14. Neoklasyczny nurt główny

Określenie „ekonomika głównego nurtu” nie znalazło się jeszcze jako hasło w encyklopediach, a w licznych publikacjach trzeba dopiero domyślać się jego znaczenia.

Ze znanych opracowań wyrobiono sobie pogląd, że „ekonomika głównego nurtu” rozumiana jest jako najbardziej akceptowana i upowszechniona część paradygmatu neoklasycznego, uprawiana w Europie, Ameryce, Japonii. Z samego określenia widać, że poza nurtem głównym są także inne - bliższe i dalsze. W osobnych rozdziałach omówiono doktrynę monetaryzmu, która jest ważnym składnikiem nurtu głównego, oraz koncepcje post-

keynesizmu i szkoły neoaustriackiej, bliskie temu nurtowi, ale walczące o autonomię.

Próby syntezy neoklasycznej.

1. John Richard Hicks - noblista

• W książce „Teoria płac” rozwinął nową koncepcje „elastyczności substytucji” i jej wpływu na dystrybucję dochodu. Pojawiły się nowe ujęcia teorii wartości, nawiązujące bezpośrednio do Walrasa i krytyczne wobec obiegowej teorii użyteczności krańcowej, wyjaśniającej zachowanie konsumenta.

• W książce„Wartość i kapitał” przedstawił prostą koncepcje krańcowej stopy substytucji wyjaśniającej wybór dokonywany przez konsumenta między dwoma dobrami, ograniczony przez posiadany dochód i dane ceny. Na znanych krzywych obojętności odkłada się krańcowe stopy substytucji obu dóbr.

• Stworzył słynny model IS-LM upowszechniony przez całe dziesięciolecia w podręcznikach ekonomii.

• Hicks pisał, że pomysł diagramu IS-LM przyszedł mu bezpośrednio po lekturze Ogólnej Teorii Keynesa, Hicks dostrzegł w koncepcji Keynesa trzy elementy teorii: krańcową wydajność kapitału, funkcje konsumpcji i preferencje płynności, a więc także trzy rynki - dóbr, papierów wartościowych i pieniądza.

• Hicks stwierdził, że jeśli dwa rynki są w równowadze, to i trzeci też musi w niej być.

• Uzależnienie inwestycji od stopy procentowej, a oszczędności od dochodu Hicks przedstawił jako blok krzywej IS, odpowiadający równowadze w świecie dóbr rzeczowych. W świecie pieniądza istotne znaczenie miał blok krzywej LM, w której równoważyły się popyt i podaż pieniądza powinna zachodzić taka relacja między dochodem a stopą procentową, aby rynek pieniądza był w równowadze. Punkt E określa równowagę systemu jako całości.

• Hicks sam skrytykował swój model stwierdzając, że mamy pomieszanie tu dwóch wymiarów świata ekonomicznego - strumieni i zasobów, a więc dynamiki i statyki, zlekceważył czynnik czasu. Blok IS opisuje alternatywne stany równowagi dwóch strumieni - inwestycji i oszczędności, natomiast blok LM prezentuje alternatywne równowagi dwóch zasobów - pieniądza transakcyjnego i spekulacyjnego. Dla strumieni istotne znaczenie ma przedział czasu, dla zasobów wystarczy określenie momentu czasu

• Hicks twierdził, że tylko punkt przecięcia krzywych IS - LM reprezentuje aktualne zjawisko, natomiast pozostałe punkty charakteryzują tylko dociekania teoretyczne.

• Uczynił wiele w dziedzinie teorii wzrostu gospodarczego jej integracji z klasyczną koncepcją równowagi. Zmagał się z problemami dynamiki gospodarczej.

• Wkład Hicksa do teorii kapitału, procentu, teorii równowagi ogólnej, ekonomiki dobrobytu i upowszechnienia metod matematycznych w analizach ekonomicznych uczyniły z niego ekonomistę światowej sławy.

• Wciąż w rozważaniach nad teorią równowagi ogólnej przyjmuje się hickowski model czterech grup rynków: gotowych towarów, czynników produkcji, usług wzajemnych, produktów pośrednich.

• Dzięki Hicksowi nastąpiło wyraźne zbliżenie doktryny keynesizmu z ekonomią poklasyczną.

2. Alvin Harvey Hansen-

• Brał czynny udział w formowaniu polityki antykryzysowe i z entuzjazmem przyjął doktrynę Keynesa

• Wiele uczynił dla upowszechnienia modelu IS - LM.

