Rynek -> ogol stosunkow wymiennych towarowo - pienieznych, zachodzacych między podmiotami reprezentujacymi popyt i podaz.

Elementy rynku: popyt, podaz, cena.

Kryteria podzialu rynku:

*zasieg georgaficzny:lokalny, regionalny, krajowy, zagraniczny,miedzynarodowy, swiatowy,

*przedmiot wymiany:dobr i uslug, pracy, kapitalowy,

*ujecie branzowe:obuwniczy, turystyczny, miesny,

*relacje między podaza a popytem: pod>pop=konsumenta, pod<pop=producenta,

*zakres kontroli:wolny, regulowany-licencja,ceny min i max - kontrola wladzy.

POPYT - chec nabycia dobra lub uslugi, poparta decyzja wydatkowania na dane dobro lub usluge, wyrazona w sile nabywczej pieniadza. (wykres!)

-popyt potencjalny - popyt marzenie (najwiekszy popyt jaki mogl się pojawic wsrod konsumentow)

-popyt efektywny - realny

-popyt rynkowy - suma popytow indywidualnych (pojedynczych popytow)

Prawo popytu - przy ceteris paribus (czyt. tych samych niezienionych warunkach), przy wzroscie ceny maleje zapotrzebowanie, a przy spadku ceny, rośnie zapotrzebowanie.

Pozacenowe determinany popytu:

a)Lezace po stronie konsumenta:

-wzrost dochodu powoduje wzrost popytu,

-podatnosc na mode,

-kultura, zwyczaje, tradycje,

-reakcja na zmiane ceny dobr substytucyjnych (dobro substytucyjne- cena musi wzrosnac, a dobro podstawowe - cena taka sama lub zmalec),

-rekacja na zmiane ceny dobr komplementarnych (cena musi zmalec),

-warunki klimatyczne np. pory roku,

-wiek,

-wyksztalcenie.

b)Lezace po stronie konsumenta:

-dzialalnosc marketingowa np. rklama, promocje,

-jakosc dobra, wzrost jego uzytecznosci,

-wzrost podazy,

-jakosc swiadczenia uslug,

-raty,

-dowoz do klienta,

lokalizacja sklepu i jego wyglad.

Elastycznosc cenowa popytu - sila reakcji konsumenta na zmiane ceny.

Ep^- =(^Q/Q):(^P/P)

PODAZ - dobra i uslugi oferowane na rynku po okreslonej cenie. (wykres!)

Prawo podazy - przy ceteris paribus;), wzrost ceny powoduje wzrost podazy, a spadek ceny powoduje spadek podazy.

Czynniki spadku podazy:

-niedogodna polityka podatkowa,

-mniejsze zapotrzebowanie - spadek popytu,

-powrot do starych metod produkcji,

-koszty osobowe - pracownicy zadaja podwyzek,

-rosna koszty produkcji,

-konkurencja,

-kredyty - wzrost stopy %,

-wzrost ceny dobr komplementarnych,

-spadek cen dobr substytucyjnych,

-przewidywanie cen w przyszlosci (jeżeli ceny maja wzrosnac to czekamy na odpowiedni moment by zwiekszyc produkcje),

-zmiany klimatu,

-czas - im wczesniej cos wprowadzimy i bedziemy pierwsi -> większe zyski.

Efekty substytucyjny - wzrost ceny dobra podstawowego spowoduje wzrost popytu na dobra substytucyjne.

Zjawisko komplementarnosci - uzupelnianie się dobr, wzrost ceny dobra komplementarnego spowoduje wzrost ceny na dobro podstawowe, np. wzrost ceny oleju roslinnego spowoduje wzrost ceny masla.

Wzrost ceny dobra podstawowego, spadek popytu na dobro komplementarne, np. wzrost ceny samochodu spowoduje spadek popytu na paliwo.

Elastycznosc cenowa podazy - sila reakcji producena na zmiane ceny.

Ep⁺ =(^S/S):(^P/P)

Paradoksy:

*Griffena (=paradoks chleba)- im wyzsza cena, tym popyt rosnie. Z tym paradoksem mamy glownie do czynienia tam gdzie jest bieda, np. cena chleba rosla najwolniej, szybciej zas rosla cena wedlin, ze względu na ograniczone dochody drozsze zastepuje się tanszymi, wraz ze wzrostem ceny chleba, popyt na niego rosnie.

*Veblena - wzrost ceny powoduje wzrost popytu - efekt prestizu.

