Prawo to zespół norm usankcjonowanych przez daną instytucję, która jest do tego upoważniona.Prawo Unii wchodzi w skład praw międzynarodowych publicznych.

Prawo Międzynarodowe Publiczne - to zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych mającymi zdolność do działania na polu międzynarodowym.

Koncepcja (szkoła) dualistyczna - przyjmuje się, że istnieją dwie sfery działania:

• prawo wewnętrzne,

• prawo międzynarodowe.

Prawa te działają niezależnie od siebie regulując odmienne dziedziny.

Prawo wewnętrzne - reguluje stosunki państwowe pomiędzy obywatelami (wewnętrzne).

Prawo międzynarodowe - dotyczy spraw związanych z międzynarodowymi podmiotami np. suwerenne państwo.

Koncepcja monistyczna (monizm) - moniści uważają, że prawo wewnętrzne i międzynarodowe tworzą logiczną jedność, stanowią jeden system prawny.

Zastosowanie tej koncepcji wynika z ponadnarodowego prawa wspólnotowego z podstawowych zasad prawa wspólnotowego, jak zasada bezpośredniego skutku i bezpośredniej stosowalności.

Polskie unormowanie konstytucyjne, źródła prawa

Art. 87 i następne Konstytucji określają źródła polskiego prawa, do których należą: konstytucja, ustawy, uchwały, rozporządzenia, zarządzenia, ratyfikowane umowy międzynarodowe.

Z chwilą ratyfikacji umowa międzynarodowa jest inkorporowana do systemu norm polskich i taka umowa musi być stosowana.

Umowa międzynarodowa ma pierwszeństwo przed prawem krajowym.

Art. 90 mówi - RP może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji lub organowi międzynarodowemu swoje kompetencje w pewnych sprawach.

Cykl tworzenia Unii Europejskiej

Dzielimy go na pięć okresów:

1. 1945-51 - okres rodzenia się idei integracyjnej,

2. 1951-57 - okres samodzielnego istnienia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS),

3. 1957-86 - okres budowy podstaw integracji oraz zaciśnięcia więzi gospodarczej

4. 1986-92 - okres oddziaływania jednolitego aktu europejskiego oraz przygotowania do tworzenia Unii Europejskiej,

5. 1992-do dziś - okres tworzenia UE.

I akt tworzący podwalinę pod UE to - marzec 1948 r- Pakt Brukselski o współpracy militarnej, gospodarczej i ... podpisany przez Francję, Kraje Beneluksu (Belgia Luksemburg, Holandia), Anglię, Niemcy.

Kwiecień 1949 - powołanie NATO - tworzenie struktur militarnych

Maj 1949 - założenie Rady Europy oraz powołanie Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolnościach

5 maj 1950 - początek integracji europejskiej - tzw. data Deklaracji Roberta Schummana (minister spraw zagranicznych Francji), jedynym zabezpieczeniem przed wybuchem kolejnego konfliktu zbrojnego to powiązanie współpracy gospodarczej Francji i Niemiec.Deklaracja ta zawierała propozycję umieszczenia całości produkcji francusko - niemieckiej węgla i stali pod wspólnym zarządem Wysokiej Władzy. Organizacja ta miała być o charakterze otwartym dla innych państw.

Docelowo miało to doprowadzić do federacji na początku gospodarczej, docelowo politycznej.Produkcja miała być poddana wspólnej władzy ale bez dyskryminacji innych państw. Miała doprowadzić do podniesienia i rozwoju życia.

Federacja ta doprowadziła do powstania wspólnoty Francji, RFN, Włoch, Belgii, Holandii, Luksemburgu.Rozpoczęły one negocjacje, które doprowadziły do podpisania 18 kwietnia 1951 roku - traktat ustanawiający EWWiS, który został zawarty na czas 50 lat.Art. 1 w/w traktatu wskazuje, że idee i podstawowe cele są zgodnie z Deklaracją Schummana, a mianowicie: rozwój gospodarki, zwiększenie zatrudnienia, podnoszenie stopy życiowej w państwach członkowskich, realizacją miało być utworzenie wspólnego rynku EWWiS, który miał się opierać na zasadach:

• zakaz ceł eksportowych i importowych, również kontyngenty,

• zakaz środków lub praktyk dyskryminujących niektórych producentów,

• zakaz praktyk utrudniających nabywcy swobodny wybór dostawcy,

• zakaz subwencji przyznawanych przez państwo,

• zakaz praktyk restrykcyjnych dotyczących podziału rynku.

Organizacje wspólnoty:

1. Wysoka Władza

2. Specjalna Rada Ministrów

3. Wspólne Zgromadzenie

4. Trybunał Sprawiedliwości.

Wysoka Władza - składała się z funkcjonariuszy międzynarodowych i miała charakter organu tworzącego i wykonującego prawo.

Rada Ministrów - odpowiedzialna była za harmonizację rządów wysokiej władzy i rządów państw członkowskich.

Wspólne Zgromadzenie - charakter kontrolny.

Trybunał Sprawiedliwości - zobowiązany do zabezpieczenia poszanowania i stosowania traktatu i przepisów wykonawczych.

Początek lat 50-tych - to okres narastania konfliktów między Europą Zachodnią a Blokiem Radzieckim. było nastawienie obronne. W 1952 roku podpisano - Traktat o Utworzeniu Wspólnoty Obronnej, który został odrzucony w 1954 roku (powoływał europejskie siły zbrojne).

23 października 1954 r. podpisano Traktat dotyczący Unii Zachodnio Europejskiej. Traktat zawiązało 7 państw (sześć w/w + Wielka Brytania). Traktat ten nie był powiązany z EWWiS, i nie był powiązany z pozostałymi wspólnotami. Istniał obok nich. Dopiero traktat z Maastricht (1952) pozwolił na powiązanie wspólnot i powstanie Unii.

