Socjologia - badanie życia społecznego tzn. kontaktów i stosunków w jakich pozostają istoty żywe.
Socjologia jako nauka pojawia się w ramach elitarnej wysoko wykształconej grupy filozofów. Nazwę socjologia wprowadził Auguste Comte w dziele „Filozofia Pozytywna” w 1838 roku. Dyscyplina ta powstała zatem w efekcie rozwoju nowożytnej nauki i jej stopniowej specjalizacji.
Wśród prekursorów myśli socjologicznej na uwagę zasługują:
Auguste Comte
Karol Marks
Max Weber
Emil Durkheim
Cechy socjologii XX/ XXI wieku:
Postępująca socjalizacja (socjologia zaczyna dzielić się na subdyscypliny)
np. socjologia integracji europejskiej, miasta, wsi, Internetu, młodzieży, wychowania, przestępczości.
Podział na kierunki preferujące odmienne sposoby uprawiania nauki.
PARADYGMAT- wzór uprawiania nauki.
(to pojęcie wprowadził Thomas Samuel Kuhn)
Funkcjonalizm - zakłada, że poszczególne elementy złożonego systemu jakim jest społeczeństwo współdziałają ze sobą. Funkcjonaliści analizowali społeczeństwo jako skomplikowany system składający się z takich elementów jak role i pozycje społeczne, instytucje i grupy społeczne, normy i wartości.
(Przywiązywali wagę do tzw. konsensu moralnego - który istnieje wtedy kiedy większość społeczeństwa podziela te same wartości).
Teoria konfliktów - w świetle tego paradygmatu społeczeństwo składa się z różnych grup społecznych starających się realizować własne interesy. Teoretycy teorii konfliktów badają napięcia między dominującymi i nieuprzywilejowanymi grupami społeczeństwa oraz mechanizmy ustalania i utrzymywania się stosunków dominacji.
Interakcjonizm symboliczny - ujmuje życie społeczne i społeczeństwo jako proces wzajemnego oddziaływania na siebie jednostek ludzkich i dostosowywania swych działań.
(Praktycznie każda interakcja zachodząca między jednostkami jest formą wymiany symboli).
Filozofia fenomenologiczna - w centrum uwagi znajduje się nie tylko system społeczny i jego funkcjonowanie ale również procesy świadomościowe charakterystyczne dla jednostek.
Rozwój badań empirycznych.
Badania empiryczne - polegają na skrupulatnie zbieranych danych i poddawanych ich analizie.
Dwie metody opracowywania badań empirycznych:
• Ilościowe - wyniki badań przedstawia się w formie liczbowej wykorzystując techniki matematyczne. (ilościowa analiza treści)
• Jakościowe - dąży się do wartościowania treści zawartych w materiale badawczym. (jakościowa analiza treści)
Badanie eksperymentalne - polega na śledzeniu zmian, które zaszły pod wpływem wprowadzenia określonego czynnika. W warunkach naturalnych lub laboratoryjnych. (Grupa eksperymentalna - poddawana działaniu określonego czynnika i grupa kontrolna).
Obserwacja - polega na rejestrowaniu postrzeganych zachowań i zdarzeń interesujących badacza.
• - uczestnicząca - obserwator bierze udział w obserwacji,
• - nieuczestnicząca - obserwator nie bierze udziału w obserwacji.
Badania ankietowe na próbach reprezentatywnych - polegają na zadawaniu odpowiednio dobranym osobom pytań zawartych w kwestionariuszu ankiety a następnie analizowaniu uzyskanych odpowiedzi. (ANKIETA inaczej SONDAŻ)
Próba reprezentatywna - jest to próba, która ze znaczną dokładnością charakteryzuje się cechami populacji, z której została pobrana.
Próba losowa - dobierana jest w drodze losowania z całej badanej populacji i to sprawia, że jest reprezentatywna tzn. z wysokim prawdopodobieństwem odtwarza cechy badanej populacji. Próba losowa jest zestawem wylosowanych adresów.
Próba kwotowa - dobierana jest bez losowania, wymaga sporej informacji o badanej populacji. Na jej podstawie ustalamy, że w próbie ma być określona liczba respondentów o danych cechach w proporcji takiej samej jak w badanej populacji (płeć, wiek, wykształcenie, typ miejscowości). Próba kwotowa zawiera tylko parametry a o wyborze konkretnych osób decyduje ankieter.
