• TEZY EGZAMINACYJNE

• Osoba niepełnosprawna w perspektywie rynku pracy

• 2015/2016

1. Model ekologiczny w rozumieniu i wyjaśnianiu upośledzenia umysłowego (rok 1992/2002/2010).

Model ekologiczny 1992

Na funkcjonowanie człowieka oddziałuje kompetencje zdolności o osoby z niepełnosprawnością umysłową, środowisko (wymagania standardy) i wsparcie.

Model ekologiczny zakłada, że n. um. Jest sprawą nie tylko jednostki, ale również środowiska.

Obok modelu - propozycja wielowymiarowej diagnozy upośledzenia:

• wymiar I - funkcjonowanie intelektualne i umiejętności adaptacyjne.

• Wymiar II - charakterystyka psychologiczno- emocjonalna - do tej pory opisywano osobę tylko pod kątem jej niepełnosprawności, nie uwzględniano cech charakteru aż do teraz!!! (buraki są ok, ale zależy które). Zauważono potrzebę terapii osób niepełnosprawnych

• wymiar III - zdrowie fizyczne/ etiologia - warto diagnozować przyczyny niepełnosprawności osoby

• Wymiar IV - charakterystyka środowiska - ważny element diagnozy.

Model ekologiczny 2002

Istotą tego modelu jest: jeśli wsparcie będzie dobre to funkcjonowanie też będzie dobre.

Wspierające środowisko: umożliwia podejmowanie własnych decyzji, stwarza możliwości rozwoju, uczestnictwo w życiu społecznym, umożliwia posiadanie kontroli nad własnym życiem, umożliwia podnoszenie kompetencji, umożliwia nabywanie i podtrzymywanie interakcji.

2. Definicja (elementy składowe) i różne klasyfikacje upośledzenia umysłowego - model tradycyjny/model ekologiczny.

Definiuje niepełnosprawność w zależności od ilości wymaganej pomocy - im większe zapotrzebowanie na wsparcie tym większa niepełnosprawność

Definicja niepełnosprawności intelektualnej

Niepełnosprawność umysłowa jest to niepełnosprawność (stan) charakteryzująca się:

• istotnymi ograniczeniami zarówno w funkcjonowaniu intelektualnym,

• jak też w zachowaniu adaptacyjnym, (trudności muszą występować przynajmniej w 2 obszarach funkcjonowania).

• powstała do 18 roku życia (w okresie rozwojowym).

Niepełnosprawność jako stan - jest względnie stały, w wyniku pracy z osobą nie można przywrócić jej sprawności. Stan oznacza również, że osoba rodzi się z obniżonym potencjałem intelektualnym. Inteligencja płynna obniżona.

3. Różne ujęcia etiologii upośledzenia umysłowego (model tradycyjny/model ekologiczny).

Czynniki genetyczne (endogenne)

• Choroby spowodowane przez szkodliwe geny

• choroby dominujące - stwardnienie guzowate, nerwiakowłókniakowatość

• choroby recyesywne - fenyloketonuria, gargoilizm

• choroby sprzężone z płcią - zespół Lowego, moczówka prosta

• Choroby wywołane aberracjami chromosomalnymi

• aberracje dotyczące autosomów - zespół Downa, zespół cri do chat

• aberracje dotyczące chromosomów płciowych - zespół Klinefeltera, zespół XXX

Czynniki egzogenne

• Przyczyny działające w okresie prenatalnym

• zakażenia - kiła wrodzona, różyczka

• napromienianie

• konflikt Rh

• zatrucia, np. metalami ciężkimi

• Przyczyny działające w okresie porodu - uraz porodowy

• Czynniki działające po urodzeniu się dziecka

• uraz mechaniczny

• choroby (OUN i inne)

• zatrucie

4. Uszkodzenie wzroku jako przyczyna niepełnosprawności - terminologia i klasyfikacje uszkodzeń wzroku.

Terminologia:

osoba niewidoma, niewidząca - nie widzi w ogóle

osoba słabowidząca, niedowidząca

osoba ociemniała - traci wzrok w toku życia

Definicje funkcjonalne - koncentrują się na tym w jakim stopniu i w jaki sposób osoba wykorzystuje wzrok w codziennym funkcjonowaniu.

• Osoba niewidoma tutaj to taka, która stosuje rozmaite techniki kompensacyjne.

• Osoba słabowidząca to osoba, której funkcje wzrokowe są zaburzone pomimo leczenia i standardowej korekcji okularowej, ale która też posługuje się lub może posługiwać się wzrokiem w celu zaplanowania lub wykonania czynności.