25 marzec 1957 r. powołanie nowych traktatów, na podstawie Traktatów Rzymskich:

1. Traktat Ustanawiający EWG (Europejską Wspólnotę Gospodarczą)

2. Traktat ustanawiający EUROatom (Europejsą Wspólnotę Energii Atomowej)

Traktat EWG - został zawarty na czas nieokreślony, cele zostały sformułowane w art.2, który stanowi, że wspólnota ma misję popierania harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej w całej wspólnocie, stałej i zrównoważonej ekspansji, rosnącej stabilizacji, zapewnienia ścisłych stosunków między państwami, ustanowienie wspólnego rynku, podwyższenia stopy życiowej, i inne.

Założenia Traktatu EWG:- zapewnienie swobodnego przepływu towarów (zniesienie ceł, barier, ograniczeń ilościowych, kontyngentów), - ograniczenie wspólnej taryfy celnej zewnętrznej (w EWG nie ma ceł) oraz ustalenie wspólnej polityki handlowej,- zniesienie przeszkód w swobodnym przepływie pracowników, usług i kapitału,- ustanowienie wspólnej polityki rolnej,- ustanowienie wspólnej polityki transportowej,- ustanowienie reżimu niezakłóconej konkurencji,- ustanowienie procedur zapewniających koordynację polityk gospodarczych (zbliżenie prawodawstw krajowych w stopniu umożliwiającym funkcjonowanie wspólnego rynku),- stworzenie Europejskiego Funduszu Socjalnego,- ustanowienie Europejskiego Banku Inwestycyjnego.Instytucje powołane w ramach EWG:Rada - jako organ prawodawczy,Komisja - organ wykonawczy,Międzyparlamentarne Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne - na początku zasiadali w tym zgromadzeniu członkowie parlamentów państw członkowskich,Trybunał Sprawiedliwości.

Traktat EUROatomCel:- przyczynianie się do szybszego kształtowania i wzrostu przemysłu nuklearnego, - podnoszenie poziomu życia w państwach członkowskich,- rozwój wymiany z innymi państwami poprzez stworzenie wspólnego rynku nuklearnego.Cele miały być realizowane poprzez:- rozwijanie badań,- zapewnienie i upowszechniania wiedzy technicznej,- ustalenie jednolitych norm bezpieczeństwa,- ułatwienie inwestycji, - czuwanie nad zaopatrzeniem w paliwo jądrowe wszystkich państw.Chodzi tu o techniczne i praktyczne wykorzystanie wiedzy atomowej.Organy EUROatomu:Takie jak w EWG.25 marzec 1957 r - konwencja o Niektórych Wspólnych Instytucjach Wspólnot Europejskich; ideą było uniknięcie mnożenia instytucji powoływanych do wykonywania analogicznych zadań we wspólnotach; stworzono 2 wspólne instytucje:Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne oraz Trybunał Sprawiedliwości.Dopiero 8 kwietnia 1965 r. został przyjęty Traktat o Fuzji ustanawiający jednolitą Radę i Komisję oraz Trybunał Sprawiedliwości i Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne, które zmienia się na Parlament Europejski.Wielka Brytania dwukrotnie usiłowała wstąpić do wspólnot w 1966r.W 1973 r do wspólnot przystąpiła Wielka Brytania, Irlandia i Dania (Norwegia odrzuciła przez referendum).W 1979 przystąpiła do wspólnot Grecja, w praktyce był to 1 styczeń 1981 roku.Hiszpania i Portugalia - to kolejne kandydatury, akces zgłosiły w 1976 r, a dopiero 1 styczeń 1986 r. zostały przyjęte do wspólnoty.(Od tego czasu mamy 12 państw w wspólnocie).1995r. kolejne rozszerzenie o 3 państwa: Austrię, Finlandię i Szwecję.W 1990 nieformalne rozszerzenie o NRD.Idea utworzenia UE pojawiła się w 1973 r na Szczycie Paryskim i od tego czasu następuje ciągłe pojawianie się i znikanie na chwilę tej idei w wszelkiego rodzaju aktach. W 1994 r. projekt traktatu ustanawiającego UE1986 r. podpisanie jednolitego Aktu Europejskiego, który wszedł w życie 1 lipca 1987r. Traktat ma charakter ujednolicający i dotyczy wszystkich trzech traktatów, jest wyrazem woli transformacji stosunków UE. Po raz pierwszy ten akt daje wyraz ideologii politycznych w stosunkach krajowych, wskazuje na demokrację, rządach prawa i poszanowaniu praw człowieka a w aspekcie międzynarodowym dotyczy pokoju i zapewnienia bezpieczeństwa. W tym akcie poszerzono prawa poszczególnych instytucji.W 1986 - 1992 pojawił się Sąd I Instancji w Europejskim Trybunale Sprawiedliwości.1992 r - traktat z Maastricht oraz traktat ustanawiający Unię Europejską, który wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Jest od strony politycznej potwierdzeniem chęci utworzenia jednolitej UE i zasad i celów, które były w Jednolitym Akcie. Na podstawie tego traktatu można stwierdzić, że prawo UE opiera się na 3 filarach:I - przepisy dotyczące wspólnotII - przepisy dotyczące wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwaIII - koordynacja polityk wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.Od tego czasu pojawia się Wspólnota Europejska, dawne EWG. Pojawia się piąta instytucja Trybunał Obrachunkowy, czyli Trybunał Kontrolny wobec spraw finansowych. Zostaje powołany Komitet Regionów jako ciało doradcze.Zostają stworzone podstawy do powołania Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.Od marca 1992 r Polska rozpoczyna swój proces akcesyjny, a do 1 lutego 1993r wchodzi w życie Układ o Stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi.2 października 1997r. Traktat Amsterdamski (obecnie obowiązujący), orazluty 2001 Traktat Nicejski umożliwiający rozszerzenie UE modyfikował prawo unijne i dał początek przystąpienia Polski do UE.Filar obejmujący prawo Wspólnotowe (I filar)Traktat o tworzeniu wspólnoty europejskiej - w języku francuskim, pozostałe traktaty są w języku niemieckim, francuskim, niderlandzkim, każdy dokument tłumaczony jest we wszystkich językach UE (12 języków).Instytucje prawa europejskiego:Parlament Europejski - pierwsze zgromadzenie międzynarodowe (w 1976 r akt o wyborach bezpośrednich) a pierwsze wybory bezpośrednie w 1979r. Parlament składa się z 626 deputowanych a jak dojdzie do rozszerzenia UE będzie się składał z 732, w tym 50 deputowanych z Polski. W parlamencie działają tzw. frakcje np. socjaldemokratyczne partie europy, frakcja zielonych, frakcja nie zrzeszonych na rzecz Europy. We frakcji musi być minimum 23 deputowanych. Frakcje biorą udział w wyborach przewodniczącego Parlamentu, w pracach prezydium. Na czele Parlamentu stoi przewodniczący - zwołuje, otwiera i zamyka posiedzenia, czuwa nad przestrzeganiem regulaminu, podejmuje uchwały przez rozporządzenia, dyrektywy i decyzje, a do pomocy ma prezydium. Deputowani do Parlamentu mają czynne prawo wyborcze jako obywatele Unii. Mandat deputowanego jest tzw. mandatem wolnym, co oznacza, że członkowie Parlamentu Europejskiego reprezentują całe narody, nie są związani wskazówkami.Mandat deputowy to tzw. fakultatywny podwójny mandat - może łączyć mandat deputowany do parlamentu UE z mandatem do parlamentu narodowego (sejmu, senatu).Deputowany nie może być członkiem rządu, komisji, urzędu służby cywilnej Unii. Deputowani mają uprawnienia i posiadają immunitet w okresie kadencji, diety poselskie.Siedzibą parlamentu jest Strasburg a nie Bruksela (obrady są tydzień w Brukseli a tydzień w Strasburgu).

