kryteriów, o wyroku decydowały dowody i swobodne uznanie ławy, tortury były stosowane rzadko - w sytuacjach nadzwyczajnych

świadek koronny (od XVIII wieku)- był z nim 1 z członków schwytanej bandy przestępczej, który w zamian za uwolnienie wsypywał kolegów i to był dowód podstawowy - wpłynęło to na szybkość postępowania przed sądem

adwokaci - pojawili się w drugiej połowie XVIII wieku, burząc trochę szybkość postępowania w sądzie

ustawa o nietykalności osobistej - Habeas Corpus Act z 1679 roku - zabezpieczała przed bezpodstawnym, samowolnym aresztowaniem, dzielił więźniów na dwie grupy:

osadzeni za zdradę główną i ciężką zbrodnię - jeśli uwięziono ich bez zgody sądu, mieli prawo do żądania rozpatrzenia ich sprawy na najbliższych rokach sądowych (w przeciwnym wypadku musieli być wypuszczeni za kaucją), jeśli uwięziono ich za zgodą sądu wystawiano writ of Habeas Corpus (wystawiał sąd) - władze więzienia miały dostarczyć oskarżonego do sądu max w 20 dni, jeśli writ wystawił wyższy urzędnik, termin skracał się z 20 do 3 dni a więźnia dostarczano do osoby, która writ wydała, obowiązywał też zakaz przenoszenia uwięzionego do innego więzienia

CZĘŚĆ IV - CZASY NOWOŻYTNE

ROZDZIAŁ I - ZAGADNIENIA OGÓLNE KONSTYTUCJONALIZMU

§ 1 - Pojęcie konstytucji

konstytucja - pochodzi od łac. constituere, najpowszechniej się utrwalił jako ustawa zasadnicza w danym państwie

konstytucja rzeczywista - faktyczny układ sił w państwie (Ferdynand Lasalle)

konstytucja pisana - najważniejsze w danym państwie źródło prawa, stojące w hierarchii najwyżej

§ 2 - Ustanowienie i zmiana konstytucji

konstytucja uchwalana- uchwalana przez uprawnione do tego organy przedstawicielskie - mogły nimi być konstytuanty lub organy zwykłe, powoływane były z reguły z woli ludu

k. oktrojowana - nadawana społeczeństwu przez monarchów, mniej demokratyczna od uchwalanej\

system mieszany - konstytucja była umową pomiędzy monarchą a konstytuantą

k. sztywne - dla ich zmiany potrzebny jest specjalny tryb postępowania (albo zasada ustroju republikańskiego, zakaz zmian konstytucji przez dany okres, albo specjalny tryb - w USA 2/3 Kongresu + ratyfikacja przez ¾ stanów)

k. giętkie (elastyczne) - nie wymagały specjalnej procedury legislacyjnej - dla rewizji wystarczała ustawa parlamentarna podjęta większością zwykłą (rewizję mogło odrzucić 14 głosów izby wyższej) - najbardziej giętka k. = konstytucuja Anglii

§ 3 - Struktura i systematyka konstytucji

konstytucja - zazwyczaj składałą się z 1 ustawy, mogło ją też tworzyć kilka ustaw wzajemnie powiązanych, wyjątkiem jest konstytucja angielska - formalnie nie istnieje, ale materialnie funkcjonuje

rozmiary konstytucji - nie da się ich określić jednoznacznie, najkrótsza była amerykańska (7 artykułów w tym 3 rozbudowane), największa hiszpańska z 1810 - 384 artykuły

systematyka - zależała od stosunku do praw jednostki, stopnioa centralizacji/podziału władzy; pochodzenia władzy (Karta konstytucyjna Francji - 7 tytułów, Dekl. praw czł. i obyw. - 12 tytułów)

§ 4 - Treść konstytucji

treść - regulowała podstawy ustroju pol-gosp-społ państwa, ważne treści kryły też wstępy do konstytucji (proklamacje, preambuły itd.)

treść k. z XVIII/XIX w - gwarancje praw obywatelskich i podziału władz, w konstytucji USA wyliczano prawa naturalne

podstawy ustroju państwa - zasady: suwerenności narodu (naród jest suwerenem), praw obywatelskich (wywodzone z praw natury - prawa polityczne) i trójpodziału władzy (podział na ust., wyk. i sąd.)

