ZAGADNIENIA DO ZALICZENIA I EGZAMINU Z EDUKACJI ZDROWOTNEJ

„Ruch może zastąpić wiele leków ,ale żaden lek nie zastąpi ruchu”

(J.Tissot)

1.HARTOWANIE OGÓLNIE

2.PODSTAWOWE ZASADY HARTOWANIA

3.HARTOWANIE WODĄ

4.HARTOWANIE SŁOŃCEM

5.HARTOWANIE POWIETRZEM

6.ZASADY KORZYSTANIA Z SAUNY

7.STRES

8.RELAKSACJA

9.ZWIĄZEK WYZH. ZDR. A WYCH. EKOLOGICZNE

10.WYCH. ZDR. A PROMOCJA ZDROWIA

11.POJĘCIE ZDROWIA I JEGO OCENA (DEF. ZDROWIA; KRYTERIA I OCENA ZDROWIA)

12.HOLISTYCZNE UJĘCIE ZDROWIA I CZYNNIKÓW WARUNKUJĄCYCH JE

13.SZKOŁA PROMUJĄCA ZDROWIE

14.CELE WYCH. ZDR. (TREŚCI, METODY, FORMY)

15.ZWIĄZKI MIĘDZY AKT. FIZ., SPR. FIZ., WYDOL. FIZ. I ZDROWIEM

16.RÓŻNICE WYCH. ZDR. A EDUKACJA ZDROWOTNA.

17.RÓŻNICE WYCH. ZDR. A WYCH. FIZ.

18.WYCH. ZDR. (KOMPETENCJE KULTUROWE, OSOBOWOŚĆ ZDROWOTNA, KULTURA CZYNNOŚĆ PARADYGMAT KULTUROWY ITP.)

19.OŚWIATA ZDROWOTNA

20.EWOLUCJA POGLĄDÓW NA WYCH. FIZ.

21.TRADYCYJNE KONCEPCJE UJMOWANIA KULTURY FIZYCZNEJ

22.ZAŁOŻENIA PEDAGOGIKI WARTOŚCI CIAŁA

23.PRZESŁANKI AKSJOLOGICZNE

24.WZORY SOMATYCZNE PRZYJĘTE W KULTURZE (4-WARSTWY CIAŁA)-ONKOLOGIA

25.KRYTERIA PODZIAŁU WYCH. ZDR 26.POZYTYWNE MIERNIKI ZDROWIA

27.TRENING ZDROWOTNY

28.KOMPENSACJA I KOREKTYWA

29.PRAWIDŁOWA POSTAWA CIAŁA I WADY POSTAWY

1.HARTOWANIE OGÓLNIE

W praktyce polega na stosowaniu systematycznych zabiegów zmierzających do podniesienia odporności organizmu na oddziaływanie czynników środowiska. Chodzi tu głównie o przystosowanie się w zależności od potrzeb życiowych do zmiennych warunków termicznych w życiu codziennym, pracy, wypoczynku, a także w przebiegu działalności sportowej, wychowaniu fizycznym, turystyce, rekreacji itp.

W procesie hartowania uwzględnia się również działanie innych bodźców, jak np. falowania wody, opadów atmosferycznych, wiatru itp.

Hartowanie jest jednym z ważniejszych elementów wychowania zdrowotnego człowieka, gdyż jest to skuteczna metoda podnoszenia zdrowia ludzkiego na wyższy poziom. Wyraża się to w mniejszej zachorowalności ludzi zahartowanych, w tym szczególnie na tzw. przeziębienia.

Hartowanie jest swoistym treningiem dla całego organizmu, a głównie układu termoregulacji, który dzięki tym zabiegom skuteczniej zabezpiecza zachowanie stałej wewnętrznej ciepłoty ciała w zmieniających się warunkach środowiska termicznego. Hartowanie można i należy praktycznie prowadzić u wszystkich ludzi niezależnie od wieku. Przeciwwskazaniem do hartowania są ostre choroby lub przewlekłe w okresie zaostrzenia. W przebiegu hartowania należy korzystać również z okresowej kontroli lekarskiej.

Skuteczność hartowania i bezpieczeństwo wymaga prawidłowego i zgodnego z ustalonymi zasadami prowadzenia określonych zabiegów.

Do tych zasad zalicza się:

>systematyczność; >stopniowanie; >uwzględnianie różnic indywidualnych jednostki; >stosowanie różnych form i środków oddziaływania; >aktywność ruchową; >odpowiednie stosowanie zabiegów o charakterze ogólnym i miejscowym; >samokontrolę.

Systematyczność wymaga stosowania codziennych zabiegów hartujących. Takie bowiem postępowanie zabezpiecza wzrost poziomu tej cechy i utrzymywanie się pożądanych dla organizmu człowieka właściwości. Dłuższe przerwy zmniejszają poziom zahartowania lub prowadzą do całkowitej utraty nabytych reakcji obronnych.

Wszystkie zabiegi hartujące można podzielić na dwie grupy, tj. na zabiegi o charakterze miejscowym i ogólnym. Oddziaływanie hartujących zabiegów miejscowych jest ograniczone do części ciała eksponowanej na bodźce. Jednak i miejscowe zabiegi hartujące mają nieraz ważne znaczenie dla zdrowia człowieka, jak np. w przypadku ekspozycji stóp, gardła, szyi itp.

Pozytywne skutki zahartowania człowieka przejawiają się głównie w dobrym:

>Głębokim śnie; >Apetycie; >Samopoczuciu; >Wykonywaniu pracy zawodowej.

Występowanie natomiast w przebiegu hartowania:

>Bezsenności; >Rozdrażnienia; >Pogorszenia apetyty; >Pogorszenia zdolności do pracy; wymaga porady lekarskiej i ewentualnej zmiany przeprowadzanych zabiegów oraz obciążeń termicznych.

2.PODSTAWOWE ZASADY HARTOWANIA

1.Zabiegi należy dostosować do stanu zahartowania organizmu.

2.Ustrój poddawać należy działaniu bodźców hartujących o różnym natężeniu i możliwie dużej kontrastowości. Powolne ochładzanie lub stopniowe nagrzewanie nie prowadzi do spodziewanych efektów hartujących.

3.Bodźce hartujące należy stopniować (zarówno czas ich trwania jak i intensywność), rozpoczynać od słabych i krótkotrwałych, a następnie zwiększać siłę oraz czas oddziaływania. Nie należy jednak przedłużać zbytnio czasu działania bodźców intensywnych.

4.Hartowanie należy przeprowadzać całym kompleksem czynników fizycznych a nie tylko bodźcami zimna.

5.Hartowanie bodźcami zimna nie należy rozpoczynać w chwili, gdy przed przystąpieniem do zabiegu już odczuwamy zimno, na które organizm reaguje zblednięciem powłok skórnych, drżeniem mięśni i gęsią skórką. Przed oziębieniem ciała należy rozgrzać się ćwiczeniami fiz., unikając jednak zapocenia.

6.Hartowanie należy prowadzić stale i systematycznie, bez długotrwałych przerw. Organizm nie hartowany już po kilku dniach wykazuje zmniejszoną odporność na bodźce cieplne.

7.Dążyć należy do osiągnięcia szerokiej skali odporności na różnorodne bodźce cieplne, zmieniając ich intensywność i czas trwania. Hartowanie tylko silnymi bodźcami doprowadzić może do stanu, w którym termoreceptory nie będą reagowały na nieznaczne wahania temp. otoczenia, co może doprowadzić do paradoksalnego stanu „niezauważonego” wychłodzenia organizmu ludzi zahartowanych.

8.Tam, gdzie jest to możliwe, należy łączyć hartowanie z pracą fizyczną np. zajęciami rekreacyjnymi, turystycznymi czy sportowymi.

9.Przed rozpoczęciem zabiegów hartujących należy skonsultować z lekarzem dobór, siłę i czas trwania bodźców hartujących, oraz okresowo kontrolować stan zdrowia.

10.W hartowaniu należy uwzględnić indywidualne osobnicze właściwości ustroju.

11.Proces hartowania należy dostosować do warunków klimatycznych miejsca

3.ZASADY HARTOWANIA WODĄ

1.Hartowanie rozpoczynać od nacierań, następnie przejść do obmywań, polewań, półkąpieli, kąpieli w wannie, natrysków i kąpieli w wodach otwartych.

2.Zabieg hartujący w warunkach domowych najlepiej jest wykonywać w godzinach porannych - po przebudzeniu, wówczas równomierna ciepłota skóry sprzyja pojawieniu się jednolitego odczynu skórno-naczyniowego.

3.Przystępując do zabiegu hartowania wodą, nie należy dopuścić do uprzedniego oziębienia ciała.

4.Ciepłota zabiegu powinna być taka, aby czynności hartowania nie budziły niepokoju i nadmiernego pobudzenia. Rozpoczynać należy hartowanie od ciepłoty obojętnej (temp. wody 35*C) w temp. powietrza 18-20*C.

