SKALA RYZYKA DYSLEKSJI ( SRD )

oprac. Marta Bogdanowicz

....................................................... .......... ......... .....................

Imię i nazwisko dziecka wiek klasa data badania

SRD zawiera 21 stwierdzeń, które należy ocenić według skali 4-stopniowej. Cyfry na skali wskazują na brak występowania symptomów ryzyka dysleksji (1 punkt) lub na stopień ich nasilenia (2-3-4 punkty). Zaznaczając cyfry, zaznaczamy, że dany symptom:

1	2	3	4
NIGDY	CZASEM	CZĘSTO	ZAWSZE
nie występuje	występuje	występuje	występuje

Proszę uważnie przeczytać poniższe stwierdzenia i zakreślić kółkiem cyfry najlepiej charakteryzujące zachowanie dziecka.

1	Dziecko ma trudności z zapamiętywaniem wszystkich liter.	1	2	3	4
2	Dziecko ma trudności w posługiwaniu się nożyczkami.	1	2	3	4
3	Dziecko ma wadę wymowy.	1	2	3	4
4	Dziecko jest mało sprawne ruchowo : słabo biega, skacze, źle jeździ na rowerze, hulajnodze.	1	2	3	4
5	Dziecko pisze litery i cyfry zwierciadlanie lub odwzorowuje wyrazy przez zapisywanieie ich od strony prawej do lewej.	1	2	3	4
6	Dziecko przekręca słowa ( np. mówi kraktor ), zmienia przedrostki w wyrazach ( np. zauczyć się ), myli wyrazy o podobnym brzmieniu.	1	2	3	4
7	Dziecko nie umie odróżnić głosek o podobnym brzmieniu ( np. g - k, z - s ), dlatego nie dostrzega różnic w parach wyrazów, takich jak: góra - kura, koza - kosa.	1	2	3	4
8	Dziecko ma problemy z budowaniem poprawnych wypowiedzi (zmienia szyk wyrazów w zdaniu albo używa nieprawidłowych form gramatycznych).	1	2	3	4
9	Dziecko niechętnie bawi się układankami, klockami Lego, puzzlami lub nie umie układać ich według wzoru ( tworzy tylko własne kompozycje ).	1	2	3	4
10	Dziecko niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych.	1	2	3	4
11	Dziecko ma problemy z odróżnieniem i zapamiętaniem liter o kształtach identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni ( np. b - p - g - d ).	1	2	3	4
12	Dziecko niechętnie rysuje, pomimo że jest do tego zachęcane	1	2	3	4
13	Dziecko ma trudności z pamięciowym odtworzeniem materiału uszeregowanego w sekwencje ( np. nazwy pory dnia i posiłków, dni tygodnia, pory roku, szeregi 4-cyfrowe ).	1	2	3	4
14	Dziecko ma trudności z koncentracją uwagi, łatwo się rozprasza.	1	2	3	4
15	Dziecko źle funkcjonuje na zajęciach fizycznych ( np. podczas gry w piłkę, wykonywania układów gimnastycznych, ćwiczeń równoważnych, takich jak chodzenie po linii, stanie na jednej nodze ).	1	2	3	4
16	Dziecko ma trudności z odróżnieniem i zapamiętaniem liter o podobnych kształtach ( np. m - n, l - t - ł ).	1	2	3	4
17	Dziecko ma trudności z wyróżnieniem głosek w słowach ( np. nos = n - o - s ).	1	2	3	4
18	Dziecko ma problemy z odtwarzaniem szlaczków i figur geometrycznych ( przerysowaniem rombu ze wzoru ).	1	2	3	4
19	Dziecko ma trudności z łączeniem głosek w słowo ( np. o - k - o = oko ).	1	2	3	4
20	Dziecko ma problemy z zawiązaniem sznurowadeł, zapinaniem guzików, wiązaniem kokardek oraz wykonaniem innych czynności samoobsługowych.	1	2	3	4
21	Dziecko ma trudności z dokładnym zapamiętaniem krótkich wierszyków i piosenek oraz z rozpoznaniem i tworzeniem rymów.	1	2	3	4

Należy zsumować punkty uzyskane przez dziecko w badaniu, a następnie podzielić przez 21. Uzyskany wynik porównujemy z poniższymi normami.