§ 5 - Państwo konstytucyjne. Kryteria podziałów.

kryteria podziałów państw konstytucyjnych - struktura państwa, forma rządu, reżim polityczny

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA STRUKTURĘ PAŃSTW:

państwa unitarne (jednolite) - w swej organizacji adm.-gosp. nie posiada obszarów wykazujących odrębności państwowej, władza jest jednolita i centralna, aparat administracji zaś jednolity i ściśle podporządkowany władzy centralnej

państwa złożone - dzieliły się na federacje i konfederacje

federacje - państwo związkowe, powstaje gdy kilka państewek suwerennych łączy się w jedno państwo, strukturę i komp. organów federacyjnych określa konstytucja federacji, natomiast co do organów państewek - ich własne konstytucje

konfederacje - związek państw suwerennych i niezależnych, oparty na realizacji ściśle określonych celów - char. czasowy

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA FORMĘ RZĄDÓW:

monarchie - dominowały do 1918 r., ograniczano uprawnienia monarchów

republiki - w XIX wieku jeszcze rzadko spotykane, upowszechniły się dopiero po 1918 roku

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA REŻIM POLITYCZNY:

demokracja - reżim mający aprobatę większości społeczeństwa, sprawowany w oparciu o podstawowe zasady demokracji, uznający zasadę 3podziału władzy

autorytaryzm - dyktatura wojskowa lub policyjna, państwo uznaje się za scentralizowane, elitarne, jest rozbudowana kontrola społeczeństwa

totalitaryzm - nie ujawnił się do zakończenia I wojny światowej

ROZDZIAŁ II - USTRÓJ SPOŁECZNO-GOSPODARCZY PAŃSTW KONSTYTUCYJNYCH

§ 1 - Ustrój społeczny

I. ZNOSZENIE PODSTAW FEUDALNEGO USTROJU SPOŁECZNEGO (1774-1814)

REALIZACJA PRAW OBYWATELSKICH W STANACH ZJEDNOCZONYCH:

Deklaracja praw i krzywd - wydana w 1774, wymienia w 10 punktach prawa kolonistów przysługujące na podstawie praw naturalnych (życie, wolność, własność, prawo wyborcze w lokalnych wyborach, organizowanie zgromadzeń itd.)

Ustawa o prawach ludności Wirginii - była to pierwsza taka ustawa, 1776 r., wzorowana na Billu o prawach z 1689

Deklaracja Niepodległości - 4.07.1776, w pierwszej części podkreślał równość ludzi (prawodo życia, wolności, poszukiwania szczęścia), autor: Tomasz Jefferson, , po 1787 r. wprowadzono 10 poprawek obejmujących prawa obywatel.

FRANCUSKIE DEKLARACJE PRAW CZŁOWIEKA I OBYWATELA Z XVIII W.:

dekrety sierpniowe - w sprawie likwidacji feudalizmu (4-5.08), podzielono feudalizm na dominujący: prawa stanów, poddaństwo, sądow. patrymonialne, pańszczyzna i monopol + dziesięcina (wszystko zniesiono); oraz kontraktujący: pobieranie czynszów i danin, dekret konwentu zniósł feudalizm w 1793 roku

Deklaracja praw człowieka i obywatela - 26.08.1789, 17 artykułów - niby-wstęp do przyszłej konstytucji; przyrodzone prawa człowieka: równość, wolność, własność, bezpieczeństwo

inna Deklaracja p cz. i ob. - 35 artykułów, rok 1793, krytykowała poprzednie założenia, prawa człowieka takie same jak poprzednia deklaracja; ta natomiast nie weszła nigdy w życie

kolejna DPCIO - z roku 1795 - powracała do pierwszej deklaracji

konstytucja konsularna Napoleona - 1799 - miała rozdział o „wykonywaniu praw obywatelskich) - 14 art.

REFORMY SPOŁECZNE STEINA I HARDENBERGA W PRUSACH:

reformy - dokonano w latach 1807-13, zniesione poddaństwo osobiste chłopów, mieli wolność osobistą, mieli prawo opuszczenia gruntu, mogli nabywać część ziemi,

pruska droga do kapitalizmu - najuboższa ludność mogła opuścić wieś i iść do miasta w posz. pracy; albo podjąć pracę w majątkach junkrów, umożliwiając im uprzemysłowienie majątków

INNE PAŃSTWA: pomijam tę kwestię bo to takie bzdury że głowa boli, dla chętnych do poczytania strony 572-577 (nie ma tam NIC pogrubionym drukiem)

ROZDZIAŁ VI - REPUBLIKI

§ 2 - Ustrój polityczny

I. WŁADZA GŁOWY PAŃSTWA

PREZYDENT W USA:

warunki wybrania - obywatel USA od urodzenia, 35 lat, zamieszkuje w USA 14 lat, od Waszyngtona niepisana zasada o dwukadencyjności, utwierdzona poprawką 22 z 1947

wybory - pośrednie, najpierw wyb. elektorów (ok. 538), potem oni wybierają rezydenta, jeśli elektorzy nie wybrali, robiła to za nich Izba Reprezentantów

kompetencje wykonawcze - główne dowodzenie armią, flotą, milicją stanową, zawierał traktaty międz. za zgodą Senatu, stosował prawo łaski, powoływał sędziów, urzędników, polityka zagraniczna, wystawiał akty nominacyjne

komp. ustawodawcze - weto zawieszające wobec ustaw uchw. przez Kongres - mógł je zgłosić 10 dni od przesłania mu ustawy, mogło być przełamane 2/3 głosów Kongresu; weto kieszonkowe - jeśli Kongres odraczał obrady, uniemożliwiając prezydentowi zwrócenie mu zawetowanego projektu, ten nie stawał się ustawą