• Rozwinął analizę Keynesa w radykalnym kierunku, wysuwając tezę o chronicznej stagnacji gospodarki kapitalistycznej. Twierdził, że nie poradzi ona sobie z obniżającą się stopą przyrostu naturalnego ludności, wyczerpaniem zasobów urodzajnych gleb, postępem technicznym preferującym produkcję kapitałooszczędną i brakiem zdolności prywatnych inwestorów do wchłonięcia wszystkich oszczędności generowanych przez rosnący dochód.

3. Paul Anthony Samuelson

• Z jego nazwiskiem najsilniej jest związane pojęcie syntezy neoklasycznej

• Matematyk i jej język pozwoliły scalić naukę ekonomiczną i dokonać syntezy pozornie odrębnych jej części. Pragnie on stworzyć taki system myślowy, w którym jest zachowana id początku jedność konceptualizacji i formalizacji.

• Samuelson pisał w swoich „Zasadach”, że ekonomista obdarzony przenikliwą intuicją dostrzega wyraźnie analogie formalne między takimi pozornie różnymi dziedzinami i teoriami, jak np. : teoria produkcji, zachowań konsumenta, finanse publiczne, wymiana lub cykle gospodarcze.

• Postawił sobie dwa cele: wyprowadzić wnioski z ogólnej zasady uogólnienia poprzez badania analogii formalnych, na użytek ekonomii teoretycznej i stosowanej; opracować znaczące operatywne twierdzenia tj. hipotezy dotyczące danych empirycznych, dające się weryfikować lub falsyfikować w odpowiednich warunkach.

• W wielu zagadnieniach ekonomicznych istnieje już sporo twierdzeń znaczących, opartych głównie na dwóch typach bardzo ogólnych hipotez - pierwszym, w którym warunki równowagi sprowadza się do warunków ekstremalnych jakiejś wielkości; drugim nazywanym przez Samuelsona zasadą odpowiedniości związanym z hipotezą, że system znajduje się w stanie trwałej równowagi lub ruchu.

• Zdaniem Sameulsona teoria popytu oparta na pojęciu użyteczności krańcowej jest nieefektywna, ponieważ nie może wygenerować żadnej hipotezy pozwalającej na empiryczną obserwacje.

• Samuelson proponuje wprowadzić pojęcie ujawnione preferencje pozwalające badać aktualne wybory konsumenta i korzystać z metod statystycznych.

• Samuelson odrzucił zdecydowanie tradycyjny pogląd, że język matematyki jest zbyt trudny dla ogółu studiujących ekonomię.

• W trzecim wydaniu Econoomics, które ukazało się w 1955 r Samuelson pisał następująco: ”Obecnie można przyjąć, że 90% amerykańskich ekonomistów przestaje być <<ekonomistami keynesowskimi>> lub <<ekonomistami antykeynesowskimi>>. Zamiast tego pracują oni nad syntezą tego, co jest cenne w starej ekonomice i we współczesnych teoriach wyznaczających dochód. Wynik można nazwać ekonomiką neoklasyczną i jest on akceptowany w szerokim zakresie przez prawie wszystkich, z wyjątkiem ok. 5% skrajnych przedstawicieli lewicy i prawicy”

4. William D. Nordhaus - współautor od12 wydania Economics Samuelsona

• Wybitny znawca teorii wzrostu gospodarczego, który analizował zagadnienia długookresowe efektywności alokacji zasobów energetycznych.

Każde wydanie Economics zawiera poważne fragmenty rozważań na temat ewolucji myśl ekonomicznej i odwoływanie się do uznanych szkół i doktryn w tym, oczywiście do porównań koncepcji i doktryn głoszonych przez keynesizm i monetaryzm oraz twórców nowych teorii.

Można stwierdzić, że Samuelson udoskonalił podstawy teorii tzw. gospodarki mieszanej, w której - z jednej strony - siły rynkowe pchają gospodarkę ku strukturom monopolistycznym, a z drugiej - państwo modyfikuje prywatną inicjatywę. Samuelson zawsze jest uczonym zatroskanym problemami rzeczywistymi - bezrobociem, inflacją, wymianą międzynarodową, finansami i przebiegiem koniunktury.

Ekonomia matematyczna i ekonometria.

Nurt główny współczesnej ekonomii mieści się w tradycji euklidesowo-kartezjańskiej i tym samym traktuje matematykę jako godny naśladowania wzór naukowości.

1. John von Neuman i Oskar Morgenstern - twórcy „Teorii gier i zachowań ekonomicznych”

• Obaj potrafili scalić matematyczną teorię gier z praktyką podejmowania decyzji gospodarczych, prezentując klasyczne już rozwiązania i pozyskując licznych zwolenników.