• Osoba ociemniała -

Definicje medyczne (prawne) :

• osoba niewidoma to osoba, której ostrość wzroku wynosi 0,05 a pole widzenia nie większe niż 20 stopni. Są to osoby, u których nie reagują na żadne bodźce wzrokowe, wyjątek stanowią osoby, które mają poczucie światła

• osoba niedowidząca - osoba u której ostrość wzroku wynosi od 0,03-0,05; osoba ze szczątkowym wzrokiem

Ostrość wzroku - miara wartości widzenia oka na podstawie wzoru:

v = d/D

• v - ostrość wzroku

• d - odległość pacjenta od tablicy testowej

• odległość w jakiej oko zdrowe (miarowe) powinno prawidłowo widzieć znak

• Diagnoza:

• Badanie ostrości wzroku:

• tablice Senella

• z odległości 5 m (małe dzieci 3 m)

• Badanie innych charakterystyk wzroku (pole widzenia, widzenia barw, przestrzeni i innych)

Definicje związane z sytuacją zawodową

3 stopnie niepełnosprawności ze względu na stopień uszkodzenia analizatora wzrokowego

1 stopień znaczny - ostrość wzrokowa nie przekracza 0,05 w lepszym oku, z optymalną korekcją okularową albo ich pole widzenia w tym oku jest ograniczone do 20 stopni i mniej

2. stopień umiarkowany - ostrość wzroku od 0,06 do 0,1 w lepszym oku z korekcją okularową lub pole widzenia ograniczone jest do 30 stopni w tym oku.

3. stopień lekki - ostrość wzroku od 0,11 do 0,3 w lepszym ku z optymalną korekcją

Klasyfikacja uszkodzeń wzroku:

- ze względu na stopień

- ze względu na czas

- ze względu na rodzaj (miejsce)

czas uszkodzenia wzroku

• osoba niewidoma - uszkodzenie wzroku do 5 roku życia

• osoba ociemniała - uszkodzenie wzroku po 5 roku życia

5. Widzenie człowieka - funkcje fizjologiczne i rola w życiu codziennym; diagnoza i wsparcie techniczne dla osób z uszkodzeniem wzroku w sytuacji pracy.

Czynności narządu wzroku

• czynności motoryczne

• fiksacja

• konwergencja - zbieżność

• Czynności optyczne

• akomodacja (refrakcja)

• Czynności wzrokowe

• widzenie centralne i obwodowe

• widzenie barw, przestrzeni, nocne

Rola wzroku w życiu człowieka

• poznawanie otaczającej rzeczywistości

• pośrednie zdobywanie wiedzy

• orientację przestrzenną i samodzielne poruszanie się

• wykonywanie czynności samoobsługowych i gospodarczych

• komunikowanie się

• ekspresję emocjonalną i funkcjonalną

• Wykonywanie pracy zawodowej

• Udział w życiu społecznym

Diagnoza funkcjonalna widzenia - dotyczy dzieci szczególnie narażonych na ubytki. Polega na zbieraniu informacji o funkcjonowaniu dziecka - celem jest określenie stopnia w jakim dziecko wykorzystuje osłabiony wzrok w naturalnych warunkach oraz ustalenie, w których sferach funkcjonowania wzrokowego dziecko sobie radzi a w których nie. Sprawdza się wpływ: światła, kontrastu, relacji przestrzennych.

• Diagnoza:

• Badanie ostrości wzroku:

• tablice Senella

• z odległości 5 m (małe dzieci 3 m)

• Badanie innych charakterystyk wzroku (pole widzenia, widzenia barw, przestrzeni i innych)

Diagnoza pola widzenia - ocenia zakres (wielkość przestrzeni) jaką osoba w danym momencie operuje wzrokiem.

Perymetria - badanie do scharakteryzowania pola widzenia za pomocą polomierza

Wsparcie techniczne dla osób z uszkodzeniem wzroku:

• czynniki wspomagające widzenie

• oświetlenie

• wielkość obiektu

• kontrast

• czas ekspozycji

• Urządzenia wspomagające widzenie:

• nieoptyczne

• optyczne - lupy, okulary

• Urządzenia i pomoce brajlowskie:

• drukarki, monitory, notatniki, pomoce do pisania, przedmioty obrajlowskie

• Urządzenia głośnomówiące

• zegarki, ciśnieniomierze, glukometry, pralki

• Udźwiękowiony telefon komórkowy, komputer

• Programy powiększające:

• tekst i obrazy są powiększone do 60 razy

• sterowanie kolorem, kontrastem i jasnością

• zestaw łatwo widocznych kursorów myszy

6. Uszkodzenie słuchu jako przyczyna niepełnosprawności - terminologia i klasyfikacje niesłyszenia.

Terminologia

głuchy - niesłyszący

słabosłyszący - niedosłyszący

uszkodzenie słuchu - niedosłuch

głuchoniemy - NIEPRAWIDŁOWO!!! (jest passe, nie sztos i w ogóle nie cool)

Głuchy, Głusi - dotyczy osób tworzących kulturę osób głuchych

Osoba niesłysząca - osoba, u której słuch jest uszkodzony w takim stopniu (zwykle 70 dB lub więcej), że nie może zrozumieć mowy drogą słuchową nawet z użyciem protezy.