II. ZARZĄD CENTRALNY

ADMINISTRACJA FEDERALNA W USA. SEKRETARZE:

konstytucja - urzędnicy federalni mianowani mieli być przez prezydenta za zgodą 2/3 Senatu, od Jacksona wykształcono system łupów - nowo wybrany prezydent, pochodzący z partii konkurencyjnej wymieniał obsadę urzędów federalnych

Departamenty - rodzaj ministerstw, utworzone w 1789 przez Kongres, obecnie jest ich 14, na ich czele sekretarze stanu (z wyjątkiem Adwokata Generalnego i Generalnego Poczmistrza) - mianowani i odw. przez prezydenta za zgodą Senatu, odpowiedzialni politycznie przed prezydentem, konstytucyjnie przed Kongresem, byli oficjalnymi doradcami prezydenta

III. WŁADZA USTAWODAWCZA

KONGRES W USA:

Senat - izba wyższa, obecnie 100 osób, po 2 z każdego stanu, kadencja 6 lat, co 2 lata 1/3 składu jest odnawiana, najpierw wybierały legislatywy stanowe, od 1913 (17 poprawka) wybierani w głosowaniu powszechnym, prewodniczył vceprezydent

warunki bycia senatorem - 30 lat, co najmniej 9-letnie obywatelstwo USA,

Izba Reprezentantów - obecnie 438 osób, zawsze kadencja 2 lata, bierne pw: 25 lat i 7letnie obywatelstwo USA, czynne pw - najpierw cenzusowe, od pierwszej połowy XIX w. gosowali osadnicy i farmerzy, od 1870 (15 poprawka) murzyni, od 1920 (19 poprawka) kobiety; IR przewodniczy spiker z rozległymi kompetencjami

kompetencje- stanowienie ustaw (federalnych i prywatnych), impeachment, kontrola władzy wykonawczej, wyrażanie zgody na mianowanie ambasadorów i sędziów (tylko senat, większość zwykła), wyrażanie zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej (tylko senat, większość 2/3)

proces ustawodawczy - inicjatywę miał każdy członek Kongresu, priojekty przesyłano do komisji, po opracowaniu głosowano: dla ustaw zwykłych większość zwykła, 2/3 przy powtórnym głosowaniu nad ustawą zawetowaną przez prezydenta i przy zmianie konstytucji, potem ustawa szła do prezydenta (mógł podpisać/zawetować)

impeachment - oskarżyć można było prezydenta lub urzędników, o zdradę, łapówkarstwo, zbrodnię, zarzut stawiała Izba Reprezentantów, sądził Senat - wina orzekana była jawnie, większością 2/3, można było orzec pozbawienie urzędu i utrata praw do jego przyszłego zajmowania, do orzeczenia Senatu nie przysługiwało weto

inne kompetencje - kontrola władzy wykonawczej, procedura impeachment,

IV. ZARZĄD TERYTORIALNY. SAMORZĄD.

STANY W USA:

źródła prawa - ustrój stanów regulowały konstytucje (pierwszą miała Karolina Płd. i New Hampshire), konstytucje były uchwalane przez zgr. ogólne - z wyjątkiem New Hampshire i Massachusets, składały się z 2 części - Deklaracji praw i ustroju stanu

władza ustawodawcza - dwuizbowe parlamenty (z wyjątkiem Nebraski), dzieliły się na Senat i Izbę Delegatów, obie izby z wyborów bezpośrednich, kadencja 1,2, 4 (z wymianą co roku ¼) lata

władza wykonawcza - gubernator, w niektórych stanach z tytułem prezydenta, wybierany na rok w wyborach bezp., obecnie kadencja 4 lata

podział adm. - na północy - gmina ze zgromadzeniem gminnym, wyżej hrabstwo; w stanach południowych hrabstwo - jednostka podstawowa, na czele szeryf, niżej parafia

§ 3 - Wymiar sprawiedliwości

I. SĄDOWNICTWO FEDERALNE I STANOWE W USA

SĄDOWNICTWO STANOWE:

SĄD NAJWYŻSZY:

Sąd Najwyższy - 6-10 sędziów, od 1869 9, kworum - 6 sędziów, siedizba w Waszyngtonie, prezes - przewodniczył Senatowi w razie impeachmentu, wyznaczał sędziego do pisania uzasadnienia, przewodniczył naradom i obradom i czuwał nad ich przebiegiem

wybór sędziów SN - powoływał prezydent za zgodą Senatu, utrata sędziostwa tylko w wypadku skazania w trybie impeachmentu, zrzeczenia się stanowiska, przejścia na emeryturę

kompetencje SN - określił je III art. konstytucji: I i ost. instancja: spory między stanami, przeciwko dyplomatom innych państw i ich rodzinom, wniesione przez dyplomatów, między federacją a stanami i wniesionych przez stan przeciwko obywatelowi innego stanu lub państwa, ponadto instancja odwoławcza od wyroków sądów federalnych