2. Gerard Debreu - zajmował się ekonomią matematyczną, noblista

• Wykorzystał nie znane wówczas (1954 r.) w ekonomii metody topologii różniczkowej.

• Odwieczny problem równowagi gospodarczej rozwiązał za pomocą subtelnych i precyzyjnych twierdzeń współczesnej matematyki. Zamiast stosowanych dotąd metod algebraicznych rachunku macierzowego Debreu użył metod teorii zbiorów i topologii, uogólniając wyniki osiągnięte przez znaną już teorię cen konkurencyjnych.

• Debreu zajmował się twórczo teorią użyteczności, pochodnymi funkcji popytu i ekonomiką dobrobytu.

3. Kenneth Joseph Arrow - uznany współtwórcą ekonomii matematycznej i nowej ekonomiki dobrobytu

• Za najbardziej sugestywne uznaje się twierdzenie Arrowa, określane jako teoremat niemożności, który głosił, że w określonych warunkach racjonalności i równości nie można zagwarantować odpowiedniości między rangowaniem preferencji społecznych a indywidualnych, jeżeli mamy do czynienia z więcej niż dwoma osobnikami i dwoma alternatywnymi wyborami

4. Paweł Ciompa - wprowadził pojęcie ekonometria w 1910 r.

• Ekonometria - część ekonomii, która zajmuje się mierzeniem zależności występujących w teoretycznej analizie ekonomicznej. Mierzenie polega na zastosowaniu metod statystycznych i matematycznych do analizy danych ekonomicznych.

Grunt dla nowej dyscypliny przygotował poczynania ekonomistów stosujących w swych teoriach język matematyczny, ale dopiero w latach 30-tych naszego wieku pojawiły się warunki naukowe, organizacyjne i techniczne do osiągnięcia takiego celu, jak mierzenie zależności ekonomicznych. W roku 1931 powstaje w USA Econometric Society, które wydaje czasopismo „Econometrica”.

Efektywność poczynań w tej dziedzinie warunkuje cztery komponenty ekonometrii: aprioryczne teorie ekonomiczne, sposoby gromadzenia danych, szczególne metody ekonometryczne i techniki obliczeniowe. Pierwsze pomyślne wyniki przyniosły badania modelowe nad cyklem gospodarczym i procesami kształtującymi popyt.

O randze ekonometrii świadczy m.in. fakt, że pierwszą Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii otrzymali dwaj wybitni jej twórcy, a później także inni ekonometrycy.

5. Ragnar Anton Kittil Frisch

• Krytykował ekonomię neoklasyczną za mglistość wywodów i pragnął nadać własnym koncepcjom klarowność sądów opartych na zbiorze aksjomatów.

• Z dużym uznaniem przyjęto jego publikacje na temat zasad substytucji w badaniach modelowych produkcji i nowych metod w badaniach empirycznych krańcowej użyteczności.

• Przyczynił się do upowszechnienia nowej dyscypliny naukowej i podziału ekonomii na mikro- i makroekonomię.

• Broszura o oszczędności i regulowaniu obiegu zawierała tezy prekursorskie w stosunku do koncepcji Keynesa. Frisch rozwinął badania nad makromodelami ekonometrycznymi i ich zastosowaniem do planowania gospodarczego, lansując zasady programowania liniowego.

6. Jan Tinbergen

• Rozwijana przez niego ekonometria służyła polityce i planowania gospodarczego

• Tinbergen zajął się początkowo modelami cyklu gospodarczego i wykazał, że dla dynamiki inwestycji nie wystarczy tylko zasada przyspieszenia, lecz także trzeba włączyć do modelu stopę zysku jako zasadniczą zmienna objaśniającą.

• Najbardziej zasłynął w dziedzinie budowy modeli makroekonomicznych

• Dał się poznać jako teoretyk gospodarki mieszanej także z elementami socjalistycznymi

7. Trygve Haavelmo

• Wskazał na trudności gromadzenia danych statystycznych i opowiadał się za większym stosowaniem modeli opartych na estymacji wartości probabilistycznych i koncepcji struktury wynikającej z rozkładu prawdopodobieństwa łącznych obserwacji.

8. Wassil Leontief

• Opracował i wdrożył metody analizy przepływów międzygałęziowych, która pozwala badać ilościowe relacje nakładów i wyników w wielkich systemach gospodarczych.

• Zapoczątkował serię opracowań tablic przepływów międzygałęziowych nie tylko dla gospodarki amerykańskiej, lecz także wielu innych krajów.

• Metoda przepływów gałęziowych weszła do praktyki analizy efektywności, prognozowania i planowania.