Osoba niedosłysząca - osoba, u której słuch jest uszkodzony w takim stopniu (35-69 dB), że zrozumienie przez nią mowy drogą słuchową bez protezy lub z nią sprawia jej trudności lecz jest możliwe.

Klasyfikacja uszkodzeń słuchu:

• ze względu na stopień

• lekki - pow. 20-40 dB - doświadczają trudności w rozumieniu mowy potocznej lub rozumieniu mowy z dalekiej odległości, wskazana terapia logopedyczna. Dzieci powinny posługiwać się aparatem słuchowym.

• umiarkowany - 40-70dB - osoba słyszy zwykłą mowę potoczną z bliskiej odległości, konieczne są aparaty słuchowe do funkcjonowania.

• znaczny 70-90 db - tzw. ciężki, ubytek słuchy, który nie pozwala na normalny odbiór mowy, potrzebne jest odpowiednie wzmocnienie dźwięku. Jeśli dziecko ma takie uszkodzenie słuchu i nie zostanie to szybko zidentyfikowane to nie rozwinie się mowa.

• głęboki pow. 90 dB - mimo zastosowania aparatów słuchowych nie jest możliwe rozróżnienie wielu elementów ze świata zewnętrznego. Potrzebne są wzmocnienia i obrazowanie (język migowy)

• ze względu na miejsce uszkodzenia słuchu

• uszkodzenia przewodzeniowe - powstaje w wyniku zablokowania, uszkodzenia ucha zewnętrznego lub środkowego, najczęściej stwierdza się tu lekki lub umiarkowany niedosłuch. Niektóre mają charakter tymczasowy. Osoby słyszą wszystkie dźwięki ale są trudne w odbiorze. Można leczyć operacyjnie lub farmakologicznie.

• uszkodzenia odbiorcze - uszkodzenie ucha wewnętrznego albo nerwu słuchowego. Najczęściej nie da się tu zaradzić farmakologicznie ani biologicznie. Są to osoby, które mają diagnozowany niedosłuch od stopnia umiarkowanego do głębokiego (całkowita utrata słuchu)

• uszkodzenia ślimakowe, mieszane, centralne

Możliwość zaburzenia równowagi

• ze względu na czas

• uszkodzenia prewerbalne - uszkodzenie u dzieci, które tracą słuch zanim nauczy się mówić

• Uszkodzenie intrawerbalne - uszkodzenie u dzieci, które tracą słuch w trakcie nauki mowy, np. na skutek choroby. Kluczowe jest jak najszybsze wykrycie zaburzeń, żeby mu jak najszybciej pomóc

• Uszkodzenie postwerbalne - uszkodzenie u dzieci, które tracą słuch po nauczeniu się mówienia i zrozumieniu języka.

Charakter uszkodzenia słuchu:

• stabilne

• postępujące

7. Wczesna diagnoza i wsparcie techniczne dla osób z uszkodzeniem słuchu

Wczesna diagnoza uszkodzenia słuchu:

- co to znaczy wczesna? Argumenty:

• Okres krytyczny rozwoju słuchu

• okres krytyczny rozwoju mowy

• plastyczność mózgu dziecka

• synchronizacja rozwoju

• postępujące uszkodzenia słuchu

• przygotowanie do nauki w szkole masowej

• argumenty ekonomiczne

- Metody/ możliwości wczesnej diagnozy

- Badania przesiewowe w Polsce

Wsparcie techniczne dla osób z uszkodzeniem słuchu:

• protezy słuchu:

• aparaty słuchowe:

• zauszne (BTE) - dźwięk dostaje się do kanału usznego przez rurkę i indywidualnie dopasowaną wkładkę, zalecane dla dzieci. Pozwalają na silne wzmocnienie dźwięku

• wewnątrzuszne (ITE) - są przeznaczone do szerszego zakresu ubytku słuchu, dzięki większemu rozwojowi mogą powiększyć większe wzmacniacze. Pozwalają na bezpośredni dostęp dźwięku do ucha

• wewnątrzkanałowe (ITC) - umieszczane w kanale słuchowym, przeznaczone dla łagodnych i średnich ubytków słuchu

• całkowicie wewnętrzkanałowe (CIC) - najmniejszy, praktycznie niewidoczny, dopasowane bardzo precyzyjnie do każdego ucha, ich obsługa wymaga zręczności. Aparat przeznaczony dla dorosłych, nie przeznaczone dla osób o znacznym ubytku słuchu.