SĄDOWNICTWO NIŻSZE:

ogólnie - ustalone w 1789 - Judicary Act, miało charakter trójszczeblowy

sądy obwodowe (dystryktowe) - 1 szczebel, obecnie 91 sądów, rozpoznawanie spraw karnych i cywilnych jednoosobowo

sądy okręgowe-w liczbie 3, każdy składał się z 3 sędziów - jeden z SN, 2 z sądów obwodowych, instancja odwoławcza od sądów obwodowych, I instancja dla określonych spraw, zniesione w 1891 i przekształcone w:

sądy apelacyjne - w liczbie 11, z własną kadrą sędziowską, rozstrzygały w skłądzie 3osobowym odwołania od sądów obwodowych

SĄDOWNICTWO STANOWE:

sędziowie pokoju - najniżej

sądy obwodowe i apelacyjne - na szczeblu wyższym

stanowy Sąd Najwyższy - szczebel nadrzędny

cechy sądownictwa amerykańskiego - badanie zgodności ustaw z konstytucją, judical review - badanie zgodności norm z konstytucją, udział - ława przysięgłych

Rozdział VII. Zagadnienia kodyfikacji prawa

1. Problem kodyfikacji prawa w XVIII w.
XVIIIw. - wiek kodyfikacji
Karol Monteskiusz - O duchu praw
Kajetan Filangieri - O nauce prawodawstwa
Jeremiasz Bentham - kodyfikacja - świadoma działalność legislacyjna, której tworem miał być kodeks (pełen zbiór praw)

- najszybsza kodyfikacja nastąpiła na gruncie prawa karnego
- światopogląd prawniczy - wiara w możliwość ukształtowania nowego systemu ustroju i prawa w drodze doskonałego
ustawodawstwa, obejmującego wszystkie dziedziny życia

2. Prawo natury - ideologiczna podstawa kodyfikacji

Ideologiczną podstawą kodyfikacji z przełomu XVIII/XIXw. była doktryna prawa natury.
Hugon Grocjusz - twórca doktryny nowożytnego prawa natury (odjął wymiar boskiego pochodzenia rozum ludzki)
[obowiązek dotrzymywania umów, nienaruszalna własność prywatna jednostki, obowiązek naprawiania
wyrządzonej szkody, karalność niektórych czynów zabronionych]

Okres absolutnego prawa natury:
- sprowadzał się do zbudowania oderwanego od rzeczywistości systemu filozoficznego, złożonego z prawnonaturalnych reguł idealnej sprawiedliwości
- Kodeks natury, czyli prawdziwy duch jej prawd” - sformułowany przez Morelly'ego
- tablice zestawiające dla poszczególnych epok - wzorem były tablice Quesnay'a

Okres względnego prawa natury:
- przenikanie prawa natury do ustawodawstwa państwowego i orzecznictwa sądowego w formie idei nadrzędnej, stanowiącej uzasadnienie teoretyczne dla podejmowania konkretnych rozstrzygnięć w dziedzinie porządku prawnego

3. Założenia nowoczesnego kodeksu prawa

- system prawa świeckiego
- służba dobru ogólnemu
- kodeksy powinny być zbiorami: jednolitymi i wyłącznymi, pewnymi i zupełnymi, krótkimi i jasnymi

4. Zagadnienia kodyfikacji prawa w Anglii

- common law i equity law - prawo sędziowskie, orzecznictwo oparte na wcześniejszych rozstrzygnięciach system całkowicie
niepodatny na ideę kodyfikacji prawa

Dwie teorie mówiące o tym, w jaki m stopniu sędziowie tworzą prawo:
1) decyzja sędziowska stanowi jedynie dowód istnienia jakiejś reguły prawnej, gdyż prawo powszechnie istniało od dawna, orzeczenie było tylko jego zaprezentowaniem
- Mateusz Hale - Historia prawa powszechnego (1713)
- William Blackstone - Komentarz (1765)
2) sędziowie tworzyli prawo rzeczywiste, analogiczne do ustawowego
- Jeremiasz Bentham, Jan Austrin, Jan Salmond, Jen Grey

5 Zagadnienia kodyfikacyjne prawa w USA
- do roku 1776 obowiązywał angielski system common law [źródła poznania; Komentarze W. Blackstone'a; Reports; Instytucje E. Coke'a]
- po roku 1776 - amerykański common law - koegzystuje w szerszym stopniu z prawem stanowionym
- równolegle do prawa precedensowego rozwijano, chociaż w mniejszym stopniu, praw stanowione (statutory law, statute law)
[ustawy Kongresu, ustawy legislatur stanowych, zarządzenie i proklamacje gubernatorów, akty prawne władz miejskich oraz tzw. private bill wydawane przez władze prawodawcze

Kompilacje (Consolidated Laws) - ustawy ułożone w porządku alfabetycznym
Kodeksy (Codes) - oparte na wzorach europejskich
Restatements - zbiory prawa amerykańskiego oparte na wyrokach sądowych

6. Nowa systematyka prawa
- podział na publiczne i prywatne
- XIXw. - podział na handlowe i cywilne
- prawo pracy
- prawo publiczne (karne + konstytucyjne)

- J. Benthm: - cywilne, karne, konstytucyjne
- Hugon Gracjusz - twórca prawa narodów - system prawa świeckiego, podbudowany prawem natury oraz prawem zwyczajowym
- J.J. Moser - 1750r. - źródłem prawa narodów są traktaty międzynarodowe [poparli to E. De Vattel (1758r.) oraz G.F. Martens)

- W.G. Leibniz - twórca uniwersalnej historii prawa
- Monteskiusz - O duchu praw

- XVII i XVIII w. - obok prawa kanonicznego i rzymskiego zaczęto nauczać także prawa natury (Uppsala - 1620r., Paryż - 1679r.,
Helle i Wittenberga - 1707r.)