• Brak ryzyka dysleksji

• Pogranicze ryzyka - należy wnikliwie i systematycznie obserwować postępy w rozwoju i nabywaniu umiejętności czytania i pisania przez dziecko

• Umiarkowane ryzyko - należy udzielić dziecku pomocy w celu wyrównania stwierdzonych deficytów rozwojowych

• Wysokie ryzyko - należy natychmiast skierować dziecko na pełne badania diagnostyczne do poradni psychologiczno-pedagogicznej i ćwiczenia korekcyjno-kompensacyjne

Ankieta dla rodziców dzieci z podejrzeniem występowania dysleksji

imię i nazwisko dziecka: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , wiek (w latach i miesiącach): . . . . . . .

TABELA I A - dla dzieci w wieku 3 - 5 lat

(w odpowiedniej kratce proszę postawić znak x)

Objaw: Twoje dziecko w wieku przedszkolnym cechują (cechowały)	TAK	?	NIE
Słabo biega, niezdarne w ruchach, źle funkcjonuje w zabawach ruchowych, z trudem uczy się jeździć na rowerku
Ma trudności lub nie chce zapinać guziki, sznurować buty, nawlekać koraliki itp. czynności wykonywane dłońmi
Ma trudności w budowaniu z klocków; rysuje niechętnie i prymitywnie
Nie umie narysować koła jako 3-latek
Nie umie narysować krzyża jako 4-latek
Nie umie narysować trójkąta jako 5-latek
Używa na zmianę lewej i prawej ręki
Z końcem wieku przedszkolnego myli lewą i prawą stronę ciała
Ma trudności w składaniu puzzli, układanek itp.
Nieprawidłowo wymawia wiele głosek, ma trudności z wypowiadaniem trudniejszych wyrazów, zapamiętywaniem nazw; dłużej posługuje się wyrazami dziecięcymi; niewłaściwie stosuje przedrostki

TABELA I B - dla dzieci z klas zerowych

(w odpowiedniej kratce proszę postawić znak x)

Objaw: Twoje dziecko w wieku 6-7 lat cechują (cechowały)	TAK	?	NIE
Cechy z tabeli I A oraz:
Ma trudności z rysowaniem rombu lub rysowaniem szlaczków
Jest nadal oburęczne
Ma trudności z:	******	*****	******
- budowaniem z klocków wg wzoru lub układaniem mozaiki wg wzoru
- wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki
- odróżnianiem podobnych liter (np. m - n, l - t, t - ł; p - g, b - d)
- nazwaniem kierunków (na lewo - na prawo od...)
- poprawną wymową; przekręca trudniejsze wyrazy; wypowiada się niegramatycznie
- zapamiętaniem tekstu piosenki lub wiersza; więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie
- zapamiętaniem kolejności nazw dni tygodnia, miesięcy, pór roku, liter alfabetu
- w nauce czytania: czyta szybko, ale z błędami, domyśla się końcowych części wyrazu
- wydzielaniem sylab lub głosek z wyrazów
Pisze w odbiciu zwierciadlanym litery lub cyfry albo pisze od prawej ku lewej