*Spekulacyjny - wzrost ceny pewnego dobra i jego przewidywania do dalszego wzrostu, powoduja wzrost popytu, masowe wykupywanie tego dobra przed dalsza podwyzka.

Pawo Engla - wraz ze wzrostem dochodow maleje % udzialu wydatkow na zywnosc. (Reszte pieniedzy przeznacza się np. na dobra luksusowe).

Dobro zwykłe:

- to takie, na które popyt rośnie wraz ze wzrostem dochodu i spada wraz ze spadkiem dochodu

Luksusowe dobro:

- to takie dobro, na które popyt rośnie szybciej niż dochód

INFLACJA - trwaly wzrost ogolnego poziomu cen w gospodarce, proces ciagly, obnizenie sily nabywczej pieniadza = deprecjacja.

Obniżanie się siły nabywczej pieniądza (jego wartości rynkowej). Na rynku obserwowana jest jako długotrwały wzrost średniego poziomu cen określonego koszyka dóbr. W praktyce inflacja na rynku konsumpcyjnym jest inna niż inflacja na rynku zaopatrzeniowym i nieco inaczej wpływa na kondycję gospodarki. Przeciwieństwem inflacji jest deflacja. Korzystnym efektem niewielkiej inflacji może być ułatwienie renegocjacji realnej wartości niektórych cen oraz płac.

Przyczyny inflacji:

1)Ekonomiczne:

a)wewnetrzne:

-wzrost kosztow produkcji,

-dodatkowa emisja pieniadza (nadmierna do wartosci dobr i uslug dostepnych na rynku),

-chec większego zysku przez producentow,

-gwaltowny wzrost popytu,

-zmiana ustroju gospodarczego z gospodarki centralnie sterowanej na rynkowa = inflacja korekcyjna,

-niedostosowanie struktury produkcji do struktury popytu.

b)zewnetrzne:

-wzrost cen na swiatowym, zagranicznym rynku dobr i uslug, pracy i kapitalu.

2)Pozaekonomiczne - lezace w psychice konsumenta.

Miary inflacji:

-indeks cen konsumpcyjnych (koszyk rynkowy),

-indeks cen produkcyjnych,

-deflator PNB

Indeks cen konsumpcyjnych - najczesciej stosowana miara - wskaznik kosztow utrzymania, reprezentuje on zmiany cen poszczegolnych dobr i uslug, które nabywane są w duzych ilosciach przez ludzi pracujacych i dokonujacych zakupow w miastach.

Koszyk rynkowy - lista pozycji towarowych objetych badaniem, obejmuje większość dobr i uslug nabyanych przez konsumentow miejskich. Ponieważ dobra i uslugi nabywane są w roznych ilosciach, dlatego stosuje się ceny wazone.

Rodzaje inflacji:

1)Ze względu na przyczyne:

-ciagniona przez popyt (popytowa)+wykres - gwaltowny wzrost popytu, wydatki wzrastaja szybciej niż wielkosc produkcji,

-pchana przez koszty (podazowa)+wykres - wzrastaja koszty produkcji,

-korekcyjna - zmiana ustroju gospodarczego,

-strukturalna - struktura produkcji nie odpowiada strukturze potrzeb, wzrost cen.

2)Ze względu na stope inflacji:

-pelzajaca - do 5% rocznie, nie szkodzi gospodarce,

-kroczaca - do 10% rocznie,

-galopujaca - powyzej 20% miesiecznie, niepewne warunki produkcji, info z rynku zafalszowywane,

-hiperinflacja - powyzej 50% miesiecznie (=megainflacja), ludzie nie chca mieć pieniedzy, lepsza wymiana towarowa, gospodarka prowadzi do zniszczenia.

Skutki inflacji (zaleza także czy byla przewidywana czy nie oraz od stopy inflacji):

1)redystrybucja dochodow od tracacych do zyskujacych,

2)wywolanie niewlasciwej alokacji (podzialu) zasobow - w przyszlsoci mniejszy wzrost gospodarczy,

3)strata posiadanej gotowki - zmniejszenie dochodow realnych, iluzja pieniadza,

4)straty wierzycieli instytucjonalnych - nieprzewidziana,

5)straty nabywcow obligacji - traca banki, prywatne przedsiebiorstwa,

6)straty przedsiebiorstw i pracownikow,

7)straty podatnikow,

8)straty emerytow, rencistow.

