1. Mnemotechniki w komunikacji
Mnemotechnika to zespól sposobów ułatwiających zapamiętywanie trudnego materiału zwłaszcza słownego, polegających głównie na jego grupowaniu i kojarzeniu z innymi łatwiejszymi do zapamiętania elementami
Mnemotechniki to „sztuczne” sposoby ułatwiające zarówno kodowanie, jak i odtwarzanie nowych informacji. Jest to zbiór działań umysłowych, dzięki którym możemy trwale przyswoić wiedzę i sprawnie nią operować. Techniki te umiejętnie programują nasz umysł, ułatwiając szybkie i skuteczne zapamiętywanie. Stosując mnemotechniki opieramy się na podstawowej wiedzy dotyczącej procesu zapamiętywania, wykorzystujemy naturalne mechanizmy zdobywania nowych wiadomości. Używanie techniki pamięciowych zarówno podczas treningu, jak i stosowanie ich w życiu codziennym, korzystnie wpływa na poprawę funkcjonowania pamięci naturalnej. Przełamaniu schematów myślowych i zastąpienie starych sposobów zapamiętywania nowymi, pozwoli nam sprawnie operować tymi technikami. Do osiągnięcia pełnego sukcesu potrzebny jest jeszcze systematyczny trening.
Główne korzyści płynące ze stosowania mnemotechnik to:
* podniesienie poziomu umiejętności potrzebnych w zapamiętywaniu
* praktyczne wykorzystanie mnemotechnik
Zdolność zapamiętywania stanowi jedną z najwspanialszych umiejętności człowieka. Posiadanie umiejętności dobrej koncentracji uwagi i kojarzenia, to podstawowy warunek efektywnego zapamiętywania. Niezwykle istotna w tym procesie jest zdolność wizualizacji obrazów oraz rozbudzona wyobraźnia.
Używając mnemotechnik podwyższamy swoje umiejętności potrzebne w zapamiętywaniu takie jak wyobraźnia, koncentracja uwagi, umiejętność kojarzenia czy wizualizacja. Dzięki temu nasza pamięć naturalna zaczyna lepiej funkcjonować. Te łatwe metody pozwalające skutecznie zapamiętywać i odtwarzać duże ilości informacji. Dzięki temu są bardzo przydatnym narzędziem w życiu codziennym. Wykorzystujemy je również podczas nauki i w pracy. Stosując mnemotechniki trenujemy pamięć.
Umiejętności wspomagające skuteczne zapamiętywanie:
Koncentracja uwagi
Jest to podstawowa umiejętność konieczna do zapamiętywania, czytania, słuchania, rozwiązywania zadań i wielu innych czynności. Obecnie większość ludzi skarży się na problemy z koncentracją. Wynikają one często ze zbyt wysokiego poziomu stresu, z przemęczenia, nadmiaru bodźców. Dlatego bardzo
ważna jest umiejętność odpoczywania i relaksu. Dodatkowo, żeby znaleźć czas na relaks i odpoczynek, potrzebna jest umiejętność dobrej organizacji i planowania czasu. O wiele lepiej koncentrujemy się na rzeczach, które nas ciekawią. Dlatego wydaje nam się łatwiejsze zapamiętanie informacji z dziedziny, która jest dla nas interesująca. Zapamiętywanie przy wykorzystaniu mnemotechnik jest skuteczniejsze, gdyż pobudza naszą ciekawość, a tym samym zwiększa poziom koncentracji uwagi. W skupieniu się na działaniu, bardzo pomaga też umiejętne postawienie sobie celu
Kojarzenie
W procesie zapamiętywania odgrywa ono ogromną role. Obiekt lub informację, którą mamy zapamiętać, łączymy na zasadzie podobieństwa z istniejącymi zasobami pamięci (informacji, które już wcześniej przyswoiliśmy, rozumiemy je i pamiętamy). Trudno jest zapamiętać dużo pojedynczych elementów. Jeśli odpowiednio je połączysz (lub pogrupujesz), jeden zacznie pociągać za sobą drugi. Im silniejsze będą połączenia, tym łatwiej będzie przypomnieć sobie kolejne elementy. Żeby wzmocnić połączenie, skojarzenie powinno przykuwać uwagę. Stanie się tak, jeśli będzie one: śmieszne, przejaskrawione, niesamowite, dziwne, zaskakujące, oryginalne. Towarzyszące takim połączeniom emocje również sprzyjają większej skuteczności zapamiętywania.
Wyobraźnia
Pomaga budować oryginalne skojarzenia, wizualizować (czyli tworzyć obrazy w naszej wyobraźni) i uruchamiać wszystkie zmysły, które bardzo ułatwiają zapamiętywanie. W procesie zapamiętywania ważne są: wyobrażenie ruchu, tworzenie kolorowych, powiększonych, zwielokrotnionych obrazów, stosowanie symboli, porządku (numerowania), a we wszystkich wyobrażeniach nie należy bać się przesady i wykorzystywać twórczy potencjał mózgu. Dzięki wyobraźni, zapamiętywanie może stać się ciekawe, zabawne i przyjemne!
Łańcuchowa metoda skojarzeń
Podstawową mnemotechniką jest Łańcuchowa Metoda Skojarzeń. Metoda ta daje możliwości zapamiętywania długich list przedmiotów wraz z ich cechami. Istotą tej techniki jest kojarzenie w pary kolejnych elementów do zapamiętania, w wyniku czego powstaje specyficzny łańcuch skojarzeń. Ma tu miejsce kojarzenie tzw. „wymuszone”, dlatego korzystając z tej metody, musimy opanować umiejętność swobodnego łączenia dowolnych- w tym również odległych - elementów, które prawdopodobnie nigdy wcześniej nie występowały razem. Umiejętność ta jest gwarantem skuteczności mnemotechniki, jaką jest Łańcuchowa Metoda Skojarzeń i pozostałych technik zapamiętywania.
Podstawowe zasady tworzenia łańcuchów skojarzeń.
I ZASADA - łączymy wyrazy w pary
Polega ona na łączeniu w pary dwóch wyrazów na zasadzie skojarzeń. Tworzymy opowiadania, wplatając te słowa, które chcemy zapamiętać. Taki sposób zapamiętywania daje możliwość odtworzenia poszczególnych elementów we właściwej kolejności.