9. Tjalling Charles Koopmans

• Zasłużył się wkładem do teorii optymalnej alokacji zasobów

• Rozwinął nową dyscyplinę naukową - analizę działalności - wielce oryginalne ujęcie procesów planowania.

• Wciąż doskonalił model optymalnej alokacji zasobów, adaptując je na potrzeby teorii wzrostu.

10. Henri Theil

• Rozwija metody i techniki zastosowania miar informacji w ekonomice oraz teorię konsumpcji i produkcji.

11. Robert Klein

• Jest pionierem i twórcą w dziedzinie budowy modeli ekonometrycznych

• Pragnął tworzyć makromodel na podstawie doktryny keynesowskiej, z estymacją empiryczną konkretnych danych, pozwalających wyciągnąć wnioski dla polityki gospodarczej.

• Rozwinął studia nad cyklem, dynamiką procesów stochastycznych, prognozowaniem i analizą scenariuszy.

• Od roku 1968 Klein kieruje projektem LINK, którego celem jest stworzenie globalnego modelu ekonometrycznego pozwalającego badać stan i prognozować rozwój gospodarki światowej

Wydaje się, że współczesna ekonometria znalazła swoje miejsce w powszechnej myśli ekonomicznej i właściwie wykorzystuje osiągnięcia teorii w praktyce gospodarczej.

Ekonomika strony podażowej.

Ekonomika strony podażowej pojawiła się w latach 70-tych i uzyskała rozgłos w następnym dziesięcioleciu, ponieważ jej postulaty próbowała realizować amerykańska polityka gospodarcza za administracji Reagana i mniejszym stopniu brytyjska za rządów pani Thatcher. Ekonomika strony podażowej dobrze opisuje walkę z keynesizmem, prowadzoną nie tylko przez monetaryzm, lecz także szerzej - przez prądy określane jako neokonserwatyzm.

1. Alban William House Phillips

• Opublikował obszerny artykuł na temat relacji między bezrobociem a stopą zmian w płacach nominalnych, uogólniając praktykę gospodarki brytyjskiej w okresie 1861-1957. Graficznie przedstawienie tej relacji znane jest obecnie jako „krzywa Phillipsa”.

• Keynesiści uznali tę krzywą za doskonałą ilustracje prawidłowości leżącej u podstaw wyboru polityki interwencji - konieczność wyboru między wysoką stopą inflacji a niskim bezrobociem lub odwrotnie.

W latach 70-tych statystyki wielu rozwiniętych krajów przyniosły zaskakujące potwierdzenie faktu jednoczesnego wzrostu inflacji i bezrobocia - tzw. stagflacji. Krytyka keynesizmu miała teraz ważkie argumenty. Uznano, że ekonomia popytowa Keynesa nie odpowiada nowej sytuacji i postanowiono szukać rozwiązań odmiennych, które zmieniły rangę bodźców i narzędzi stosowanych w polityce gospodarczej.

2. Artur Laffer

• Stworzył „krzywą Laffera” - przedstawia relację dwóch zmiennych - stopy opodatkowania i wpływów podatkowych.

Z rysunku łatwo odczytujemy główną myśl twórców ekonomiki podażowej z mianowicie, że zwiększenie stopy opodatkowania o 50% przynosi coraz mniejsze wpływy podatkowe, a dalszy wzrost opodatkowania będzie te wpływy zmniejszał. Zerowe wpływy będą zarówno przy zerowej, jak i 100% stopie opodatkowania. Polityka fiskalna musi obrać punkt leżący między tymi skrajnymi przypadkami.

3. Robert Mundell

• Faktyczny prekursor ekonomii podażowej

• Mundell uznał, że na czas stagflacji powinno się stosować mieszankę polityki gospodarczej - polityka monetarna ma hamować inflacje, a polityka fiskalna pobudzać produkcję i zatrudnienie.

• Ekonomika podażowa zalecała redukcję podatków w celu pobudzenia produkcji dóbr i usług oraz zahamowaniu inflacji. Zarzut, iż przyniesie to wzrost deficytu budżetowego, odpierano argumentem szybkiego wzrostu produktu krajowego będącego bazą opodatkowania.

Literatura przedmioty wskazuje na trzy twierdzenia ekonomiki podażowej.

1. Twierdzenie o roli krańcowej stopy opodatkowania w kształtowaniu skłonności ludzi do podejmowania pracy. Krańcowa stopa opodatkowania jest to wysokość opodatkowania ostatniej porcji przyrostu dochodu podlegającego opodatkowaniu. Ekonomika podażowa twierdzi, że istnieje taki punkt na krzywej Laffera, po przekroczeniu, którego skłonność do podejmowania pracy spada tak znacznie, iż następuje ogólne zmniejszenie podaży.