Korzysci inflacji:

1)dluznicy oddaja ta sama kwote, ale o nizszej wartosci,

2)przedsiebiorstwa i pracownicy - wzrost plac będzie wyzszy niż wzrost cen, koszty beda rosly wolniej niż przychody,

3)panstwo - większe podatki,

4)spekulanci - wykupia dobra, zeby potem sprzedac drozej.

*Szkoła moneterystyczna- ogólne równanie obiegu pieniądza(Fishera) MV=PQ

Równanie to z 1 strony przedstawia wyrażoną w pieniądzu wartość całkowitych wydatków podmiotów rynkowych(MV) z drugiej strony wyrażoną w pieniądzu wartość ich całkowitych zakupów(PQ) w danym okresie

M- ilość pieniądza w obiegu gospodarczym w danym okresie,

V- prędkość obiegu pieniądza, która informuje ile razy w danym okresie jednostka pieniężna zmieni właściciela w wyniku zakupu dóbr i usług

P- ogólny poziom cen w gospodarce (cena przeciętna)

Q- ilość dóbr i usług wytworzonych w gospodarce w danym okresie (najczęściej w ciągu roku)

*STAGFLACJA- wysokiej inflacji towarzyszy stagnacja gospodarcza i wysokie bezrobocie, spowodowane negatywnym szokiem podażowym

*SLUMPFLACJA- skokowy wzrost cen, któremu towarzyszy wzrost bezrobocia i spadek globalnego popytu

*DEFLACJA- skokowy spadek cen, wzrost wartości pieniądza w czasie - z czasem można za daną ilość pieniędzy kupić coraz więcej towarów i usług. Potocznie określenie spadku cen rynkowych. Zjawiskiem przeciwnym jest inflacja. Występowanie deflacji (jak na przykład w latach 90. XX wieku w Japonii) wiąże się zazwyczaj ze stagnacją gospodarczą.

*DENOMINACA- 95' - zmniejszenie nominalnosci pieniadza.

*DEWALUACJA - ustawowe obnizenie wartosci pieniadza w stosunku do zlota i innych walut.

Pomiar inflacji:

- DEFLATOR CEN PNB- jest to stosunek nominalnego PNB(w cenach bieżących) do PNB w ujęciu realnym(w cenach stałych) wyrażony w postaci wskaźnika.

- CPI- metoda bezpośrednia pomiaru inflacji -indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych. Jest średnią ważoną cen towarów i usług nabywanych przez przeciętne gospodarstwo domowe. Przy obliczaniu indeksu bierze się pod uwagę tzw. statystyczny koszyk zakupów. W Polsce, GUS tworzy koszyk na podstawie badań budżetów gospodarstw domowych; co roku ustala ile i czego kupuje "uśrednione" gospodarstwo domowe, a ttakże, jakijest udział poszczególnych produktów i usług w łącznych wydatkach. Na podstawie obserwacji zmian cen tak dobranych towarów i usług (ich lista liczy ok. 2 tys. pozycji, a ceny sprawdza się raz lub dwa razy w miesiącu) GUS oblicza wskaźnik inflacji. Wielu ekspertów uważa, że CPI jest nie tyle miarą inflacji, co wskaźnikiem zmian kosztów utrzymania. W praktyce występują jednak różnice między koszykiem "codziennym", a "statystycznym". Ceny niektórych towarów czy usług rosną szybciej niż innych, konsumenci reagują też na zmiany cen, np., gdy rośnie cena wołowiny to mogą np. kupować tańszy drób (tzw. efekt substytucji). Mogą się też pojawiać nowe dobra i usługi, które z opóźnieniem pojawią się w koszyku "statystycznym". Wskazywałoby to, że CPI przeszacowuje rzeczywistą inflację

- PPI- indeks cen producentów. Jest to wskaźnik zmiany cen produkcji przemysłowej. Wzrost tego wskaźnika jest pierwszym sygnałem pojawienia się inflacji. Ten makrowskaźnik został wprowadzony w 1890 roku (w USA) i jest najstarszym nieprzerwanie obliczanym indeksem przez Departament Pracy (w USA). Budowany jest na podstawie cen wyrobów przemysłu wydobywczego, przetwórczego i rolniczego (cen żywności). Wagami przy jego obliczaniu są wielkości sprzedaży netto wymienionych grup towarów, ciągła obserwacja koszyka cen dóbr inwestycyjnych.