Parlament spełnia kilka funkcji: 1) funkcja prawodawcza w ograniczonym zakresie, ale zasadniczo tę funkcję pełni Rada, nie posiada inicjatywy ustawodawczej (wyjątek jednolita procedura wyborcza).

Parlament posiada możliwości w procesie tworzenia prawa w ograniczonym zakresie w 3 płaszczyznach:1) dotyczy wolności w poruszaniu się osób, ochrony zdrowie, transeuropejskiej sieci komunikacyjnej i programy badawcze - w tym zakresie Parlament może bezwzględną większością głosów sprzeciwić się projektowi Rady i po bezowocnej mediacji procedura ulega zamknięciu;2) dotyczy postanowień traktatów o transporcie, funduszu socjalnym i funduszu rozwoju regionalnego i w tej sytuacji Rada może jednomyślną uchwałą odrzucić sprzeciw Parlamentu;3) dotyczy przepływu kapitału, prawa podatkowego, koordynacji polityki gospodarczej, harmonizacji prawa państw członkowskich - w tym zakresie Parlament może złożyć tylko swoją opinię, która nie ma żadnej mocy wiążącej.

2) funkcja uchwałodawcza - Parlament uchwala rezolucje, deklaracje, opinie, zlecenia.3) funkcja ustalania polityki - Parlament bierze udział w tworzeniu planu finansowego wspólnot, uchwala absolutorium dotyczące wykonania budżetu, działa tu z polecenia Rady na wniosek Trybunału Obrachunkowego, wyraża zgodę na stowarzyszenie i członkostwo, a także bierze udział w nowelizacji prawa pierwotnego;4) funkcja kreacyjna: - parlament powołuje Rzecznika Praw Obywatelskich;- parlament bierze udział w powołaniu Trybunału Obrachunkowego - Rada mianuje Trybunał po konsultacji z Parlamentem

- bierze udział w powołaniu Komisji, a mianowicie rządy państw członkowskich desygnują osobę na przewodniczącego, on podlega zatwierdzeniu przez parlament i w porozumieniu z przewodniczącym rządy państw członkowskich desygnują komisarzy i ponownie Parlament ich zatwierdza5) funkcja kontrolna, przejawia się w:- kierowaniu zapytań do Komisji (pisemnych i ustnych), w praktyce zapytania te mogą być kierowane do Rady UE;- parlament przeprowadza debatę nad sprawozdaniem z działalności komisji;- parlament może wyrazić votum nieufności komisji - wniosek może złożyć co najmniej 1/10 deputowanych, uchwalenie wymaga 2/3 głosów w obecności większości deputowanych (quorum w parlamencie to 1/3 deputowanych), nie jest możliwe indywidualne votum lecz dla całej komisji;- możliwość utworzenia adhezyjnej komisji śledczej

Mechanizm działania instytucji wspólnotowej:

Rada - z inicjatywy komisji po ewentualnej konsultacji z Parlamentem Europejskim, uchwala akty prawne wiążące w zakresie zdolności do działania wspólnot.

Komisja - organ niezależny od rządów państw członkowskich, realizuje typowe funkcje zarządzające.

Trybunał - sprawuje kontrolę legalności aktów obu tych organów oraz czuwa nad zgodnością działania państw członkowskich z prawem wspólnotowym.

Parlament Europejski - wykonuje polityczną kontrolę nad komisją i uczestniczy w jej powołaniu.

Funkcjonujące poza traktatami założycielskimi:

Rada Europy - inspiruje wspólnotowy proces decyzyjny i stanowi polityczną podbudowę wspólnoty.