• Aparaty słuchowe:

• sktualnie aparaty cyfrowe

• Indywidualnie dopasowane

• redukują hałas tła

• wspomagają odbiór mowy

• wrażliwe urządzenia elektroniczne

• implanty ślimakowe (wszczepy) - urządzenie wszczepiane pod skórę na wysokości ślimaka, służy osobom o uszkodzeniu ucha wewnętrznego

• urządzenia wspomagające słyszenie

• telefon komórkowy, komputer, internet

8. Niepełnosprawność motoryczna - narząd ruchu (struktura), rodzaje ruchów, klasyfikacja uszkodzeń.

Narząd ruchu:

• Kręgosłup -

• Kończyny górne

• Kończyny dolne

Układ ruchu (oba układy muszą współpracować, aby tworzyć narząd ruchu):

• czynny - stawy oraz mięśnie

• bierny - kości i połączenia międzykostne

• funkcje: zapewnia utrzymanie prawidłowej postawy ciała, umożliwia poruszanie się, zmianę pozycji, umożliwia przemieszczenie się w przestrzeni, pozwala zmieniać położenie części ciała względem siebie, określa jego wielkość, chroni i daje oparcie wewnętrzne

Dwa rodzaje ruchów:

1. Ruchy manipulacyjne

• palców

• palców i dłoni (ręki)

• przedramienia

• ramienia (całej kończyny górnej)

• ramienia wraz z ruchami tułowia

Czynności - ruchy o różnym zasięgu i tempie wykonywania.

2. Ruchy lokomocyjne:

• stanie, chodzenie, bieganie, skakanie, chodzenie po terenie trudnym (góry, rowy)

Możliwość poruszania się w przestrzeni jest potrzebna w sensie stałym. Lokomocja jest związana z obrazem przestrzeni jaki posiada człowiek.

Klasyfikacja uszkodzeń narządu ruchu

1. Dysfunkcje pochodzenia mózgowego

• mózgowe porażenie dziecięce - mega ważne!

• spastyczne i wiotkie porażenie i niedowłady kończyn po udarach - nieprawidłowe napięcie mięśni: spastyczne - nadmierne, a wiotkość - zbyt słabe napięcie mięśniowe. Porażenie - całkowita utrata wykonania ruchów w wyniku braku dopływu bodźców nerwowych do mięśni. Niedowład - siła ruchu jest osłabiona, ale możliwa, ruchy są ograniczone

• zespoły ruchów mimowolnych i zaburzeń koordynacji ruchowej

2. dysfunkcje pochodzenia rdzeniowego

• Choroba Heinego - Mediny

• rozszczep kręgosłupa

• uraz kręgosłupa i rdzenia

• rdzeniowy zanik mięśni

• dystrofia mięśniowa

3. Dysfunkcje układu kostno - stawowego

• zwichnięcie stawu biodrowego - rozwija się na bazie niedorozwoju tego stanu, w wniku jego niedorozwoju następuje jego niestabilność. Skutkiem tego jest wysuwanie się głowy kości udowej z panewki aż do całkowitego usunięcia kości udowej ze stawu biodrowego

• stopa końsko - szpotawa - dysplazja stawu biodrowego, występuje u około 0,5% noworodków, częściej u chłopców. Stopa jest zniekształcona, odwrócona i taka nie do życia.

• schorzenia reumatyczne (gościec przewlekły postępujący, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa).

4. Braki kończyn

• wrodzone braki kończyn - powstają ubytki na przebiegu kończyny w wyniku rozwoju płodowego. Jest to wynik czynników teratogennych (?): zanieczyszczenia środowiska, leki, wirusy, bakterie, antybiotyki, wszystko!

• brak kończyny - Amelia

• niedorozwój kończyn długich z brakiem ich bliższych części - fokomelia

• niedorozwój kończyn długich z brakiem części dalszych - peromelia

• Amputacje

• na skutek urazów mechanicznych

• w celach leczniczych, np. stopa cukrzycowa

9. Mózgowe porażenie dziecięce - definicja, zaburzenia współwystępujące, diagnoza i rehabilitacja osoby.

1. definicja

• Mózgowe porażenie dziecięce jest to niepostępujące zaburzenie czynności będącego w rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, a zwłaszcza ośrodkowego układu ruchowego (Bax, 1964)

• Mózgowe porażenie dziecięce jest to niepostępujące zaburzenie czynności ruchowych i postawy, które są wynikiem uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, powstałe w okresie ciąży, porodu, a także po urodzeniu (Michałowska - Mrożek, 2005)

zaburzenia współwystępujące

• epilepsja

• upośledzenia umysłowe

• zaburzenia wzroku

• zaburzenia słuchu

Diagnoza

• wczesne rozpoznanie - trudności

• Ocena neurorozwojowa (odruchy) - ocena odruchów niemowlęcych, które powinny zanikać.