II ZASADA - wizualizujemy
Zapamiętując, musimy tworzyć obrazy w swojej wyobraźni. Wizualizacja stanowi fundament sprawnego zapamiętywania. „Obrazy myślowe” to budulec pamięci pomagający utrzymać informację w naszym umyśle. Stosując wizualizacje, aktywizujemy prace mózgu. Tworzenie mentalnych obrazów zwiększa skuteczność zapamiętywania, gdyż uaktywnia prawą półkule mózgu.
III ZASADA - kojarzymy
Elementy, które chcemy zapamiętać musimy ze sobą połączyć. Skojarzenie już znanej informacji z nową wiadomością jest najprostszą droga do zapamiętania. Jest ona jakby „dobudowywana” do posiadanej już wiedzy. Ta „wymuszona” metoda kojarzenia przyczynia się do zdobycia i wykorzystania tej umiejętności w życiu codziennym. Osoby, które potrafią szybko i trafnie kojarzyć uważane są za inteligentne i bystre jednostki.
Rodzaje mnemotechnik:
Metoda miejsc (LOCI) polega na wybraniu jednego dobrze znanego uczącemu się miejsca np. pokój lub droga z przystanku na uczelnię wraz z charakterystycznymi rzeczami bądź budynkami np. poczta czy sklep
Metoda powiązań asocjacyjnych polega na wytwarzaniu skojarzeń wyobrażeniowych dla kolejnych elementów z listy A-B, B-C, C-D, D-E itd. Powstaje w ten sposób łańcuch obrazów, w którym odtworzenie jednego elementu automatycznie przywołuje drugi.
Metoda słów kluczowych polega na wyszukaniu podobnych w brzmieniu słów języka ojczystego dla słówek języka obcego, które chcemy zapamiętać. Następnie próbujemy powiązać te słowa wyobrażeniowo, w ten sposób wspieramy zapamiętanie znaczenia obcego wyrazu.
Akrostychy polegają na tworzeniu charakterystycznych zdań z pierwszych liter wyrazów które chcemy zapamiętać np.
* kolory tęczy: Czemu Patrzysz Żabko Zielona Na Głupiego Fanfarona
* rodzaje przypadków: Mama Dała Celinie Bułkę Nasmarowaną Masłem Wiejskim
Indeksowanie danych pomaga w zapamiętywaniu informacji w odpowiednim porządku np. możemy dodać im etykietę lub kategorię
Słowa-haki działają trochę podobnie do rymowanek np. „Pamiętaj chemiku młody wlewaj zawsze kwas do wody”
Akronimy polegają na stosowaniu absurdalnych zdań do zapamiętywania pierwszych liter ważnych słów np.
wybieramy cztery mnemotechniki które chcemy zapamiętać: metoda miejsc L (LOCI), H (haki), A (akronimy), D (indeksowanie danych) i układamy z nich zdanie: Latem Humor Ani Dopisuje
dla języka niemieckiego reguła TeKaMoLo ułatwiająca zapamiętanie kolejności występowania okoliczników w zdaniu Temporale- Kausale-Modale-Lokale
Korzyści płynące ze stosowania mnemotechnik
W dzisiejszych czasach musimy uporać się z napływającą ogromną ilością informacji, a tradycyjne metody pozyskiwania wiedzy nie są już wystarczające. Coraz więcej osób uświadamia sobie potrzebę sięgnięcia do narzędzi, które pomogą sprostać coraz to nowym wyzwaniom (w pracy, szkole, życiu). Korzystanie z tych narzędzi podnosi poziom umiejętności zapamiętywania, pomaga w przełamaniu stereotypów myślenia, rozbudza twórcze podejście do nowych technik zdobywania
wiedzy.
Mnemotechniki wyraźnie skracają czas procesu zapamiętywania i przyczyniają się do zwiększenia ilości zapamiętywanych informacji w jednostce czasu oraz sprzyjają trwałości śladów pamięciowych. Za pomocą pewnych sztucznych środków wzmacniają również i rozwijają pamięć naturalną.
Pojemność pamięci
Nie stosując żadnych technik wzmacniających pamięć, możemy z jednokrotnie podanych elementów, zapamiętać 7(+/- 2). Taka jest pojemność pamięci krótkoterminowej. Stosowanie mnemotechnik jest wyjątkowo skutecznym sposobem zatrzymania informacji w pamięci operacyjnej. Informacje możemy przenieść do pamięci długotrwałej, która ma nieograniczoną pojemność, również przez zastosowanie mnemotechnik. Dzięki nim tworzymy asocjacje, wizualizujemy, włączamy wszystkie nasze zmysły i emocje. Używając systemów pamięciowych, mamy możliwość kodowania dowolnej ilości informacji i przywołanie ich z pamięci. Możemy zapamiętać o wiele więcej i efektywnej.
Mnemotechniki w nauce
Metody te maja szerokie zastosowanie w nauce. Dzięki nim możemy utrwalić nową wiedze z różnych przedmiotów szkolnych. Maja one szerokie zastosowanie przy nauce języków obcych, czy zapamiętywaniu długich ciągów informacji. Zaoszczędzamy dużo czasu na kodowaniu i odtwarzaniu informacji. Tak przyswojone informacje dają nam większą pewność skutecznego utrzymania nowych wiadomości w naszym umyśle. Praca, w której posługujemy się tymi systemami jest przyjemna, inspirująca i wesoła. Dzięki temu chętniej do niej
przystępujemy. Wzrasta nasza motywacja do nauki i wiara we własne możliwości pamięciowe.
Mnemotechniki w życiu codziennym
Wielu osobom nasuwa się pytanie: „Po co stosować techniki pamięciowe w czasach, gdy mamy do dyspozycji tak wiele nowoczesnych nośników zapisujących informacje?”
Mnemotechnik możemy używać w każdej sytuacji życia codziennego, a nasza pamięć zawsze będzie podstawowym źródłem informacji pozwalającej nam szybko wywoływać swoją wiedzę i łączyć fakty. Sprawny przebieg zapamiętywania jest możliwy dzięki stosowaniu wizualizacji i szybkiego kojarzenia. Te właśnie umiejętności mamy możliwość doskonale wyćwiczyć dzięki stosowaniu mnemotechnik. Zapamiętując tymi systemami, wykorzystujemy prawą i lewą półkule mózgu. Ta swoista gimnastyka umysłu pozwala na trwałe utrzymanie informacji w umyśle, po które z łatwością możemy sięgnąć. Jest to sztuka przyjmowania i kodowania wiedzy w pamięci długotrwałej. Tradycyjne sposoby nauki, polegające na ciągłym powtarzaniu, są monotonne i mało twórcze. Nie aktywizują pracy naszego umysłu. Funkcjonowanie mózgu możemy korzystnie zmienić, jeśli jest on właściwie pobudzany.