4.HARTOWANIE SŁOŃCEM

Polega na przyzwyczajeniu organizmu do sprawnej i szybkiej reakcji na bodziec ciepła. Promienie słoneczne usprawniają mechanizmy termoregulacyjne ustroju oraz powodują reakcje zwiększające przyswajanie wapnia, żelaza, wzrost hemoglobiny, wzmagają ogólną odporność na czynniki chorobotwórcze, przyczyniają się do wytworzenia witaminy D z ergosterolu znajdującego się w powierzchniowych warstwach skóry.

ZASADY HARTOWANIA SŁOŃCEM:

1.Pierwsza kąpiel słoneczna nie dłużej niż 5min.

2.Gdy odczuwamy nieprzyjemne gorąco i obfite pocenie się to należy ostudzić ciało letnią, a potem zimną wodą.

3.Czas napromieniowania powinniśmy zwiększać w dawkach 2-5 minutowych, nie przekraczając 1godz. naświetlania.

4.Kąpiel słoneczną należy pobierać 1,5godz. po spożyciu posiłku.

5.Należy unikać opalania w porze najintensywniejszego natężenia promieniowania tj. w godz. 12-14.00.

6.Podczas opalania należy robić przerwy, w czasie, których zaleca się przebywać w cieniu, brać kąpiel wodną lub chłodzić ciało natryskiem.

7.Skóra osób o jasnej karnacji jest bardziej wrażliwa na działanie promieni słonecznych i dawka pierwszej kąpieli nie powinna przekroczyć 7-8min., a osoby o śniadej karnacji mogą bez szkody dla zdrowia znieść nawet 30minutowe opalanie.

8.Nie należy opalać się w pozycji leżącej tylko w ruchu, tak, aby promienie padały na skórę pod kątem skośnym.

9.Najkorzystniejsze warunki pobierania kąpieli słonecznych są: #w górach, #w strefie nadbrzeżnej zbiorników wodnych, #w sąsiedztwie terenów leśnych.

10.Należy używać kremów i olejków do opalania z filtrami ochronnymi.

11.Należy chronić głowę przewiewnym białym nakryciem a ciało białą luźną koszulą.

DZIECI:

12.Kąpiele słoneczne należy pobierać ostrożnie poprzedzając kąpielami powietrznymi.

13.Rozpoczynać nasłonecznienie należy od 2-4minut i zwiększać, co trzy dni o cztery minuty doprowadzając do 20-30minut naświetlenia.

14. Po kąpieli słonecznej dziecko powinno odbyć kąpiel w letniej wodzie.

15.Podczas odbywania kąpieli słonecznych główkę dziecka należy chronić białą czapeczką a oczy ciemnymi okularami.

16.Kąpiel słoneczną dzieci przyjmować powinny między godz. 10-12, gdy temp otoczenia nie osiągnęła jeszcze swojego maksimum, które przypada zwykle na godz. 13.00.

5.HARTOWANIE POWIETRZEM

W kąpieli powietrznej kompleks czynników ochładzających organizm ludzki: temperatura, wiatr, para wodna zawarta w powietrzu oraz mgła, mżawka i deszcz powodują obniżenie temperatury skóry, co właściwie stosowane prowadzi do usprawnienia mechanizmów termoregulacyjnych ustroju. Efekt hartowania powietrzem jest tym skuteczniejszy im większa powierzchnia ciała jest odsłonięta lub im łatwiejszy jest dostęp powietrza do ciała przez ubiór.

ZASADY HARTOWANIA POWIETRZEM:

1.Kąpiele powietrzne rozpoczynać należy w pomieszczeniach zamkniętych. Eliminuje się wówczas wpływ wiatru i słońca oraz dużej wilgotności powietrza na organizm. Upraszcza to proces hartowania i pozwala kierować jego przebiegiem.

2.Kąpiele należy przyjmować nago lub w lekkim ubraniu - w zależności od samopoczucia.

3.Na otwartej przestrzeni, poza budynkiem, dla odizolowania się od słońca, kąpiel powietrzną należy przyjmować w cieniu.

4.Hartowanie powietrzem należy rozpoczynać od kąpieli cieplnych (23-30*C) lub obojętnych (21-22*C), następnie przejść do chłodnych (15-20*C) i zimnych (do 5*C).

5.Im niższa jest ciepłota powietrza, tym krócej należy przebywać na powietrzu bez ubrania. Pierwsza kąpiel nie powinna trwać dłużej niż 5-10 min. Czas kąpieli następnych należy zwiększać aż do 2 i więcej godzin w przypadku kąpieli ciepłych i obojętnych.

6.Ranek jest najlepszą porą dla podejmowania kąpieli powietrznych.

7.Najkorzystniejsze do kąpieli powietrznych jest powietrze średnio wilgotne, zawierające 60-70% wilgotności względnej - bez większych wahań ciepłoty.

8.Podczas kąpieli powietrznych należy kontrolować stan skóry. Pojawienie się objawów „gęsiej skórki” powinno być sygnałem do wykonywania energicznych ćwiczeń - chodu, biegu lub rozcierania skóry szorstkim ręcznikiem. Pojawienie się dreszczy powinno być sygnałem do złagodzenia bodźców kąpieli bądź jej przerwania.

9.Kąpiel powietrzną należy łączyć z ćwiczeniami fizycznymi. Im niższa jest ciepłota powietrza tym, intensywniejsze powinny być ćw. fiz.. Przy temp. Powietrza poniżej 0*C nie należy przerywać ćwiczeń nawet na krótki okres czasu.

10.Zimą, kąpiel powietrzną należy przyjmować w pokoju np. podczas gimnastyki porannej, spacerować nago 10-15min. po pokoju przy temp. 15-16*C. Stopniowo czas trwania kąpieli zwiększać można do 20-25min. a ciepłotę obniżyć do 8*C. Zahartowani na działanie kąpieli zimnych, mogą wychodzić na powietrze mroźne na okres 2-5min.

11.Kąpiel powietrzną zaleca się kończyć letnią wodą, całkowitą lub obmywaniem ciała.

6.ZASADY KORZYSTANIA Z SAUNY

1.Kąpiel w saunie nie powinna trwać dłużej niż 30-40min. w trzech porcjach czasowych 12-15min. z przerwami 6-12min. na zimną kąpiel. W komorze grzejnej sauny powinniśmy przebywać do silnego zapocenia się, które występuje po 12-15min.

2.W saunie należy kąpać się nago. Przed wejściem do komory grzejnej należy umyć się i wytrzeć do sucha.

3.Podczas kąpieli w komorze ogrzewczej sauny należy siedzieć na ławkach lub leżeć na pryczach.

4.Po wejściu do komory, należy początkowo korzystać z dolnych partii i stopniowo zajmować wyższe stopnie łaźni.

5.W celu dodatkowego podrażnienia i przekrwienia skóry, można korzystać z miotełek brzozowych, którymi lekko uderzamy ciało kąpiącego się partnera.

6.Po pierwszym mocnym zapoceniu się, należy wziąć zimny prysznic lub zanurzyć się w wannie, basenie lub w otwartym zbiorniku wody. Przed ponownym wejściem do komory cieplnej należy ponownie wytrzeć się do sucha.

7.Reakcję fizjologiczną organizmu na bodźce cieplne sauny można obserwować samemu, licząc częstość tętna. Częstotliwość powyżej 130-140ud/min należy uważać za sygnał do przerwania kąpieli lub złagodzenia bodźców cieplnych.

8.Po kąpieli należy ochłodzić ciało i doprowadzić do zatrzymania procesu pocenia.

9.Po kąpieli należy odpocząć spokojnie 10-20min., przyjmując napoje owocowe w umiarkowanej ilości.

10.Czas kąpieli w saunie należy zwiększać stopniowo.

11.Z sauny należy korzystać jeden raz w tygodniu (wyjątkowo 2-3 razy), kontrolując stan zdrowia w przychodni lekarskiej.

12.Sportowcy nie powinni korzystać z sauny przed zawodami.

13.Miarą dobrze przeprowadzonego zabiegu kąpielowego w saunie jest stan samopoczucia w dniu następnym, który cechować powinna rześkość i gotowość do podjęcia dużych wysiłków.

14.Sauny nie należy traktować jako obiektu do odchudzania, ponieważ ubytek ciężaru ciała wywołany jest po kąpieli w przeważającej mierze wskutek ubytku wody i soli, które to składniki należy po kąpieli uzupełnić.

15.Na jedną godzinę przed i po kąpieli w saunie należy wstrzymać się od nadmiernego spożywania płynów.

16.W komorze nagrzewczej sauny nie należy namydlać się, nacierać maściami, wnosić szklanych przedmiotów.

7.STRES

Stres - stan napięcia spowodowany trudną sytuacją, z którą nie potrafimy sobie radzić (jest to rozpacz, ból, stan napięcia, lęk, konflikt, niepokój, złe samopoczucie, zmęczenie, niechęć do działania, trema, frustracja).