Pieniądz- środek wymiany o określonej wartości, to powszechnie akceptowany środek za pomocą, którego dokonuje się płatności za dostarczone dobra i usługi lub wywiązuje się ze zobowiązań. Pieniądz musi być trwały, przenośny i podzielny.

System pieniezny - ogol norm prawnych okreslajacych podstawowa jednostke monetarna, jednostki pomocnicz, ich nazwy, wartosci, zakres cyrkulacji, wymienialnosc na pieniadz innych panstw.

Funkcje:

- środek wymiany-pieniądz pośredniczy w transakcjach kupna-sprzedaży,

- miernik wartości- dzięki temu pieniądz umożliwia porównywanie wartości różnych dóbr,

- środek płatniczy-, czyli miernik odroczonych płatności- p.reguluje zobowiązania i płatności wybiegające w przyszłość,

- środek tezauryzacji, czyli gromadzenia majątku-oznacza, że p. przechowuje wartość,

- pieniądz międzynarodowy

Cechy:

-trwały

- powszechnie akceptowany;
- łatwo przenośny, pieniądze nie mogą być ciężkie i duże objętościowo;
- podzielny na mniejsze jednostki;
- trudny do podrobienia

*Popyt na pieniądz: jest to zapotrzebowanie na pieniądz zgłaszane przez społeczeństwo w zależności od stopy% oferowanej przez banki i wielkości dochodu narodowego. Jeżeli stopa% jest niższa to ludzie chcą posiadać więcej pieniędzy, gdyż mniej tracą wtedy z powodu niskich odsetek. Jeżeli stopa jest wysoka to ludzie są gotowi oszczędzać i ograniczać swoje zapotrzebowanie na pieniądz.

*Zasoby pieniądza- suma wszystkich zidentyfikowanych form pieniądza posiadanych przez ludność w danym momencie. W zależności od stopnia ich płynności, a więc szybkości, z jaką mogą być zamienione na gotówkę i przeznaczone na zakupy, wyróżnia się cztery rodzaje zasobów pieniądza:

1) zasób M1, obejmujący całość zasobów pieniądza papierowego (banknotów) i monet posiadanych przez ludność oraz wartość rachunków bankowych płatnych na każde żądanie,

2) zasób M2, określający wielkość siły nabywczej ludności, w którego skład wchodzi zasób M1, a także rachunki oszczędnościowe, rachunki terminowe i certyfikaty depozytowe o małej wartości (do kwoty określonej przez bank centralny danego kraju),

3) zasób M3, będący zasobem M2 powiększonym o rachunki terminowe o dużych wartościach

4) zasób L (najszerszy), obejmujący zasób M3 wraz z pozostałymi aktywami, takimi jak waluta będąca własnością banków, dokumenty handlowe i obligacje skarbowe.

*Baza monetarna: Jest to łączna ilość banknotów i bilonu w obiegu pozabankowym oraz znajdujących się w systemie bankowym

*Mnożnik kreacji pieniądza: Jest to iloraz zasobu pieniądza i bazy monetarnej

*Podaż pieniądza: to ilość pieniądza dostępna w gospodarce. Podaż pieniądza zależy od banku centralnego, który kontroluje i kształtuje bazę monetarną gospodarki także pośrednio od ludności, która decyduje, jaką część pieniądza przechowywać w gotówce, a jaką w formie depozytów.(Jest to mnożnik kreacji x baza monetarna)

Kreacja pieniądza:

Z PODRĘCZNIKA: Banki kreują pieniądz przez udzielanie kredytów oraz tworzenie wkładów, które nie mają pełnego pokrycia w stanie rezerw gotówkowych. Wkłady te powiększają zasób pieniądza jako środka wymiany. Decyzja dotycząca wysokości rezerw oznacza, zatem jednocześnie wybór określonego poziomu ryzyka i dochodowości.