Terapia

• Kompleksowa rehabilitacja (usprawnianie)

• ruchowa

• zmysłowa i poznawcza, psychiczna

• edukacyjna, społeczna, zawodowa

• Leczenie farmakologiczne

• Leczenie operacyjne

10. Postacie mózgowego porażenia dziecięcego i ich konsekwencje dla funkcjonowania osoby.

Postacie

• Piramidowe (spastyczne) - osobie trudno jest różnicować skład, konstystencje, wielkość trzymanego przedmiotu (przykład)

• Niedowład połowiczny prawo lub lewostronny

• należy do lepiej rokujących - prawie zawsze są w stanie samodzielnie chodzić bez pomocy, najwięcej problemów z chwytanie, rozwój opóźniony, zaburzenie czynności bardziej złożonych

• większe zaburzenia w kończynie górnej

• w większości prawidłowy rozwój umysłowy - 80%, stwierdza się mikro uszkodzenia

• rzadziej występuje epilepsja - u 20% dzieci, najczęściej u dzieci z upośledzeniem umsłowym

• lekki, gdy dziecko używa kończyny na równi ze zdrową kończyną , ale te ruchy są mniej sprawne

• umiarkowany, gdy kończyna z niedowładem jest kończyną pomocniczą

• ciężki - gdy kończyna praktycznie nie używana, ruch możliwy na poziomie tylko stawu ruchowego (?), nadgarstek i palce cały czas zamknięte

• może dotyczyć też części tułowia

• niedowład czterokończynowy

• nazywamy też obustronnym porażeniem połowicznym

• w większości rokowanie niepomyślne

• objawy dotyczą 4 kończyn, z przewagą górnych

• porażenie mięśni twarzy, jamy ustnej i gardła

• większość dzieci upośledzenia umysłowo, u większości padaczka

• obustronny niedowład kurczowy

• kończyny dolne bardziej dotknięte niż górne

• charakterystyczne ustawienie kończyn dolnych - stawianie kończyn na palcach, ugięcie nóg w kolanach, kaczy chód

• większość dzieci sprawna umysłowo

• rzadko epilepsja

• Postacie pozapiramidowe

• atetotyczno - pląsawiczne

• zmienność zachowania się napięcia mięśniowego

• występowanie niezależnych od woli ruchów mimowolnych:

• ruchy atetotyczne - dotyczą dystalnych odcinków kończyn, najczęściej rąk - palce najczęściej wyprostowane, ruchy mimowolne

• ruchy pląsawicze - szybkie, nieskoordynowane ruchy, nakładające się na ruchy dowolne

• ruchy dystoniczne -ruchy mimowolne, skręcające, obejmujące mięśnie barków i miednicy

• ruchy mogą występować łączenia, albo osobno, albo w różnych kombinacjach <NO WAY!!!!>

• rozwój umysłowy - różny poziom

• rzadko epilepsja

• w stopniu lekkim - zaburzenia ruchowe utrudniają sprawność, ale pozwalają na wykonywanie czynności dnia codziennego

• w stopniu umiarkowanym - pozwalają na czynności samoobsługi, utrudniają czynności pozostałe

• w stopniu znacznym - samoobsługa staje się niemożliwa

• ze sztywnością

• Postać móżdżkowa

• trudność w utrzymaniu równowagi oraz grubofaliste drżenie w kończynach górnych

• opóźnienie stanie i chodzenie

• chodzi z szeroko rozstawionymi nogami

• wiele dzieci z upośledzeniem umysłowym

• rzadko padaczka

• Postacie mieszane

• wszystkie, które nie mieszczą się w inne klasyfikacje, ale są zespołami

11. Uszkodzenie rdzenia kręgowego - definicja, przyczyny, typy, epidemiologia, etapy w rehabilitacji osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego z uwzględnieniem funkcjonowania zawodowego; charakterystyka skali URK-R .