Obliczenie SKALI RYZYKA DYSLEKSJI

Proszę postawić znak x w odpowiedniej kratce

Dziecko:	nigdy	czasem	często	zawsze
jest mało sprawne ruchowo - słabo biega, skacze, źle jeździ na rowerze
niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych
źle funkcjonuje na zajęciach gimnastycznych
ma kłopoty z wiązaniem sznurowadeł, zapinaniem guzików, wiązaniem kokardek
ma trudności z posługiwaniem się nożyczkami
niechętnie bawi się układankami, klockami, puzzlami lub nie umie wykonywać z nich konstrukcji wg wzoru (tworzy tylko swoje kompozycje)
niechętnie rysuje
ma problemy z odtwarzaniem szlaczków i figur geometrycznych
ma kłopoty z zapamiętaniem rzadziej występujących liter (F, Ł, G)
ma trudności z odróżnianiem i zapamiętaniem podobnych liter (m - n, l - ł - t)
ma trudności z odróżnianiem i zapamiętaniem liter identycznych, lecz inaczej położonych (b - p, d - g)
pisze litery i cyfry zwierciadlane; pisze od prawej do lewej
jest oburęczne
ma trudności z odróżnianiem stron swego ciała (lewa - prawa)
ma kłopot z określeniem kierunków przestrzeni (na - pod; przed - za; od - do)
ma trudności z budowaniem poprawnych wypowiedzi (zmienia kolejność wyrazów, błędnie używa trudniejszych)
przekręca słowa (mówi np. kraktor), zmienia przedrostki (np. zauczyć się) albo używa nieprawidłowych form gramatycznych
ma wadę wymowy
ma kłopot z zapamiętaniem wierszyków lub piosenek
ma kłopot z zapamiętaniem nazw pór roku, pór dnia, nazw posiłków, dni tygodnia, miesięcy)
nie umie rozróżnić głosek o podobnym brzmieniu (np. k - g, s - z), stąd nie odróżnia: kura - góra, kosa - koza
ma trudności z wyróżnieniem głosek w wyrazie
ma trudności z łączeniem głosek w wyrazy
ma trudności z koncentracją uwagi, łatwo rozprasza się
Podlicz znaki x w kolumnach i wpisz ich sumę
Poszczególne sumy pomnóż przez odpowiednie liczby:	1	2	3	4
Iloczyn:
Dodaj iloczyny:
Podziel wynik przez 24:

Porównaj wynik swego dziecka ze skalą ryzyka dysleksji

SKALA RYZYKA DYSLEKSJI:

1 - norma;

2 - niewielkie zagrożenie, ale może warto skontaktować się z Poradnią?

2,5 - duże zagrożenie, skontaktuj się z Poradnią;

4 - bardzo duże zagrożenie - jak najszybciej skontaktuj się z Poradnią!

Skala Ryzyka Dysleksji Matry Bogdanowicz ( SRD )

Skala ryzyka dysleksji ( SRD ) opracowana przez prof. Martę Bogdanowicz, to narzędzie diagnostyczne, którego celem jest wczesne wykrywanie symptomów wskazujących na możliwość wystąpienia dysleksji rozwojowej czyli specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu ( inaczej mówiąc stosuje się ją w celu wykluczenia ryzyka dysleksji ). Ma ona charakter przesiewowy. Pozwala na wstępną diagnozę, wymagającą jednak potwierdzenia na podstawie pełnych badań diagnostycznych.
SRD jest przeznaczona przede wszystkim dla dzieci 6- i 7- letnich ( „zerówka” ) ale można też ją stosować w celu zbadania uczniów klas I .
Osobą wypełniającą skalę powinien być nauczyciel najlepiej znający dziecko i (lub) rodzice. Najbardziej wskazane jest dwukrotne przeprowadzenie oceny za pomocą SRD :

• Po kilku miesiącach nauki w klasie I - na podstawie uzyskanych wyników można podjąć wobec dziecka działania pedagogiczne ( np. ćwiczenia logopedyczne, zajęcia korekcyjno-kompensacyjne )

• Z końcem roku szkolnego - pozwala to zweryfikować wstępną diagnozę, jak również sprawdzić czy podjęte działania przyniosły oczekiwane rezultaty. Jeżeli sytuacja nie uległa poprawie, należy skierować dziecko do poradni psychologiczno-pedagogicznej na pogłębione badania diagnostyczne

Należy podkreślić, że warunkiem rozpoznania ryzyka dysleksji jest wykluczenie niepełnosprawności intelektualnej, zaniedbań środowiskowych, a także zaburzeń w funkcjonowaniu narządów zmysłu ( np. niedosłuch czy poważną wada wzroku ).
Jeżeli podczas dokonywania oceny czynniki te nie będą brane pod uwagę, to uzyskane dane będą tylko informacją o możliwości wystąpienia niepowodzeń w nauce czytania i pisania.