Rozdział VIII. Prawo cywilne

1. Etapy rozwoju prawa cywilnego

- rewolucja przemysłowa w Anglii i rewolucja francuska
- powstanie kapitalizmu monopolistycznego (koniec II połowy XIXw.)

GŁÓWNE NURTY MYŚLI CYWILISTYCZNEJ

1. Kierunek klasyczny. Pozytywizm ustawowy i naukowy
Kierunek klasyczny (dogmatyczny)
- zdominował cywilistykę początków XIXw.
- ograniczenie badań nad prawem do formalno-dogmatycznej analizy tekstu prawniczego, w oderwaniu od warunków społ-gosp.

Pozytywizm prawniczy
- nauka prawa wyłącznie analizą zawartych w kodeksach norm prawnych
- Kodeks Napoleona, ABGB

Szkoła egzegezy
- odmiana pozytywizmu prawniczego
- traltowanie kodeksów cywilnych jako zamkniętej i spójnej całości
- rola sędziego sprowadzała się wyłącznie do stosowania przepisów odnoszących się do konkretnych stanów faktycznych
- Austria: Zeiller, Schister, Winiwarter, Dolliger
Francja: Delvincourt, Toullier, Bugentm Duranton, Demolombe
- cały XIXw.; okres kształtowania się 1804-1830; okres szczytowy 1830-1880

Pozytywizm naukowy
- państwa niemieckie
- opierał się na badaniach nad prawem powszechnym, czyli recypowanym prawem rzymskim, przeprowadzanych przez pandektystów
- F.K. Savigny - założyciel szkoły historycznej, twórca podstaw pandektystyki w XIXw.
W szkole tej wykształciły się dwa kierunki badawcze - romanistyczny z Savignym oraz germanistyczny z Karolem Eichhorem. Formalne pojednanie nastąpiło w 1861r.
- Pandekta - trzytomowy podręcznik z 1862r. autorstwa Bernarda Windscheida

Jurysprudencja pojęć (Begriffsjurisprudenz)
- wywodzenie w drodze logicznego rozumowania abstrakcyjnych pojęć prawnych, służących rozstrzyganiu wszystkich możliwych przypadków szczególnych.

2. Naturalizm prawniczy

Kierunki socjalne

- charakter antyindywidualistyczny, ograniczający dotychczasowe swobody i wolności, a tym samym podstawy istniejących praw podmiotowych

Naturalizm prawniczy
- główne nurty:
Jurysprudencja interesów i szkoła wolnego prawa
- odejście od pozytywizmu ustawowego i naukowego i ścisłe powiązanie prawa ze stosunkami społecznymi
- ograniczenie praw jednostki na rzecz dobra ogólnego

Szkoła jurysprudencji interesów (Interessenjurisprudenz)
- uniwersytet w Tybindze: Filip Heck, M. Rumelin, H Stoll
- na gruncie przemyśleń Rudolfa Iheringa (1818-1892) - prawo nie powinno być tworzone samo dla siebie, lecz spełniać rolę służebną wobec społeczeństwa, którego interesy ma odzwierciedlać jurysprudencja celowościowa (teleologiczna)

Szkoła wolnego prawa (Freirechtsschule)
- bardziej radykalny nurt naturalizmu prawniczego
- Niemcy: Eugen Ehrlich, Herman Kantorowicz
Francja: Franciszek Geny
Szwajcaria: Eugen Huber
- bardziej radykalna krytyka pozytywizmu ustawowego i naukowego
- uznanie nieuchronności istnienia luk w prawie - wypełnianie ich przez działalność sędziego

art. 1 szwajcarskiego k.c. upoważniał sędziego, w razie zaistnienia luk w prawie, do wydania orzeczenia, na podstawie reguł, które by sam ustanowił, gdyby był ustawodawcą.

Kodeksy cywilne innych państw

Kodeks Napoleona
a) jako prawo narzucone:
- Belgia, Luksemburg, Nadrenia, Hesja, Sabaudia, Holandia, Monaco i księstwa Bergu

b) jako prawo recypowane:
- Księstwo Warszawskie, Westfalia, Hanower, Badenia, Frankfurt n, Menem, Nassau, Gdańsk itp.