RADA UNII EUROPEJSKIEJ (RADA MINISTRÓW UNII EUROPEJSKIEJ)

Organ ten składa się z przedstawicieli państw członkowskich, każdy rząd deleguje 1 przedstawiciela w randze Ministra Spraw Zagranicznych.

Rada UE jest organem traktatowym.

Siedzibą Rady UE jest Bruksela

Przewodnictwo rady jest w cyklu rotacyjnym. Przewodnictwo zmienia się co pół roku. W chwili obecnej Radzie przewodniczy Minister Spraw Zagranicznych Grecji. Rada spotyka się około 60 razy w roku na 1-2 dniowe sesje. Obrady Rady są tajne.

Zadania przewodniczącego Rady to np. zwoływanie posiedzeń, podpisywanie aktów prawnych, reprezentowanie Rady przed Komisją Europejską, kierowanie obradami.

Przy Radzie działa Komitet stałych przedstawicieli, który przygotowuje prace Rady i wykonuje polecenia. W skład Komitetu wchodzą szefowie stałych państw dyplomatycznych, państw członkowskich przy UE. Szefowie ci są w randze Ambasadorów. Sekretariat Generalny Rady zajmuje się obsługą techniczną.

Sposób podejmowania decyzji przez Radę UE

Jeśli traktat nie wymaga szczególnej większości to traktat jest podejmowany zwykłą większością głosów.

Jeśli Rada podejmuje decyzję na wniosek komisji kwalifikowaną większością głosów, a głosy są ważone to wymagane są 62 głosy z 87 ważonych głosów.

System głosów ważonych dotyczy tylko Rady i polega na podziale tych głosów.

Podział głosów ważonych w Radzie UE:

• Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy - po 10 głosów,

• Hiszpania - 8 głosów,

• Belgia, Grecja, Holandia, Portugalia - po 5 głosów,

• Austria, Szwecja - po 4 głosy,

• Dania, Finlandia, Irlandia - po 3 głosy,

• Luksemburg - 2 głosy.

Po rozszerzeniu UE głosów ważonych będzie 345.

Polska po przyjęciu do UE otrzyma tyle głosów co Hiszpania tj. 27.

Konsekwencje wynikające z podziału głosów ważonych, to: cztery mocarstwa nie mogą podjąć decyzji, trzy mogą przeciwstawić się decyzji, 6 mniejszych nie może podjąć decyzji.

Z tym zagadnieniem wiążą się 2 kompromisy:

1. kompromis Joanninna - polega na tym, że jeśli członkowie Rady posiadają 23-26 głosów i ogłoszą, że mają zamiar się sprzeciwić, to Rada zrobi wszystko co w jej mocy aby w odpowiednim czasie bez naruszania terminów traktatowych znaleźć rozwiązanie możliwe do przyjęcia co najmniej 68 głosami (26 głowów - to liczba blokująca każdą uchwałę),

2. kompromis Luksemburski - w kwestiach, które stanowią dla państwa członkowskiego żywotny interes narodowy należy tak długo poszukiwać kompromisu aż państwo będzie w stanie zaakceptować wspólną decyzję.

Funkcje Rady UE:

1. funkcja prawodawcza - ustanowienie prawa w Unii, Rada posiada inicjatywę prawodawczą, sama wydaje akty prawne (decyzje, rozporządzenia). Może część kompetencji przekazać Komisji,

2. część funkcji wykonawczej - tylko część, bo część została przekazana Komisji,

3. funkcja ustalania polityki wspólnot - Rada zapewnia ogólną koordynację polityki gospodarczej państw członkowskich,

4. funkcja kontrolna - Radzie przysługuje skarga o nieważność,

5. funkcja kreacyjna - Rada powołuje członków organizacji pomocniczych.

KOMISJA EUROPEJSKA

Siedziba - Bruksela

Komisja składa się z 20 komisarzy. Szefem jest w chwili obecnej pan Romado Prodi. Każde państwo ma po 1 przedstawicielu w Komisji a Francja, Wielka Brytania, Hiszpania, Niemcy, Włochy po 2 przedstawicieli.

Kadencja komisji to 5 lat. Przewodniczącego Komisji zatwierdza Parlament jak też i całą komisję.

Komisarz jest osobą niezależną, jest funkcjonariuszem Unii i nie może być odwołany przez państwo z którego pochodzi i jest funkcjonariuszem międzynarodowym, nie może zwracać się do rządu swego kraju po instrukcje, a jeśliby takie otrzymał to nie może z nich skorzystać. Komisarz jest niezależny.

Quorum to 11 członków.

Komisarzem może być obywatel państwa członkowskiego.

Komisja stoi na straży prawa wspólnotowego, kontroluje prawo wspólnotowe, jest odpowiedzialna za integrację, reprezentuje Unię w stosunkach do państw trzecich jak i Organizacji Międzynarodowych, negocjuje umowy i traktaty, koordynuje wspólne polityki, udziela zaleceń lub opinii, wydaje decyzje, wypełnia kompetencje jakie przekazała jej Rada, posiada inicjatywę ustawodawczą.

Tryb działania komisji:

1. Procedura ustna - obowiązuje w trakcie posiedzenia i obowiązuje bezwzględna liczba głosów, w tym trybie jest uchwalanych 5% uchwał.

2. Metoda obiegowa - sekretariat kieruje projekty do poszczególnych komisarzy, którzy mogą zgłaszać zastrzeżenia - w trybie zwykłym 5 dni; w trybie pilnym 3 dni; w trybie bardzo pilnym 12 godzin.

3. Procedura delegacji - komisja upoważnia danego komisarza do podejmowania w jej imieniu decyzji - podejmowanych jest tu najwięcej aktów.