Rodzaje stresu: -eustres (stres pozytywny); -distres (stres negatywny, wyniszczający); -stres fizjologiczny (pocenie się, bladość, dolegliwości żołądkowe, szybkie bicie serca); -stres psychologiczny (lęk, słaba koncentracja, negatywne myśli: „Nigdy się tego nie nauczę”, strach przed niepowodzeniem); -stres motoryczny (zaburzenie koordynacji, drgawki, gwałtowne ruchy).

Reakcje organizmu człowieka w sytuacji stresowej (skutki stresu): bezsenność, bóle głowy, znudzenie, drżenie rąk, skurcz mięśni, blednięcie lub zaczerwienienie się, nerwowość, smutek, rozdrażnienie, niestrawność, przygnębienie, jąkanie się, napięcie mięśni, dreszcze, lęk, smutek, obojętność, przyspieszone bicie serca, uczucie słabości, zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, zmiany ciśnienia krwi, pustka w głowie, suchość w gardle, pocenie się.

Czynniki wywołujące stres (przyczyny stresu): wygórowana ambicja, nielubiany nauczyciel, nieakceptowanie przez rówieśników, pośpiech, konflikty, klasówka, trudne zadanie, zmęczenie, głód, nieumiejętne gospodarowanie czasem, hałas, kompleksy, wizyta u dentysty.

Sposoby radzenia sobie ze stresem: aktywny wypoczynek, unikanie miejsca konfliktu i skierowanie uwagi na inne sprawy, zastosowanie ćwiczeń relaksowo-koncentrujących, rozmowa z kimś bliskim, dobre planowanie i organizowanie zajęć codziennych.

8.RELAKSACJA

Zadanie relaksacji - niedopuszczenie do sytuacji stresowych.

Relaksacja: Ćwiczenia relaksowo-koncentrujące służą przeciwdziałaniu napięciu i stresowi. W szerszej perspektywie służą wzmacnianiu zdrowia. Można wymienić kilka aspektów uzasadniających stosowanie tego rodzaju ćwiczeń w środowisku szkolnym. Po pierwsze - ćwiczenia relaksacyjne pomocne są w rozładowaniu stresów. Po drugie - ćwiczenia relaksacyjne pomocne są w koncentrowaniu uwagi i lepszym zapamiętywaniu. Po trzecie - ćwiczenia relaksacyjne pozwalają na kontakt ze swoim wewnętrznym światem oraz rozwój fantazji i wyobraźni. Po czwarte - ćwiczenia relaksacyjne stwarzają możliwość pełniejszego kontaktu ucznia z samym sobą, lepszego poznania siebie oraz głębszej emocjonalnej i interpersonalnej relacji z rówieśnikami i nauczycielem.

Metody relaksacji: a)joga, b)trening autogenny, c)medytacja przyczyniają się do redukowania reakcji uwarunkowanych przez stres.

a)joga - celem jogi jest zagłębienie się w wyniku koncentracji w samego siebie. Prowadzi to do wew. harmonii i opanowania. Jeśli dusza jest odprężona, odpręża się również ciało. Joga idzie przy tym drogą z zew. do wew. Poprzez wykonywanie tych ćwiczeń, wszystkie wew. napięcia zostają usunięte, co umożliwia wew. zatopienie się w siebie.

b)trening autogenny - metoda opracowana przez niemieckiego psychiatrę J.H. Schulza polega na powtarzaniu autosugestywnych formuł. Tr. autog. Zawiera się w 6 podstawowych grupach ćwiczeń. Są to ćwiczenia: *odczuwanie ciężaru ciała, *odczuwanie ciepła, *opanowania czynności serca, *regulacji oddychania, *rozluźnienia narządów jamy brzucha, *opanowanie regulacji naczynioruchowej w obrębie głowy.

c)medytacja - metoda wywodzi się z indyjskiej jogi, a ukształtowała się w klasztorach buddyjskich w Japonii. Polega na siedzeniu w „zezen” czyli pozycji medytacyjnej i utrzymywaniu umysłu w koncentracji. Na początku jest to liczenie i śledzenie oddechów, później jest to praca z tzw. koanem (pytaniem-problemem, którego rozwiązanie jest z wyjściem poza myślenie dyskursywne). Medytacja ta odbywa się w bezruchu i z otwartymi oczami.

9. ZWIĄZEK WYCH. ZDR. I WYCH. EKOLOGICZNEGO

Skuteczność różnych działań podejmowanych z myślą o polepszeniu witalności ciała zależy między innymi od stanu środowiska przyrodniczego w którym żyje człowiek. Przebywanie w zdewastowanym środowisku naturalnym negatywnie oddziaływuje na stan zdrowia człowieka przyczyniając się do: #obniżenia jego witalności, #wzrostu zagrożenia chorobowego, #rozwoju stanów chorobowych.

Dlatego właśnie NN. zdrowia (NN. kult. fiz. przybliżający wzory czynności zdrowotnych) w trosce o skuteczność przyszłych działań zdrowotnych swych uczniów powinni przybliżać im równocześnie ze wzorami czynności zdrowotnych, wzory czynności proekologicznych (prowadzących do ochrony, a także doskonalenia naturalnego środowiska życia). N. zdrowia cielesnego musi więc także wchodzić w rolę N. ekologii.

*RELACJA W. ZDR. A W. EKOLOGICZNE.

W. ZDR. - zad. wych.: przygotowanie wychowanka do podejmowania czynności prowadzących do poprawy zdrowia swego ciała.

W. EKOL. - zad. wych.: przyg. wychowanka do podejmowania czynności prowadzących do ratowania, ochrony i polepszenia stanu przyrody.

!!!W. ZDR. BĘDZIE SKUTECZNE TYLKO WTEDY GDY RÓWNOCZEŚNIE UDA SIĘ W. EKOL.

10.WYCH. ZDR. A PROMOCJA ZDR.

PROM. ZDR. - jest to proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem oraz jego poprawę (wg Karty Ottawskiej z I Konferencji Promocji Zdrowia w Ottawie 1986r). Pozwala on na zwiększenie potencjału zdrowia, który jest środkiem do poprawy jakości życia, czyli: #sprawnego funkcjonowania do późnej starości, #satysfakcji z życia, #większej wydajności pracy a tym samym i większych zarobków. Wg. O. Donnela (1986) jest dyscypliną nauki i sztuką pomagania ludziom w dokonywaniu zmian w ich stylu życia, aby mogli zbliżyć się do optimum swego zdrowia.

Cele promocji zdrowia

#zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnego umierania, #redukcja czynników ryzyka, #zmiana innych zachowań zdrowotnych, #zmniejszenie absencji chorobowej, #wzrost wiedzy społeczeństwa o czynnikach wpływających na zdrowie, #lepsze standardy organizacyjne.

WYCH. ZDR. - jest pierwszym i podstawowym pojęciem PROM. ZDR. Celem w.zdr. jest kształtowanie u dzieci i młodzieży odpowiednich postaw i zachowań zdrowotnych, wyrobienie aktywnego stosunku do własnego i zdrowia innych.

11.POJĘCIE ZDROWIA I JEGO OCENA.

*DEFINICJE ZDROWIA

I.ZDROWIE WG WHO to nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności, lecz stan dobrego samopoczucia fiz., psych. i społ. (jest to holistyczna koncepcja, czyli całościowe traktowanie człowieka).

II.ZDROWIE to nie tyle stan, ile proces o dynamice podlegającej ciągłym zmianom. Z. może być rozpatrywane jako dostatecznie duży zasób zdolności przystosowawczych, aby w danych warunkach zapobiegać niepożądanym zakłóceniom czynności ustroju.

III.ZDROWIE WG M. KASPRZAKA to nie tylko brak choroby lub niedomagań ale i dobre samopoczucie oraz taki stopień przystosowania biol., psych. i społ. Jaki jest osiągalny dla danej jednostki w najkorzystniejszych warunkach.

W def. Tej można znaleźć 3 dodatkowe elementy:

1.Zdrowie utożsamia się ze zdolnością adaptacyjną pozwalającą na osiągnięcie odpowiedniego poziomu przystosowania.

2.Zdrowie jest zjawiskiem zindywidualizowanym (dla danej jednostki) wyznaczonym m.in. oddziaływaniem czynników genetycznych.

3.Indywidualne znaczenie najkorzystniejszych warunków tzn. pożądany stan przystosowania jednostkowego może nastąpić w odpowiednich warunkach, za kształtowanie których odpowiedzialna jest sama jednostka.

4.WG ENCYKLOPEDII ZDROWIA, zdrowie to stan dobrego samopoczucia fiz., psych. i społ., a więc stan, w którym budowa i czynności wszystkich tkanek i narządów są nie tylko prawidłowe, ale zapewniają również wewnętrzną równowagę i zdolność przystosowania się do otaczających warunków.