Zalety mnemotechnik jako twórczego narzędzia
Mnemotechniki to niezwykle twórcze narzędzie pracy rozwijające naszą kreatywność i wzmacniające zapamiętywanie. Opanować i stosować techniki zapamiętywania może każdy, choć to innowacyjne podejście do zdobywania wiedzy na początku może być trudne. Potrzebny jest krótki trening, wytrwałość i przełamanie tradycyjnego podejścia do metod zapamiętywania.
2. Techniki wyrabiania sprawności językowych
Sprawność językowa - zdolność posługiwania się językiem w sposób odpowiedni do sytuacji i celu, pozwalający nadawcy na przekazanie zamierzonego komunikatu w sposób zrozumiały. Sprawność językową osiąga się poprzez dobór właściwych środków językowych. Dobór ten powinien uwzględniać takie czynniki jak:
• zdolności percepcyjne odbiorcy - należy używać słownictwa zrozumiałego dla adresata komunikatu, nie korzystać ze słownictwa erudycyjnego lub specjalistycznego, jeśli nie ma pewności, że adresat wypowiedzi jest z nim zaznajomiony;
• poruszany temat - np. nie należy używać wyrażeń nacechowanych humorem lub ironią w rozmowach na tematy smutne, natomiast wypowiadając się na tematy codzienne lub błahe powinno się unikać słownictwa książkowego i wyszukanego;
• sytuację komunikacyjną - należy rozróżniać sytuacje oficjalne od nieoficjalnych i dopasowywać do nich odpowiednio język staranny lub potoczny
Osiągnięcie sprawności językowej wymaga świadomości językowej, polegającej na znajomości różnych odmian języka (stylistycznych, środowiskowych, terytorialnych i chronologicznych), posiadania bogatego zasobu słownictwa, a także umiejętności korzystania z tej wiedzy. Sprawnością językową bywa również określane umiejętności językowe dziecka, odpowiednie dla jego wieku i etapu rozwojowego.
Rozwijanie sprawności językowej uczniów
Sprawność językowa to umiejętność logicznego i estetycznego wypowiadania się w mowie i w piśmie. Sprawność językowa warunkuje prawidłowe komunikowanie każdego człowieka we współczesnym świecie.
Sprawność językowa kształtuje się w wyniku oddziaływania różnorodnych czynników. Każdy człowiek wykazuje się dużym zróżnicowaniem pod względem uzdolnień i predyspozycji. Dlatego do rozwijania u uczniów sprawności językowej powinno się stosować różnorodne metody, które mają na celu zwiększenie skuteczności dydaktycznej.
Sposobami kształcenia sprawności językowej są metody, oparte na działaniu i preferują aktywny udział ucznia w procesie dochodzenia do umiejętności i nawyków.
Metody rozwijania sprawności językowej:
Metoda analizy i twórczego naśladowania wzorów
Metoda instrukcji i norm
Metoda praktyki pisarskiej
Metoda przekładu intersemiotycznego
Metoda okazjonalnych ćwiczeń sprawnościowych
Metoda analizy i twórczego naśladowania wzorów
Jest to metoda wykorzystująca walory utworów artystycznych do kształcenia sprawności językowej ucznia. Każdy utwór literacki może pełnić funkcję wzoru doskonałego posługiwania się językiem lub pewnymi środkami językowymi, może być wzorem harmonijnej i spójnej kompozycji tekstu lub wzorem jasności narracji.
Metoda instrukcji i norm
Metoda ta ujmuje działanie dydaktyczne jako proces sterowania informacją. Uzyskanie pożądanego efektu działania zależy od dopływu informacji i od ich jakości.
Metoda praktyki pisarskiej
Metoda ta oparta jest na technice swobodnych tekstów Celestyna Freineta. Uczniowie mówią lub piszą w danym momencie to, co chcą przekazać swojemu otoczeniu, ich swobodne teksty po odpowiedniej korekcie są prezentowane.
Metoda przekładu intersemiotycznego
Metoda ta wykorzystuje umiejętność przekodowywania języka na inne kody pozawerbalne np. linię, barwę, kształt czy obraz, dźwięk, mimikę, gest lub odwrotnie np. ilustrowanie przeczytanego tekstu lub opowiadanie ilustracji, formy pantomimiczne inscenizowane i improwizowane, czy też opisywanie przy pomocy słów wysłuchanej muzyki.
Metoda okazjonalnych ćwiczeń sprawnościowych
Metoda ta występuje na wszystkich lekcjach języka polskiego i obejmuje ćwiczenia słownikowo frazeologiczne, składniowe, stylistyczne, kompozycyjne bądź redakcyjne stosowane sporadycznie i przy okazji swobodnych wypowiedzi dzieci, pogadanek, rozmów nauczyciela z uczniami czy też dyskusji.
Nauczanie języków obcych to nauczanie w zakresie czterech sprawności językowych:
- słuchanie ze zrozumieniem,
- mówienie,
- czytanie ze zrozumieniem,
- pisanie.
Nauczanie języków obcych daje najlepsze efekty, gdy odbywa się w małych grupach, gdzie nauczyciel może systematycznie i niemal indywidualnie pracować z każdym uczniem. Kontrola postępów w nauce i korekta ewentualnych błędów odbywa się wówczas niemal na każdej lekcji. Duża indywidualizacja pracy jest tutaj czynnikiem bez wątpienia bardzo korzystnie wpływającym na efekty nauczania.
