Badania diagnostyczne w wybranych schorzeniach przewodu pokarmowego

i zasady pielęgnacji pacjentów poddanych tym badaniom

Rodzaje badań diagnostycznych:

1. badania laboratoryjne,

2. badania radiologiczne,

3. badania radiologiczne z podanie środka cieniującego,

4. badania endoskopowe,

5. badania ultrasonograficzne (USG),

6. badania typu Tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny,

Ad a) badania laboratoryjne są badaniami pomocniczymi i wyłącznie na nich nie powinno opierać rozpoznania

■ leukocytoza - powyżej 10.000 to ostry stan zapalny. U ciężko chorych i ludzi starszych liczba leukocytów pomimo istnienia nawet rozległego ogniska zapalnego może być prawidłowa lub tylko nieco podniesiona. Przy różnicowaniu ostrych chorób jamy brzusznej należy pamiętać, że leukocytoza występuje również:

• po nagłych utratach dużej ilości krwi, w okresach zaostrzenia dny,

• w mocznicy,

• w śpiączce cukrzycowej, w martwicy wątroby,

• w rozległych zmianach nowotworowych szczególnie dotyczących przewodu pokarmowego czasami w niedrożności przewodu pokarmowego

■ liczba krwinek czerwonych - wyższa niż prawidłowa nie dowodzi jeszcze odwodnienia chorego. W pierwszych godzinach np. ciężkiego krwawienia liczba krwinek czerwonych może być jeszcze prawidłowa. Zmniejsza się ona dopiero po upływie jednej dwóch doby w miarę uzupełniania się krwi krążącej płynem tkankowym

• odczyn opadania krwinek (OB) - zwiększa się we wszystkich zakażeniach. Szczególnie

wyraźnie zwiększa się w chorobach zapalnych miednicy mniejszej.

• doraźne oznaczanie stężenia diastazy i mocznika we krwi - w wielu przypadkach ostrych schorzeń jamy brzusznej konieczne jest określenie powyższych parametrów ponieważ umożliwia rozpoznanie ostrych chorób trzustki lub nerek

• badanie moczu - w badaniu tyra możemy np. określić występowanie leukocytów (odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie pęcherza moczowego, zapalenie nerek), krwinek czerwonych (kamica układu moczowego, zapalenie nerek) i białka w moczu (zapalenie wyrostka robaczkowego, mocznica)

Ad b) badania radiologiczne

• zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej — wykorzystywane jest w celu zdiagnozowania różnych stanów chorobowych, nie tylko obejmujących układ pokarmowy. Jeżeli już go ocenia to wykrywa zmiany w jamie brzusznej np, niedrożność (poziomy płynów)

Ad c) badania radiologiczne z podaniem środka cieniującego

■ zdjęcie radiologiczne przewodu pokarmowego — obejmuje ono żołądek i jelita, ma na celu wykrycie nowotworów lub wrzodów żołądka, dwunastnicy, a także zmian zapalnych, ciał obcych. Badanie polega na wypiciu przez pacjenta papki barytowej. Po pewnym czasie (5 min) wykonuje się zdjęcie bądź serię zdjęć obserwując przemieszczanie się barytu w żołądku i dwunastnicy. Niejednokrotnie do papki barytowej dodaje się substancje smakowe. Po połknięciu barytu chory układany jest w różnych pozycjach tak aby baryt ukazał zarysy ścian żołądka. Po upływie 6 godzin od przyjęcia papki barytowej i wykonanych zdjęciach radiologicznych można wykonać jeszcze jedno zdjęcie stwierdzające zaleganie bądź jego brak barytu w żołądku. Gdy żołądek i odźwiernik działa prawidłowo zawiesina barytowa przemieszcza się swobodnie do dolnych partii przewodu pokarmowego.

Przygotowanie pacjenta i opieka po badaniu : wyjaśnienie celu badania, na 6-8 godzin przed badaniem pacjent jest na czczo (pokarm uniemożliwia oceną zarysu ścian żołądka, przygotowanie psychiczne (zapewniamy pacjenta, że badanie nie wywołuje żadnych dolegliwości i po jego wykonaniu pacjent otrzyma gorący posiłek), podanie pacjentowi dużej ilości płynów niegazowanych bądź środka przeczyszczającego w celu jak najszybszego ewakuowania barytu (bary p pokarmowym szybko twardnieje).