Pozytywne mierniki zdrowia fizycznego: parametry rozwoju somatycznego i motorycznego (wskaźniki antropometryczne, parametry fizjologiczne i biochemiczne).

*KRYTERIA I OCENA ZDROWIA

Kryteria zdrowia wynikają z jego definicji i można je podzielić na: subiektywne, obiektywne i społeczne.

1.KRYTERIA SUBIEKTYWNE - ich podstawą jest samoocena jednostki. Odczucia subiektywne są traktowane jako bardzo istotny wskaźnik stanu zdrowia. Związki między dającymi się obiektywnie ustalić objawami chorób a ich odpowiednikami w postaci subiektywnych odczuć nie są jednoznaczne. Istotnym źródłem wiedzy o stanie zdrowia pacjenta jest wywiad z pacjentem, który jest koniecznym elementem badania lekarskiego. Ułatwia on diagnozę, a później kontrolę wyników leczenia. Subiektywne przejawy stanu zdrowia podlegają dużym wahaniom, zależnym od psychicznych cech jednostki. Istnieją również znaczne różnice społeczno-kulturowe prowadzące do uwypuklenia, lub odwrotnie, pomniejszenia różnych typowych dolegliwości.

2.KRYTERIA OBIEKTYWNE - opierają się na obiektywnych badaniach (najczęściej medycznych). Podstawą oceny są tu zjawiska fizjologiczne lub patofizjologiczne począwszy od poziomu subkomórkowego aż do zintegrowanych funkcji. Obiektywne kryteria medyczne mają podstawowe znaczenie w ujawnianiu patologicznych zmian w organizmie oraz ich klasyfikacji z punktu widzenia zagrożenia zdrowotnego. Kryteria te sankcjonują niejako choroba i przyczyniają się do przyjmowania roli chorego. O. K. M. znajdują również zastosowanie w selekcji osób odznaczających się dużymi zdolnościami przystosowawczymi, pozwalającymi sprostać wymaganiom pracy w niektórych zawodach lub uprawianiu różnych gałęzi sportu. Służą do tego celu różnorodne test czynnościowe, w których badana jest reakcja organizmu na zadane obciążenie. Z tego rodzaju badań wynikają tzw. POZYTYWNE MIERNIKI ZDROWIA, które składają się z następujących elementów: A)WYDOLNOŚĆ FIZYCZNA, B)SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA, C)POSTAWA CIAŁA, D)ROZWÓJ FIZYCZNY

3.KRYTERIA SPOŁECZNE - odnoszą się do sposobu funkcjonowania jednostki w środowisku, a ocena dokonywana jest przez najbliższe otoczenie. Wpływ choroby na pełnienie ról społecznych stanowi na ogół bardzo istotną cechę, uwzględnianą przy klasyfikowaniu stanu zdrowia. Zasadnicze znaczenie ma przy tym zdolność do wykonywania pracy. „Ucieczka w chorobę” jest tu rodzajem samoobrony przed przeciążeniem a także sposobem radzenia sobie ze stresem.

12.HOLISTYCZNE UJĘCIE ZDROWIA I CZYNNIKÓW WARUNKUJĄCYCH JE

*ZDROWIE WG WHO to nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności, lecz stan dobrego samopoczucia fiz., psych. i społ..

Jest to holistyczna koncepcja, czyli całościowe traktowanie człowieka składająca się z kilku wzajemnie powiązanych wymiarów:

I.FIZYCZNE - prawidłowe funkcjonowanie organizmu, wszystkich jego narządów i układów.

II.A)PSYCHICZNE: a)z. umysłowe - zdolność do jasnego logicznego myślenia; b)z. emocjonalne - wyrażające się w zdolnościach do rozpoznawania uczuć np. radość, złość i wyrażanie ich w odpowiedni sposób, umiejętność radzenia sobie ze stresem, depresją i lękiem.

B)SPOŁECZNE - zdolność do utrzymywania prawidłowych relacji z innymi ludźmi.

C)DUCHOWE - związane z wierzeniami i praktykami religijnymi, dotyczy wyznawanych zasad, zachowań i sposobu utrzymania wewnętrznego spokoju.

*CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ZDROWIE (człowiek jako „część całości”)

I.STYL ŻYCIA: #aktywność fiz., #żywienie, #wypoczynek, #palenie tytoniu, #zachowania seksualne, #zachowanie bezpieczeństwa.

II.WARUNKI ŻYCIA: #zanieczyszczenie środowiska, #warunki bytowe, #kultura, #mieszkanie, #warunki pracy, #dostępność żywności.

*DZIAŁANIA: zespołowe i indywidualne.

13.SZKOŁA PROMUJĄCA ZDROWIE

Koncepcja takiej szkoły powstała w Europie (lata 80) i jest oparta na koncepcji promowania zdrowia zawartych w Karcie Ottawskiej (1986). Szkoła promująca zdrowie charakteryzuje wych. zdr. jako część formalnego programu nauczania, uwzględnienie spraw zdrowia w całej działalności szkoły, współdziałanie szkoły z rodzina i społecznością lokalną. Szkoła promująca zdrowie uczy pełnienia specyficznych ról poprzez włączenie ich do uczestnictwa w życiu szkoły, wymaga ona nowego podejścia i metod działania w zakresie promowanie zdrowia i edukacji zdrowotnej.

ZASADY:

1.Szk. Pr. Zdr. podejmuje działania w zakresie promowania zdr. całej swej społeczności zgodnie z zasadami Karty Ottawskiej.

2.Szkoła jako siedlisko rozpoczyna działanie od własnej społeczności i planuje dla innych siedlisk w danej populacji.

3.W tworzeniu szkoły biorą udział wszyscy (cala społeczność lokalna) a wiodącą rolę ma osoba z tej szkoły.

4.W tworzeniu Szk. Pr. Zdr. uwzględnia się nowe podejście od ludzi do problemu.

5.Projekt traktowany jest jako pilotaż

CELE SZKOŁY PROMUJĄCEJ ZDROWIE: #zapewnić sprzyjające zdrowiu środowisko pracy i nauki kształtowane poczuciem odpowiedzialności za zdrowie każdej osoby w rodzinnej społeczności lokalnej, #zachęcić do zdrowego stylu życia oraz stworzyć uczniom i pracownikom realne, możliwości dokonywania zdrowych wyborów, #umożliwienie uczniom rozwoju potencjału fiz. psych. społ. i wzmacnianie ich poczucia własnej wartości, #kształtować dobre relacje miedzy pracownikami a uczniami i samymi uczniami, szkołą, rodzicami i społecznością lokalna, #włączyć edukację zdrowotną do programu nauczania, #wyposażyć w wiedzę i umiejętności do podejmowania wyborów dla poprawy swojego zdrowia.

14.CELE WYCHOWANIA ZDROWOTNEGO (TREŚCI, METODY, FORMY)

Celem w. zdr. jest kształtowanie u dzieci i młodzieży odpowiednich postaw i zachowań zdrowotnych, wyrobienie aktywnego stosunku do własnego i zdrowia innych.

*TREŚCI:

Wytyczne programowe zawierają następujące działy:

I. Kształtowanie postaw, nawyków i przyzwyczajeń zdrowotno - higienicznych takich, jak:

1.Higiena osobista.

2.Higiena otoczenia.

3.Higiena żywienia.

4.Higiena psychiczna,

5.Higiena pracy i nauki.

6.Choroby zakaźne.

II.Wdrażanie wychowanków do aktywnego działania na rzecz zdrowia własnego i publicznego:

1.Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach. 2.Zasady korzystania ze świadczeń służby zdrowia.

III.Kształtowanie postaw prozdrowotnych:

1.Samokontrola zdrowia i rozwoju, hartowanie.

2.Przygotowanie do życia w rodzinie.

3.Opieka nad człowiekiem chorym, kalekim i starym.

TREŚCI, METODY, FORMY

Na treści wychowania zdrowotnego składają się (w programie):

1)Higiena osobista i otoczenia. 2)Higiena pracy i nauki. 3)Racjonalne żywienie. 4)Zdrowie publiczne (umysłowe i emocjonalne). 5)Bezpieczeństwo w życiu codziennym. 6)Życie bez nałogów. 7)Wychowanie seksualne. 8)Aktywność ruchowa.

Metody i formy wychowania zdrowotnego:

1)Metoda naucz.-wych. - trening zdrowotny dla dzieci, młodzieży, dorosłych; może być prowadzony w formie: biegowej, pływackiej lub na sali gimnastycznej z przyborami i przyrządami.

2)Ćwiczenia relaksacyjne: w ławce i na sali.

3)Różne formy kształtowania nawyków higieniczno-kulturowych.

4)Kompensacja i korektywa jako czynności poprawiające i pomnażające zdrowie dziecka.

5)Hartowanie i jego metody (woda, słońce, powietrze, sauna, itp.) oraz adaptacja do wysiłku (hartowanie - proces adaptacji do niskich i wysokich temperatur).