Najtrudniejszym zadaniem nauczyciela podczas pracy z liczną grupą staje się więc skupienie i utrzymywanie uwagi uczniów. Najlepszym sposobem
jest tutaj zapewnienie atrakcyjności lekcji poprzez elementy zmiany, nieprzewidywalności i niepewności. Można to osiągnąć poprzez:
- różnorodne sposoby rozpoczynania i kończenia zająć;
- uzupełnianie podręcznika materiałami dodatkowymi;
- zwiększenie liczby krótkich ćwiczeń;
- różne formy oddziaływania na uczniów (np. dźwiękowa, wizualna,
nauczyciel, kolega, itp.);
- zmienne formy pracy uczniów (np. słuchanie, pisanie, mówienie;
ruch-statyka; ćwiczenia produktywne - receptywne; grupy - pary -
indywidualnie);
- zróżnicowanie tempa pracy;
- nieprzewidywalną kolejność wypowiedzi uczniów (nigdy według kolejności ławek, rzędów, czy listy w dzienniku);
- wystawianie ocen w różnych fazach lekcji.
Lekcja języka obcego, jak każdego przedmiotu, ma swoją specyfikę i
wymaga zastosowania odpowiednich środków dydaktycznych, aby realizować
wszystkie zamierzone cele. Nauczanie języków obcych odbywa się w różnych
grupach wiekowych, co wymaga zastosowania zróżnicowanych środków i metod.
W nauczaniu wczesnoszkolnym ważną rolę odgrywają wierszyki i piosenki,
których na tym etapie nauczania dzieci uczą się bardzo chętnie.
Uczeń również rozwija takie strategie uczenia się, jak:
- strategie pamięci;
- strategie kognitywne;
- strategie metakognitywne (zastosowanie informacji);
- strategie kompensacyjne
Wskazówki metodyczne do pracy nad likwidacją błędów językowych o podłożu
gwarowym
Główne przyczyny trudności w pracy ucznia nad językiem tkwią w braku świadomego stosunku uczniów do języka jako materiału, z którego kształtuje się wypowiedź oraz z braku dostatecznych informacji o sposobach konstruowania zdań i dłuższych wypowiedzi złożonych ze zdań. Rozpoczynając pracę nad poprawnością językową uczniów precyzujemy, w oparciu o program nauczania i podstawę programową języka polskiego, cel zabiegów dydaktycznych. W edukacji polonistycznej wyodrębnia się kształcenie językowe, literackie i kulturalne. Celem kształcenia językowego jest wyrabianie sprawności w mowie i w piśmie. Sprawność ta, to rezultat wiedzy o budowie i funkcjonowaniu języka.
Osiąganie poprawności w języku mówionym i pisanym wymaga szczególnego
wkładu pracy zarówno ze strony ucznia, jak i nauczyciela. Do pracy w tym
zakresie konieczne jest stosowanie odpowiednich metod i środków
rzeczywiście pomocnych w osiąganiu podstawowych celów nauki języka
ojczystego.
Sprawność językową ucznia w znacznym stopniu warunkują ćwiczenia:
-słownikowo-frazeologiczne,
-gramatyczno-stylistyczne,
-kompozycyjne,
-w pisaniu dłuższych form wypowiedzi
Kształcenie sprawności językowej rozwija język ucznia i przyczynia się
do poprawnej budowy zdań, stosowania właściwego słownictwa, komponowania
różnorodnych tekstów poprawnych pod względem ortograficznym, językowym
i interpunkcyjnym. Sprawność językowa ucznia zależy od umiejętnie
przeprowadzonych ćwiczeń m. in.:
ortograficzno- interpunkcyjnych,
słownikowo- frazeologicznych,
gramatyczno - stylistycznych,
kompozycyjnych,
redakcyjnych.
FORMY ZAJĘĆ
I. Ćwiczenia ortograficzne i interpunkcyjne:
Przypomnienie i utrwalenie podstawowych reguł ortograficznych i zasad użycia znaków przestankowych:
- pisownia wyrazów z : ó, u, ż, rz, h, ch wymiennym i niewymiennym;
- stosowanie wielkich liter;
- pisownia wyrazów z : ę, ą, en, em, on, om;
- pisownia zakończeń: -ów, -ówka, -ówna, -unek, -utka, -usia, - ula, -uje;
- pisownia partykuły „nie” z różnymi częściami mowy;
- stosowanie znaków interpunkcyjnych w zdaniu.
Ćwiczenia utrwalające reguły ortograficzne i interpunkcyjne; gry i
zabawy ortograficzne.
Ćwiczenia sprawdzające umiejętność praktycznego stosowania zasad
ortograficznych w piśmie.
II. Ćwiczenia słownikowo- frazeologiczne:
Ćwiczenia w samodzielnym posługiwaniu się słownikami: ortograficznym, języka polskiego, wyrazów bliskoznacznych, wyrazów obcych, frazeologicznym
Bogacenie zasobu leksykalnego ucznia:
- uściślanie i określanie znaczenia wyrazów,
- łączenie wyrazów w związki wyrazowe,
- kształcenie umiejętności posługiwania się wybranym związkami frazeologicznymi
- wyjaśnianie błędów słownikowych.
Ćwiczenia usprawniające posługiwanie się odpowiednimi wyrazami:
- dobieranie najtrafniejszego wyrazu,
- dobieranie wyrazów bliskoznacznych i zastępczych,
- dobór słownictwa wyrażającego stosunek mówiącego do wypowiadanej
treści,
- dobór wyrazów oceniających.
III. Ćwiczenia redakcyjne:
Konstruowanie dłuższych form wypowiedzi ( opis, opowiadanie, opowiadanie z dialogiem, sprawozdanie, charakterystyka, streszczenie, list, wywiad), które uwzględniają:
- trójdzielną kompozycję z zachowaniem właściwych proporcji między wstępem, rozwinięciem i zakończeniem,
- właściwe znaki graficzne w tekście,
- plany szczegółowe,
- poprawność językową, stylistyczną, ortograficzną, itp.
Redagowanie form użytkowych: instrukcja, ogłoszenie, życzenia,
zaproszenie, zawiadomienie, telegram, druki pocztowe, reklama.