2. Otóż wysokie krańcowe stopy opodatkowania zniechęcają do inwestowania w człowieka tj. ponoszenia nakładów na wykształcenie i doskonalenie kwalifikacji. W dłuższym okresie obniży to wydajność pracy i dochód krajowy

3. Wskazuje na niebezpieczeństwo podejmowania pracy w tzw. szarej strefie gospodarki, nad którą władze podatkowe nie mają kontroli.

Podażowcy z całej siły atakowali keynesizm za niewłaściwe ustalenie relacji w mieszance polityki gospodarczej. Chodzi o stosunek bodźców monetarnych, mierzonych podażą pieniądza, do bodźców fiskalnych, które mierzy się zwykle wysokością deficytu budżetowego. Stopy oszczędności i poziom cen są zdeterminowane przez dwa parametry - bodźce monetarne i bodźce fiskalne. Skierowanie uwagi na efekt oszczędzania i efekty cenowe było błędne i doprowadziło do stagflacji. Proponuje się przeto pozostawić bodźce ograniczające inflacje, ale jednocześnie nadać priorytet kombinacji bodźców skierowanych na uzyskanie przyrostu potencjału wytwórczego i tym samym szybkiego tempa wzrostu dochodu narodowego.

Krytyka ekonomiki podażowej:

• w sytuacji kiedy globalny popyt jest wyższy niż globalna podaż, obniżenie podatków nie tylko zwiększy deficyt budżetowy, lecz także rozkręci inflację.

• Redukcja opodatkowania będzie korzystna tylko dla bogatych i może wywołać niepokoje społeczne

Reagonomika przyniosła USA umiarkowany wzrost gospodarczy trwający prawie przez całe dziesięciolecie, niską stopę bezrobocia, poważną dynamikę w inwestycjach i wyraźne ograniczenie inflacji. Wskazuje się jednak na gigantyczny wzrost długu wewnętrznego i chroniczny deficyt budżetowy, co grozi zapaścią gospodarki nawet w niezbyt dalekiej przyszłości. Dobra koniunktura może oznaczać życie na kredyt przyszłych pokoleń.

Nowa ekonomika klasyczna.

Myśl ta plasowała się na obrzeżach paradygmatu neoklasycznego i głównego nurtu ekonomii, a teraz przesunął się tak blisko „jądra” układu, iż może być uznany za coś więcej niż jego pas bezpieczeństwa. W okresie powstania nowej ekonomiki klasycznej traktowano ją jako część monetaryzmu, radykalną w swojej wymowie lub też prąd nieprawomyślny w stosunku do nurtu głównego.

Zbudowano system ekonomiczny opierający się na tradycjach walrasowskiej teorii równowagi, preferujący zagadnienia makroekonomiczne, ale nie lekceważący problemów mikroekonomicznych, który wyciąga wnioski z dwóch podstawowych przesłanek lub hipotez: efektywnego działania rynków i zachowań podmiotów gospodarczych opartych na racjonalnych oczekiwaniach.

W historii myśli ekonomicznej, przy rozważaniach na temat równowagi ekonomicznej i analizy zachowań jednostki gospodarującej, występowały przede wszystkim dwa typy oczekiwań:

1. oczekiwania naiwne - kiedy zachodzi zwykła ekstrapolacja wartości pewnej zmiennej, wyprowadzona z obserwacji przeszłości; wyraźnie statyczny, występuje w wielu teoriach neoklasycznych, zakładając trwałość równowagi i niski stopień niepewności towarzyszącej procesom gospodarczym.

2. Oczekiwania adaptacyjne - kiedy to podmiot gospodarczy uwzględnia wszystkie wartości zmiennej przyjmowane w przeszłości. Bierze się pod uwagę zwłaszcza wartość ostatniego okresu, którym przypisuje się wyższe wagi niż wcześniejszym. W ten sposób model oczekiwań adaptacyjnych uwzględnia opóźnienia w wykorzystywaniu inforamacji z przeszłości.

1. Phillip Dawid Cagan -

• Skupił uwagę na zjawisku powolnego przystosowania cen do zmiany sytuacji

• Zbudował model uwzględniający oczekiwania adaptacyjne

• Cagan dowodził, że dawniejszym zjawiskom inflacyjnym przypisuje się mniejsze znaczenie. W formułowaniu oczekiwań nie są brane pod uwagę informacje na temat bieżących gwałtownych wydarzeń o charakterze szoków

• Odkrył inną nieprawidłowość - ciągłe niedoszacowania stopy inflacji w stosunku do rzeczywistej.

