Finanse - ogół procesów związanych z gromadzeniem, rozporządzaniem i wydawaniem pieniądza

Deprecjacja- obniżenie wartości, siły nabywczej pieniądza wskutek inflacji i spadek jego kursu w stosunku do walut obcych: 

Aprecjacja- wzrost siły nabywczej pieniądza krajowego, któremu z zasady towarzyszy wzrost jego wartości w stosunku do walut innych państw:

Rewaluacja - jest to wzrost kursu waluty danego kraju względem waluty zagranicznej pod wpływem interwencji władzy monetarnej

Dewaluacja - reforma pieniężna, która polega na administracyjnym obniżeniu sztywnego kursu waluty narodowej wobec innych walut przez narodowy bank centralny, np. w celu poprawienia bilansu płatniczego.

strumienie pieniężne cashflow utożsamia się z przepływem pieniądza

Strumienie pieniężne- przychody i wydatki.-

1. Strumienie materialne i osobowe- ekwiwalentne lub rynkowe. ruchowi śr pieniężnych towarzyszy równoczesny ruch wartości materialnej; Są one regulowane przez mechanizm rynkowy, głównie zgodnie relacjami popytu i podaży.

b) Strumienie redystrybucyjne - transferowe nie podlegają regułom rynkowym lecz są regulowane przez prawo finansowe, charakteryzuje je brak wzajemnego świadczenia ze strony podmiotu gospodarczego otrzymują najczęściej środki pieniężne od innego podmiotu (zasiłki podatki dotacje)
c) Strumienie kredytowe - przychody i wydatki, związane z działalnością gospod banków, funkcje kredytowe spełniają przede wszystkim banki komercyjne, poza kredytem bankowym występuje kredyt towarowy
d) Strumienie i wydatki ubezpieczeniowe- zaliczane do kategorii usług finansowych, rozpatruje się je w kategorii ubezpieczeń społecznych i gospodarczych. Ubezpieczenie społeczne mają cechy: są obowiązkowe i powszechne; mają chronić przed niedostatkiem, obciążają ubezpieczenia na koszt pracodawcy, państwa.

Rola banku w gospodarce rynkowej:

1. Udział w kreacji pieniądza bankowego

Kreacja pieniądza bankowego przez banki komercyjne następuje za pomocą wzrostu wielkości kredytów udzielanych przez te banki, a także po przez zwiększenie zakupu walut obcych.

Rezerwa obowiązkowa jest odprowadzana od depozytów złożonych w bankach komercyjnych w określonym procencie na nie oprocentowany rachunek w banku centralnym.

Rezerwa nadobowiązkowa - rezerwa pieniądza znajdująca się w banku komercyjnym dokładnie w jego skarbcach lub pozostałościach kasowych.

Wielkość pieniądza rezerwowego posiadanego przez bank komercyjny jest zawsze mniejsza od wielkości posiadanych wkładów, a wzajemna relacja między posiadanym pieniądzem rezerwowym a nagromadzonymi wkładami jest określona jako mnożnik pieniądza wkładanego lub inaczej jako multiplikator.

2. Udział w społecznym podziale pracy.

Przedsiębiorstwo bankowe przyjmuje i wykonuje czynności w zakresie gospodarki finansowej przedsiębiorstwa i gospodarstw domowych ( przyjmuje nadwyżki pieniądza i przekazuje je innym przedsiębiorstwu zgłaszającym zapotrzebowanie na pieniądz)

3. Dokonywanie alokacji i transformacji środków pieniężnych

• transformacja wielkości sumy pieniędzy

• transformacja informacji ( zgłaszanie informacji dotyczących wolnych środków, zakupów , depozytów )

• transformacja terminów ( jeżeli ktoś wycofa depozyt to w to miejsce przyjdzie nowy depozyt )

• transformacja ryzyka ( polega na tym że bank ma rozłożone ryzyko na wiele podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych i bank może zaciągnąć kredyty w Banku Centralnym.