Uszkodzenie rdzenia kręgowego - naruszenie struktury rdzenia, które prowadzi do zaburzeń w dośrodkowym i odśrodkowym przewodzeniu impulsów nerwowych między częścią powyżej i poniżej uszkodzonego kręgu

Przyczyny

• urazy 80-90%

• upadki z wysokości 60%

• wypadki komunikacyjne 27%

• inne 13%

• choroby - np. Heinego-Mediny

• wady wrodzone - skolioza

Epidemiologia

stanowią 0,3 % populacji. Rocznie ok 1600-1800 osób uszkadza rdzeń kręgowy. W większości są to osoby poniżej 40 r.ż. Najczęstsze przyczyny - upadki z wysokośi, wypadki komunikacyjne, rany postrzałowe, wyniki bójek. 4 krotnie częściej spotyka to mężczyzn. ok. 50-60% są to urazy niecałkowite w przypadku wypadków z uszkodzeniem kręgosłupa.

Uszkodzenia w późniejszym czasie życia - częściej kobiety.

3. Typy uszkodzeń rdzenia

1. ze względu na stopień

1. całkowite - plegia - porażenie - zniesienie czucia powierzchniowego, głębokiego oraz zniesienia funkcji mięśni; im większe uszkodzenie tym konsekwecje neurologiczne są większe

1. najmniej niosące konsekwencje - wstrząśnienie rdzenia

2. najbardziej - przecięcie rdzenia;

2. częściowe - pareza - niedowład - różnego rodzaju zaburzenia czucia głębokiego i powierzchniowego oraz zaburzenia czynności grup mięśniowych poniżej miejsca uszkodzenia rdzenia kręgowego

1. poziom najbardziej  poważny - całkowite porażenie ruchowe i zniesienie czuia powierz.od poziomu uszkodzenia rdzenia ale zachowanie czucia głębokiego w stopach

2. niedowłady dużego stopnia uniemożliwiające wykorzystanie funkcjonalne niewładnych kończyn

3. niedowłady stopnia mniejszego utrudniające wykorzystanie funkcjonalne grup mięśni ale nie ich nieumożliwające

2. ze względu na lokalizację

1. paraplegia, parapareza - pozostałe kręgi

2. tetraplegia, tetrapareza - uszkodzenie na poziomie kręgów szyjnych

Etapy rehabilitacji - proces rehabilitacji jest długi i trudny, celem jest maksymalne usprawnienie osoby, przywrócenie sprawności i czynności samoobsługowyh

1. ostry - etap bezpośrednio po urazie, do 3 mc po urazie

1. szok rdzeniowy - związany z wyłączeniem działalności przywspólczynnego układu nerwowego; zniesienie ruchów, upośledzenie czucia, ten stan może być przejściowy, w zależności od urazu rdzenia

1. objawy:

1. cisza neurologiczna

2. brak czucia miesni

3. zniesienie lub upośledzenie różnych objawów czucia

4. dysfunkcje narządów pokarmowych i wydalania

5. zmiany skórne, obrzęki

2. działania medyczne

• stabilizacja kręgosłupa

• opanowywanie objawów szoku rdzeniowego

• zapobieganie powikłaniom krążeniowo-oddechowym

• leczenie powikłań i urazów towarzyszących

Hospitalizacja

• utrata kontroli nad wlasnym ciałem

• deprywacja zmysłowa

• izolacja od bliskich i normalnej aktywności

• utrata poczucia tożsamośi

• konieczność dostosowania się do rutyny szpitalnej

• ból, poczucie ogólnego zagrożenia, lęk, obniżenie nastroju, zaburzenia psychosomatyczne, nawet świadomości

Psychika

• reakcje psychiczne - niepokoj, stany depresyjne, zaburzenia świadomości, neg.postrzeganie siebie - będą zależały od wcześniejszyh doświadzeń osoby, od stanu zdrowia fizycznego wcześniejszego, od osobowości

• zespoły psyhcopatologiczne- zaburzenia snu, uwagi, świadomości, przytomności, stany nerwiowe, reakcje hipochondryczne, agresja, stany depresyjne

• zespół stresu pourazowego - unikanie bodźców związanych z wydarzeniem, flashback, sny, bezsenność

2. podostry / wczesny - do 1 roku po urazie - dobór prawidłowego wózka, doprowadzenie osoby do wykonywania najprostszych czynności samoobsługowych

1. w sferze funkcjonalnej - rekonstrukcja podstawowych czynności życiowych

1. ćwiczenia usprawniające

2. czynności samoobsługowe

2. w sferze psychicznej - proces przystosowania do nagłej utraty sprawności fizycznej

1. zaprzeczenie, niedowierzanie

2. bunt, agresja, negatywizm

3. depresja, apatia, rezygnacja

-> etap podostry i przewlekły - czas przystosowania się do nowej sytuacji

Stadia przystosowania się wg. N.Kerr

1. szok

2. oczekiwanie wyleczenia

3. opłakiwanie straty

4. zachowania obronne - neurotyczne, zdrowe

5. końcowe przystosowanie

3. etap przewlekły - całe życie dalsze pacjenta - celem przystosowanie; musi istnieć dalej rehabilitacja z coraz większym akcentem na aspekt społeczny i zawodowy