Z INTERNETU: wprowadzanie do obiegu przez banki komercyjne dodatkowych (ponad wartość bazy monetarnej) ilości pieniądza, w wyniku operacji kredytowych, których podstawą są depozyty bankowe. Ten dodatkowy pieniądz ma charakter bezgotówkowy. Dla zapewnienia bezpieczeństwa depozytariuszy i niedopuszczenia do inflacji bank centralny reguluje rozmiary kreacji pieniądza kredytowego poprzez ustalanie stopy rezerw obowiązkowych i stóp oprocentowania kredytów udzielanych bankom komercyjnym

Wielkość kreacji pieniądza uzależniona jest w ten sposób nie tylko od rozmiarów depozytów, ale także od odwrotności stopy rezerw obowiązkowych. Kreacja pieniądza może następować także w wyniku skupu walut obcych i dewiz przez banki komercyjne lub udzielania przez bank centralny pożyczek państwu na sfinansowanie deficytu budżetowego

Rola banku centralnego w kształtowaniu podaży pieniądza:

Z PODRĘCZNIKA: Bank centralny może kontrolować podaż pieniądza, wykorzystując operacje otwartego rynku w celu wyznaczenia bazy monetarnej, a także posługując się stopą rezerw obowiązkowych i stopą dyskontową, aby wpływać na wysokość mnożnika kreacji pieniądza. Jest to trudne do przeprowadzenia w praktyce.

Przyczyną trudności w kontrolowaniu przez bank centralny bazy monetarnej jest jego rola jako ostatniej instancji kredytowej. Kiedy banki chcą rozszerzyć zakres swojej akcji kredytowej i zwiększyć stan swoich wkładów, zawsze mogą otrzymać dodatkową gotówkę z banku centralnego. Podobnie, bankowi centralnemu nie jest łatwo wpłynąć na wysokość mnożnika pieniężnego. Chcąc to osiągnąć, władza monetarna musi sprawić, że banki właściwie zareagują na zmiany stopy rezerw obowiązkowych i będą chciały utrzymywać swoje rezerwy gotówkowe na poziomie, na który w innych warunkach nie zdecydowałyby się. Instrument ten działa jak podatek nałożony na banki, powstrzymując je od podejmowania zyskownych operacji. Współczesne banki działające na globalnym rynku, znajdują sposoby, aby obejść te ograniczenia.

Z INTERNETU: Jest bankiem gospodarki narodowej. Reguluje podaż pieniądza, utrzymując ją na poziomie dostosowanym do aktualnych potrzeb gospodarki, zapewnia dostępność i określa warunki kredytowania oraz reguluje wartość wymienną waluty. Działania te zmierzają do zapewnienia wewnętrznej stabilności gospodarki i jej rozwoju. Bank centralny współpracuje z bankami centralnymi innych krajów, przede wszystkim w zakresie międzynarodowej wymiany walutowej w celu stabilizacji lub regulacji kursów. Bank centralny jest z reguły własnością skarbu państwa, a jego dochody są składnikiem dochodów budżetu państwa. W Polsce bankiem centralnym jest Narodowy Bank Polski.

(Globalna podaż pieniądza- ilość zasobów pieniężnych przedstawianych przez instytucje finansowe do dyspozycji wszystkich podmiotów działających w gospodarce)

*Równowaga pieniądza: wielkość zapotrzebowania na zasoby pieniądza odpowiada takiej samej wielkości jego podaży

Bank centralny (bank emisyjny, bank bankow, bank panstwa)

Funkcje:

- Bank centralny emituje pieniądz gotówkowy. Jest jedyną instytucją uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych w danym państwie.

- Bank centralny jest bankiem banków i innych instytucji finansowych. Każdy bank komercyjny posiada w banku centralnym rachunek, na którym rejestruje rozliczenia z innymi bankami. Bank centralny świadczy usługi bankowe innym bankom (Przyjmuje depozyty po tzw. stopie depozytowej oraz udziela im kredytów). Bank centralny realizuje również transakcje z zagranicznymi bankami centralnymi i instytucjami międzynarodowymi

- Bank centralny jest bankiem skarbu państwa. Prowadzi rachunki instytucji państwowych. Utrzymuje rachunki depozytowe państwa, prowadzi kasową obsługę budżetu, obsługuje dług publiczny

Dodatkowo:

- formułuje cele polityki pieniężnej państwa i steruje nią za pomocą dostępnych instrumentów

- utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju, a także prowadzi politykę kształtowania kursu waluty krajowej

- nadzoruje działalność banków komercyjnych

- reguluje podaż pieniądza w obiegu (poprzez np. operacje otwartego rynku i ustalanie stóp procentowych) i oddziałuje na politykę kredytową banków komercyjnych

Narzedzia Banku Centralnego:

-stopy % - cena jaka musi zapalcic kapitalobiorca za uzytkowanie pozyczonego kapitalu.