• wlew doodbytniczy (rurka założona do odbytnicy) - po wprowadzeniu do odbytnicy zawiesiny barytowej wykonuje się serię zdjęć w celu uwidocznienia polipów, guzów oraz innych zmian w obrębie jelita grubego. Chory musi wstrzymać się od wypróżnienia do chwili wykonania pierwszych zdjęć. "Następnie może opróżnić odbytnicę by wykonać kolejne zdjęcia

Przygotowanie pacjenta i opieka po badaniu: wyjaśnienie celu, zasad i istoty badania wyjaśnienie potrzeby zatrzymania barytu w odbytnicy, wykonanie lewatyw oczyszczających przed badaniem - ma to duże znaczenie dla wypełnienia pustego jelita barytem, musimy pamiętać że środek jakim jest baryt może powodować przyśpieszanie wypróżnień, pacjent pozostaje na czczo, ale kilka dni wcześniej przyjmuje ograniczoną ilość pokarmów i płynów. Po badaniu zapewniamy pacjentowi spokój - jest zmęczony i wyczerpany, na obolałą odbytnicę wazelina i maści miejscowo znieczulające, zalecamy ciepłą kąpiel

Ad d) badania endoskopowe

■ ezofagoskopia i gastroskopia - badania skopowe mające na celu obejrzenie błony śluzowej przełyku i żołądka. Gastroskopia daje możliwość obejrzenia krzywizny mniejszej, wpustu, odźwiernika i opuszki dwunastnicy. Zarówno e. jak i g. Powinny być poprzedzone badanie radiologicznym przełyku i żołądka. Powyższe badania nie są dla chorego bolesne, ale wyczerpujące i dosyć nieprzyjemne.

Przygotowanie pacjenta i opieka po badaniu: wyjaśnienie celu, zasad i istoty badania, pielęgniarka musi opisać pacjentowi przebieg zabiegu na której stronie będzie leżał, jak ma połykać rurkę gastroskopu, wyjaśnia pacjentowi sposób komunikowania się podczas badania, wyposaża pacjenta w ligninę i miskę nerkowatą. Na 6-8 godzin przed zabiegiem chory pozostaje na czczo (aby nie dochodziło do zwracania pokarmu), na jedną godzinę przed badaniem pacjent otrzymuje środek uspakajający w celu zmniejszenia lęku i zredukowania niepokoju. Po zabiegu pacjent dużo odpoczywa, zalecamy płukanie gardła w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych do powrotu odruchu gardłowego pacjentowi nie wolno przyjmować płynów i pokarmów. Sprawdzanie powrotu odruchów gardłowych może odbyć się przy pomocy kilku kropel cytryny. Jeżeli pacjent przełyka znieczulenie ustąpiło.

• Ezofagoskopia

Cel: diagnostyczny ( wziernikowanie przełyku )

Przebieg badania:

Wziernikowanie przełyku za pomocą ezofagoskopu założonego przez jamę ustną. Podczas badania dokonuje się oceny wzrokowej śluzówki przełyku, oraz można pobrać wycinki do badania hist. - pat.

Badanie pomocnicze w diagnostyce:

• guzów przełyku

• polipów przełyku

• owrzodzeń śluzówki przełyku

• zwężeń przełyku

• usuwanie ciał obcych z przełyku

• żylaków przełyku

• uchyłków przełyku

Przygotowanie pacjenta:

Fizyczne:

• w dniu badania pacjent na czczo

• zapewnienie dostępu do naczynia żylnego ( kaniula tylna )

Psychiczne:

• rozmowa z pacjentem na temat zaplanowanego badania ( przedstawienie istoty celu i przebiegu badania )

• przekonanie pacjenta o słuszności jego wykonania

• zapewnienie o eliminacji dolegliwości bólowych poprzez zastosowanie farmakoterapii