Triangulacja - czyli łączenie dwóch lub więcej metod badawczych.
Kultura masowa - ( inaczej kultura popularna ). Termin socjologiczny oznaczający charakterystyczny dla społeczeństw nowoczesnych typ kultury, której treści adresowane są do masowego odbiorcy i cechują się wysokim stopniem standaryzacji.
Przeciwieństwem do kultury masowej jest kultura wysoka (kultura elitarna)
Powstanie kultury masowej wiązane jest z rewolucją przemysłową, oraz związanymi z nią procesami urbanizacji, umasowienia społeczeństw. Istotnym warunkiem powstania kultury masowej był też rozwój środków masowego przekazu Najpierw powstanie prasy drukarskiej, umożliwiającej druk gazet, otwiera pierwszy etap rozwoju kultury masowej. następnymi etapami było pojawienie się radia i telewizji. Obecnie łączony jest zaś ze stworzeniem komputerów osobistych i Internetu oraz telefonii komórkowej.
Za podstawowe kryteria wyróżniające kulturę masową uznaje się:
• kryterium ilości (produkty kulturowe emitowane są z nielicznych źródeł, adresowane są natomiast do masowego odbiorcy) np. publiczność na wielkim koncercie. Dla porównania Odbiorcą kultury niemasowej (np. koncertu kameralnego) jest natomiast audytorium (małą grupa ludzi)
• kryterium standaryzacji (oznacza, że produkty kultury masowej są zestandaryzowane zarówno co do formy jak i do treści. Kryteria ilości i standaryzacji spełniane są np. przez muzykę popularną (np. piosenki radiowe, filmy telewizyjne i reklamy.
Heterogeniczność kultury masowej - jest to niejednorodność (zróżnicowanie). może tyczyć się każdej dziedziny życia. Heterogeniczność kultury masowej polega na tym iż jeden produkt kultury masowej np. muzyka w radio łączy ludzi różnych (zawodów, tradycji, pochodzenia, obyczajów itd.) Inne określenie tego zjawiska społeczności masowej to samotny tłum.
Rodzaje postaw społecznych:
Rygorysta - (rygoryzm) polega na gotowości do ostrego karania za czyny oceniane jako negatywne, naruszające normy moralne, prawne czy obyczajowe.
• rygoryzm prawny (punitywność) - jak najostrzejsze sankcje przewidziane dla jakiegoś czynu postępowania.
• rygoryzm moralny (penalizacja) -odwrotność punitywnosci
Autorytaryzm - skłonność do podporządkowywania się bezwarunkowo silnej władzy, przywódcy jakiemuś autorytetowi (np. faszyzm)
Tolerancja - postawa społeczna polegająca na akceptacji różnorodności poglądów z którymi się nie zgadzamy (nie oznacza braku własnego dania)
Więź społeczna i grupy społeczne
Kontakty międzyludzkie - czyli wzajemne oddziaływanie na siebie (ludzi) nazywamy interakcjami społecznymi. Trwalsze powiązania i zależności międzyludzkie regulowane przepisami prawnymi nazywa się stosunkami społecznymi.
Rodzaje kontaktów społecznych:
• osobowe (relacje z najbliższymi których dobrze znamy np. ojciec córka)
• bezosobowe (relacje z osobami których dobrze nie znamy ale coś nas połączyło np. ekspedientka w sklepie klient)
• formalne (określone przepisami prawa np. pracodawca pracownik)
• nieformalne (nie są regulowane przepisami prawnymi np. koledzy)
Role i pozycje społeczne
Są określonym zestawem wskazań mówiących o tym jak powinno się postępować jakie ma się prawa i obowiązki oraz jakiego postępowania powinni oczekiwać od nas ludzie. Role społeczne porządkują i określają ludzkie postępowanie i wzajemne kontakty.
Role mogą być:
• sformalizowane/niesformalizowane
• postulowana (rola jaka chcieli byśmy byli, oczekująca)
• wykonywana (rola która faktycznie wykonujemy)
Konflikt roli - można w niego popaść jeżeli pełnimy zbyt dużo ról które kłócą się ze sobą np. matki z praca
Napięcie roli - kiedy kierowane są różne oczekiwania pod adresem jednej pełniącej roli np. ordynator szpitala
Pozycja społeczna - jest to ustalenie miejsca w jakiejś jednostce społecznej (np. w rodzinie, pracy) z którym wiążą się określone uprawnienia, obowiązki czy oczekiwania.