-rezerwy obowiazkowe - musza je tworzyc banki komercyjne. Rezerwe tworzy część srodkow zdeponowanych w bankach w formie wkladow biezacych i terminowych, wysokosc tej rezerwy okresla Bank Centralny w %.

-operacje otwartego rynku - kupno, sprzedaz przez Bank Centralny papierow wartosciowych bedacych w obrocie rynkowym.

-operacje kursowe - poprzez zmniejszenie kursu waluty obcej Bank Centralny sklania baki komercyjne do zamiany waluty krajowej na obca. Bank Centralny zwieksza podaz waluty obcej na rynku z wlasnych rezerw, zmniejsz apoprzez skup zwiekszajac jej cene.

2typy weksli:

1)wlasny (suchy, prosty, soal) papier wartosciowy zawierajacy bezwarunkowe przyzeczenie dostawcy zaplacenie okreslonej sumy pienieznej we wskazanym meisiacu i czasie.

• 2 podmioty na rynku:

A-wierzyciel, remitent, <----T----

B-dluznik, wystawca, B A

T-okreslony towar, ----W---->

W-weksel.

2)Trasowany (ciagniony, trata) papier wartosciowy, który zawiera bezwarunkowe polecenie osoby wystawiajacej weksel skierowane do innej osoby, zaplacenia przez nia osobie wskazanej lub na jej zlecenie okreslonej sumy pieniężnej w oznaczonym miejscu i czasie.

• A-wierzyciel, wystawca, trasant,

B-dluznik, trasat, B A

C-wierzyciel wystawcy - przyjmujacy weksel

remitent, pierwszy posiadacz weksla,

S-splata

T-okreslony towar, C

W-weksel

Funkcje weksli:

-kredytowa, obiegowa, platnicza, gwarancyjna, refinansowa.

Bezrobocie - zjawisko społeczno- ekonomiczne, nadwyżka podaży pracy nad popytem na pracę. Płaca wyższa-> mniej można zatrudnić, płaca niższa-> więcej zatrudnionych. Popyt < podaż.

Bezrobotny - wg Urzedu Pracy: powyzej 18, niepracujacy, nieuczacy się, nie ma stalego zrodla utrzymania, gotowy podjac prace w kazdej chwili.

Bebrobotny- wg GUSu: powyzej 15, w okresie tygodnia objetego badaniem nie pracowal ani 1h, w poprzednich 3 tygodniach szukal pracy i deklaruje chec pracy w następnych tygodniach.

(krzywa Philipsa)

Stopa bezrobocia - stosunek liczby osob bezrobotnych do zatrudnionych w %.

Sila robocza = bezrobotni+pracujacy(zatrudnieni)

Rodzaje bezrobocia:

-Bezrobocie przejściowe (frykcyjne?)- występuje, gdy ludzie przechodzą z jednego miejsca pracy do drugiego, wymagającego podobnych kwalifikacji.

-Bezrobocie strukturalne - związanie z restrukturyzacją danych branż (górnicy, hutnicy etc), potrzebą zmiany kwalifikacji. Dodatkowo- popyt nie przystaje podaży.

-Bezrobocie koniunkturalne-cykliczne- występuje podczas kryzysu gospodarczego -przejściowe okresowe spadki koniunktury w gospodarce.

-Bezrobocie ukryte- ludzie nie ujęci w statystykach, ponieważ są zatrudnieni w niepełnym wymiarze pracy, pomimo gotowości do podjęcia pracy w pełnym czasie pracy, lub pracujących na stanowiskach nie wymagających posiadanych przez nich kwalifikacji, jak również tych którzy zostali zniechęceni do dalszego poszukiwania pracy.

MPS - system produkcji materialnej, w tym systemie zakładano, że nową wartość tworzy tylko praca produkcyjna, tworzone były dobra, a w rozliczeniach pomijano usługi, bo dawały efekty niewidzialne

SNA - system rachunków narodowych, obowiązuje w gospodarce rynkowej, uważa się, że nową wartość tworzy każda praca, także w usługach

Dobra finalne to dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to albo dobra konsumpcyjne zakupione przez gospodarstwa domowe, albo dobra kapitałowe (np. maszyny nabywane przez przedsiębiorstwa).

Wartość dodana- wielkość dodatkowej wartości rynkowej lub dochodu tworzona na każdym etapie przetwórstwa.

Np. pszenica 100 , w mące 100, w chlebie 100 = 300 trzykrotne liczenie wartości pszenicy

Wartość rynkowa produktu finalnego chleba równa jest równa całkowitej wartości dodanej na wszystkich szczeblach produkcji.