IV. Praca indywidualna z uczniem z dysgrafią i dysortografią w zakresie:
- utrwalania zasad pisowni,
- poprawy ortografii,
- dokonywania autokorekty błędów,
- wdrażania do czytelnictwa,
- częstego korzystania ze słowników, a zwłaszcza ortograficznego,
- poprawy strony graficznej pisma,
- ćwiczeń w głośnym czytaniu
Techniki komunikacji
Techniki asertywne umożliwiają prawidłową komunikację międzyludzką i konstruktywne rozwiązywanie konfliktów. Wykorzystanie tych technik pomaga w codziennym życiu:
rozpocząć, prowadzić i zakończyć rozmowę
przyjąć krytykę
wyrazić i przyjąć słowa uznania
wyrazić swoje poglądy, uczucia, myśli
powiedzieć "nie"
wykorzystać swoje prawa
Rodzaje technik
1. Technika popsutej płyty
2. Technika kompromisu
3. Otwartość
4. Technika otwartych drzwi
Technika płyty
Zasadą tej podstawowej techniki jest wytrwałe przypominanie swoich próśb, czy oczekiwań, bez uczucia gniewu, zdenerwowania, w sposób spokojny i klarowny. Niejednokrotnie odstępujemy od swoich żądań z poczuciem niesprawiedliwej przegranej, a to tylko dlatego, że ktoś nam powiedział "nie".
Praktyka
Ocenić, czy rzeczywiście mam prawo żądać o daną rzecz.
W czasie rozmowy w spokoju powtarzać swój pogląd, utrzymując wzrokowy kontakt z rozmówcą.
Ignorować próby odejścia od tematu.
Nie pozwolić na wzbudzenie w sobie poczucia winy.
Ignorować manipulację w postaci pytania "Dlaczego...?"
Przekonać partnera, że jesteśmy gotowi wytrwale żądać, aż do osiągnięcia celu.
Technika kompromisu
Prawdziwy kompromis polega na wspólnym znalezieniu rozwiązania, które nie narusza prawa żadnej ze stron. Wymaga to, aby strony konfliktu zrezygnowały z obrony własnego zdania, a przeniosły siły na słuchanie argumentów przeciwnika.
Szukanie kompromisu dobrze jest zacząć od punktów, w których się zgadzamy (zawsze istnieją). Jeżeli któraś ze stron nie chce znaleźć takich punktów, oznacza to, że nie zależy jej na kompromisie, ale na wymuszeniu. Mamy wtedy do czynienia z manipulacją. Następnie warto zastanowić się, czy w naszych żądaniach nie możemy pójść na ustępstwa. W ten sposób możemy znaleźć "wspólne pola" z naszym partnerem (jest to w praktyce konstruktywne targowanie się).
Kompromisem jest rozwiązanie, w którym osiągamy maksymalny zysk przy minimalnej stracie drugiej strony.
Technika samootwarcia
Zdolność do swobodnego kontaktu z drugim człowiekiem zależy w dużej mierze od umiejętności spontanicznego dzielenia się przeżyciami i wrażeniami. W rozmowie nie mają one znaczenia merytorycznego, ale pomagają zainicjować i podtrzymywać więź.
Nieasertywni ludzie przeżywają podczas rozmowy uczucia zakłopotania, lęku. Nie wiedzą, co mają mówić. Nasz udział w rozmowie nie powinien ograniczać się wyłącznie do pytań na dany temat, oraz odpowiedzi "tak", "nie". Dobrze jest czasem wtrącić informację, która mogłaby zainteresować partnera (wolną informację), czy też wyrazić własny pogląd na dany temat (otwarcie się)
Technika otwartych drzwi
Technikę otwartych drzwi stosujemy w sytuacjach, kiedy jesteśmy krytykowani. Często spotykamy się z agresywną krytyką, która jest wyłącznie bezpodstawnym atakiem, mającym na celu poniżenie, bądź pozbawienie nas pewności siebie. Z drugiej strony umiejętność przyjęcia konstruktywnej krytyki prowadzi do umocnienia więzi z drugim człowiekiem i umożliwia nam rozwój.
Kiedy partner nas krytykuje i nie napotyka oporu z naszej strony przypomina to sytuację, jakby chciał wyważyć otwarte drzwi- siła jego argumentacji nie zaszkodzi nam, co najwyżej jemu samemu. Z naszej strony, spokojne wykorzystanie techniki pozwoli "odfiltrować" realne powody krytyki od manipulacji.
Praktyka
Spokojnie przyjąć i zgodzić się z każdą prawdą zawartą w krytyce.
Zgodzić się z każdą prawdopodobną sytuacją, jaką opisuje krytykujący.
Przyjąć logikę manipulatywnych wypowiedzi, ale uzupełnić ją własnym poglądem na sprawę.
Słuchać uważnie, co mówi partner, aby użyć w odpowiedzi jego własnych słów.
Uważać, aby nie interpretować wypowiedzi. Naszą reakcję musimy oprzeć nie na tym, co myślimy o wypowiedzi partnera, ale na jego rzeczywistych słowach.
Techniki pomocnicze
Komplement
W powszechnym mniemaniu komplementy często mylone są z pochlebstwami. Poprzez komplement wyrażamy pozytywne uczucia, dzięki czemu podtrzymujemy więź z partnerem. Najważniejsza jest w tym przypadku szczerość i bezinteresowność. To odróżnia komplement od pochlebstwa, które jest nieszczere i manipulatywne (jego celem jest ukryte osiągnięcie korzyści). Przyjmowanie i wyrażanie komplementów często sprawia problemy. Jest to jednak technika asertywna bardzo pomocna w codziennej komunikacji.
Zasady
Nawiązać kontakt wzrokowy, który wyraża otwartość, szczerość i serdeczność.
Zwrócić uwagę na szczerość wypowiadanych słów.
Mówić konkretnie, w swoim imieniu, unikać ogólnikowych prawd.
Unikać przesady, schlebiania, ukrytych podtekstów
Przyjmowanie komplementu
Hamulcem asertywnej komunikacji jest nieumiejętność przyjęcia komplementu. Jeżeli kilkakrotnie powtórzy się podobna sytuacja, partner przestanie komplemety wyrażać. Odrzucenie, bądź ironiczna uwaga na komplement są bardzo nieprzyjemne dla partnera.
Może być kilka powodów, dlaczego nie jesteśmy w stanie przyjąć komplementu:
Nie jesteśmy w stanie zareagować na komplement, lekceważymy go, albo przeczymy, abyśmy nie byli uznani za zarozumiałych.
Czujemy, że komplement nie jest asertywny, nie jesteśmy pewni, czy jest szczery, czy mamy do czynienia z manipulacją.
Powinniśmy w takim wypadku wyrazić swoje uczucia. Reakcją może być odpowiedź typu:
dziękuję, cieszę się, że to zauważyłeś..
dziękuję, ale jeszcze nie umiem takich słów przyjąć..