6)Znawstwo pozytywnych mierników zdrowia (dotyczą oceny sprawności fizycznej, podstawowej wydolności oraz umiejętności).

15.ZWIĄZKI MIĘDZY AKTYW. FIZ., SPR. FIZ., WYDOL. FIZ. I ZDROWIEM.

Określenie wielkości procentowego znaczenia akt., spr. i wydol. fiz. dla zdrowia jest niemożliwe. Jednak ich udział w utrzymaniu i pomnażaniu zdrowia jest bezdyskusyjny w każdym okresie życia człowieka. Z ich związków ze zdrowiem wynika, że:

>W OKRESIE DORASTANIA służą:

#optymalnemu rozwojowi fizycznemu, #lepszemu rozwojowi psychospołecznemu, #rozwojowi zainteresowań aktywnym stylem życia i umiejętności jego realizowania, #zmniejszeniu rozwoju czynników ryzyka chorób ukł. krążenia.

>PO OKRESIE DOJRZEWANIA:

#temu samemu jak wyżej, ale ze zwiększonym znaczeniem przeciwdziałania czynnikom ryzyka,

>W OKRESIE PEŁNEJ DOROSŁOŚCI I CAŁEGO WIEKU PRODUKCYJNEGO:

#zapobieganiu i leczeniu głównie chorób ukł. krążenia i cukrzycy II typu, #utrzymanie optymalnego składu ciała, #zdrowiu psychicznemu, #zachowaniu integralności układu mięśniowo - kostnego.

>W OKRESIE STAROŚCI:

#utrzymaniu ogólnego funkcjonowania ustroju, #przedłużeniu zachowania integralności układu ruchu, #zapobieganiu i leczeniu chorób układu krążenia a szczególnie choroby wieńcowej i cukrzycy typu II

16.RÓŻNICA MIĘDZY WYCH. ZDR. A EDUKACJĄ ZDR.

WYCH. ZDR. - wyposażenie ucznia w niezbędne umiejętności i zdolności, które pozwolą mu zadbać o swoje zdrowie oraz wytworzenie postaw aby wiedzy co zrobić aby zadbać o swoje zdrowie

EDUKACJA ZDROWOTNA - kształcenie, wychowanie, nauczanie. Jest to proces, w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie własne i społeczności, w której żyją. Obejmuje ona: #świadomość i rozumienie zdrowia, #wiedze o zdrowiu i czynnikach zwiększających jego potencjał, #postawy wobec zdrowia swojego i innych, # umiejętności niezbędne dla kształtowania zachowań sprzyjających zdrowiu i radzenia sobie w nowych sytuacjach. Jest elementem promocji zdrowia i zadaniem szkoły promującej zdrowie.

17.RÓŻNICE MIĘDZY WYCH. ZDROW. A WYCH. FIZ.

Punktem wyjścia do przybliżenia różnic między w. fiz. a w. zdr. jest przyjęcie definicji w. fiz.. W naszym systemie człowiek zdrowy stanowi wartość taką samą jak człowiek bardzo sprawny fizycznie.

Treścią wychowania są różne dziedziny życia gdyż dobre wychowanie to takie wychowanie, które w przyszłości pozwoli człowiekowi pełnić różne funkcje. OSOBOWOŚCIOWY PARADYGMAT O WYCHOWANIU: kulturowo unormowana działalność człowieka może stać się podstawą jego wychowania. #wych. moralne, #wych. estetyczne, #wych. umysłowe, #wych. fizyczne. Tyle zaprojektujemy dziedzin wychowania ile dostrzeżemy kulturowych dziedzin działalności człowieka. Współczesne w. fiz. jest oparte o koncepcję „w trosce o ciało” (DEMEL) i „wych. do różnych wartości ciała” (PAWŁUCKI). OBIE KONCEPCJE MÓWIĄ O TYM SAMYM. Do zdrowia tak jak do innych wartości człowiek musi być wychowany. Wychowanie człowieka jest warunkiem sprawnego ciała, a ZDROWIE jest warunkiem skutecznego wychowania. Wychowanie do zdrowia i wych. do ciała nie oznaczają tego samego.

KOMPETENCJE KULTUROWE dotyczą osobowości człowieka, wychowanka, ale również i naszej. Jest to wiedza, umiejętności, znawstwo określonej dziedziny ludzkiego życia. Jest to osobniczy mechanizm regulujący działania człowieka oraz warunkujący indywidualność oraz niepowtarzalność jego postępowania. K.K. przejawiają się na 4 płaszczyznach: 1.K.aksjologiczne - wartościujące (np. N. musi wiedzieć, co jest wartościowym elementem kult. fiz..- to, co jest wartościowe dla naszego ciała jest zdrowe); 2.K.komunikacyjne; 3.K.technologiczne; 4.K.realizacyjne.

Produktem wych. fiz. w szkole są kompetencje kulturowe wychowanków związane z uprawą ciała (jego pielęgnacja). A) N. na poziomie kultury egzystencjonalnej (aksjologicznej) musi wchodzić w rolę: #N. zdrowia, #N. rekreacji. B) N. na poziomie kult. symb. musi wchodzić w rolę: #N. sportu, #N. tańca, N. mody. W obszarze kult. symb. spotykamy uczestników 2 rodzajów: odbiorcy, nadawcy (różnią się rodzajem konsultantów, np. sportowiec - kibic).

RÓŻNICE:

1.To, co różni poszczególne działy działalności ludzkiego życia leży w intencji nauczyciela. N. w.fiz. wychowuje do różnych wartości ciała i nie ma jednego zadania, jakim jest poprawa zdrowia dzieci, a N. zdrowia ma tylko jeden cel, jakim jest poprawa zdrowia.

2.Istotą wf. jest TROSKA O CIAŁO, a istotą w. zdr. TROSKA O ZDROWIE.

3.Przedmiotem zainteresowań w w. zdr. jest zdrowie w różnych jego przejawach (fiz, psych., społ.), a przedmiotem zainteresowań w w. fiz. jest zdrowie: fiz. i społ., lecz psych. nie.

WYCH. FIZ. NIE MOŻNA ZASTĄPIĆ WYCH.ZDR.

18.WYCH.ZDROWOTNE (KOMPETENCJE KULTUROWE, OSOBOWOŚĆ ZDROWOTNA, KULTURA CZYNNOŚĆ PARADYGMAT KULTUROWY ITP.)

Jednym ze stanów witalnych wg Pawłuckiego jest „ciało zdrowe”, którego celem jest doskonalenie zdrowia poprzez czynności zdrowotne takie jak: trening biegowy w celu podniesienia wydolności org. oraz pobyt w saunie w celu hartowania organizmu.

Kultura czynności zbiór przepisów określających cel (wartość) i przebieg tej czynności. Zaliczamy do niej m.in. kult. zdrowotną (kult zdrowia cielesnego)- zawierającą przepisy na czynności podejmowane w celu utrzymania i doskonalenia zdrowia (w zdrowiu dla poprawienia jego stanu).

Paradygmat kulturowy. Każda wyodrębniona dziedzina kultury ma przypisaną dziedzinę wych. w ramach odmiennych dziedzin wych. uczniowie przygotowują się do samodzielnego podejmowania specyficznych czynności. Zadaniem wych. w ramach wych. zdrowotnego jest to, że uczniowie przygotowują się do samodzielnego (bądź we współpracy z instr. zdrowia)doskonalenia stanu zdrowia swego ciała - N. kult. fiz.- specjalista.

WYCH. ZDR. (subdziedzina wych. do kult. fiz.) to społ. proces kształtowania zdrowotnych kompetencji kulturowych wychowanka z zamiarem przygotowania go do uczestnictwa- zgodnie z kulturowo unormowanym wzorem- w czynnościach zdrowotnych.

WYCH. ZDR. różni się od (wych. hig. i wych. med.) pozostałych dziedzin wychowania do witalnego znaczenia ciała tym, że przygotowuje uczniów do działania w ściśle określonej sytuacji aksjologicznej - w efekcie uczeń powinien posiąść kompetencje pozwalające mu na doskonalenie swego ciała (działanie w zdrowiu na rzecz podniesienia witalności ciała”

PRODUKTEM wych. zdr. jest „osobowość zdrowotna”. Jest to układ zdrowotnych kompetencji kulturowych, które warunkują treść i jakość zdrowotnych działań człowieka.

ZDROWOTNE KOMPETENCJE KULTUROWE TO:

1.zdrowotna komp. aksjologiczna

2.zdr. komp. komunikacyjna

3.zdr. komp. technologiczna

4.zdr. komp. realizacyjna.

Warunki skuteczności wych. zdr. (ukształtowania się „osob. zdrowotnej”):

1.U. w procesie wych. zdr. będzie świadomie pod kierunkiem N., uczestniczył w czynnościach zdrowotnych.

2.U. w procesie wych. zdr. będzie poznawał przebieg czynności zdrowotnych, do podejmowania których jest przygotowany.