Funkcje banku centralnego

• kredytowa, koncentralizacja kapitału obcego ( przyjmuje nadwyżki pieniądza i wstawia do depozytu kredytobiorców )

• depozytowa, polega na transformacji pieniądza bankowego w czasie i w terminie tworząc tzw. “pieniądz bankowy” i biorąc na siebie ciężar ryzyka niepłacenia należności

• rozliczeniowo-usługowa, nazywana jako “ pośrednicząca” i polega na dokonywaniu płatności pomiędzy różnymi podmiotami gospodarczymi i gospodarstwami domowym

• dewizowa, polega na dokonywaniu rozliczeń transakcji po między podmiotami działającymi w różnych krajach

Dodatkowe funkcje banku;

• emisja papierów wartościowych na zlecenie klienta ( polega na tym że bank komercyjny może emitować papiery wartościowe tzw. “bony komercyjne”

• obrót papierami wartościowymi różnych remitentów

• zarządzanie środkami powierzanymi przez klientów

• wspieranie klientów poprzez wystawianie gwarancji i poręczeń

BC- jest głównym podmiotem rynku pieniężnego i polityki monetarnej każdego państwa. Realizuje cele pieniężne państwa, które dzielimy na finalne, pośrednie i operacyjne.

• Cel finalny - stabilizacja pieniądza krajowego poprzez ograniczanie inflacji, dążenie do ukształtowania odpowiednich relacji między walutą krajową i walutami innych krajów, zapewnienie bezpiecznych i stabilnych warunków funkcjonowania sektora bankowego, tworzenie odpowiednich warunków do zapewnienia płynności rozliczeń pieniężnych w gospodarce.

• Cele pośrednie - kontrola stóp procentowych, kontrola podaży pieniądza, stabilizowanie poziomu kursu walutowego.

• Cele operacyjne - kształtowanie masy pieniądza rezerwowego w banku centralnym, czyli sumy rezerw obowiązkowych banków komercyjnych, poziomu stóp procentowych, tworzenie warunków do redyskontowania weksli pod transakcje eksportowe, tworzenie odpowiednich warunków do zwiększenia skłonności do oszczędzania.

Bank centralny pełni szereg funkcji w systemie finansowym. Są nimi:

• Funkcja banku emisyjnego państwa - emisja znaków pieniężnych i centralnego pieniądza rezerwowego,

• Funkcja banku banków - banki komercyjne mają swoje rachunki w banku centralnym, zaciągają w nim kredyty, b.c. jest dla nich bankiem rezerwowym, b.c. nadzoruje funkcjonowanie sektora bankowego,

• Funkcja banku państwa - prowadzi działalność dewizową państwa, dba o zachowanie równowagi bilansu płatniczego, obsługuje dług publiczny, prowadzi rachunki jednostek budżetowych.

Bank centralny jest niezależną państwową instytucją finansową. Świadczą o tym następujące cechy:

• niepodleganie instrukcjom rządu,

• zakaz bezpośredniego finansowania sektora publicznego,

• suwerenność w zakresie prowadzenia polityki kursu walutowego,

• osobista niezależność członków zarządu i rady banku,

• konstytucyjna ranga statusu banku centralnego.

Rada Polityki Pieniężnej

• W Polsce została utworzona w lutym 1998 r. i jest niezależna od rządu, prezydenta i Sejmu,

• Składa się z prezesa NBP i 9 członków, będących specjalistami z dziedziny finansów, powoływanych na okres 6 lat, w równej liczbie przez prezydenta, Sejm i Senat,

• Członkiem Rady można być tylko przez jedną kadencję, w czasie kadencji nie można należeć do partii i związków zawodowych.

Zadania Rady Polityki Pieniężnej

• Ustalanie wysokości stóp procentowych NBP,

• Ustalanie zasad i stóp rezerwy obowiązkowej banku,

• Określanie górnych granic zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,

• Zatwierdzanie planu finansowego NBP oraz sprawozdań z jego działalności,

• Ustalanie zasad operacji otwartego rynku.