2. John Fraser Muth - wprowadził nazwę oczekiwań racjonalnych

• Sposoby formułowania oczekiwań zmieniają się wraz ze zmianami funkcjonowania systemu gospodarczego. Podmioty gospodarujące uczą się na swoich błędach i ich nie powtarzają. Błąd w prognozie jest tylko wynikiem niepełnego wykorzystania posiadanych informacji.

• Subiektywne, indywidualne oczekiwanie podmiotu są oparte na obiektywnych oczekiwaniach, wynikających ze znajomości określonego modelu ekonomicznego i całego zbioru dostępnych informacji. Podmiot kształtuje racjonalne oczekiwania wówczas, gdy jego przewidywania nie opierają się uprzedzeniach i kiedy korzysta z całej dostępnej informacji tak, jak gdyby znał model określający zachowanie się danej zmiennej.

3. Robert Emerson Lucas

• Zajmował się obszernym zestawem problemów teoretycznych i praktycznych gospodarki krajów rozwiniętych

• Następnie prowadził wnikliwe studia ekonometryczne nad zagadnieniami substytucji między kapitałem i pracą z zmianami w wykorzystaniu zdolności produkcyjnych, teorią inwestowania i postępu technicznego, zatrudnienia, teorią kapitału i cyklu gospodarczego. We wszystkich tych studiach podstawą rozważań była koncepcja motywacji podmiotów decyzyjnych, oparta na hipotezie racjonalnych oczekiwań.

4. Leonard A. Rapping

• Skupił się na zagadnieniach globalizmu - wpływie światowych sił politycznych, militarnych i ekonomicznych na krajowe procesy zatrudnienia, inflacji oraz zachowania instytucji prywatnych i publicznych.

• O nowej ekonomice klasycznej wypowiada się życzliwie, podkreśla płodność myślenia, ale jest sceptycznie nastawiony do zajmowania się modelami teoretycznymi, zwłaszcza w tak burzliwym okresie przemian globalnych.

5. Thomas Sargent

• Zajmował się rolą oczekiwań racjonalnych w modelach makroekonomicznych

• Wysunął tezę, iż nie tylko nie przewidziany szok monetarny może dać realny efekt w polityce gospodarczej.

• Wprowadził nowe procedury ekonometryczne i analizy relacji zachodzących między teorią dynamiki gospodarczej a analizą relacji zachodzących między teorią dynamiki gospodarczej a analizą szeregów czasowych.

• Uważa teorię racjonalnych oczekiwań za logiczny postulat takich ekonometryków jak, np. Koopmans, którzy pragnęli włączyć do modeli makroekonomicznych czynnik losowy i zachowania strategiczne podmiotów

• Trzeba uznać, że indywidualne decyzje zmieniają się, gdy rząd zmienia swoją politykę

6. Neil Wallace

• Analizuje standardowe systemy monetarne i alternatywne rozwiązania prawne, regulujące finanse prywatne i publiczne. Chodzi o zbadanie ich efektywności w świetle obserwowanych faktów - relatywnie niskich stóp z aktywów pieniężnych i słabej skuteczności aktów prawnych.

7. Edward C. Prescott

• Udowodnił, że nowa ekonomika klasyczna i stochastyczne modele równowagi dobrze opisują fluktuacje cyklu gospodarczego.

8. Robert J. Barro

• Rozwinął tezę o roli informacji w kształtowaniu racjonalnych oczekiwań, pozwalające zrozumieć znaczenie pieniądza w procesie cyklu oraz oceniać efekty polityki monetarnej.

• Baro prowadził badania empiryczne testujące hipotezę „naturalnej stopy” aby wyjaśnić różnice między antycypowanymi a nieantycypowanymi ruchami agregatów pieniężnych.

Treść oraz strukturę szkoły i teorii racjonalnych oczekiwań łatwo poznajemy, posługując się schematem zawierającym jej zasady i ich rozwinięcie. Mamy do czynienia z trzema typami zasad:

1. hipotezy - pierwszy typ to wspomniane już dwa założenia -racjonalności indywidualnej, u podstaw której leży zasada maksymalizacji i konkurencyjności rynków, prowadzącej do równowagi.