Oparły się na nim kodeksy cywilne:
- 1864 - Rumunii
- 1865 - Włoch
- 1867 - Portugalii
- 1889 - Hiszpanii
Do dzisiaj obowiązuje nadal w Belgii i Luksemburgu.

Wzorowała się na nim większość kodeksów cywilnych A. Południowej (Argentyny, Boliwii, Ekwadoru, Kolumbii, Paragwaju, Urugwaju, Wenezueli), jak i również kodeks Luizjany z 1825r. oraz Quebecu z 1866r.

Poza krajami romańskimi jego oddziaływanie można dostrzec w kodeksach:
- 1827r. - Gracja
- Egipt i Persja
- byłe kolonie francuskie w Afryce Północnej (Maroko, Tunezja), Bliski Wschodzie (Syria, Liban), jak również w dawnych Indochinach.

BGB

Wzorował się na nim ZGB, a następnie kodeks grecki z 1940r. oraz włoski z 1942r. Do kręgu kodeksów powstałych pod jego wpływem zaliczamy kodeksy: Japonii (1898), Brazylii (1916), Meksyku (1920), Peru (1936), Tajlandii (1925), Chin (1929) itd.

ZGB

W całości recypowany przez Turcję (1927r.)
Wzorowały się na nim: projekty prawa zobowiązaniowego powstałe w II RP (1933), Włoszech oraz nowelizacja ABGB w zakresie prawa spadkowego i hipotecznego.

Źródła prawa prywatnego w Anglii

- 1890r. - ustawy o spółkach zwykłych (Partnership)
- 1892r. - ustawa wekslowa i czekowa (Bills of Exchange Act)
- 1893r. - ustawa o sprzedaży (Tales of Goods Act) - najważniejsza, projekt przygotował Mackenzie Chalmers; 1892r. - rozszerzony
na teren Szkocji
- 1895r. - ustawa o zarządzie powierniczym (Trustee Act)

Źródła prawa prywatnego w USA

Pierwotnym źródłem amerykańskiego prawa prywatnego było angielskie common law. Stanowiło ono element stały, lecz w USA znany głównie z 4-tomowych Komentarzy - W. Blackstone'a.

- 1808r. - kodeks cywilny Luizjany, oparty na Kodeksie Napoleona
- projekt D.D. Fielda - Kalifornia, Montana i obie Dakoty
- 1860r. - kodeks cywilny stanu Georgia

- 1932r. - Restatment of Contracts
- 1952r. - Kodeks handlowy

----------------------------------------------------------------Kodeks francuski (1807)----------------------------------------

Kodyfikację prawa handlowego zapoczątkowano we Francji, opierając się na wcześniejszych ordonansach Colberta o handlu lądowym (1673) i handlu morskim (1681).
Komisję kodyfikacyjną powołał Napoleon już w roku 1801. Kodeks handlowy (Code de Commerce) ogłoszono w 1807r. z mocą obowiązującą od 1 stycznia 1808r.

Całość składała się z 648 artykułów podzielonych na 4 księgi, traktujące o: prawie handlowym i wekslowym (I), prawie morskim (II), prawie upadłościowym (III) oraz jurysdykcji i organizacji sądów handlowych (IV).

Podstawą ujęcia materiału prawnego były kryterium przedmiotowe (obiektywne), którego centralną kategorią były czynności handlowe (actes de commerce).

Formalnie we Francji kodeks obowiązuje do dzisisj.
Ulegał licznym nowelizacjom (ok. 700). Najważniejsze zmiany:
- 1838r. - prawo upadłościowe
- 1893, 1903r. - spółki firmowe, akcyjne, komandytowe
- 1865, 1874r. - prawo czekowe
- 1889r. - prawo o likwidacji sądowej

Obowiązywał przez dziesiątki lat w Belgii, Holandii, Luksemburgu, Szwajcarii itd. Wzorowało się na nim wiele kodeksów późniejszych: Hiszpanii (1829, 1906), Portugalii (1833), Japonii (1899), jak również większość państw Ameryki Południowej, za pośrednictwem kodeksów hiszpańskiego i portugalskiego (Argentyna, Boliwia, Brazylia, Chile, Kolumbia itd.)

-----------------------------------------------------------Kodeksy niemieckie (1861, 1897)-----------------------------------

W państwach niemieckich pod koniec XVIII w. tylko Prusy miały uregulowane prawo handlowe (ok. 2 tys. przepisów Landrechtu z 1794r.)

- 1834r. - powstaje Związek Celny

- 1847r. - ogólnoniemieckie prawo wekslowe; uzupełnione w 1863r. tzw. nowelami norymberskimi

- 1848r. - pierwsza komisja mająca na celu opracowanie projektu kodeksu handlowego - projekt odrzucony
- 1856r. - druga komisja: - przedstawia w 1861r. projekt kodeksu handlowego, który wkrótce uzyskał moc obowiązującą. Składał

się z 5 ksiąg, zawierających 811 artykułów. Nie był jednak pełną regulacją obrotu handlowego, gdyż nie zawierał prawa
upadłościowego i sądownictwa handlowego.
W przyszłości posłużył jako wzór dla kodeksów handlowych: Austrii (1861), Węgier (1876), Włoch (1882), Rumunii (1887) oraz prawa zobowiązań Szwajcarii (1881).