1. przystosowanie do niepełnosprawności

2. powrót do funkcjonowania w społeczeństwie

Etap podostry i przewlekły

Sfera zdrowia fizycznego:

• zakażenia dróg moczowych

• zaburzenia oddechowe - uszkodzenia c5 i niżej, utrudnione oddychanie

• odleżyny - uszkodzenia tkanki przez długotrwały ucisk

• przykurcze mięśni

• obrzęki - związane z brakiem ruchu

• złamania urazowe i patologiczne - kości stają się słabsze

• zmiany w układzie trawiennym - brak ruchu powoduje leniwe jelita, bardzo osłabione

• upośledzenie funkcji seksualnych

• ból, także fantomowy

URK-R - skala do badania problemów psychospołecznyh osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego (nasilenie problemów psychospołecznych związanych z niepełnosprawnością)

• powstała na bazie inwentarza HPI (Wright, Remmers 1960)

• koncepcja teoretyzna - teoriaa przystosowania psychospołecznego

• 60 twierdzenie, pogrupowanch ze względu na treść w 4 sfery: osobowościową, rodzinną, społeczną, zajęciową

• każda sfera zbudowana jest z 15 twierdzeń

• wysokie wskaźniki alfa cronbacha dla całej skali i poszzególnych sfer 0,87-0.96

• może być stosowana w badaniach indywidualnych i zbiorowych

• osoba badana wypełnia kwestionariusz ustosunkowując się do twierdzeń na sakli 0-5 , 0 - problem niedotyczy, 5 - bardzo duże nasilenie uciążliwości problemu

• można obliczyć 5 wyników - wynik globalny i dla 4 sfer

• skala posiada normy stenowe: 1-4 niski wynik, 5-6 średni, 7-10 wysoki

• każdy wynik pozwala na określenie w jakim miejscu na kontinuum niskie-wysokie nasilenie problemów psychospolecznych związanych z niepełnosprawnością znajduje się każda badana osoba w zakresie wyniku ogólnego i wyników poszzególnych dla sfer.

Aspekt terapeutyczny

w kontaktacie indywidualnym z pacjentem pozwala na:

• szybkie zorientowanie się w nasileniu problemu zawartego w każdym twierdzeniu

• na ocenę w której strefie osoba doświadcza największego nasilenia problemów

• zaplanowanie kontaktu terapeutycznego, pomocy psychologicznej czy programu rehabilitacji

• omówienie poszczególnych ustosunkowania badanego wobec każdego z twierdzeń aby stworzyć osobie niepełnosprawnej możliwość podzielenia się przeżywanymi problemami i trudnościami, które jej ciążą i utrudniają przystosowanie  

12. Rehabilitacja kompleksowa w przebiegu choroby przewlekłej na przykładzie POCHP; udział/rola psychologa; narzędzia specyficzne do badania chorych (UO).

13. POCHP i jej konsekwencje dla funkcjonowania osoby - epidemiologia, objawy i przebieg, leczenie i rehabilitacja.

• POCHP - przewlekła obturacyjna choroba płuc. 9.8% mieszkańców Polski w wieku 41-72 lata, ok. 2 mln dorosłych Polaków, Europa 4-11% populacji dorosłych, w Stanach Zjednoczonych - trzecia pod względem częstości przyczyna zgonów

POCHP jest choroba charakteryzująca się niecałkowicie odwracalnym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe, które rozwija się u osób mających zwykle objawy kliniczne przewlekłego zapalenia oskrzeli, i/lub rozedmy płuc. Ograniczenia to jest zwykle postępujące i wiążące się z nieprawidłową reakcją zapalna na szkodliwe płyny lub gazy. Objawy: przewlekły kaszel, odkrztuszone plwociny, łatwe meczenie się (w poczwarkowym okresie duszność ma charakter, wraz z upływem czasu ograniczona wydolność samoobsługowa, w okresie zaostrzonej choroby duszność ma przyczyny narażenie na (?), narażenie na substancje drażniące z powietrza, czynnik wrodzny - niedobór alfa1 antytrypsyny.

16. Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) - określenie pojęcia i kryteria diagnostyczne wg DSM-V.