• zapewnienie o intymnych warunkach badania

• pouczenie pacjenta jak ma się zachować podczas badania i po jego zakończeniu ( ułożenie na boku, spokojne oddychanie przez nos, n napinanie mięśni klatki piersiowej rozluźnienie, odpluwanie śliny na zewnątrz

• pouczenie pacjenta jak radzić sobie z uczuciem rozpierania przełyku

Zabiegi pielęgnacyjne w czasie badania:

• pomoc pacjentowi w przyjęciu odpowiedniej pozycji

• obserwacja samopoczucia pacjenta podczas badania

• zapewnienie ligniny do odpluwania

Pielęgnowanie po badaniu:

• pomoc pacjentowi w przypadku zanieczyszczenia śliną

• przywiezienie pacjenta po badaniu na salę chorych

• zapewnienie spokoju i ciszy

• dostarczenie pacjentowi chłodnego posiłku

• podanie środków farmakologicznych ( na zlecenie lekarza )

• obserwacja pacjenta po badaniu :

• ogólny stan pacjenta ( RR, tętno, oddech)

• zabarwienie powłok skórnych

• natężenie bólu

• krwawienie z przełyku

• perforacja przełyku

• Gastrofiberoskopia

Cel: diagnostyczny (wziernikowanie żołądka )

Przebieg badania:

Wziernikowanie żołądka za pomocą gastrofiberoskopu założonego przez jamę ustną. Podczas badania dokonuje się oceny wzrokowej śluzówki żołądka, oraz można pobrać wycinki do badania hist. - pat.

Badanie pomocnicze w diagnostyce:

• guzów żołądka

• polipów żołądka

• wrzodów żołądka

• usuwanie ciał obcych z żołądka

• krwawienia z żołądka

Przygotowanie pacjenta:

Fizyczne:

• w dniu badania pacjent na czczo

• zapewnienie dostępu do naczynia żylnego (kaniula żylna )

Psychiczne:

• rozmowa z pacjentem na temat zaplanowanego badania (przedstawienie istoty celu i przebiegu badania )

• przekonanie pacjenta o słuszności jego wykonania

• zapewnienie o eliminacji dolegliwości bólowych poprzez zastosowanie farmakoterapii

• zapewnienie o intymnych warunkach badania

• pouczenie pacjenta jak ma się zachować podczas badania i po jego zakończeniu ( ułożenie na boku, spokojne oddychanie przez nos, nie napinanie mięśni klatki piersiowej rozluźnienie, odpluwanie śliny na zewnątrz)

• pouczenie pacjenta jak radzić sobie z uczuciem rozpierania w żołądku

Zabiegi pielęgnacyjne w czasie badania:

• pomoc pacjentowi w przyjęciu odpowiedniej pozycji

• obserwacja samopoczucia pacjenta podczas badania

• zapewnienie ligniny do odpluwania

Pielęgnowanie po badaniu:

• pomoc pacjentowi w przypadku zanieczyszczenia śliną

• przywiezienie pacjenta po badaniu na salę chorych

• zapewnienie spokoju i ciszy

• dostarczenie pacjentowi chłodnego posiłku

• podanie środków farmakologicznych ( na zlecenie lekarza )

• obserwacja pacjenta po badaniu :

• ogólny stan pacjenta ( RR, tętno, oddech )

• zabarwienie powłok skórnych

• natężenie bólu

• krwawienie z żołądka

• perforacja ścian żołądka

• Kolonoskopia

Cel: diagnostyczny ( diagnostyka jelita do uchyłka kątniczo - krętniczego)

Przebieg badania:

Wprowadzenie kolonofiberoskopu do światła jelita grubego w pozycji leżącej plecach. W czasie badania zalecana jest częsta zmiana pozycji ( plecy, bok, plecy) ze względu na przebieg badania. W trakcie badania można dokonać wzrokowej oceny śluzówki jelita, pobrać wycinki do badania hist - pat. wykonać zabiegi np. polipektomię.