3.U, w procesie wych. zdr. uwewnętrznia sens czynności zdrowotnych - wartości zdrowia cielesnego.

4.U. w procesie wych. zdr. w miarę zdobywania kompetencji zdrowotnych będzie miał coraz większą możliwość wyboru celu i przebiegu podejmowanych czynności zdrowotnych.

WYCH. ZDR.- jest integralną częścią składową kształtowania pełnej osobowości, a polega ono na:

1.Wytwarzaniu nawyków bezpośrednio lub pośrednio związanych z ochroną i doskonaleniem zdrowia fiz. i psych.

2.Wyrabianiu odpowiednich sprawności.

3.Nastawieniu woli i kształtowaniu postaw umożliwiających stosowanie zasad higieny, skuteczną pielęgnację, zapobieganie chorobom i leczenie.

4.Pobudzaniu pozytywnego zainteresowania sprawami zdrowia przez epizodyczne i systematyczne wzbogacanie i pogłębianie wiedzy o sobie jak też o prawach rządzących zdrowiem publicznym.

WYCH ZDR. czerpie z uformowanych wcześniej dyscyplin (jak medycyna, higiena, wych. fiz. i in.) to wszystko, co wiąże się z uświadomieniem oraz z kształtowaniem i utrwalaniem postaw i zachowań, a także praktycznym nauczaniem stosownych umiejętności mających znaczenie dla zdrowia i rozwoju.

19.OŚWIATA ZDROWOTNA

Całość pracy mobilizującej społ. do działania na rzecz zdrowia. Oświata oznacza nauczanie, wych. i kształcenie. Praca ta rozciąga się na całe społeczeństwo, jej front działania biegnie przez wszystkie bez wyjątku grupy wieku, instytucje i środowiska.

E. Mazurkiewicz zwraca uwagę, że oświata zdrowotna, podejmując pracę masową, ma z konieczności charakter ekstensywny. I choć występują tu pewne dążenia do intensyfikacji i permanencji, nie może być mowy o procesie wychowawczym.

WYCH. ZDR.- odcinek pracy oświatowo-zdrowotnej, który leży u jej podstaw, tj. dla pracy z dziećmi i młodzieżą we wszystkich instytucjach wychowawczych (rodzina, przedszkole, szkoła, wojsko). Termin wych. zdr. odnosi się do osobności jeszcze nie uformowanych, a oznacza pełny i ciągły system działań, tj. proces wychowawczy

z. Bartkowiak uważa, że termin wych zdr. należy odnosić wyłącznie do procesu wych., a więc konsekwentnego i ciągłego systemu działań. Ten zaś realizuje się głównie w rodzinie oraz inst. Wych.

!! WYCH ZDR I OŚWIATA ZDR. związane są nadrzędnym pojęciem KULTURY ZDROWOTNEJ, która jest ich wspólnym, finalnym celem.

20.EWOLUCJA POGLĄDÓW NA WYCH. FIZ.

Koncepcja „wychowania” ciała - genet. najstarsza. Zamierzano poprzez fiz. środki (ruch, słońce, woda, powietrze) bezpośrednio kształtować („wychowywać”) ciało. Twierdzono (Śniadecki), że pierwszorzędnym celem lekcji wf jest utrzymanie, rozwijanie zdrowia i właściwości fiz. Koncepcja ta była nastawiona na zaspokojenie doraźnych potrzeb. Wychowanka traktowała jako bierny przedmiot oddziaływań wychowawczych.

Koncepcja „wychowania przez ciało” - tradycyjna koncepcja. Odnosiła się do środków, zabiegów stosowanych przez wychowawcę. Zamierzano oddziaływać na wszystkie sfery osobowości człowieka: moralną, umysłową, estetyczną, poprzez aktywność fizyczną i wpływ czynników naturalnych. Uważano (Piasecki), że wf jako zespół zabiegów fiz. ma za zadanie rozwinąć przyrodzone zdolności cielesne i duchowe. Słabością jej było założenie, że za pomocą środków fiz. można wszechstronnie i całościowo oddziaływać na człowieka. Twierdzono, że poprzez aktywność ruchową można wpłynąć na kształtowanie świadomej dyscypliny, poczucie odpowiedzialności, obyczajowość, pożycie koleżeńskie itp.

Koncepcja kształtowania ciała i „wychowania” (Gilewicz) - stworzona jako stanowisko kompromisowe pomiędzy w/w kon. Zakładano, iż cel wf może wynikać jedynie ze środków oraz natury przedmiotu oddziaływań. Ograniczała rozumienie tego, co swoiste dla wf wyłącznie do ciała, nadmiernie rozciągała zadania ogólnowychowawcze.

Koncepcja „wychowania w trosce o ciało” (Demel) - zakłada, że wf stanowi zamierzoną, świadomą działalność ukierunkowaną na wytworzenie właściwego zespołu postaw, nastawień, przekazywanie podstawowych wiadomości, a także na wdrożenie do hartowania na bodźce środowiskowe, oraz zdobywanie sprawności motorycznej, poprawę wydolności i postawy ciała. Wychowywać fiz. tzn. powodować pozytywne zmiany w świadomości, tworzyć zespół postaw, nastawień wyznaczających zachowanie człowieka w stosunku do swej fiz. postaci.

21.TRADYCYJNE KONCEPCJE UJMOWANIA KF

Koncepcja instytucjonalno - administrac. - 1)W.f.; 2)Rekreacja i turystyka; 3)Rehabilitacja ruchowa; Sport wyczynowy.

Koncepcja indywidualistyczno - wartościująca (Demel) - KF można rozpatrywać różnie, uznając za ważne np.: *wartości subiektywne - poprzez podkreślenie roli wew. psych. nastawień; *wartości obiektywne - realne, dostępne, poznawalne. Koncepcja ta przedstawia kulturę jako dziedzinę bezinteresownych, pozbawionych praktycznych zamierzeń, duchowych dążeń i głęboko związanych z nimi przeżyć, uczuć, nastawień. Wg Demela KF to wyraz określonej postawy wobec własnego ciała, świadomość i aktywna troska o swój rozwój, sprawność, zdrowie. To umiejętność org. i spędzania czasu z pożytkiem dla zdrowia fiz. i psych.

Koncepcja socjologizująco - uniwersalistyczna (behawiorystyczna) - wg Krawczyka KF to względnie zintegrowany i utrwalony sys. zach. oraz ich rezultatu w dziedzinie dbałości o rozwój fiz., sprawność ruchową, zdrowie, piękno - przebiegający wg przyjętych w danej zbiorowości wzorów. W tej koncepcji nacisk położony jest na dbałość o rozwój, sprawność ruchową, działanie, które może być przekazywane w ramach interakcji występujących w społeczeństwie. KF - staje się cechą grupową. Interesujące są te formy, które są zmienne i specyficzne dla danej zbiorowości. Podstawę rozwoju każdej kultury stanowią kontakty interpersonalne.

Koncepcja materialistyczna - uznaje, że KF to ogół wytworów o charakterze materialnym i niematerialnym w dziedzinie dbałości o ciało i fiz. funkcjonowanie człowieka, to ogół uznawanych wartości, wzorów postępowania, które zostały zobiektywizowane, przyjęte i mogą być przekazywane w danej zbiorowości (Wohl). Jako cechę swoistą, wyróżniającą KF uznano dbałość o ciało i fiz. funkcjonowanie człowieka.

22.PEDAGOGIKA WARTOŚCI CIAŁA

Założenia: *taki wizerunek wychowanka, który dorabia się godności ciała, korzystając z pomocy nauczyciela, *człowiek jest władny zmieniać siebie, ciało, otoczenie (rozum teoretycz.), *człowiek musi wiedzieć, co powinien czynić, czemu przeciwdziałać w swym życiu (rozum aksjolog.), *człowiek ma przeświadczenie, że zmieniając siebie staje się wartościowy, gdy czyni dobro innemu (rozum etyczny), *musi mieć kontakt z innymi ludźmi, *człowiek jest w stanie wykreować swój byt przez dobór odpowiednich środków, aranżację społeczną i mat. otoczenia.

23.PRZESŁANKI AKSJOLOGICZNE: - wartościowanie odbywa się w obrębie norm moralnych. Wzory wartości, co do somatyki i motoryki ciała; wzory kultury somatycznej:

1)wzór estetyczny - wzór człowieka z Grecji, oparty o grecką pajdeję; *piękny człowiek, wysokiej budowy, harmonijnie zbudowany, o właściwych proporcjach; *Arystoteles - „niski mężczyzna nie jest mężczyzną, ale niska kobieta nie jest w ogóle człowiekiem”

2)wzór hedonistyczny - oparty o kalokagatię Platona; leży u podstaw współczesnego sportu; podwaliny pod praktyki rekreacyjne, zabawowy, ludyczny, przyjemnościowy; kreacja swojego ciała; #3 typy hedonistycznych doznań charakteryzują człowieka: a)wrażenia smakowe, b)wrażenia seksualne, c)wrażenia kinestetyczne. #przyjemność jest warunkiem podejmowania ich w przyszłości; doznawanie przyjemności w wf jako warunek podejmowania aktywności w przyszłości.