Podobnie jak przy wyrażaniu komplementu niezbędny jest tu kontakt wzrokowy, świadczący o szczerości wypowiadanych słów.
Asercja negatywna
Technika wychodzi z asertywnego prawa do popełniania błędów. Dzięki niej jesteśmy w stanie przyjąć krytykę bez obwiniania się, albo agresywnej reakcji względem krytykującego. Chcąc być swobodnymi i niezależnymi rezerwujemy sobie prawo bycia dla siebie najważniejszym sędzią.
Negatywna asercja uczy jak przyjmować swoje błędy i spokojnie o nich dyskutować.
Praktyka
Odrzucić pogląd, że z powodu błędu muszę się czuć jak winowajca.
Nauczyć się właściwego podejścia do błędów - traktować je jako błąd i nic więcej.
Mieć odwagę przyznać się do błędu - przed sobą i innymi.
Przyjąć swój błąd bez obwiniania się.
Pytać krytykującego o szczegóły - w ten sposób unika się manipulacji.
Negatywna forma pytań
Poniższa technika jest pomocna w sytuacjach, kiedy mamy do czynienia z konstruktywną krytyką. Dzięki niej nawiązujemy bliższą komunikację z partnerem. Jego poglądu nie traktujemy jako pretekstu do gniewu, kłótni, rozbicia więzi, a poprzez zadawanie pytań dajemy mu możliwość otwarcia się.
Musimy zwrócić uwagę na ton naszej wypowiedzi, aby nie przerodziła się w ironię. Należy mówić spokojnie i bez sarkazmu w głosie.
Praktyka
Utrzymać kontakt wzrokowy, wystrzegając się agresywnego "wlepiania wzroku" w oczy partnera.
Spokojnie wysłuchać całej wypowiedzi.
Poprzez zadawanie pytań zażądać uściślenia wypowiedzi, poprosić o szczegóły i ewentualnie o dalszą krytykę.
Przykłady
A: Twoje zachowanie jest skandaliczne!
B: Co ci się konkretnie nie podoba? (Uściślenie wypowiedzi.)
A: Nie podoba mi się, że codziennie siedzisz do wieczora w pracy.
B: Masz rację, nie uświadomiłem sobie, że ostatnio pracuję za dużo. Czy chcesz mi jeszcze coś powiedzieć? (Sprzężenie zwrotne i zachęta do dalszego dialogu)
A: Wydajesz na zakupy zbyt wiele pieniędzy.
B: Jak myślisz, które wydatki miałbym ograniczyć? (Prośba o szczegóły)
Sprzężenie zwrotne
Reakcja ze sprzężeniem zwrotnym jest podstawą wartościowej komunikacji. Może być:
pozytywna (Ucieszyło mnie, że pamiętałeś o moich urodzinach.)
negatywna (Martwi mnie, że nie dotrzymałeś słowa, które mi dałeś)
Reakcja pozytywna motywuje, negatywna- zmniejsza prawdopodobieństwo, że dane zachowanie się powtórzy.
W tej technice nie chodzi o wartościowanie zachowania drugiego człowieka, ale o wyrażenie własnych uczuć. Dajemy tym samym partnerowi informację, że jego zachowanie nie jest nam obojętne. Ujawnić uczucia (czy to pozytywne, czy negatywne), oznacza przyjąć otwartą postawę, gotową na współpracę.
Zasady
Mówić za siebie, w pierwszej osobie. Podkreślamy w ten sposób osobistą odpowiedzialność za dane twierdzenie (np. byłem zdenerwowany, że nie oddałeś tego projektu w terminie).
Utrzymywać wzrokowy kontakt. Dzięki temu wyrażamy szacunek dla samego siebie, oraz to, że jesteśmy pewni swego poglądu. Dla partnera jest to sygnał, że nie mamy żadnych ukrytych intencji.
Udzielać informacji o własnych uczuciach, a nie oceniać. W przypadku pozytywnego sprzężenia zdanie „Jesteś dziś pięknie ubrana” może brzmieć jak pochlebstwo. Natomiast „Podoba mi się, jak jesteś dziś ubrana” jest wyrazem własnych uczuć. Ogólnikowe wartościowanie jest szczególnie nieprzyjemne w przypadku sprzężenia negatywnego:
- Jesteś bezduszny i samolubny. Jak mogłeś mnie tam zostawić samą?- jest wartościowaniem.
- Czułam się źle, kiedy mnie zostawiłeś samą wśród nieznanych ludzi.- jest wyrażeniem własnych uczuć.
Opisywać konkretne zachowanie, a nie człowieka jako takiego.
- Jesteś agresywny i bezczelny. - jest wartościowaniem osoby.
- Nie podoba mi się, kiedy krzyczysz na mnie w obecności innych - jest prawidłową reakcją asertywną.
Opisywać konkretne sytuacje, a nie generalizować.
ty nigdy..., ty zawsze... są stwierdzeniami, których powinniśmy się wystrzegać. Jeśli nie jesteśmy w stanie opisać konkretnej sytuacji, w której partner zawinił, nasze zarzuty mogą okazać się bezpodstawne.
Wyrażać się zwięźle i jasno. Partner zrozumie w ten sposób o co nam chodzi. Jest to także sygnałem, że nasza reakcja jest przemyślana i że zależy nam na konstruktywnym rozwiązaniu
3. Przeszkody w komunikacji
Komunikacja interpersonalna to proces, dzięki któremu jednostka w bezpośrednim kontakcie z inną osobą przekazuje i otrzymuje informacje. Jeżeli proces ten zostanie zakłócony mogą pojawić się nieporozumienia i konflikty.