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIOWŚCI

To organ sadowy, w skład którego wchodzi 15 osób, po jednym członku z kraju członkowskiego. Członkowie są wybierani zgodnie z prawem krajowym oraz muszą mieć kwalifikacje pozwalające na objęcie najwyższych stanowisk w sądownictwie lub musi wyróżniać się wysokim poziomem wiedzy prawniczej. Sędziowie są wybierani na okres 6 lat, przy czym może on być przedłużony. Kadencja kończy się z chwilą upływu terminu na jaki został powołany, z chwilą śmierci lub rezygnacji sędziego. Co 3 lata dokonuje się zmiany połowy składu sędziowskiego. Sędziowie nie mogą zajmować innych stanowisk w państwach członkowskich oni w Unii poza wyjątkiem pracy dydaktycznej na uczelniach.

ADWOKACI GENERALNI zwani RZECZNIKAMI, to osoby całkowicie niezależne i niezawisłe, których zadaniem jest przedstawianie bezstronne i niezależne, publicznie uzasadnionych opinii na temat spraw rozpatrywanych przez Trybunał Sprawiedliwości. Adwokaci nie reprezentują żadnej ze stron lecz występują w imieniu interesu publicznego - to swoistego rodzaju sprawozdania przedstawiane Trybunałowi zawierające wskazówki prawne jak również wskazania na poprzednio podjęte decyzje.

Reprezentacja stron zależy od rodzaju strony jaka występuje w procesie. Państwa członkowskie oraz instytucje wspólnotowe powinny być reprezentowane przez przedstawiciela dla każdej sprawy.

Prawnik upoważniony do występowania przed sądem państwa członkowskiego to adwokat, radca prawny - w zależności od sprawy, a także mogą to być rodzice, rodzeństwo i inni.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości zajmuje się:

• zagadnieniami wstępnymi czyli pytaniami o kwestie co do obowiązywania (np. dyrektywy) związane z prawem cywilnym,

• kontrola działań państw członkowskich - rozpatruje spory między państwami a komisją o nie wywiązywanie się ze zobowiązań,

• kontrola wypełniania przez państwa członkowskie zobowiązań wynikających ze statutu EBI (Europejski bank Inwestycyjny),

• kontrola legalności: skarga o bezprawność, skarga o unieważnienie aktu prawnego, powództwo o bezczynność.

TRYBUNAŁ I INSTANCJI

Trybunał rozpoznaje następujące kwestie:

• spory między instytucjami i ich funkcjonowaniem,

• spory przeciw Komisji dotyczące tylko produkcji, cen, konkurencji i koncentracji przedsiębiorstw,

• skargi podmiotów prywatnych o unieważnienie lub o brak decyzji w sprawach konkurencji,

• spory o odszkodowanie.

Od orzeczeń Trybunału można odwołać się do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, natomiast orzeczenia tego ostatniego są ostateczne.

ORGANY POMOCNICZE UNII:

• Trybunał Obrachunkowy - kontroluje wydatki Unii; w skład wchodzą rewidenci księgowi,

• Komitet Ekonomiczno - Społeczny,

• Komitet Regionów,

• Europejski System banków Centralnych z Europejskim Bankiem Centralnym,

• Europejska Agencja Ochrony Środowiska.

RADA EUROPEJSKA

Nie jest organem wspólnotowym i długo działała bez podstawy prawnej. Dopiero traktat z Maastricht zmienił uregulowania prawne.

Rada składa się z szefów rządów i państw - państw członkowskich (w praktyce są to premierzy, a wyjątek stanowi Francja, którą w radzie reprezentuje prezydent), a także z przewodniczącego Komisji. Szefowie rządów wspierani są przez ministerstwo spraw zagranicznych i jednego komisarza.

Zadania Rady:

• daje impuls do działania UE,

• wydaje polityczne dyrektywy,

• obraduje nad wszelkimi aspektami dotyczącymi Unii,

• wyraża stanowisko w kwestiach politycznych, szczególnie polityki zagranicznej,

• rozpatruje sprawy, których rozważenie na niższej płaszczyźnie decyzyjnej nie doprowadziłoby do zadawalających rozstrzygnięć.

OBYWATELSTWO UNII EUROPEJSKIEJ

Jest objęte zakazem pierwszego filaru. Wprowadzone zostało na podstawie traktatu o wprowadzeniu Unii w celu ściślejszego włączenia obywateli w proces integracji.

Obywatelstwo to personalna, wzajemna, akcydentalna, zależna i pozorna więź prawna między osobą fizyczną a Unią.

Personalna - dotyczy wyłącznie osób fizycznych.

Wzajemna - oparta na stosunku prawnym polegającym na tym, że osoba fizyczna ma obowiązek postępowania zgodnie z traktatem, a Unia obowiązek poszanowania praw.

Akcydentalna i zależna - nie zastępuje obywatelstwa państwa członkowskiego, jest elementem dodatkowym niemniej zależna, bo nie istniałaby bez obywatelstwa krajowego.

Pozorna - bo uzależniona jest od obywatelstwa krajowego.

Co daje obywatelstwo Unii:

• swoboda poruszania się - brak kontroli paszportowej,

• swoboda osiedlania się,

• państwo może odmówić pobytu ze względu na porządek publiczny i bezpieczeństwo,

• możliwość udziału / posiadania biernego i czynnego prawa wyborczego w wyborach samorządowych,

• bierne i czynne prawo wyborcze do Parlamentu Europejskiego w miejscu pobytu,

• możliwość prawa petycji - wstępowania ze skargami i petycjami do Parlamentu Europejskiego,

• składanie petycji, skarg i zażaleń do Europejskiego rzecznika Praw Obywatelskich,

• ochrona dyplomatyczna i konsularna.