Kodeks oparto na systemie mieszanym. Wychodził zasadniczo z pojęcia kupca, traktując przepisy prawa handlowego jako normy stanu kupieckiego (system subiektywny tzw. podmiotowy). Jednocześnie, w ślad za prawem francuskim, przyjmował istnienie pewnych czynności prawnych uznawanych za handlowe, niezależnie od tego, kto ich dokonywał (system obiektywny tzw. przedmiotowy).

- 1870 i 1884r. - nowelizacja prawa akcyjnego
- 1892r. - nowelizacja prawa o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością
- 1894r. - wydano ustawę o znakach towarowych
- 1896r. - wydano ustawę o przewozach lądowych i nieuczciwej konkurencji, jak również nowe prawo giełdowe

Druga połowa XIXw. - przejście II Rzeszy z kapitalizmu wolnokonkurencyjnego do monopolistycznego:

- 10.5.1897r. - kodeks handlowy (Handelsgesetzbuch, HGB), z mocą obowiązującą od 1.1.1900r.
28 artykułów wprowadzających i 905 zasadniczych; całość podzielona na 4 księgi normujące: stan kupiecki (I), spółki handlowe i ciche (II), czynności handlowe (III), handel morski (IV).

Oparty wyłącznie na kryterium podmiotowym

- 1898r. - prawo o dobrowolnym sądownictwie
- 1898r. - ustawa o sądach kupieckich
- 1898r. - nowa ustawa upadłościowa
- 1908r. - prawo czekowe
- 1908r. - prawo ubezpieczeniowe

HGB obowiązuje do dzisiaj na terenie RFN - dodano piątą księgę (o księgach handlowych).

----------------------------------------------Kodeks zobowiązań Szwajcarii (1881, 1911, 1936)--------------------------

- 1881r. - kodeks zobowiązań - w 1911r. przeredagowany i włączony do ZGB

Całość składa się z 5 ksiąg, traktujących o: postępowaniu ogólnym (I), stosunkach umownych (II), spółkach handlowych (III), rejestrze handlowym (IV), papierach wartościowych (V).

Jego zasadniczej nowelizacji dokonano w 1936r., stąd mówi się o prawie zobowiązaniowym 1911/1936.

--------------------------------------------------------Kodeks handlowy Włoch (1882)---------------------------------------

1882r. - pierwszy kodeks handlowy; wzorowany na prawie francuskim i niemieckim (z pierwszego przejął podział na 4 księgi, z
drugiego rozszerzył część traktującą o spółkach handlowych.
Obowiązywał do 1942r.

- 1942r. - dekret Wiktora Emanuela o nowym kodeksie cywilnym, zawierającym prawo handlowe, oprócz morskiego (Codice della
navigazione)

W konsekwencji prawodawstwo włoskie opowiedziało się za koncepcją jedności prawa prywatnego (cywilnego i hanldowego)

---------------------------------------------------------Źródła prawa handlowego w Anglii---------------------------------

Akty nawigacyjne - 1651, 1660, 1663, 1672, 1696
Ostatni był systematycznie rozbudowywany - wydano do niego aż 140 rozporządzeń wykonawczych, zwłaszcza w latach 1822, 1823, 1825.

- 1892r. - ustawa wekslowa
- 1894r. - ustawa o handlu i marynarce

----------------------------------------Źródła prawa handlowego w Stanach Zjednoczonych----------------------------

Prawodawstwo antymonopolowe:
- 1890r. - Sherman Act - uznał za nielegalne umowy, kombinacje lub konspiracje ograniczające swobodę handlu

- 1914r. - Clayton Act - pozbawił charakteru prawnego wszelkiego rodzaju czynności lub organizacje prawne zmierzające do
zmonopolizowania handlu między stanami

- 1914r. - Federal Trade Commision Act - zaskarżalność nieuczciwych metod konkurencji
- 1936r. - Robinson-Patman Act - uznał za bezprawną dyskryminację cenową

Prawo papierów wartościowych:
- 1933r. - Securites Act
- 1934r. - Securites Exchange Act
Ograniczyły nadużycia w obrocie papierami wartościowymi

Zasady wewnętrznych transakcji handlowych:
- 1890r. - Sherman Antitrust Act
- 1914r. - Clayton Act
- 1914r. - Federal Trade Commision Act

1952r. - Uniform Commercial Act - jednolity kodeks handlowy (prawo wewnętrzne i zewnętrzne)

ROZDZIAŁ IX. PRAWO KARNE

Myśl karnistyczna XVIII-XX w.

I. Humanizm prawniczy XVIII w. Przedstawiciele i postulaty

Humanitaryzm narodził się na początku XVIII w. Zrodził go protest przeciwko okrutnemu systemowi prawa karnego opartego na Carolinie.

Niemcy
Christian Thomasius - ojciec Oświecenie niemieckiego, ucieleśniał kierunek praktyczny na uniwersytecie w Halle.