Badanie pomocnicze w diagnostyce:

• guzów jelita

• polipów jelita

• owrzodzeń śluzówki jelita

Przygotowanie pacjenta:

Fizyczne :

• dieta ubogoresztkowa ( 3 dni poprzedzające badanie )

• enemy 3 x dz. z kanką doodbytniczą

• środki doustne przeczyszczające ( bisacodil, lactuloza )

• w przeddzień badania ( X - prep, Fortrans )

• w dniu badania enema o godz 6 rano

• w dniu badania na czczo

• zapewnienie dostępu do naczynia żylnego (kaniula żylna )

Psychiczne:

• rozmowa z pacjentem na temat zaplanowanego badania ( przedstawienie istoty celu i przebiegu badania )

• przekonanie pacjenta o słuszności jego wykonania

• zapewnienie o eliminacji dolegliwości bólowych poprzez zastosowanie farmakoterapii

• zapewnienie o intymnych warunkach badania

• pouczenie pacjenta jak ma się zachować podczas badania i po jego zakończeniu (zmiana pozycji ciała (plecy, bok, plecy ) spokojne oddychanie, nie napinanie mięśni, rozluźnienie)

• pouczenie pacjenta jak radzić sobie z uczuciem kumulacji gazów w jamie brzusznej

Zabiegi pielęgnacyjne w czasie badania:

• pomoc pacjentowi w przyjęciu odpowiedniej pozycji

• utrzymanie kontaktu werbalnego z pacjentem

• pomoc pacjentowi przy zmianie pozycji

• obserwacja samopoczucia pacjenta podczas badania

• zapewnienie ligniny po badaniu

Pielęgnowanie po badaniu:

• pomoc pacjentowi w przypadku zanieczyszczenia

• przywiezienie pacjenta po badaniu na salę chorych

• zapewnienie spokoju i ciszy

• dostarczenie pacjentowi posiłku

• podanie środków farmakologicznych (na zlecenie lekarza)

• obserwacja pacjenta po badaniu :

• ogólny stan pacjenta ( RR, tętno, oddech stan świadomości)

• zabarwienie powłok skórnych

• natężenie bólu

• krwawienie z p. pokarmowego

• perforacja jelita

• Rektoskopia

Cel: diagnostyczny ( diagnostyka odbytnicy i końcowego odcinka esicy )

Przebieg badania:

Wprowadzenie sztywnego wziernika rektoskopu i ocena wzrokowa odcinka przewodu pokarmowego poddanego badaniu, oraz pobraniu wycinków do badań hist - pat.

Badanie pomocnicze w diagnostyce:

• żylaków odbytu

• przetoki okołoodbytniczej

• guzów odbytnicy

• polipów odbytnicy

Przygotowanie pacjenta:

Fizyczne:

• dieta ubogoresztkowa (w przeddzień badania)

• enemy 2 x dz

• w dniu badania enema 2 godz przed planowanym badaniem

• zapewnienie dostępu do naczynia żylnego (kaniula żylna )

Psychiczne:

• rozmowa z pacjentem na temat zaplanowanego badania ( przedstawienie istoty celu i przebiegu badania)

• przekonanie pacjenta o słuszności jego wykonania

• zapewnienie o bezbolesności i nie inwazyjności badania

• zapewnienie o intymnych warunkach badania

• pouczenie pacjenta jak ma się zachować podczas badania i po jego zakończeniu (stałe ułożenie ciała pozycja - kolankowo łokciowa, - Simsa, spokojne oddychanie, nie napinanie mięśni, rozluźnienie

Zabiegi pielęgnacyjne w czasie badania:

• pomoc pacjentowi w przyjęciu odpowiedniej pozycji

• obserwacja samopoczucia pacjenta podczas badania

• zapewnienie ligniny po badaniu

Pielęgnowanie po badaniu:

• pomoc pacjentowi w przypadku zanieczyszczenia

• przywiezienie pacjenta po badaniu na salę chorych

• zapewnienie spokoju i ciszy

• dostarczenie pacjentowi posiłku

• podanie środków farmakologicznych ( na zlecenie lekarza )

• obserwacja pacjenta po badaniu:

• ogólny stan pacjenta (RR, tętno, oddech, stan świadomości)

• zabarwienie powłok skórnych

• natężenie bólu

• krwawienie z p. pokarmowego

• • Rektoromanoskopia

Cel: diagnostyczny ( diagnostyka odcinka esicy )

Przebieg badania:

Wprowadzenie sztywnego wziernika rektoskopu i ocena wzrokowa odcinka przewodu pokarmowego poddanego badaniu, oraz pobraniu wycinków do badań hist - pat.