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH UNII

Rzecznik wybierany jest przez Parlament Europejski na okres kadencji Parlamentu. Może być odwołany, gdy dopuści się uchybień albo nie wypełnia obowiązków. Rzecznik jest całkowicie niezależny od Parlamentu mimo, że on go wybiera i odwołuje. Rzecznik przeprowadza kontrolę z urzędu lub na wniosek. Do zadań Rzecznika należy ochrona praw obywatelskich. Przedmiotem skargi może być złe działanie organów, które najczęściej dotyczy Komisji. Nie zajmuje się on działaniem organów państw członkowskich.

Prawo wspólnotowe dzieli się na prawo pierwotne oraz prawo pochodne (wtórne).

PRAWO PIERWOTNE - stanowią je trzy traktaty założycielskie:

• o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali,

• o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej,

• o utworzeniu Europejskiej wspólnoty Energii Atomowej.

+ wszystkie aneksy i protokoły dołączone do w/w aktów, np. protokół dotyczący statusu Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości,

+ traktaty o przystąpieniu nowych członków oraz traktaty wnoszące zmiany i poprawki do wcześniejszych traktatów:

• Konwencja o pewnych instytucjach wspólnych dla Wspólnot Europejskich z '57 r.,

• Traktat o fuzji organów wykonawczych trzech Wspólnot Europejskich z '65 r.,

• Jednolity Akt Europejski,

• luksemburski traktat budżetowy,

• II traktat budżetowy,

• akt rady o wybuchach bezpośrednich do Parlamentu Europejskiego,

• cztery traktaty akcesyjne,

• traktat o utworzeniu UE (traktat z Maastricht),

• traktat amsterdamski,

• traktat niceiski.

PRAWO POCHODNE (WTÓRNE) - tworzone jest przez organu Unii (Radę, Komisje oraz Parlament) i katalog tych aktów prawnych jest określony w art. 249 traktatu rzymskiego. Akty te to:

• rozporządzenia,

• dyrektywy,

• decyzje,

• zalecenia i opinie.ROZPORZĄDZENIA

Stanowią regulacje generalne, abstrakcyjne i normatywne. Wydaje się je wówczas, gdy niezbędne jest rozwiązanie jednolite dla wszystkich państw. Rozporządzenie wydawane jest przez Radę lub Komisję. Wiąże w całości po opublikowaniu w dzienniku urzędowym z dniem wskazanym w rozporządzeniu, bądź 20 dnia od publikacji. Rozporządzenia maja ogólne zastosowanie, obowiązują w całości i są stosowane bezpośrednio w państwach członkowskich czyli nie są potrzebne żadne zabiegi w prawie krajowym, by wprowadzić go w życie. Rozporządzenie skutkuje powstaniem obowiązku dla każdej osoby fizycznej i prawnej - przynosi taki skutek jak ustawa. Rozporządzenie może być wydane jedynie na podstawie traktatu. Gdy nastąpi naruszenie rozporządzenia jednostka może skierować skargę do sądu państwa członkowskiego, który nie ma jednakże prawa do orzekania o mocy rozporządzenia. Istnieje domniemanie ważności rozporządzenia, tzn. rozporządzenie może być poddane kontroli co do ważności, które może przeprowadzić Europejski Trybunał Sprawiedliwości na podstawie skargi.

DYREKTYWA

Wiąże każde państwo członkowskie, do którego jest skierowana odnośnie skutku, przy czym władzom krajowym pozostawia wybór co do formy i metody. Może być skierowana do wszystkich, wybranych, bądź do jednego państwa członkowskiego, ale nie może być skierowana do osoby fizycznej lub prawnej. Dyrektywa obowiązuje od daty wskazanej w akcie lub od dnia 20od daty publikacji. Każda dyrektywa podaje termin, do końca którego prawo państwa członkowskiego ma być dostosowane do dyrektywy. Celem dyrektywy jest pewna harmonizacja prawa, wyznacza nam pewien cel ostateczny, do którego państwo ma dążyć (np. cel ochrony praw konsumenta) oraz wskazuje pewne rozwiązania, które państwo członkowskie ma przyjąć. Każde państwo członkowskie samo określa sposób osiągnięcia takiego prawa. Proces wdrażania dyrektywy do prawa krajowego to implementacja lub transpozycja dyrektywy. Dyrektywa posiada termin, do którego ma być implementowana przez prawo krajowe i w tym terminie, który wskazuje dyrektywa skutek musi wystąpić tzn. prawo ma być uchwalone. Naruszenie dyrektywy powoduje możliwość wystąpienia do sądu z roszczeniem państwa członkowskiego. Dyrektywa jest kierowana do państwa członkowskiego i ma bezpośrednie zastosowanie w płaszczyźnie wertykalnej, tzn. w relacjach jednostka - państwo, nie ma natomiast zastosowania w płaszczyźnie horyzontalnej czyli w sporach między jednostkami.

DECYZJE

Obowiązują w całości, ale tych do których są skierowane. Mogą być skierowane do wszystkich, wybranych lub jednego państwa członkowskiego, a także do jednostki. Decyzja jest konkretnym nakazem, który odnosi się bezpośrednio do adresata. Musi dotyczyć zindywidualizowanych podmiotów i obowiązuje bezpośrednio. Musi opierać się na upoważnieniu traktatowym. Nie pozostawia państwu członkowskiemu wyboru formy lub metody stosowania.

ZALECENIA I OPINIE

Nie mają charakteru wiążącego, w przeciwieństwie do wcześniej wymienionych aktów. Zalecenie dochodzi do skutku z inicjatywy własnej organu wydającego zalecenie. Opinie z reguły inspirowane są działalnością innego podmiotu. Zalecenie sugeruje adresatowi autorytatywne określone rozwiązanie, opinia zaś jest mniej kategorycznym wyrażeniem poglądu, oceną sytuacji, bądź oceną określonej metody czy środków. Akty te wydaje Komisja, Rada i Parlament Europejski. Zalecenia i opinie nie wywołują normatywnych skutków prawnych, co nie wyklucza pewnych następstw.