3)wzorzec ascetyczny - podstawa u Erypidesa, który skrytykował preferowanie sprawności fizycznej w życiu człowieka; dbanie o sprawność, wydolność jest typowe dla zachowań bardziej zwierząt niż ludzi; Augustyn Aureliusz - hedonizm cielesny należy potępić, gdyż jest barierą w powołaniu człowieka.

4)wzór higieniczny: a)typ egzystencjalny: w walce z chorobą i ze śmiercią - charakter ponadczasowy, zmieniają się formy i środki jego realizacji; uczymy młode pokolenia żyć zdrowo; b)typ utylitarny: zgodny z utylitarnymi celami państwa; w społeczeństwach przemysłowych - znaczenie praktyczne.

5)wzór sprawnościowy: podstawy wywodzą się ze starożytnej Sparty (przeniesiony do Grecji), następnie na rycerstwo, do wojska;

6)wzór agonistyczny: jako kategoria dzielności wyrażona w walce sportowej; typ sportowy - rywalizacja; atrakcyjne formy rywalizacji - początkowo charakterystyczne dla tzw. klasy próżniaczej, z czasem przeniosły się na klasy niższe; wyżycie się ruchowe, rozładowanie energii;

24.WZORY SOMATYCZNE PRZYJĘTE W KULTURZE - 4 TYPY CIAŁA (WARSTWY)

Ontologia jako odpowiedź na pytanie o rozumienie ciała ludzkiego:

1)Ciało jako wartość organiczna: *idea jedności psychofizycznej duszy i ciała, psychiki i organizmu, czynności psychicznych i funkcji nerwowych (idea przewodnia medycyny); potrzeby ducha i ciała mają taką samą wartość; *ból, cierpienie i trud - wskaźniki dążenia ludzkości wynikające z ontologii, nie mają znaczenia tylko cielesnego.

2)Ciało przyrodnicze: *człowiek jest cząstką przyrody; zużywanie się przyrody oznacza też zużywanie się warstwy przyrodniczej człowieka, *przyroda jest kształtowana przez człowieka, który zmierza zawsze do ułatwienia określonych rozwiązań życiowych i podniesienia zdrowia; skutki nie pokrywają się z celami; często dla człowieka są negatywne, jeżeli chodzi o jego ingerencje w przyrodę.

3)Ciało techniczne: *człowiek kontaktuje się ze środowiskiem naturalnym pośrednio - za pośrednictwem materii technicznej; rozwój techniki rodzi wiele negatywnych skutków, prowadzi do zagrożenia gatunku człowieka; *atrybuty żywej materii: rozmnażanie, odżywianie, ruch - jeżeli jeden z tych atrybutów jest ograniczony, zagrożony jest gatunek; realne zagrożenie dla odżywiania, a najbardziej zagrożony jest obecnie ruch - człowiek ograniczył swoją naturalną aktywność ruchową na skutek technizacji życia - na rzecz automatyzacji, motoryzacji.

4)Ciało społeczne: *homo animal social - człowiek społeczny (Arystoteles), *negatywne skutki - nerwice, schizofrenia, depresje, rozpad osobowości, stresy, napięcia nerwowe, strach.

25.KRYTERIA PODZIAŁU WYCHOWANIA ZDROWOTNEGO

1.Kryterium ontogenetyczne (wg faz rozwoju). Główne stadia tego procesu: w. zdr. w wieku wczesnego i późnego dzieciństwa oraz w okresie dojrzewania i dorastania. Różnią się one treścią, formami i metodami, które dostosowuje się do poziomu rozwoju fiz., intelektualnego i społ..

2.Kryterium środowisk i instytucji, czyli wych. w rodzinie, w przedszkolu, w szkole, w zakładzie pracy, w wojsku, w placówkach służby zdrowia, w różnych instytucjach społecznych i kulturalnych.

3.Kryterium grup tematycznych wymienionych poprzednio, a więc w zakresie higieny osobistej, żywienia, bezpieczeństwa, samokontroli zdrowia, wych. seksualnego, hartowania, ratownictwa itd.

4.Kryterium ważniejszych jednostek chorobowych, zwłaszcza chorób społecznych, jak alkoholizm, choroby weneryczne, nerwice.

5.Kryterium poszczególnych układów i narządów, a zatem zabiegi wychowawcze związane z ukł. pokarmowym (żywienie, higiena zębów), ukł. oddechowym (higiena głosu i mowy, problem przebywania na świeżym powietrzu), ukł. płciowym, ukł. nerwowym, ukł. ruchu, narządami zmysłów itd.

!!! 6.Kryterium stopnia aktywności wychowanka. Wyróżniamy tu następujące etapy (szczeble) wych zdr.:

A)Etap heteroedukacji, na którym przeważają zabiegi typu pielęgnacji, opieki i profilaktyki. Dziecko występuje w roli reagującego przedmiotu naszego oddziaływania. Formy zachowania są wynikiem wykonywania poleceń oraz naśladownictwa. Dziecko uczy się wykonywania różnych czynności w sposób uregulowany i uporządkowany. Wytwarza sobie stereotypy działania ułatwiające mu działalność: #wiedza o narządach ciała, #pojecie czasu przyszłego, #funkcjonowanie i budowa ciała, #na uwagę zasługuje skłonność do zbytniego subiektywizowania zdrowia.

B)Etap pośredni, na którym stopniowo wzrasta udział dziecka w staraniu o jego zdrowie, rozwija się jego świadomość i poczucie odpowiedzialności za własne zdrowie. Etap ten charakteryzuje się sukcesywnym „upodmiotowieniem” przedmiotu wychowania. Obejmuje okres przedszkolny i wczesnoszkolny. Reguły: #należy zaspokoić ciekawość gdy się pojawi, łączyć racje z emocjami, mówić prawdę i tylko prawdę #posługiwać się bronią przekory, #tolerować modę, #stosowanie zasady działania skojarzonego, realizować pełny cykl wychowawczy, dbać o atrakcyjność.

C)Etap autoedukacji (samowychowania), na którym wychowanek występuje już jako świadomy (w różnym stopniu) współtwórca własnego zdrowia.

D)Etap heteroedukacji odwróconej (inwersji). Chodzi tu o oddziaływanie przez wychowanków na ich środowisko domowe i szersze środowisko społeczne. Wychowanek występuje w roli wychowawcy innych (rodziców, rodzeństwa, kolegów, sąsiadów, nauczycieli). Pojawia się we wczesnym dzieciństwie.

26.POZYTYWNE MIERNIKI ZDROWIA:

1)ROZWÓJ FIZYCZNY: A)WYSOKOŚĆ CIAŁA, B)MASA CIAŁA

2)POSTAWA CIAŁA: A)METODA PUNKTOWA WG. WOLAŃSKIEGO, B)METODA WŁAŚCIWEJ OCENY WZROKOWEJ, C) BADANIE ORTOPEDYCZNE, D) METODA ANTROPOMETRYCZNA BADANIA POSTAW CIAŁA, E) DIAGNOSTYKA KRĘGOSŁUPA- METODĄ ISIS

3)SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA: A)TEST MINIMALNEJ SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ KRAUSSA-WEBERA (Test składa się z 6 prostych prób sprawdzających siłę mięśni. Może być stosowany od 7r.ż. Jeżeli uczeń nie wykona choćby jednej próby, jest to sygnał niewystarczającej siły mięśni. Próby: # sprawdzenie siły mm. Brzucha i lędźwi, # siła mm. brzucha, # siła mm. lędźwi i dolnych mm. brzucha, # siła górnych mm. grzbietu, # siła dolnej części grzbietu, # gibkość stawów biodrowych.); B)”EUROFIT” EUROPEJSKI TEST SPR. FIZ. (Test zawiera 9 prób + test PWC 170 + pomiar grubości 5-ciu fałdów tłuszczowych <nad dwugłowym i trójgłowym ramienia, pod łopatką, nad biodrem, na łydce>. Próby: 1. skok w dal z miejsca, 2. ściskanie dynamometru, 3. siady z leżenia tyłem, 4. zwis na ramionach ugiętych, 5. postawa równoważna na jednej nodze); C)MIĘDZYNARODOWY TEST SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ (Dla osób od 6 do 32 lat. Test należy przeprowadzić w ciągu 2 dni. Pierwszego dnia próby: 1-3, drugiego 4-8. Jeżeli w ciągu 1 dnia to 3 próba na końcu. Próby: 1. bieg na dystansie 50 m, 2. skok w dal z miejsca, 3. bieg na dystansie 600, 800, 1000 m, 4. ściskanie dynamometru, 5. zwis na ramionach ugiętych podciąganie w zwisie na ramionach, 6. bieg wahadłowy 4x10 m., 7. siady z leżenia tyłem, 8. skłon tułowia w dół.)