Rola społeczna wskazuje na dynamiczną stronę pozycji społecznej. To jest sposób postępowania, zaś termin pozycja społeczna sugeruje stabilne miejsce. Ile ról społecznych tyle pozycji społecznych.
Więzi społeczne - to akceptowane poczucie przynależności, aprobująca świadomość uczestnictwa, poczucie łączności, istnienie więzi społecznych. Oznacza że człowiek traktuje siebie jako członka danej zbiorowości = identyfikacja
Zbiorowości złączone więzią społeczną nazywamy grupami społecznymi.
Typy więzi społecznych:
• osobowe
• bezosobowe
• wspólnotowe (utożsamiamy się np. z przodkami)
• kontraktowe (wynika ze stosunków np. praca)
• organiczne (powstaje w efekcie wzajemnej współpracy dla społeczeństw współczesnych)
• mechaniczne (dla społeczeństw pierwotnych. Polegała na wdrożeniu jednostek w jednolity system wierzeń, przekonań, zwyczajów)
Rodzaje więzi społecznych według Edwarda Shilsa
• przyrodzone (opierające się na wspólnym pochodzeniu)
• personalne (opierające się na integracji z danym przywódcą)
• sakralne (opierające się na wspólnej wierze)
• obywatelskie (opierające się na integracji z obywatelami, z państwem)
Grupy społeczne - zbiór ludzi którzy łączy określona więź społeczna nazywamy grupa społeczną. Pojęcie grypy społecznej odnosi się do ludzi którzy pozostają ze sobą w szczególnych powiązaniach. Polegających na poczuciu bliskości, identyfikacji poczuciu członkostwa.
Zbiorowość - kategoria ludzi których nie łączy żadna więź i kategoria społeczna. Zbiór ludzi wyodrębnionych ze względu na ważna cechę społeczna np. płeć
Dwa rodzaje grupy
• pierwotna (rodzina, przyjaciele, znajomi)
• wtórna ( grupa wyodrębniona ze względu na pełnienie wyspecjalizowanych zadań np. partia polityczna)
Społeczność lokalna - tworzą ja ludzie zamieszkujący stosunkowo niewielkie terytoria miedzy którymi wytwarza się więź społeczna. Podstawa społeczności lokalnej oprócz bliskości są wspólne sprawy i cele które doprowadzają do nawiązania więzi społecznych.
Kontrola społeczna - to środki zapewniające że ludzie zachowują się w określony sposób zgodnie z ustalonymi normami aprobowanymi i oczekiwanymi.
Występują dwa mechanizmy kontroli społecznych.
Socjalizacja - nabywanie przez człowieka umiejętności i cech potrzebnych do życia społecznego. Z pojęciem socjalizacji wiąże się internalizacja (uwewnętrznienie) uznanie za własne przekazań, norm, wartości przyswojonych w czasie socjalizacji.
pierwotna (w dzieciństwie jednostka nabywa podstawowe umiejętności w społeczeństwie)
wtórna (proces nabywania nowych zdolności społecznych przez całe życie)
Sankcje - to nagroda za przestrzeganie norm lub karanie za ich naruszenie
• pozytywne
• negatywne
• formalne (związane z prawem)
• nieformalne (związane z obyczajami)
Np. sankcja negatywna formalna to mandat
A pozytywna nieformalna to pochwała dziecka przez rodziców
Dewiacja społeczna - zachowania, które naruszają istotne normy społeczne i są negatywnie
oceniane w danym społeczeństwie.
Anomia - brak jakichkolwiek norm społecznych, albo te normy społeczne są niejasne lub sprzeczne. Pojęcie wprowadzone do socjologii przez Emila Durkheima. Anomia dotyczy bardzo często całych grup społecznych, społeczności lub pewnych kategorii społecznych. Prowadzić może do pojawiania się w społeczeństwie zachowań dewiacyjnych, takich jak bunt, wycofanie, innowacja lub rytualizm.
III cechy socjologii XXIw.
Postępująca socjalizacja
Podział na kierunki preferujące odmienne sposoby uprawiania nauki.
Rozwój badań empirycznych