Przeszkodą w komunikacji jest każdy czynnik, który utrudnia wymianę informacji między nadawcą i odbiorcą. Wnikliwa analiza procesu komunikowania się pozwala zauważyć ogromną ilość takich przeszkód. Jedne z nich łatwo rozpoznać, należy do nich: szum, hałas z ulicy, różnice językowe, a inne są bardziej ukryte np.: różnice w postrzeganiu, stany emocjonalne(gniew, lęk, zakłopotanie, zazdrość, nieufność) a także niezgodność w przekazywaniu sygnałów werbalnych i niewerbalnych. Przeszkody wewnętrzne związane ze stanami psychicznymi człowieka mogą pojawiać się po obu stronach relacji w procesie porozumiewania się, a więc zarówno po stronie nadawcy jak i odbiorcy
Wyróżniamy trzy podstawowe grupy przeszkód:
przeszkody fizyczne - zakłócają odbiór przesyłanego sygnału, np. hałas młota pneumatycznego niedaleko sali wykładowej, trzaski w słuchawce telefonicznej, zakłócenia obrazu telewizyjnego w wyniku złej pogody;
przeszkody semantyczne - polegają na niepełnym zrozumieniu przez odbiorcę używanych symboli, np. niezrozumienie danego słowa lub korzystanie ze słów, które coś innego znaczą dla nadawcy i dla odbiorcy;
przeszkody psychologiczne - występują u odbiorcy w układzie dekodującym w wyniku różnorakich zahamowań, np. silna wiara w coś przeciwnego niż treść przekazywanego symbolu, odczuwanie zagrożenia ze strony nadawcy, czy lęk przed nowymi pomysłami, ideami
Do najczęstszych błędów w komunikowaniu wg B. Cournoyere można zaliczyć:
prowadzenie rozmów w sposób protekcjonalny i manifestujący wyższość
stosowanie szybkich i rutynowo wyrażanych pytań
częste przerywanie w celu zadawania pytań lub wtrącania komentarzy
przekręcanie, zapominanie lub nie używanie nazwisk i imion partnerów
brak okazywania zrozumienia przez aktywne słuchanie
zbyt częste podawania propozycji rozwiązania problemu partnera na podstawie niekompletnych informacji lub nieadekwatnego zrozumienia sytuacji w jakiej się znajduje
użycie niezrozumiałego żargonu
krytyczne komentarze zawierające pejoratywne uwagi
nieumiejętność dostosowania tonu i stylu komunikacji do aktualnego stanu emocjonalnego partnera
Stoner i Wankel do najczęstszych przeszkód w skutecznym komunikowaniu się zaliczają:
Różnice w postrzeganiu - najczęstszym źródłem przeszkód są różnice w indywidualnej percepcji; nadawca i odbiorca posiadający odmienną wiedzę i doświadczenie mogą zupełnie inaczej patrzeć ten sam problem.
Różnice językowe - warunkiem właściwego przekazania komunikatu jest to, aby słowa znaczyły to samo dla nadawcy i dla odbiorcy. Znaczenie symboli musi być wspólne.
Szum - szumem jest wszystko to, co zakłóca lub przeszkadza w komunikowaniu się i powoduje zamieszanie w przekazywaniu komunikatu;
Emocje - wpływają na odbiór przez nas cudzych komunikatów i na to, jak nasze komunikaty są przyjmowane przez innych. Z ważniejszych reakcji emocjonalnych można wymienić: gniew, miłość, odruchy obronne, nienawiść, zazdrość, lęk, zakłopotanie, wpływają znacznie na zrozumienie przez odbiorcę cudzych komunikatów.
Niezgodne komunikaty werbalne i pozawerbalne - na komunikaty werbalne, które wysyłamy bądź otrzymujemy mają wpływ czynniki pozawerbalne, jak: ruchy ciała, ubiór, odległość od osoby z którą rozmawiamy, nasza postawa, gesty, wyraz twarzy itd. Jeśli obie formy komunikowania nie współgrają ze sobą, powoduje to zakłócenia między nadawcą a odbiorcą.
Nieufność - na wiarygodność komunikatu ma wpływ m.in. wiarygodność nadawcy w opinii odbiorcy. Zależeć może ona np. od uczciwości nadawcy, jego fachowości, autorytetu itp
S. Brown przedstawia podstawowe błędy, które popełniamy w komunikacji interpersonalnej:
Zwlekanie z przesłaniem - znaczna część ludzi obawiając się, że osoba z którą rozmawiamy czy audytorium do którego się zwracamy będą czuć się urażeni naszymi słowami dlatego ukrywamy lub zwlekamy z powiedzeniem tego, co się myśli.
Brak wrażliwości na słuchaczy - często jesteśmy mało wrażliwi lub niewłaściwie rozumiemy uczucia i myśli ludzi z którymi się komunikujemy.
Wysyłanie mieszanych sygnałów - w wielu sytuacjach występuje dysharmonia między słowami, które wypowiadamy, a tym kim jesteśmy, jak mówimy, jak wyglądamy, jak się zachowujemy, jak nawiązujemy kontakt z innymi itp.
Ignorowanie reakcji - w procesie komunikacji bywa, iż bardziej jesteśmy zaabsorbowani własną osobą niż tym , co mówi nasz rozmówca.
Brak definicji słów - skuteczność komunikowania się znacznie obniży się jeśli nie zdefiniujemy na początku rozmowy znaczenia mniej znanych słów
Aby móc przezwyciężać przeszkody w komunikowaniu się, trzeba nauczyć się je rozpoznawać. Trzeba też poznać określone techniki radzenia sobie z różnymi barierami komunikacyjnymi i nabyć umiejętności ich praktycznego stosowania.
Aby dobrze opanować sztukę prowadzenia rozmowy i przekazywania informacji należy być świadomym własnych nawyków i reakcji w określonych okolicznościach. Przede wszystkim jednak, zanim rozpocznie się rozmowę, trzeba dobrze zastanowić się nad wypowiadanymi treściami. Można wprawdzie skorygować swą wypowiedź, jednak to co zostało już powiedziane ma nieodwracalny skutek. Słowa nadawcy mogły uprzedzić, przestraszyć lub zawstydzić odbiorcę. Żeby tego uniknąć warto postępować według poniższych zasad:
Dostosowanie przekazu do odbiorcy
Nadawca musi wziąć pod uwagę nastawienie, wartości i sposób widzenia świata przez odbiorcę. Musi zdawać sobie sprawę, do kogo mówi, jak odebrany może być jego przekaz łącznie ze skutkami które wywoła. Przekaz musi być zrozumiały przez obie strony, więc:
specjalistyczny żargon lub wyszukany język można stosować tylko w kręgu osób, które się nim sprawnie posługują. W przeciwnym razie grozi nam nie tylko brak zrozumienia, ale i wrogie nastawienie do nadawcy
dążymy do prostoty wypowiedzi. Przerost formy nad treścią zaciemnia treść przekazu,
gesty, sposoby zachowania i inne pozawerbalne elementy muszą być wykonane z dużą ostrożnością. Unikajmy rozbieżności między tym, co mówimy, a tym, co wyraża nasz „język ciała”.