4)WYDOLNOŚĆ FIZYCZNA: A)TEST BERGMANA (jest to zmodyfikowany step - test Harwardzki. Wchodzi się na 40-to cm wysokości stopień, z częstotliwością 30 wejść - zejść na minutę, przez 5min. Po upływie 1min. od zakończenia próby, mierzone jest tętno <w ciągu pół minuty.); B)PRÓBA RUFFIERA (Próba ta może być stosowana jako wstępna ocena selekcyjna wśród dzieci i młodzieży szkolnej. W ciągu 1min. badany wykonuje 30 przysiadów <max. wyprost i max. przysiad. Tętno badane jest 3razy: przed, bezpośrednio po i 1min. po próbie. Tętno mierzone przez 15sek x 4.); C)PRÓBA MARTINETA (po kilku minutach leżenia badanemu mierzy się tętno i ciśnienie tętnicze krwi. Następnie badany wykonuje 20-40 przysiadów w tempie 1 przysiad na sekundę i natychmiast po wykonaniu powraca do leżenia. Od tego momentu mierzone jest tętno i ciśnienie co pół minuty, aż do momentu powrotu do wartości początkowych. Powrót w ciągu 3min. świadczy o sprawności przystosowawczej do wysiłku układu krążenia.); D)PRÓBA ORTOSTATYCZNA (Mierzymy tętno w ciągu 1min. w pozycji leżącej, następnie wstajemy wolno i ponownie mierzymy tętno i porównujemy różnice.)

27.TRENING ZDROWOTNY

Trening zdrowotny dotyczy osób zdrowych i ma służyć zdrowiu.

WHO uznaje ZDROWIE aż środek do codziennego życia i poprawy jego jakości, jako wartość dla jednostki, dzięki której może ona rozwijać się, realizować swoje aspiracje i potrzebę satysfakcji oraz zmieniać lub radzić sobie ze środowiskiem.

Wg WHO ZDROWIE zależy od właściwego stylu życia, w którym pierwszorzędową rolę odgrywa AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA.

Systematyczna aktywność ruchowa to jeden z najważniejszych czynników zdrowego stylu życia obok życia bez stresów, nałogów i odpowiedniego odżywiania. Trening zdrowotny jest przede wszystkim zmaganiem z samym sobą. Jest to wystarczające wyzwanie dla człowieka dbającego o zdrowie. Człowiek starający się utrzymać swoje ciało w dobrej kondycji uświadamia sobie lepiej niż inni, że całe życie jest wielkim wyzwaniem.

*TRENING ZDROWOTNY WG (H. KUŃSKI 1985) - świadome kierowanie procesem polegającym na celowym wykorzystaniu ściśle określonych ćwiczeń fizycznych dla uzyskiwania efektów psychicznych i fizycznych przeciwdziałających obniżaniu się możliwości przystosowawczych organizmu.

*TRENING ZDROWOTNY WG (J.DRABIK 1995)

to proces trwający całe życie, kierowany najczęściej samodzielnie, prowadzący do utrzymania i/lub poprawy zdrowia oraz hamowania procesów inwolucyjnych poprzez aktywność fizyczna o obciążeniach zalecanych dla celów zdrowotnych.

CELE TRENINGU ZDROWOTNEGO:

1.poprawa lub zachowanie ogólnej wydolności tlenowej 2.zwiększenie dopływu bodźców psychicznych (poczucie sprawności ciała) 3.zmiejszenie nasilenia stresu 4.stabilizacja optymalnego ciężaru 5.wzrost poziomu nieswoistej odporności przeciwzakaźnej 6.poprawa sprawności układu krążenia 7.wzrost skłonności do higienizacji żywienia 8.spadek lub zaprzestanie palenia

ZASADY TRENINGU ZDROWOTNEGO:

#zmienność rodzajów aktywności fizycznej wyboru najważniejszego i najbardziej właściwego dla danej osoby rodzaju aktywności fizycznej

#wyboru w pierwszej kolejności aktywności o charakterze tlenowym, a później mieszanej

#motywacji do wysiłku fizycznego

#ostrożnego i stopniowego zwiększania obciążeń

#adaptacji do obciążeń

#dostosowania obciążeń do poziomu wydolności

#systematyczności i długofalowości

#uzupełniania ćwiczeń wytrzymałościowych ćwiczeniami siłowymi

#samokontroli

#pobudzenia i uspokojenia

#kilkugodzinnej przerwy między posiłkiem a treningiem i półgodzinnej przerwy między treningiem a posiłkiem-+

#częstego kontrolowania tętna

#wiary w skuteczność treningu i pogodnego jego traktowania.

*PODSTAWOWE KRYTERIA TRENINGU ZDROWOTNEGO WG KUŃSKIEGO:

1.Uzyskanie przynajmniej dobrej wydolności fizycznej. Mężczyzna 40lat może przebiec dystans 10km w czasie 45min, 50letni - 50min, 60letni - 60min.

2.Ustabilizowanie spoczynkowej częstości skurczów serca w liczbie 50 - 60 ud./min.

3.Obniżenie procentu zawartości tłuszczu podskórnego do wielkości 13 +/- 3 u mężczyzn i 20+/- u kobiet, co odpowiada wskaźnikowi masy ciała w granicach 24+/- 1 kg/m2 .

4.Zwiększenie stężenia HDL-C do poziomu 1,4+/-0,2 mmol/l.

*TRENING ZDROWOTNY A TRENING SPORTOWY:

Różnią się celem. T.Z. stawia sobie za cel: zdrowie, a T.S. - wynik sportowy. Różna jest też: intensywnością, objętością i częstością stosowania. T.Z. (3x30x130 - dorośli i 4x40x140 - dzieci). T.S. (int.:>niż 75%Vomax., >85%Hrmax., >75%HRrezerw. A często max.; objętość: >60min., częstość: 7raz w tygodniu).

28.KOMPENSACJA I KOREKTYWA

Korekcja - dotyczy przeciwdziałania odchyleniom już zaistniałym, zbliżona jest, więc bardziej do terapii.

Kompensacja (wyrównywanie) - zakres działań profilaktycznych, uprzedzających odchylenie od normy czy też zaburzenie rozwoju; stanowi zorganizowany system bodźców dopełniających oraz antybodźców mających wyrównywać i równoważyć ślepe działanie hiperadaptacji. Polega, więc na czujnym regulowaniu strumienia bodźców, wyrównywaniu ich bilansu, m.in. przez uzupełnianie tych podniet, których skąpi tryb życia.

RUCH JAKO CZYNNIK KOMPENSACYJNY I KOREKTYWNY

Przy pomocy ćwiczeń fizycznych można wpływać na ogólny rozwój organizmu oraz na jego przystosowanie do wysiłku i zmiennych warunków środowiska. Można też wpływać na prawidłową budowę i postawę ciała, odpowiednio kształtować układ ruchowy, korygować zaistniałe wady lub zapobiegać dalszemu ich pogłębianiu się. Istnieje więc w wychowaniu fizycznym trzecia siła, która naprowadza rozwój człowieka na prawidłowy tor. Jest nią funkcja kompensacyjna (zapobiegawcza) i korekcyjna (poprawcza). Te dwie funkcje różnią intencje (zapobieganie - leczenie), natomiast łączy podobieństwo środków działania. Organizm w okresie rozwoju jest najbardziej plastyczny i podatny na ślepe działanie nadmiernej adaptacji. Jednocześnie w tym okresie najlepiej zapobiegać i leczyć wszelkie zaburzenia rozwojowe. Zapobieganie i leczenie wszelkich odchyleń rozwojowych w budowie i postawie ciała, przemiany materii, psychomotoryki, to zadania wychowania fizycznego w dziedzinie kompensacji i korektywy. W postępowaniu korekcyjno-kompensacyjnym wykorzystujemy właściwości wszystkich funkcji wychowania fizycznego.

29.PRAWIDŁOWA POSTAWA CIAŁA CZŁOWIEKA

Na prawidłową sylwetkę człowieka wpływa właściwa budowa i ukształtowanie krzywizn kręgosłupa, odpowiednia siła, napięcie i praca mięśni, które stabilizują kręgosłup stwarzając możliwość utrzymania prawidłowej postawy - sylwetki.

Prawidłowa pozycja stojąca charakteryzuje się: -głowa ustawiona prosto, -barki na jednym poziomie, -łopatki ściągnięte, -symetryczne ustawienie miednicy (kolce biodrowe na jednym poziomie), -brzuch wciągnięty, mięśnie pośladkowe napięte, -kończyny dolne ustawione równolegle, -prawidłowe ustawienie i obciążenie stóp.

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE WADY POSTAWY: -boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza), -plecy okrągłe, -plecy wklęsłe, -plecy wklęsło-okrągłe, -plecy płaskie, -klatka piersiowa lejkowata, -płaskostopie, -koślawość kolan i stóp.

---