Badanie pomocnicze w diagnostyce:

• żylaków odbytu

• przetoki okołoodbytniczej

• guzów odbytnicy

• polipów odbytnicy

Przygotowanie pacjenta:

Fizyczne:

• dieta ubogoresztkowa (w przeddzień badania)

• enemy 2 x dz

• w dniu badania enema 2 godz przed planowanym badaniem

• zapewnienie dostępu do naczynia żylnego (kaniula żylna )

Psychiczne:

• rozmowa z pacjentem na temat zaplanowanego badania ( przedstawienie istoty celu i przebiegu badania)

• przekonanie pacjenta o słuszności jego wykonania

• zapewnienie o bezbolesności i nie inwazyjności badania

• zapewnienie o intymnych warunkach badania

• pouczenie pacjenta jak ma się zachować podczas badania i po jego zakończeniu (stałe ułożenie ciała pozycja - kolankowo łokciowa, - Simsa, spokojne oddychanie, nie napinanie mięśni, rozluźnienie

Zabiegi pielęgnacyjne w czasie badania:

• pomoc pacjentowi w przyjęciu odpowiedniej pozycji

• obserwacja samopoczucia pacjenta podczas badania

• zapewnienie ligniny po badaniu

Pielęgnowanie po badaniu:

• pomoc pacjentowi w przypadku zanieczyszczenia przywiezienie pacjenta po badaniu na salę chorych

• zapewnienie spokoju i ciszy

• dostarczenie pacjentowi posiłku

• podanie środków farmakologicznych ( na zlecenie lekarza )

• obserwacja pacjenta po badaniu:

• ogólny stan pacjenta (RR, tętno, oddech, stan świadomości)

• zabarwienie powłok skórnych

• natężenie bólu

• krwawienie z p. pokarmowego

SCHEMAT PRZYGOIOWANIA PRZEWODU POKARMOWEGO DO BADAN

KOLONOSKOPIA

PRZYGOTOWANIE PRZEZ 3 DNI

pierwsze 2 dni:

dieta ubogoresztkowa

• bisakodyl tabl. 2+ 1+0

• laktuloza 1x15ml. na czczo

• enema 3x dziennie z kanką

trzeciego dnia:

• zamiast diety herbata

• Fortrans 1-3 saszetki w/g wagi pacjenta

• saszetka / 50 kg.

• saszetki / 60-70 kg,

• saszetki / 80-100 kg.

• 4 Saszetki powyżej 100 kg. (przygotowanie patrz ulotka)

Enema w dniu badania godz.6 rano

REKTOSKOP1A

PRZYGOTOWANIE PRZEZ 1 DZIEŃ:

• herbata gorzka, woda niegazowana, płyny iv.

• enema 3x dziennie z kanką

• bisakodyl 2+1+0

• laktuloza 1x15 ml. na czczo

• Enema w dniu badania o godz. 6 rano

ZABIEG OPERACYJNY NA JELICIE

PRZYGOTOWANIE PRZEZ 3 DNI

• dieta ubogoresztkowa

• możliwość przygotowania preparatem Fortrans lub X-prep

• bisakodył 2+1+0

• laktuloza lx 15 ml na czczo

• enema 3 x dziennie z kanką

• W dniu zabiegu bez porannej enemy.

• Anoskopia

Cel: diagnostyczny (ocena bańki odbytnicy )

Przebieg badania:

Wziernikowanie bańki odbytnicy za pomocą anoskopu na głębokość 8-12 cm

Badanie pomocnicze w diagnostyce:

• żylaków odbytu, odbytnicy

• przetoki okołoodbytniczej

• guzów odbytnicy

• polipów odbytnicy

Przygotowanie pacjenta:

Fizyczne: jeśli w wywiadzie pacjent podaje regularne wypróżnienia (np. godz. Rannych), wówczas odstępujemy od wykonania enemy. W innych przypadkach wskazane jest jej wykonanie na 2 godziny przed planowanym badaniem.