Formułowanie jednoznacznych przekazów
przy wyrażaniu życzeń podkreślajmy jaką wagę ma dla nas sprawa, czego dokładnie chcemy,
gdy mamy pretensje stwierdzajmy, że mówimy o własnych odczuciach i pozostawmy otwartą kwestię winy. Posługujmy się komunikatami o sobie, a nie zarzutami. Na przykład można powiedzieć „czuję, że nie wszystko jest dla mnie jasne”, zamiast „nie umiesz się wyrazić”
przy wyrażaniu obaw unikajmy obwiniania partnera za stan swoich uczuć
Panowanie nad emocjami
Emocje po jednej stronie zazwyczaj stwarzają emocje po drugiej. Przede wszystkim postaraj się zrozumieć przyczyny emocji twoich oraz partnera i zastanów się, czy nie przeszkadzają ci jasno widzieć sprawy. Nie reaguj wybuchem na emocjonalne zachowanie drugiej strony. Używaj symbolicznych gestów pojednania i zrozumienia
Nie bój się pytać
Obserwuj partnera i zadawaj pytania. Odgrywają one podczas rozmowy znacznie szerszą rolę, niż może się potocznie zdawać. Pytania w czasie rozmowy mają na celu:
wyodrębnienie potencjalnych luk w wiedzy,
sprawdzenie, czy rozmówcy dobrze się zrozumieli,
sprawdzenie czy zapamiętali zasadnicze elementy,
poprawianie błędów percepcji,
upewnienie się czy nasze wyjaśnienia są zgodne z potrzebami drugiej strony,
danie szans na przedyskutowanie nowych informacji
Nie osądzaj natychmiast udzielonych odpowiedzi. Nawet jeżeli twoja reakcja powinna być krytyczna najpierw wyraź argumenty, potem osąd. Wspieraj odpowiadającego, gdy ma trudności. Jeśli jednak chcesz znać jego własne opinie, nie sugeruj mu ich nieopatrznie swoimi podpowiedziami.
Stosuj parafrazę
Jest to technika, która pozwala nam odtworzyć i powtarzać uczucia i treści wyrażane przez naszego rozmówcę. Czynimy to jednak „własnymi słowami” unikając przy tym zbyt daleko posuniętej własnej interpretacji. Rozpoczynamy wówczas nasze zdania od sformułowań typu „Czy chcesz powiedzieć, że..?”
Parafraza
daje drugiej osobie poczucie bycia uważnie słuchanym,
daje szansę stwierdzenia, czy sami dobrze rozumiemy docierające do nas kwestie,
daje nadawcy możliwość ulepszania i skorygowania niejasnych elementów wypowiedzi,
jest zalecanym środkiem przełamywania sytuacji konfliktowych, zmusza do doprecyzowania stanowisk, przy jednoczesnej obserwacji wysiłków zrozumienia wykazywanych przez drugą stronę.
Większość konfliktów wynika ze wzajemnej nieznajomości oraz z nieporozumień powodowanych nieumiejętnością prowadzenia skutecznej komunikacji międzyludzkiej. Próba zastosowania opisywanych powyżej technik może zmniejszyć ilość spięć i konfrontacji tym samym przyczyniając się do lepszego funkcjonowania w życiu codziennym oraz w pracy.
Bibliografia:
Brown S., Jak mówić aby ludzie słuchali, Warszawa 1996
Doroszewski W., Kryteria poprawności językowej, Warszawa 1950
Dyduchowa A., Kształcenie sprawności językowej uczniów. Projekt systemu, model podręcznika, Kraków 1998.
Encyklopedia popularna PWN, Warszawa 1995, s.519
Gozdek - Michaeli K, Super możliwości twojego umysłu, Warszawa 1993
Internet:
http://pl.wikibooks.org/wiki/Techniki (dostęp 15.04.09r)
Kalina P., Mnemonika czyli sztuka kształcenia i wzmacniania pamięci, Warszawa 1997
Lorayne H., Sekrety superpamięci, Łódź 1998
Markowski Andrzej, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne. Warszawa 2005, s. 103-111
10. Nagajowa M., Kształcenie języka uczniów w szkole podstawowej, Warszawa 1985.
11. O'Brien D., Sztuka zapamiętywania, Warszawa 2001
Polański E., Orłowa K.,: Kształcenie językowe w klasach 4-8. Poradnik metodyczny, Warszawa 1995
Stoner J.A.F. , Ch.Wankel, Kierowanie, Warszawa 1997
Wiszniewski A., Jak przekonywująco mówić i przemawiać, Warszawa 1996
Encyklopedia Popularna PWN, Warszawa 1995, s.519
Gozdek-Michaelis K., Super możliwości Twojego umysłu, Warszawa 1993
Lorayne H., Sekrety superpamięci, Łódź 1998
O'Brien D., Sztuka zapamiętywania, Warszawa 2001
O'Brien D., Sztuka zapamiętywania, Warszawa 2001
http://www.multilingua.lublin.pl/run/www/Page/id/kursy_jn/ (dostęp 15.04.09r)
Kalina P., Mnemonika czyli sztuka kształcenia i wzmacniania pamięci, Warszawa 1997
Andrzej Markowski, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa 2005, s. 103-111
Dyduchowa A., Kształcenie sprawności językowej uczniów. Projekt systemu, model podręcznika, Kraków 1998
Polański E., Orłowa K., Kształcenie językowe w klasach 4-8. Poradnik metodyczny , Warszawa 1995.
http://szkolnictwo.pl/index.php?id=PU3478 (dostęp 15.04.09r)
Doroszewski W., Kryteria poprawności językowej, Warszawa 1950
M. Nagajowa, Kształcenie języka uczniów w szkole podstawowej, Warszawa 1985
Doroszewski W., Kryteria poprawności językowej, Warszawa 1950
http://pl.wikibooks.org/wiki/Techniki (dostęp 15.04.09r)
A.Wiszniewski, Jak przekonywująco mówić i przemawiać, Warszawa 1996
J.A.F. Stoner i Ch. Wankel, Kierowanie, Warszawa 1997
S. Brown, Jak mówić aby ludzie słuchali, Warszawa 1996
24