PRAWO SĘDZIOWSKIE

Prawo sędziowskie jest uznawane za źródło prawa pochodnego. To prawo tworzone przez orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Uzasadnienie dla takiej funkcji ETS jest to, że traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty jest traktatem ramowym i jako taki wymaga uzupełniania i doprecyzowania. Stworzyło to możliwość dokonywania przez ETS wykładni traktatu, co wprost wynika z art. 220. następstwem działalności ETS jest wytworzenie zasad prawa wspólnotowego.

ZASADY PRAWA WSPÓLNOTOWEGO

1. Zasady dotyczące stosowania prawa wspólnotowego,

2. Zasady ochrony praw podmiotowych,

3. Zasady o charakterze mieszanym,

4. Zasady wspólne dla systemów prawnych państw członkowskich.

Zasady dotyczące stosowania prawa wspólnotowego

1. zasada dotycząca stosowania prawa wspólnotowego - jest jedną z podstawowych zasad funkcjonowania instytucji europejskich. Oznacza pierwszeństwo prawa wspólnotowego w zakresie jego działania określonego unormowaniami traktatowymi przed prawem krajowym. Wskazuje się na art. 10 jako umocowanie, niemniej nie została ta zasada uregulowana w prawie traktatowym,

2. zasada subsydiarności - jest to zasada uregulowana w art. 5 traktatu rzymskiego i istnieje domniemanie kompetencji państwa członkowskiego, kompetencje wspólnoty stanowią wyjątek; zasada subsydiarności wyraża się tym, iż wspólnota realizuje te zadania, których realizacja przekracza możliwości państwa członkowskiego; w traktacie stwierdzono wprost, iż żądne działanie unii nie wykracza poza to co jest konieczne dla osiągnięcia celów określonych w traktacie - jest to wyznaczenie granic działania wspólnoty; komisja europejska sformułowała katalog kompetencji jakie zostały zastrzeżone dla unii, a które obejmują: wspólna politykę handlową, wspólną politykę rolną, rybołówstwo, transport, ogólne zasady konkurencji oraz eliminację barier w funkcjonowaniu podstawowych wolności (przepływ towarów, osób, usług i kapitałów).

3. zasada proporcjonalności - stanowi, iż nie wolno nakładać na obywateli obowiązków, które by niewspółmiernie i nieproporcjonalnie ich obciążały, chyba że jest to zgodne z interesem publicznym; co więcej środki, które mają być użyte przez wspólnotę muszą być proporcjonalne do założonego celu, a wybór takiego środka w każdym przypadku powinien odbyć się na podstawie kryteriów obiektywnych; zasada ta nie została skodyfikowana w traktatach i jest efektem kreatywnej roli ETS-u,

4. zasada solidarności - wynika wprost z art. 10 z traktatu amsterdamskiego; „państwa podejmą wszelkie właściwe środki o charakterze ogólnym lub specjalnym w celu zapewnienia realizacji zobowiązań wynikających z niniejszego traktatu lub z działań podejmowanych przez instytucje wspólnoty”; państwa ułatwiają wspólnocie wykonywanie jej zadań; nie podejmą one żadnych środków, które mogłyby przeszkodzić w realizacji celów niniejszego traktatu; z tego artykułu wynika takie działanie i szukanie takich rozwiązań, które zapewnią otrzymanie solidarnie najlepszego efektu;

Artykuł ten tworzy trzy obowiązki: dwa pozytywne i jeden negatywny. Pierwszy obowiązek pozytywny to nałożone na państwa członkowskie działanie w celu zrealizowania zamierzonych zobowiązań (realizowanych przez przestrzeganie praw wspólnoty i uzgadnianie takich działań, które mogłyby doprowadzić do wystąpienia konfliktów), drugi obowiązek pozytywny to ułatwienie przez państwa członkowskie osiągnięcia celów wspólnoty (przejawem realizacji jest udzielanie informacji niezbędnych do realizacji zadań i samorealizacja), natomiast obowiązkiem negatywnym jest zobowiązanie państw do powstrzymywania się od podejmowania środków mogących zagrozić realizacji celów traktatu.

5. zasada jednolitego stosowania prawa wspólnotowego - jednolite stosowanie prawa jest fundamentalnym wymogiem wspólnotowego porządku prawnego; prawo wynikające z traktatów musi być w każdym państwie członkowskim stosowane w ten sam sposób i ze względu na swój fundamentalny charakter nie może ustępować prawu krajowemu, gdyż stworzyłoby to wątpliwości co do istoty prawa wspólnotowego; pewnym aspektem tejże zasady jest wykluczenie tych wszystkich norm, które kolidują z normami wyższego rzędu,

6. zasada niezależności proceduralnej - w sprawach dotyczących prawa wspólnotowego rozpoznawalnych przez sądy państw członkowskich sądy te powinny stosować swoja procedurę, przy czym przepisy stosowane do rozpoznawania tych spraw nie mogą być mniej korzystne niż przepisy dotyczące rozpoznawania spraw o charakterze wewnętrznym, a nadto nie mogą praktycznie uniemożliwić stosowania praw wynikających z stosowania prawa wspólnotowego.