• racjonalność indywidualna - mówi o racjonalnym, maksymalizującym zachowaniu się podmiotów wobec ograniczeń kosztowych, implikując twierdzenie, że cała aktualnie dostępna informacja jest wykorzystywana do formowania oczekiwań w stosunku do przyszłych zmiennych oczekiwań

• konkurencyjność rynków - twierdzi, że rynki są efektywnymi narzędziami alokacji dóbr, zasobów i informacji

2. zasady teoretyczne -

• racjonalność makrostochastyczna

• równowaga makrostochastyczna

Treść tych zasad można ująć następująco: oczekiwania stochastyczne w modelu racjonalnych oczekiwań są ekwiwalentne do oczekiwań psychologicznych racjonalnych uczestników dominujących na rynku, oznacza to, że wykorzystują oni występujące na rynku trendy.

3. zasady polityczne

• zasady polityki ekonomicznej - jest wyraźnie radykalna w stosunku do monetaryzmu i keynesizmu, głosi bowiem, że dyskrecjonalne akty polityki monetarnej i fiskalnej nie mają wartości ani teoretycznej ani empirycznej jeśli nie ma współzależnych sekwencji czasowych między zmiennymi ekonomicznymi, a równowaga jest usystematyzowana

• zasady „filozofii politycznej” - zawiera ostrzeżenie przed wiarą w możliwości ciągłego lub częstego zaskakiwania podmiotów gospodarczych ni przewidywanymi aktami.

Nowa ekonomika klasyczna podważyła przydatność tych modeli makro-ekonometrycznych, które przyjmują stałość parametrów określających zachowania rynkowe podmiotów gospodarujących. Lucas i jego zwolennicy twierdzą, że każda zmiana w polityce rządu wywołuje zmiany w parametrach równań danego modelu. Postuluje się przeto, by nowa ekonometria wyodrębniła te parametr, które są najbardziej wrażliwe na wpływ decyzji politycznych i impulsy pochodzące spoza układu gospodarki narodowej.

Nowa ekonomia polityczna.

Nowa ekonomia polityczna

Tytułowe pojęcie nowa ekonomika polityczna obejmuje trzy relatywnie wyodrębnione subdyscypliny: ekonomikę wyboru publicznego, nową ekonomikę instytucjonalną i nową historię gospodarczą.

1. James M. Buchanan - czołowa postać nowej ekonomii politycznej; ekonomika wyboru społecznego

• Skoncentrował się na analizie powiązań instytucji politycznych z sektorem prywatnym i publicznym

2. Gordon Tullok + Buchanan

• Opublikowali rozprawę „Rachunek przyzwolenia”, która stała się swoistym manifestem nowej ekonomii politycznej i teorii wyboru społecznego.

Teoria wyboru społecznego traktuje politykę jak szczególny proces wymiany i stosuje di jego badania metody ekonomiczne. Podstawą jest analiza indywidualnych, prywatnych zachowań ludzi zdolnych do podejmowania racjonalnych decyzji, które w ostatecznym wyniku są korzystne dla całego społeczeństwa.

Wybór publiczny jest to decyzja polityczna, którą Buchanan i jego zwolennicy pragną zintegrować z teorią ekonomiczną czy też z „ekonomiką sektora publicznego”.

Istotne znaczenie ma wprowadzenie przez Buchanana rozróżnienie dwóch poziomów konceptualnych wyboru społecznego

• przedkonstytucyjny - powstaje układ instytucjonalny pewnego porządku społeczno - gospodarczego, zwłaszcza dotyczący praw własności, który może analizować teoria ekonomiczna

• pokonstytucyjny - państwo i prawo eliminują metody rozboju przy pozyskiwaniu dóbr, uprawia się ekonomiczną teorię instytucji politycznych

Na pierwszym poziomie ustala się reguły gry, a na drugim ujawnia strategię prowadzenia gry w ramach.

• Buchanan dowodził, że umowa konstytucyjna prowadzi do powstania państwa opiekuńczego, które chroni prawa własności i kontrolę jednostek nad zasobami. Mogą jednak wystąpić tendencje do rozbudowy państwa produkcyjnego zmierzającego ku autokracji, którym kierują biurokraci i technokraci. Zachodzi wówczas aktywna obrona demokracji.

• W 1986 r otrzymał Nagrodę Nobla za badania umownych i konstytucyjnych podstaw teorii podejmowania decyzji politycznych i ekologicznych oraz zwrócenie uwagi na rolę podstawowych reguł określających ramy wyboru społecznego i potraktowanie systemu działań politycznych jako procesu wymiany, będącej źródłem korzyści dla jej uczestników.

3. William Artur Niskanen - ekonomika biurokracji

• Zajmował się ekonomiką biurokracji

• Zajmował się również ekonomiką obrony i administracji publicznej.

4. Anthony Downs - ekonomika biurokracji

• Rozwija „ekonomikę demokracji”, będącą dość radykalną krytyką amerykańskiej rzeczywistości, zwłaszcza stosunków rasowych i lokalnej polityki w aglomeracjach miejskich.

