WYKŁAD III

WARTOŚĆ ŚRODOWISKA

1. Kwestia własności środowiska

Rozważając zagadnienia wartości środowiska należy wcześniej zastanowić się nad kwestią jego własności.

Dobra i usługi środowiskowe nie są predysponowane, aby być własnością osoby prywatnej, grupy społecznej czy nawet społeczności państwowej.

W sensie etycznym powinny być traktowane jako wspólna własność wszystkich pokoleń, jakie kiedykolwiek zamieszkiwały i będą zamieszkiwały Ziemię.

Najczęściej wyróżnia się dwie skrajne koncepcje własności środowiska przyrodniczego i jego poszczególnych elementów:

1. Środowisko przyrodnicze i jego komponenty są dobrem wspólnym. Dostęp i możliwości korzystania ze środowiska są niekontrolowane i darmowe. Wartość środowiska nie ujawnia się, a rachunek ekonomiczny nie znajduje zastosowania. Przeznaczeniem dóbr wspólnych, w tym przypadku elementów środowiska przyrodniczego, jest ich stopniowe niszczenie na skutek nadmiernego i niekontrolowanego wykorzystywania.

2. Środowisko przyrodnicze i jego poszczególne komponenty mają konkretnego właściciela.

Właścicielem może być pojedynczy podmiot (osoba fizyczna lub prawna) i środowisko ma wtedy charakter własności prywatnej, co niesie ze sobą określone korzyści i straty.

Właścicielem środowiska może też być zbiorowy podmiot społeczny i wtedy środowisko będzie własnością zbiorową.

Interesy właściciela zbiorowego reprezentuje określona instytucja (np. Skarb Państwa, Ministerstwo Środowiska).

Korzystanie ze środowiska i jego zasobów w przypadku zarówno własności prywatnej, jak i zbiorowej jest ograniczane w drodze reglamentacji:

zwyczajowej - przyjęte w danym społeczeństwie normy, sposoby zachowania się i korzystania z dóbr natury - przestrzeganie norm zwyczajowych i odpowiedzialność za stan środowiska przyrodniczego przy tej formie reglamentacji dóbr środowiskowych zależy w dużym stopniu od poziomu świadomości ekologicznej mieszkańców,

administracyjnej - ustalone aktami prawnymi zasady korzystania z zasobów środowiska przyrodniczego (ustalenia z zakresu planowania przestrzennego, prawa budowlanego, prawa wodnego, prawa ochrony środowiska przyrodniczego i inne) - prawidłowa administracyjna reglamentacja dóbr i usług środowiskowych wymaga zapewnienia egzekwowalności przyjętych norm i najczęściej musi być wspierana instrumentami ekonomicznymi,

rynkowej - muszą zostać ustalone ceny wykorzystywania dóbr i usług środowiskowych, mogą to być np.: opłaty za emisję zanieczyszczeń do atmosfery, ceny wody i opłaty za ścieki, opłaty za składowanie odpadów, cena biletów wstępu do parków narodowych, opłaty klimatyczne, opłaty koncesyjne za możliwość eksploatacji surowców naturalnych, cena surowców i cena ziemi. Rynkowa reglamentacja wykorzystywania dóbr i usług środowiskowych, opierająca się na mechanizmach ekonomicznych, jest najczęściej uzupełnieniem reglamentacji administracyjnej.

W przypadku traktowania zasobów środowiska jako własności prywatnej bądź zbiorowej ich wartość ujawnia się w formie renty i może znajdować odzwierciedlenie

w rachunku ekonomicznym. Właściciel prywatny bądź instytucja reprezentująca właściciela zbiorowego czerpie korzyści z tytułu własności, ale przejmuje także odpowiedzialność za ochronę środowiska. Koncepcja ta niesie także wielorakie zagrożenia. Przy błędnej wycenie wartości zasobów, dążąc do maksymalizacji zysków, właściciel może doprowadzić do rabunkowej gospodarki zasobami, a przez to do nieodwracalnej degradacji środowiska.

2. Straty ekologiczne i ich typologia

Skutki degradacji środowiska przyrodniczego można rozpatrywać jako skutki bezpośrednie i pośrednie.

Bezpośrednie skutki pojawiają się w elementach środowiska przyrodniczego i sprowadzają się do zmian ilości oraz jakości (struktury fizyczno-chemicznej) wody, gleby, powietrza, zasobów biotycznych, rzeźby terenu i krajobrazu.

Są one analizowane głównie przez biologów i ekologów.

Można je traktować jako szkody ekologiczne niewymierne bądź trudno wymierne w formie ekonomicznej.