Zasady ochrony praw podmiotowych

1. zasada ochrony podstawowych praw wolności - zasada ta została wypracowana przez ETS, a obecnie odwołuje się do art. 2 traktatu o utworzeniu UE; poza tym przepisem nie ma w traktatach odwołania do praw o podstawowych wolnościach; zasada ta odwołuje się do konwencji o podstawowych wolnościach i o ochronie praw człowieka; buduje ona katalog, do którego odwołuje się w/w art., ale na podstawie orzecznictwa ETS-u można sformułować swoisty katalog praw podlegających ochronie, obejmujący: prawo do rzetelnego procesu sądowego, prawo do prywatności, prawo do poszanowania życia rodzinnego, wolność wyznania, wolność wypowiedzi, wolność do stowarzyszeń handlowych, prawo do poszanowania mienia, prawo do prowadzenia działalności handlowej - ten katalog nie jest katalogiem zamkniętym; w Nicei uchwalono Kartę Praw Podstawowych, która jednakże nie jest aktem normatywnym;

2. zasada równości (niedyskryminacji) - oznacza zakaz dyskryminacyjnego traktowania jednostek przy rozpatrywaniu podobnych spraw; dyskryminacja (zgodnie z ETS) to niepodobne traktowanie w porównywalnych sytuacjach lub ustalanie niejednakowych wymagań w porównywalnych przypadkach; decyzje, która będzie wydana w danej sprawie musi mieć charakter arbitrazowy i niesprawiedliwy - wówczas będzie to dyskryminacja;

3. zasada pewności prawnej - przejawia się w zakazie retroakcji prawa, a także w ochronie praw nabytych; są to podstawowe zasady dotyczące porządku prawnego zmierzające do zapewnienia obywatelowi poczucia pewności co do jego praw i obowiązków.

Zasady o charakterze mieszanym

1. zasada skutku bezpośredniego - skutek bezpośredni oznacza możliwość bezpośredniego dochodzenia swoich praw przez jednostkę przed sądami krajowymi; skutek bezpośredni odnosi się wyłącznie do norm, a nie do aktów wspólnotowych, dlatego zasadę skutku bezpośredniego należy odróżniać od bezpośredniej stosowalności (która dotyczy rozporządzeń - to możliwość stosowania prawa bez implementacji); zasada skutku bezpośredniego została wyprowadzona z orzecznictwa ETS-u, który stwierdził, iż wszystkie podmioty czerpią swoje prawa z porządku wspólnotowego, jeżeli tylko jego postanowienia określają ich treść dostatecznie jasno i precyzyjnie oraz bezwarunkowo;

2. zasada dobrego administrowania (zasada rozsądnego i właściwego zarządzania) - wypracowana przez ETS; zakłada, iż jednostka, której prawo zostało naruszone czy zagrożone działaniem danego urzędu musi mieć możliwość obrony w postaci przedstawienia swojego stanowiska; w ramach tego można mówić o tzw. prawie do wysłuchania, które dzieli się na : prawo do informacji, prawo do reprezentowania, prawo do uzasadnienia;

3. zasada odpowiedzialności odszkodowawczej państwa za szkody wyrządzone poprzez naruszenie prawa wspólnotowego - zasada wykształcona przez ETS zakładająca, że roszczenie odszkodowawcze przysługuje w każdej sytuacji, gdy przepis prawa wspólnotowego przyznaje jednostce uprawnienie, została wyrządzona jednostce szkoda, a między naruszeniem przepisów prawa przez państwo a powstałą szkodą istnieje bezpośredni związek przyczynowy, a naruszenie prawa było wystarczająco poważne.

Zasady wspólne dla systemów prawnych państw członkowskich

Art. 228 odwołuje się do zasady dotyczącej odpowiednich odszkodowań wspólnoty za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy wspólnoty. To pojęcie jest swoistego rodzaju klauzulą generalną obejmującą zbiór zasad wynikających z porządków prawych państw członkowskich i to obejmujących zasadę wynikającą z prawa publicznego i generalnego, np. zasada bezpodstawnego wzbogacenia czy zasada siły wyższej.

SWOBODY (WOLNOŚCI) RYNKU WEWNĘTRZNEGO

1. swoboda działalności gospodarczej - polega na tym, iż osoby fizyczne i prawne mające przynależność jednego państwa członkowskiego mogą prowadzić w innym państwie członkowskim samodzielną działalność gospodarczą na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa; zakres tej swobody obejmuje prowadzenie i wykonywanie samodzielnej działalności zawodowej w celu zarobkowym, jak również prawo zakładania przedsiębiorstw zgodnie z przepisami państwa przyjmującego;

2. swobodny przepływ towarów - zrealizowany poprzez utworzenie unii celnej oraz zniesienie ograniczeń ilościowych; unia celna polega na zakazie ustanawiania ceł pomiędzy państwami członkowskimi, a także istnieniu wspólnej taryfy celnej w stosunku do państw nie będących członkami unii;

3. swoboda przemieszczania się pracowników - polega na zniesieniu wszelkiej dyskryminacji pracowników pastw członkowskich z powodu obywatelstwa; zakaz dyskryminacji dotyczy ubiegania się o zatrudnienie, wynagrodzenia i innych warunków pracy; z prawa do swobodnego przemieszczania się pracowników wynika prawo: o ubieganie się o miejsce pracy, swoboda poruszania się na terytorium pastw członkowskich w poszukiwaniu pracy i podejmowanie zatrudnienia, prawo pobytu w czasie wykonywania pracy oraz po jej zakończeniu;

4. swoboda świadczenia usług - dotyczy obywateli, którzy mają miejsce zamieszkania w innym państwie członkowskim, niż państwo w którym usługa ma być świadczona; dotyczy to tzw. usług transgranicznych;

5. swoboda przepływu kapitału - ma duże znaczenie dla wszystkich w/w swobód; chodzi to o liberalizację obrotu kapitałowego i płatności; dotyczy ona osób fizycznych i prawnych, które mają miejsce zamieszkania lub siedzibę w państwie członkowskim; w odróżnieniu do swobody ruchu osobowego decyduje tutaj miejsce zamieszkania lub siedziba, a nie obywatelstwo; motywem takiego rozstrzygnięcia jest dążenie do tego, aby cały kapitał znajdujący się na terenie unii mógł krążyć bez przeszkód niezależnie od obywatelstwa właściciela.

1

3

---