Psychiczne:

• rozmowa z pacjentem na temat zaplanowanego badania (przedstawienie istoty celu i przebiegu badania )

• przekonanie pacjenta o słuszności jego wykonania

• zapewnienie bezbolesności badania

• zapewnienie o intymnych warunkach badania

• zapewnienie o szybkim i precyzyjnym wykonaniu badania

• pouczenie pacjenta jak ma się zachować podczas badania i po jego

• zakończeniu (stałe ułożenie ciała pozycja - kolankowo łokciowa, - Simsa,

• spokojne oddychanie, nie napinanie mięśni)

Zabiegi pielęgnacyjne w czasie badania:

• pomoc pacjentowi w przyjęciu odpowiedniej pozycji

• obserwacja samopoczucia pacjenta podczas badania

• zapewnienie ligniny po badaniu

Pielęgnowanie po badaniu:

• pomoc pacjentowi w przypadku zanieczyszczenia

• przywiezienie pacjenta po badaniu na salę chorych

• zapewnienie spokoju i ciszy

• dostarczenie pacjentowi posiłku

• podanie środków farmakologicznych ( na zlecenie lekarza )

• obserwacja pacjenta w kierunku krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego

• USG

Cel: diagnostyczny

Przebieg badania:

Nieinwazyjna metoda badania niektórych narządów wewnętrznych (nerki, wątroby, trzustki, pęcherzyka żółciowego, śledziony). Polega na przyłożeniu do powłok jamy brzusznej głowicy ultrasonografu który wysyła ultradźwięki, padające w linii prostej na badane ciało i ulegające odbiciu, co w efekcie daje nam obraz na ekranie

Przygotowanie pacjenta:

Fizyczne: w przeddzień badania dieta wg ogólnych wskazań w dzień badania obowiązuje dieta ścisła

Psychiczne:

• rozmowa z pacjentem na temat zaplanowanego badania ( wytłumaczenie istoty celu i przebiegu badania )

• przekonanie pacjenta do badania

• zapewnienie o bezbolesności i nie inwazyjności badania

• zapewnienie o intymnych warunkach podczas wykonywania badania

Zabiegi pielęgnacyjne w czasie badania:

• pomoc pacjentowi w przyjęciu odpowiedniej pozycji

• obserwacja samopoczucia pacjenta podczas badania

• zapewnienie ligniny do osuszenia powłok skórnych po badaniu

Pielęgnowanie po badania:

• pomoc pacjentowi w oczyszczeniu powłok skórnych jamy brzusznej z żelu

• przywiezienie pacjenta po badaniu na salę chorych

• zapewnienie spokoju i ciszy

• dostarczenie pacjentowi posiłku

Nowoczesne metody diagnostyczne w chirurgii

Rezonans magnetyczny jądrowy (Nuclear magnetic resonanse - NMR). Zjawisko selektywnego, rezonansowego pochłaniania promieniowania elektromagnetycznego o charakterystycznej wysokiej częstotliwości z zakresu fal radiowych przez jądra atomowe o różnym od zera spinie (momencie magnetycznym) wchodzące w skład ciał (stałych, ciekłych, gazowych) umieszczonych w silnym stałym polu magnetycznym, pod wpływem zewnętrznego pola magnetycznego następuje rozszczepienie poziomów energetycznych jądra na kilka podpoziomów. RMJ polega na pochłanianiu promieniowania takich częstościach, które odpowiadają przejściom energetycznym między tymi podpoziomami. Metoda NMR umożliwia otrzymywanie obrazów tkanek i narządów wewnętrznych.

Tomografia komputerowa. Sposób uzyskiwania dwuwymiarowego obrazu przekroju obiektu trójwymiarowego w dowolnie wybranej płaszczyźnie, w celu poznania jego struktury wewnętrznej, bez konieczności naruszania tej struktury. Seria kolejnych obrazów tomograficznych może stanowić podstawę do otrzymania trójwymiarowego obiektu. W potocznym znaczeniu termin tomografia odnosi się do badania obrazowego metodą rentgenowskiej tomografii komputerowej. Badanie to wykorzystywane jest głównie w diagnostyce medycznej, ale też i w innych dziedzinach.

---