Francja
Encyklopedyści - Monteskiusz; J.B. Brissot de Warwille; J.P. Marat; Wolter

Włochy
Kajetan Filangieri - Nauka prawodawstwa
Cesaro Beccari (1738-1794) - Dei delitti e delle pene (O przestępstwach i karach)

K.F. Hommel - lipski uczony
J. Sonnenfels - wiedeński uczony
J. Soden, H.E. Globig, J.G. Huster

Kara miała być określona ustawowo - nulle poena sine lege.
Ścisłe określenie przez prawo, jaki czy uważa się za zabroniony - nullum crimen sine lege

Podział przestępstw według Monteskiusza:
- naruszające prawa religii
- naruszające dobre obyczaje
- naruszające spokój publiczny
- naruszające bezpieczeństwo jednostek

Podział przestępstw według Filangieri:
- przeciwko życiu
- przeciwko honorowi
- przeciwko własności
- przeciwko wolności osobistej
- przeciwko swobodom obywatelskim

II. Szkoła klasyczna w Niemczech (początek XIX w.)

Immanuel Kant (1724-1804)
- filozofię prawa karnego oparł na rygorystycznej nauce o moralności

- imperatyw kategoryczny - koncepcje wolności woli, prawa i kary

- za przestępstwo uznał każdy czyn, będący niemoralnym oraz szkodliwym dla przyjętych przez społeczeństwo zasad prawnych; konsekwencją jego popełnienia musiała być kara - odwet moralny

Georg Hegl (1770-1831)
- system filozofii prawa zbudował na bazie metody dialektycznej, która umożliwiła mu zbudowanie triady:
1. prawo - urzeczywistnienie rozumnej idei woli
2. przestępstwo - zaprzeczenie rozumnej idei woli
3. kara - odwet dialektyczny
Kontynuatorzy: J. Abegg, K. Jarcke, A. Berner

Anzelm Feuerbach (1775-1833) - twórca Kodeksu Bawarskiego z 1813r.
- kara - odwet psychologiczny

Kontynuatorzy: L. Almendingen, A. Bauer, Ch. Martin

Przedstawiciel szkoły klasycznej opierali się całkowicie na metodzie formalno-dogamtyczej.

Podstawowe cechy szkoły klasycznej:
- legalizm represji karnej

[wynikał z realizacji zasady nullum crimen, nulla poena sine lege]
- postawa indeterministyczna
- nadanie centralnego znaczenia teorii poczytania (imputacji)

[przypisanie danego czynu określonemu sprawcy, co decydowało i jego winie i odpowiedzialności karne[
- dwutorowość nauki o winie oraz koncepcja celowej i proporcjonalnej do przestępstwa kary zastąpiona później, pod wpływem heglizmu, teorią odpłaty
[podział na dolus i culpa; teorie kary podzielono na: - absolutne (bezwzględne) - opierające karę na jej słuszności (meritum)
- względne (relatywne) - opierające karę na jej użyteczności (utilitas)

- mieszane (koalicyjne) - skrajne elementy obu poprzednich

Szkoła klasyczna była odzwierciedleniem liberalno-indywidualistycznych tendencji w prawoznawstwie niemieckim.

III. Kierunki pozytywistyczne (schyłek XIX w.)

Pozytywizm normatywny
Kontynuował metodę szkoły klasycznej. Jego prekursorem był Edmund Binding, twórca „teorii norm”, zaś kontynuatorem Ernst Biling, twórca teorii o „istocie czynu”.
Cechował go formalizm ustawodawstwa z pominięciem innych czynników.

Pozytywizm naturalistyczny wykształcił na swym gruncie kilka szkół;
a) szkoła antropologiczna

Założycielem był Cezary Lombroso (1836-1909), psychiatra włoski - Człowiek-zbrodniarz
Popełnione przestępstwo należy uznać za stan naturalny i pierwotny ludzkości, hamowany jedynie rozwojem cywilizacji i kultury.

Kontynuatorzy: Enrico Ferri, Rafael Garofalo

b) szkoła socjologiczna

Krytyka szkoły antropologicznej. Założycielem był Franciszek Liszt, przedstawicielami: A. Prins w Belgii, Van Hammel w Holandii czy J.F. Fojnicki w Rosji.
- kompromis między kierunkiem klasycznym a antropologicznym
- uznanie przestępstwa za zjawisko społeczne

- Liszt podzielił przestępców na przypadkowych i chronicznych
- wyodrębnienie się polityki kryminalnej (zainicjował Liszt)

- Międzynarodowy Związek Kryminalistyczny (1889r)

c) szkoła socjalistyczna
- reprezentowali ją głównie socjaldemokraci niemieccy, upatrujący przestępczości w całokształcie kapitalistycznych stosunków społeczno-gospodarczych

IV. Nauka prawa karnego w XX w.

Dogmatyka - system prawa karnego
Kryminologia - przestępczość
[socjologia kryminalna, biologia kryminalna, penologia]

1

---