ASD obejmuje wiele zaburzeń, to o czym mamy pamiętać to:

- autyzm

- zespół Aspergera

- PDD-NOS - całościowe zaburzenie rozwoju nie zdiagnozowane inaczej

Kryteria zaburzenia wg DSM V (2013)

1. nieprawidłowości w obrębie komunikacji społecznej i interakcji (muszą występować wszystkie z nich):

• deficyty w komunikacji werbalnej i niewerbalnej

• brak wzajemności społecznej

• nieumiejętność rozwijania i utrzymania relacji z rówieśnikami

2. ograniczone, powtarzalne wzorce zachowań (co najmniej 2 z wymienionych):

• stereotypowe zachowania motoryczne lub werbalne

• stereotypie - nietypowe zachowanie sensoryczne

• nadmierne przywiązanie do rutyny i zrytualizowanych wzorców zachowań

• ograniczone zainteresowania

3. objawy muszą występować we wczesnym dzieciństwie (niestety twórcy kryteriów nie określili co to znaczy „wczesne dzieciństwo” :/)

NIESKOŃCZONE

14. Współwystąpienie stanu i procesu - niepełnosprawność spowodowana chorobą przewlekłą (sytuacja życiowa i radzenie sobie w różnych sferach funkcjonowania); charakterystyka skali PCH-R.

15. Zaburzenia mowy i języka jako przyczyna niepełnosprawności - kompetencje i wykonanie funkcji mowy i języka; przyczyny i klasyfikacja zaburzeń; konsekwencje dla funkcjonowania osoby.

16. Wpływ ASD (obraz kliniczny, zaburzenia współwystępujące) na funkcjonowanie i radzenie sobie w różnych sferach życia, w tym w sferze zawodowej osoby.

17. Osoby głuchoniewidome jako przykład grupy z niepełnosprawnością sprzężoną - kryteria definiowania, definicja, pierwsze kroki w rehabilitacji dzieci głuchoniewidomych.

Osoba głuchoniewidoma - osoba, która na skutek równoczesnego, poważnego uszkodzenia wzroku i słuchu napotyka bardzo duże trudności, odmienne od spowodowanych uszkodzeniem tylko jednego zmysłu, widoczne we wszystkich sferach jej, a zwłaszcza w komunikowaniu się, samodzielnym poruszaniu oraz dostępne do informacji.

Klasyfikacja osób głuchoniewidomych:

• Czas wystąpienia głuchoślepoty tj. pojawienia się problemów ze wzrokiem i słuchem

• głuchoślepota wrodzona (od urodzenia lub krótko po urodzeniu)

• głuchoślepota nabyta:

• wrodzona słuchowa + nabywanie wzrokowa

• wrodzona wzrok + nabywanie słuch

• nabywanie wzrok + nabywanie słuch

• Stopień uszkodzenia dla obu zmysłów.

• Osoby całkowicie głuchoniewidome (niesłyszące, niewidome)

• osoby niesłyszące, słabowidzące

• osoby niewidome, słabosłyszące

• osoby słabowidzące, słabosłyszące.

Istotny jest zarówno czas jak i stopień uszkodzenia. Te dwa kryteria dają w sumie 16 możliwych kombinacji.

Konieczne jest:

• wczesna diagnoza

• celowa, specjalistyczna pomoc we wspomaganiu rozwoju = wczesna rehabilitacja.

• Wczesna rehabilitacja dzieci głuchoniewidomych to wszelkie działania wpływająca na dziecko i jego otoczenie, których celem jest stworzenie jak najlepszych warunków sprzyjających jego rozwojowi uzyskanie przez głuchoniewidome dziecko max. poziomu dojrzałości psychofizycznej i społecznej. (Zaorska, 2005)

18. Zróżnicowanie grupy osób głuchoniewidomych i jego konsekwencje dla funkcjonowania osoby, cechy charakterystyczne niepełnosprawności sprzężonej.

Współwystępowanie uszkodzenia wzroku i słuchu:

• ograniczenie ilości i jakości informacji tym większe im poważniejsze uszkodzenie (zubożone, zniekształcone, niedostępne)

• w przypadku całkowitej głuchoślepoty świat jest ograniczony do zasięgu ręki

• konieczność intensywniejszego korzystania ze zmysłów odbierających bodźce z bliższych odległości

Niepełnosprawność sprzężona jest wtedy, gdy u jednej osoby występują dwie lub więcej niepełnosprawności spowodowane przez jeden lub więcej czynników endo- lub/ i egzogennych, działających jednocześnie lub kolejno w różnych okresach życia (w tym również okresie prenatalnym) - Twardowski, 2008.

funkcjonowanie

Osoba z n.um (kompetencje

środowisko

wsparcie

I zdolności intelektualne

II zachowania adaptacyjne

III Uczestnictwo, interakcje, role spoleczne

IV Zdrowie

V Kontekst

wsparcie

funkcjonalność

---