Operacje otwartego rynku polegają na warunkowym zakupie (operacje typu REPO) i sprzedaży przez bank centralny (operacje typu REVERSE REPO) papierów wartościowych dopuszczonych do tych operacji. Są to:

• bony pieniężne NBP,

• bony skarbowe.

Stopa oprocentowania operacji otwartego rynku wynosi aktualnie (od 26.08.04) 6,50% w skali rocznej.

Rola banków w gospodarce :

1. pośrednika- (rozróżnia ona trzy podstawowe grupy klientów)

- klienci, którym pieniądze w danym momencie są mniej potrzebne, mają ich za dużo;

- klienci, którzy przychodzą po pieniądze;

- bank jako pośrednik prowadzi do rozliczenia

2. gwaranta- polega na tym, że bank jest postrzegany jako instytucja zaufania społecznego

3. płatnika- polega między innymi na tym, że bank udzielając kredytu opłaca faktury od kredytobiorcy

4. agenta rządowego- jako fundusz powierniczy (może być depozytariuszem).

5. polityczna (BGŻ, PKO BP, BGK)

Próg ostrożnościowy - ustalona, graniczna wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto. W przypadku, gdy relacja długu publicznego w stosunku do PKB:

1. 50% <>55% to relacja długu publicznego do PKB w budżecie uchwalanym na następny rok nie może przekroczyć analogicznej relacji z roku bieżącego, tzn.

(DP₁/ PKB₁) ≤ (DP₀/ PKB₀)

Gdzie:

DP₁ - wartość długu publicznego w roku następnym

PKB₁ - wielkość PKB w roku następnym

DP₀ - wartość długu publicznego w roku bieżącym

PKB₀ - wielkość PKB w roku bieżącym

2. <55%>60% w projekcie budżetu na kolejny rok: nie przewiduje się: istnienia deficytu budżetowego państwa lub uchwala się budżet zapewniający spadek relacji długu publicznego do PKB w stosunku do roku bieżącego, wzrostu wynagrodzeń pracowników państwowej sfery budżetowej. waloryzacja rent i emerytur nie może przekroczyć poziomu wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku budżetowym, wyklucza się możliwość udzielania z budżetu państwa nowych pożyczek i kredytów, Rada Ministrów jest zobowiązana do przedstawienia programu sanacyjnego, mającego na celu obniżenie relacji długu publicznego do PKB

3. =<60% stosuje się postanowienia pkt. 2 lit. a i b, Rada Ministrów jest zobowiązana, w ciągu miesiąca od daty ogłoszenia relacji, do przedstawienia programu sanacyjnego, obniżającego relację poniżej poziomu 60% PKB, wydatki jednostki samorządu terytorialnego nie mogą być wyższe iż jej dochody, poczynając od siódmego dnia od ogłoszenia relacji, jednostki sektora finansów publicznych nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji^[2].

Dyskonto - kwota o jaką należy pomniejszyć wartość przyszłą kapitału (FV), aby otrzymać wartość bieżącą (PV). Dyskonto reprezentuje zmianę wartości pieniądza w czasie.

D = FV − PV

Stopa dyskonta - jest to procentowa wartość określająca poziom zrzeczenia się przyszłych środków finansowych na rzecz aktualnie dostępnych środków.

Stopa dyskonta odzwierciedla zmianę wartości pieniądza w czasie, czyli sprowadza przyszły kapitał do kapitału bieżącego. Inaczej mówiąc, stopa dyskonta informuje o jaki procent jesteśmy skłonni pomniejszyć przyszły kapitał, aby zamienić go na środki bieżące.

Jest to stosunek kwoty dyskonta do wartości przyszłej kapitału, wyrażony w procentach.

gdzie:

r - stopa dyskonta,

FV - przyszła wartość kapitału,

PV - bieżąca wartość kapitału.

PODZIAŁ USŁUG UBEZP.