Jest to przyrost wartości dóbr w trakcie/w wyniku procesu produkcji.

PNB - Wartość dóbr i usług finalnych wyprodukowanych w jednostce czasu przez czynniki produkcji należące do obywateli danego państwa, niezależnie od tego gdzie te czynniki produkowały.

Rodzaje PNB:

a) nominalny - liczony w cenach bieżących;

b) realny - liczony w cenach stałych (uzyskany przez zastosowanie deflatora, wyrażającego wpływ inflacji: PNB nominalny podzielony przez deflator).

 Wady PNB:

- nie ujmuje produkcji nie przeznaczonej na rynek;

- nie ujmuje szarej i czarnej działalności gospodarczej;

- nie ujmuje czasu wolnego jako dobra;

- nie obejmuje renty konsumenta z posiadanych dóbr trwałych;

- obejmuje produkcję tzw. antydóbr: zanieczyszczeń środowiska, broni, tytoniu itp.

Zalety:

- łatwy w obliczeniu

Sposoby obliczania PNB:

a) podejścia wydatkowego- polega na sumowaniu wartości pieniężnej wszystkich produktów finalnych.

b) podejście oparte na kosztach zasobów i dochodu- polega na sumowaniu wszystkich płatności za wykorzystanie zasobów.

Przelicznik cen PNB

PNB realny = (PNBn / Wp) x 100

PKB= Produkt Krajowy Brutto - Produkcja wytworzona przez czynniki wytwórcze zlokalizowane w danym kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem

- to suma wartości wszystkich produktów i usług finalnych wytworzonych w danym kraju, w danym roku przez czynniki wytwórcze, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

- Obrazuje końcowy rezultat działalności wszystkich podmiotów gospodarki narodowej.

Pg-wartosc produkcji globalnej

Zp-zuzycie posrednie

Wdb-wartosc dodana brutto Pg - Zp = Wdb + Pd- Dt = PKB

Pd-podatki

Dt-dotacje

3 metody mierzenia PKB:

- suma wydatkow na dobra finalne,

- suma dochodow czynnikow wytworczych wraz z zyskami otrzymywanymi przez przedsiebiorcow,

- suma suma wartosci dodanej w procesie produkcji.

PNN - Produkt narodowy netto - miara efektów rocznej działalności gospodarki, rozumiany jako różnica produktu narodowego brutto oraz wartości amortyzacji kapitału trwałego.

PNN= PKB - amortyzacja

Dochód narodowy - całość dochodów wypłaconych właścicielom ludzkich i fizycznych zasobów wytwórczych za wykorzystanie tych zasobów w określonym czasie

Podział dochodu narodowego:

- pierwszy (pierwotny) - podział DN następuje w miejsu jego tworzenia (między pracowników a pracodawców)

- wtórny - dokonuje się poprzez budżet państwa

- ostateczny - konsumpcyjny (spożycie bieżące)

- akumulacja (konsumpcja w przyszłości)

Dochody osobiste:

- część dochodu narodowego, która wypłacana jest do rąk poszczególnych jednostek, w odróżnieniu od sum wypłacanych przedsiębiorstwom.

Dyspozycyjne dochody osobiste:

- dochody osobiste zmniejszane o kwotę podatków osobistych (jak również o niektóre mniejsze opłaty niepodatkowe).

Wzrost gospodarczy - zwiększenie strumieni dóbr i usług w gospodarce (wzrost produkcji)

Rozwój gospodarczy - proces długofalowy, ilościowy i jakościowy wzrost zamożności społeczeństwa

Różnica między wzrostem, a rozwojem gospodarczym:

- wzrost gospodarczy: rozszerzanie się zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi

- rozwój gospodarczy: strukturalne oraz inne zmiany towarzyszące wzrostowi gospodarczemu.

5. Dochód narodowy wytworzony i podzielony, a saldo obrotów za granicą:

Dochód narodowy wytworzony (brutto) to suma wartości dodanej (produkcji czystej) w gałęziach produkcji materialnej i amortyzacji.

Dochód narodowy wytworzony (netto) to suma wartości dodanej (produkcji czystej) w gałęziach produkcji materialnej (bez amortyzacji).

Dochód narodowy podzielony (do dyspozycji) to dochód narodowy wytworzony skorygowany o saldo obrotów z zagranicą.

---