5. William Vickerey - ekonomika wyboru społecznego

• Zajmował się systemami podatkowymi i wyborem w sytuacji asymetrii dopływu informacji.

• Jego model opodatkowania, opracowany w latach 60-tych uwzględniał tzw. ryzyko moralne, kiedy nie można śledzić poczynań drugiej strony.

6. James Mirrlees - ekonomika wyboru społecznego

• Zajmował się szeroko czynnikiem niepewności w podejmowaniu decyzji i ekonomika dobrobytu

• Twórczo rozwinął modele Vickereya, uprościł je matematycznie, czyniąc przydatnymi w praktyce gospodarczej.

7. Armen Albert Alchian - ekonomika praw własności

• Podkreślał ogromne znaczenie systemu praw własności w zapewnieniu gospodarce odpowiedniej efektywności

8. Harold Demsetz - ekonomika praw własności

• Powiązał istotę teorii ekonomicznej praw własności z takimi instytucjami jak firma i gałęzie przemysłu oraz z uwzględnieniem procesów koncentracji kapitału i tworzeniem monopoli.

• Demsetz zajmuje się także badaniami empirycznymi nad strukturą własności amerykańskiej gospodarki i kosztami transakcji.

9. Ronald Harry Coase - teoria kosztów transakcyjnych

• Prawdziwy twórca teorii kosztów transakcyjnych

• Koszty transakcyjne - są to koszty korzystania z mechanizmu cenowego, daje się rozwinąć w ten sposób, że za takie można uznać koszty: negocjacji umów między dostawcami a odbiorcami; wyszukiwania i przetwarzania informacji potrzebnych do określenia cen rynkowych; kontroli wykonywania umów, przede wszystkim długookresowych i związanych z warunkiem niepewności.

• Coase wytłumaczył przyczyny powstania przedsiębiorstwa, których powołaniem jest właśnie minimalizacja kosztów transakcyjnych oraz koordynacja różnych form i rodzajów działalności gospodarczej.

• Coase dowiódł, że wszelkie transakcje polegają na przenoszeniu praw własności między podmiotami gospodarującymi

• Teoremat Coase'a głosił, że : początkowa alokacja legalnych uprawnień nie ma znaczenia z punktu widzenia efektywności tak długo, jak długo można je swobodnie wymieniać.

• Podał rozwiązanie efektów zewnętrznych działalności podmiotów gospodarczych, najlepiej znanych z praktyki czynienia szkód innym podmiotom i zanieczyszczania środowiska naturalnego. Zamiast zasady kompesacji strat Coase lansował postulat negocjowania prywatnych właścicieli, tj. zamiast ingerencji państwa - rynkowe metody dochodzenia do obopólnych korzyści.

Nowa historia gospodarcza, która wykorzystuje zarówno teorię kosztów transakcyjnych, jak i teorię praw własności do badania dziejów społecznych.

10. Robert William Fogel - nowa historia gospodarcza

• Wybitny specjalista historii gospodarczej Ameryki Północnej.

• Dowodzi na podstawie analizy wielu zmiennych gospodarczych, iż można weryfikować wiele utrwalonych poglądów na temat roli różnych czynników w procesie wzrostu rozwoju ekonomicznego

• Obalił tezę o decydującym znaczeniu kolei żelaznych w rozwoju gospodarki USA i

• Twierdził, że nieludzki w swej istocie system niewolnictwa był gospodarczo wydajny, a upadł tylko ze względów politycznych.

11. Douglass Cecil North - nowa historia gospodarcza

• Analizował wzrost gospodarczy USA w okresie 1790-1860, posługując się modelem, w którym ujęto zmiany instytucjonalne, czynniki kosztów transakcyjnych i wiele innych zmiennych oszacowanych na obszernym materiale statystycznym.

Trzeba podkreślić przede wszystkim wielki wysiłek intelektualny na rzecz scalenia doktryny makroekonomicznej keynesizmu z osiągnięciami mikroekonomiki.

Sporo uwagi zostało poświęcone ekonomi matematycznej i jej ważnej składowej - ekonometrii.

Krótkie omówienie tzw. ekonomiki strony podażowej powinno być dla nas przykładem pojawienia się w myśli ekonomicznej także doktryn - efemeryt.

Dochód y

Stopa procentowa r

E

Bezrobocie

płace

Ekonomika wyboru publicznego

Nowa ekonomika instytucjonalna

Nowa historia gospodarcza

Ekonomika praw własności

Teoria kosztów transakcyjnych

---