• Gospodarcze

• społeczne, inaczej socjalne

Ubezpieczenia gospodarcze ze względu na przedmiot dzieli się na:

• majątkowe, np. ubezpieczenia budynków, mienia ruchomego w gospodarstwach rolnych itp.

• osobowe, np. od następstw nieszczęśliwych wypadków, grupowe i jednostkowe, ubezpieczenia na życie, posagowe.

• dobrowolne, np. ubezpieczenia mieszkań, ubezpieczenia komunikacyjne AC, ubezpieczenia na życie itp.

• obowiązkowe, np. OC, pracownicze itp.

W ramach ubezpieczeń na życie wyróżnia się pięć grup:

• ubezpieczenia na życie (np. terminowe, na życie i dożycie, na całe życie)

• ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci

• ubezpieczenia związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym

• ubezpieczenia rentowe

• ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe będące uzupełnieniem wcześniej wymienionych grup

W ramach ubezpieczeń majątkowych i pozostałych osobowych wyróżnia się m.in.:

• ubezpieczenia wypadku, w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej

• ubezpieczenia choroby

• ubezpieczenia casco (pojazdy lądowe, szynowe oraz statki powietrzne)

• ubezpieczenia żeglugi morskiej i śródlądowej oraz casco statków żeglugi morskiej i śródlądowej

• ubezpieczenia przedmiotów w transporcie

• ubezpieczenia szkód spowodowanych żywiołami

• ubezpieczenia pozostałych szkód rzeczowych nie ujętych w innych grupach

• ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej

• ubezpieczenia kredytu

• gwarancje ubezpieczeniowe

• ubezpieczenia ryzyk finansowych

• ubezpieczenia ochrony prawnej

• ubezpieczenia świadczenia pomocy

1. Ubezpieczenia społeczne a gospodarcze

Społeczne (publiczne)

Instrument polityki społecznej państwa

Charakter obowiązkowy

Różnice historyczne(120 lat)

Stosunek publiczno- prawny

Publicznoprawne instytucje ubezpieczeniowe

Trójstronny stosunek prawny

Ubezpieczenie osobowe

Warunki ubezpieczenia określono ustawowo

Szczególny tryb kontroli sądowej

Gwarancja SP

Odrębne zasady nadzoru

Odrębne regulacje w ustawach szczególnych

Gospodarcze (prywatne)

Instrument polityki gospodarczej

Głównie charakter dobrowolny (obowiązek wynika tylko z obowiązku zawarcia umowy)

Długie tradycje (4000 lat)

Stosunek cywilno- prawny

Komercyjne + wzajemne zakłady ubezpieczeń

Z reguły stosunek dwustronny

Ubezpieczenie majątkowe + osobowe

OWU określa zakład ubezpieczeń

Kontrola sądów powszechnych

Brak gwarancji państwa

Nadzór na zasadach ustaw ubezpieczeniowych

Regulacje prawne w kodeksie cywilnym i morskim oraz ustawie ubezpieczeniowej

2.Charakterystyka ubezpieczeń majątkowych (rzeczowych)

Ubezpieczenie osobowe

Przedmiot Ryzyko osobowe obejmujące życie, zdrowie i zdolność do pracy ubezpieczonego

Podmiot Osoby fizyczne

Szkoda: Ma charakter niewymierny( czy wymienny), w pieniądzu, nie zawsze ma charakter negatywny

Suma ubezp.Swobodnie ustalana przez strony umowy

Charakter świadczeń Świadczenie

Zazwyczaj długookresowe (> 1 rok)

Ubezpieczenie majątkowe

Przedmiot Ryzyko majątkowe obejmujące prawa i obowiązki osoby ubezpieczonej

Podmiot Osoby fizyczne i prawne

Szkoda Ma charakter wymierny w pieniądzu i zawsze charakter zdarzenia negatywnego

Suma ubezp Ustalana na podstawie wartości przedmiotu ubezpieczeniowego

Charakter świadczeń Odszkodowanie

Wyłącznie krótkoterminowe (do 1 roku)

4. Charakterystyka ubezpieczeń OC

Ubezpieczenia OC- ochrona naszych pasywów, ewentualnie zobowiązań.