Kwestionariusz SRD zawiera 21 stwierdzeń dotyczących różnych symptomów ryzyka dysleksji. Cyfry wskazują stopień ich nasilenia :
1 - dane zachowanie ( symptom ) nie występuje nigdy
2 - dane zachowanie ( symptom ) występuje czasami
3 - dane zachowanie ( symptom ) występuje często
4 - dane zachowanie ( symptom ) występuje zawsze
Po zakreśleniu przy każdym ze stwierdzeń jednej z ocen ( od 1 do 4 ), należy zsumować punktację i porównać ją z tabelą norm.
Ogólna ocena pozwala stwierdzić czy dane dziecko należy do grupy dzieci ryzyka dysleksji i jaki jest stopień tego ryzyka.
Można również dokonać oceny szczegółowej ( w tym wypadku także należy uzyskane wyniki odnieść do norm ), pozwalającej wnioskować o dysharmonii w postaci opóźnienia w rozwoju poszczególnych sfer takich jak ; motoryka ( łącznie lub z podziałem na motorykę dużą i małą ), funkcje wzrokowe, funkcje językowe ( łącznie lub z podziałem na percepcje mowy i ekspresje mowy ), zaburzenie uwagi.
Oceny szczegółowe są o tyle ważne, że może okazać się, iż wynik ogólny mieści się w granicach normy, a jednak występuje znaczne opóźnienie w rozwoju którejś z wymienionych sfer, mogące decydować o niepowodzeniach w nauce czytania i pisania. Pomocne w obliczaniu wyników cząstkowych będzie wypełnienie Arkusza Wyników SRD. Kolejne punkty z Arkusza ( od 1 do 21 ) odpowiadają poszczególnym sferom rozwoju :

Sfera rozwoju	Punkty arkusza
motoryka mała	2, 20
motoryka duża	4, 10 15
funkcje wzrokowe	1, 5, 9, 11, 12, 16, 18
funkcje językowe - percepcja mowy	7, 13, 17, 19, 21
funkcje językowe - ekspresja mowy	3, 6, 8
Uwaga	14

Następnym krokiem jest opracowanie profilu wyników ogólnych i profilu wyników szczegółowych. W tym celu ( przy opracowywaniu obu profili ) należy :

• wpisać w górnym wierszu profilu surowy wynik

• do wiersza poniżej, przepisać z tabeli norm wyniki przeliczone

• wykreślić profil ( umieścić wyniki przeliczone - w formie kółek - na siatce i połączyć je linią ), ułatwia on analizę oraz porównywanie uzyskanych wyników, a także ich interpretację

Porównanie sumy ocen całej Skali Ryzyka Dysleksji i ocen poszczególnych sfer rozwoju z normami, pozwala stwierdzić czy u badanego dziecka mamy do czynienia z ryzykiem dysleksji i w jakim stopniu ono występuje.

Obowiązuje następująca terminologia :

• Brak ryzyka dysleksji

• Pogranicze ryzyka - należy wnikliwie i systematycznie obserwować postępy w rozwoju i nabywaniu umiejętności czytania i pisania przez dziecko

• Umiarkowane ryzyko - należy udzielić dziecku pomocy w celu wyrównania stwierdzonych deficytów rozwojowych

• Wysokie ryzyko - należy natychmiast skierować dziecko na pełne badania diagnostyczne do poradni psychologiczno-pedagogicznej i ćwiczenia korekcyjno-kompensacyjne

---