WIELKIE FORMY UKSZTAŁTOWANIA POWIERZCHNI LĄDÓW
DO TEGO TEMATU NIEZBĘDNA JEST MAPA FIZYCZNA ŚWIATA. Każdy przykład należy
umieć pokazać lub zaznaczyć na mapi e !!!
1. Wyróżniamy 3 wielkie formy ukształtowania powierzchni lądów. Są to: niziny,
wyżyny i góry
2. Niziny – są to obszary położone od 0-300 m n.p.m. Zajmują około 10,5% powierzchni
Ziemi ( w tym 34% powierzchni lądów)
Ze względu na genezę możemy je podzielić na 2 rodzaje:
v Niziny nadbrzeżne, które tworzą się na skutek wynurzania szelfu. Tego typu
niziny występują na wybrzeżach kontynentów np. Nizina Somalijska, Nizina
Mozambicka, Nizina Atlantycka, Nizina Zatokowa, Nizina Niemiecka, Nizina
Francuska, Nizina Chińska
v Niziny aluwialne. Są to niziny, które powstają w zagłębieniach budowy
geologicznej (nieckach) i są wypełnione nanosami rzecznymi (aluwiami). Do
takich nizin możemy zaliczyć: Nizinę Amazonki, Nizinę La Platy, Nizinę
Orinoko, Nizinę Hudsona, Nizinę Wschodnioeuropejską, Nizinę Padańską,
Nizinę Węgierską, Nizinę Zachodniosyberyjską, Nizinę Mezopotamii itd.
Z nizinami związane są depresje – są to obszary leżące poniżej poziomu morza. Do
największych depresji wg kontynentów należą:
v Depresja Morza Martwego i rzeki Jordan (najgłębsza depresja na świecie.
Azja) – leży 404 m poniżej poziomu morza (ppm)
v Nizina Nadkaspijska (niektórzy podają Morze Kaspijskie) – 28 m p.p.m
(Europa)
v Jezioro Assal – 150 m p.p.m. (Afryka)
v Dolina Śmierci – 86 m p.p.m. (Ameryka PN)
v Salinas Grandes – 40 m p.p.m. (Ameryka PD. Argentyna)
v Jezioro Eyre – 12 m p.p.m. (Australia)
3. Wyżyny - to obszary, których wysokości bezwzględne przekraczają 300m a
wysokości względne są mniejsze niż 300m
Wysokość bezwzględna – wysokość nad poziom morza
Wysokość względna – wysokość od podstawy do wierzchołka
Wyżyny zajmują ok. 11% powierzchni Ziemi (w tym 38% powierzchni lądów).
Największy udział mają w rzeźbie Afryki.
Wyżyny tworzą się na obszarach starych tarcz krystalicznych lub silnie zerodowanych
„starych” gór.
Występowanie:
v Wyżyny: Meksykańska, Kolorado, Kolumbii w Ameryce PN
v Wyżyny: Gujańska, Brazylijska, Patagońska w Ameryce PD
v Wyżyny: Środkowoafrykańska, Abisyńska w Afryce
v Wyżyny: Środkoworosyjska, Nadwołżańska, Masyw Centralny, Lubelska,
Krakowsko-Częstochowska, Kielecko-Sandomierska, Śląska, Bawarska w
Europie
v Środkowo-Syberyjska, Tybet, Dekan, Irańska w Azji
4. Góry – to obszary, w których wysokości względne i bezwzględne przekraczają 300
metrów. Zajmują około 8% powierzchni Ziemi ( w tym 28% powierzchni lądów).
Główne łańcuchy górskie wraz z kulminacjami wg kontynentów:
v Himalaje – Mt Everest (Czomolungma) – Azja. Najwyższa góra świata (8848
m n.p.m.)
v Alpy – Mont Blanc - 4807 m n.p.m. - Europa
1
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
v Atlas – szczyt Tubkal (4165 m n.p.m.). Jednak najwyższym szczytem Afryki
jest wulkan Kilimandżaro (5895 m n.p.m.)
v Kordyliery (Pasmo - Góry Alaska) – szczyt Mt Mc Kinley (6194 m n.p.m.).
Ameryka PN
v Andy – szczyt Aconcagua (6960 m n.p.m.) – Ameryka PD
v Wielkie Góry Wododziałowe (pasmo – Alpy Australijskie) – szczyt – Góra
Kościuszki (2230 m n.p.m.) – Australia
v Góry Śnieżne – szczyt Punca Jaya (5029 m n.p.m.) – Oceania
v Góry Ellswortha – szczyt Vinson (5140 m n.p.m.) – Antarktyda
2
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com