OC- odpowiedzialność odszkodowawcza, rozumiana jako prawny obowiązek naprawienia szkody.

Odpowiedzialność sprawcy może być:

1. Osobista- całym jego majątkiem

2. Rzeczowa- ograniczona do danej rzeczy

Rodzaje OC

1. Deliktowa- zobowiązanie z tytułu czynów niedozwolonych, zawinionych i niezawinionych, w wyniku których powstała szkoda majątkowa lub niemajątkowa.

2. Kontraktowa- następstwo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, czyli kontraktu

3. Deliktowo- kontraktowa

Obowiązek naprawienia szkody może spoczywać na sprawcy szkody (odpowiedzialność ubezpieczeniowa), albo na osobie, która zobowiązała się zapłacić odszkodowanie (odpowiedzialność indywidualna).

Funkcje OC:

1. Chroni pasywa osoby ubezpieczonej przed zagrażającymi obciążeniami

2. Chroni poszkodowanego przed niewypłacalnością sprawcy

Podział ze względu na produkty:

1. Ubezpieczenie OC dobrowolne

2. Ubezpieczenie OC obowiązkowe (19 produktów w Polsce):

1. OC posiadania pojazdów mechanicznych

2. OC rolników z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego

3. OC adwokatów

4. OC radców prawnych

5. OC rolnicy- nieruchomości

6. OC biegłych rewidentów księgowych

7. OC notariuszy

8. OC zawodów medycznych

9. OC pośredników ubezpieczeniowych (brokerów i multiagentów)

10. OC organizatorów imprez masowych

11. OC turystyki i pośrednictwa turystycznego

12. OC komorników sądowych

13. OC przedsiębiorców świadczących usługi detektywistyczne

14. OC rzeczoznawców majątkowych

15. OC architektów

16. OC przewoźników

4. Ekonomiczne i społeczne funkcje ubezpieczeń

1. Ochronna- inaczej kompensacyjna (kompensuje straty w sposób finansowy)

2. Finansowa- Ubezpieczenia tworzą fundusze pochodzące ze składek - są z nich wypłacane świadczenia i część jest inwestowana.

(a) Funkcja fiskalna- firmy ubezpieczeniowe odprowadzają podatek

3. Oszczędnościowa- w przypadku ubezpieczeń życiowych. Niektóre rodzaje ubezpieczeń życiowych mają za zadanie zgromadzenie funduszy na okres poprodukcyjny.

4. Prewencyjna

Ubezpieczenia pełnią dwojaką funkcję:

• społeczną - polega na zapewnieniu bezpieczeństwa finansowego oraz stabilizowanie warunków działania przedsiębiorstw i gospodarstw domowych

• ekonomiczną - w ramach tej funkcji wyróżniamy:

• funkcja ochronna(kompensacyjna) - wyrównywanie zakłóceń powstających w procesie społeczno-gospodarczym w skutek zdarzeń losowych

• funkcja finansowa - gromadzenie środków w ramach funduszy ubezpieczeniowych i rezerw, które dzięki inwestycjom mogą być wykorzystywane dla rozwoju przedsiębiorstw i całej gospodarki

• funkcja stymulacyjna - strumienie środków pieniężnych pochodzących ze składek przekształca się w strumienie wydatków inwestycyjnych

• funkcja redystrybucyjna - firmy ubezpieczeniowe dostarczają i użyczają kapitału innym podmiotom, stąd wzrost funduszy ubezpieczeniowych przekłada się na większe środki w obiegu, np. w systemie bankowym, a przez to łatwiej osiągają kredyty

• funkcja prewencyjna - zakłady ubezpieczeniowe oddziaływują na zmniejszanie liczby i rozmiarów szkód losowych

• funkcja wychowawcza - ubezpieczenia wyrabiają przewidywanie przyszłości i systematycznego oszczędzania

• ubezpieczenia życiowe pełnia jeszcze funkcję oszczędnościową - celem ubezpieczenia jest nazbieranie pieniędzy na określony cel na przyszłość w życiu człowieka, np. emerytura

• funkcja fiskalna - ubezpieczenia poprzez system podatkowy dostarczają dochodu państwu

FO\ILARY UBEZPIECZEŃ:

1. ZUS obowiązkowy- nadzorowany przez Państwo, wynagrodzenie z tego tytuły dla osób które zakończyły karierę zawodową.

2. OFE obowiązkowy- tworzą otawrte fundusze emerytalne, Zus przesyła co miesiąc odpowiednią składkę, które są gromadzone i pomnażane przez OFE

3. Indywidulane konto emerytalne (IKE) i pracownicze programy emerytalne (PPE)

NBP - podstawowe funkcje
- Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.
- Do zadań NBP należy także:
1) organizowanie rozliczeń pieniężnych,
2) prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi,
3) prowadzenie działalności dewizowej w granicach określonych ustawami,
4) prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa,
5) regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie,
6) kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju systemu bankowego,
7) opracowywanie sprawozdawczego bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych
państwa,
8) wykonywanie innych zadań określonych ustawami.
- Organami NBP są:
1) Prezes NBP,
2) Rada Polityki Pieniężnej,
3) Zarząd NBP.

Stopa procentowa - wysokość odsetek, które pożyczkobiorca płaci swojemu wierzycielowi,

Na podstawie stóp procentowych bank ustala wysokość oprocentowania kredytów i lokat dla swoich klientów.. 

podstawowe stopy procentowe: referencyjna, redyskontowa weksli, lombardowa oraz depozytowa.

Stopa lombardowa
Rada Polityki Pieniężnej za pomocą tej stopy wyznacza cenę po, której bank centralny udziela bankowi komercyjnemu kredytu lombardowego. Określa ona najwyższy poziom oprocentowania kredytów, udzielanych przez bc bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Z tym tylko zastrzeżeniem, że kwota kredytu nie może przekroczyć równowartości 80% papierów wartościowych obciążonych zastawem. 

Stopa referencyjna (nazywana interwencyjną)
Bank centralny co tydzień organizuje przetargi, na których sprzedawane są bony pieniężne. Jest to sposób lokowania nadwyżek pieniędzy jakie posiadają banki komercyjne. Termin ważności bonów pieniężnych wynosi 7 dni. Stopa referencyjna określa dochodowość tych emitowanych przez bank centralny (NBP) bonów, które są sprzedawane bankom komercyjnym. Najprościej mówiąc, bank centralny sprzedaje bankom komercyjnym bony, które są oprocentowane według stopy referencyjnej. Stopa ta wpływa na poziom wskaźnika WIBOR, który jest podstawą oprocentowania kapitału obcego.
Stopa redyskontowa weksli 
Określa cenę, po której bank centralny kupuje weksle od banków komercyjnych. Wygląda to następująco: kiedy bank komercyjny chce zaciągnąć w banku centralnym kredyt w zamian sprzedaje weksle, które wcześniej wykupili w tym banku komercyjnym jego klienci. W ten sposób bank centralny przejmuje od banków wierzytelności wobec dłużnika wekslowego. Stopa redyskontowa weksli jest niczym innym jak ceną, po której NBP skupuje od banków komercyjnych weksle klientów tych banków. 
Stopa depozytowa
Stopa ta określa wysokość oprocentowania lokat jednodniowych, które banki komercyjne mogą zakładać w NBP. Jednodniowe lokaty dają możliwość bankom komercyjnym zagospodarowania nadwyżek finansowych, jakimi dysponują w danym momencie. Ponieważ jest to lokata jednodniowa, więc - jak łatwo się domyślić - jej oprocentowanie jest stosunkowo niewielkie. Jest to najniższe możliwe oprocentowanie depozytów tego typu.

---