Skutki te nie były wartościowane w ekonomii i nie wchodziły do rachunku ekonomicznego inwestycji czy działalności gospodarczej.

Skutki pośrednie mają postać strat gospodarczych i społecznych. Straty gospodarcze to szkody wyrażone w pieniądzach, pojawiające się w działalności gospodarczej (np. przyspieszenie korozji maszyn i niszczenia elewacji budynków, spadek plonów). Straty społeczne to trudno wymierne szkody w sferze warunków życia i zdrowia ludności. Pośrednie skutki degradacji środowiska przyrodniczego mogą być uwzględniane w rachunku ekonomicznym.

Szkody ekologiczne mają charakter kumulacyjny i synergiczny.

Kumulacyjny charakter szkód oznacza, że niekorzystny efekt ujawnia się najczęściej w wyniku długotrwałego utrzymywania się bodźców (np. degradacja gleby w następstwie kwaśnych deszczy powoduje zniszczenie ekosystemów po wyczerpaniu się zdolności neutralizowania ich skutków przez właściwości chemiczne podłoża).

Synergiczny charakter szkód oznacza, że pojawiają się one w wyniku splotu działań kilku bodźców i zgodnie z prawem synergii skutek jest większy niż hipotetyczna suma konsekwencji każdego z tych bodźców (np. smog fotochemiczny, będący łącznym efektem kilku zanieczyszczeń powietrza, reagujących ze sobą pod wpływem specyficznych warunków meteorologicznych).

W przypadku szkód synergicznych określenie funkcji szkody wymaga rozpoznania potencjalnych oddziaływań synergicznych procesów zachodzących w środowisku i nakładających się na nie zanieczyszczeń.

Ekonomia wymaga określenia nie tylko ilościowych zależności między skutkami decyzji i ich ekologicznymi konsekwencjami, ale także określenia ich wymiarów finansowych.

Wycena szkody ekologicznej domaga się wyceny poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego.

Zdefiniowanie strat ekologicznych wymaga także wyjaśnienia i finansowego określenia korzyści ekologicznych.

Są to wszelkie pozytywne skutki, powstające w wyniku:

zaniechania działań (np. rezygnacja z uruchomienia uciążliwej dla środowiska linii produkcyjnej, rezygnacja z budowy uciążliwego zakładu w sąsiedztwie cennych ekologicznie obszarów),

przedsięwzięć zapobiegających zanieczyszczeniu środowiska (np. budowa oczyszczalni ścieków, instalacje elektrofiltrów),

likwidujących źródła zanieczyszczeń (instalacja zamkniętych obiegów wody w przedsiębiorstwach, instalacja energooszczędnych linii produkcyjnych).

Efektem tych działań jest nie tylko eliminowanie szkód w środowisku, ale także pozyskiwanie surowców wtórnych, podnoszenie jakości produkcji, poprawa warunków pracy, zamieszkania i wypoczynku.

Korzyści ekologiczne jako efekty przedsięwzięć technicznych i gospodarczych mogą być porównywane z nakładami w analizie kosztów i korzyści (Cost-Benefit Analysis), która umożliwia uwzględnianie w procesach decyzyjnych nie tylko przesłanek ekonomicznych, ale także zmian w środowisku przyrodniczym.

W mikroekonomii straty i korzyści ekologiczne są opisywane przez teorię tzw. efektów zewnętrznych.

Pozwala to przyjąć, że strata ekologiczna to zmniejszone (poniesione szkody) lub nieosiągnięte (utracone sposobności) korzyści społeczne z tytułu użytkowania zasobów i walorów środowiska.

Wyrażają się one zwłaszcza w formie obniżenia bieżącego oraz przyszłego dobrobytu społecznego.

Ekonomiczne i metodologiczne trudności definiowania strat i korzyści ekologicznych oraz trudności ich pomiaru powodują także kontrowersje w ich systematyzacji.

Strata traktowana jest jako ubytek, zniszczenie, bezproduktywne zużycie zasobów naturalnych oraz ubytek wartości materialnych, utraconych możliwości i utraconych korzyści.

Obniża się, więc poziom zaspokojenia potrzeb społecznych i poziom jakości życia.

W ujęciu makroekonomicznym do strat ekologicznych zalicza się, więc:

uszczuplenie majątku narodowego na skutek uszkodzenia lub zniszczenia różnego rodzaju dóbr ekonomicznych i społecznych, np. uszczuplenie wartości lasów,

utratę określonych możliwości wytwórczych, spowodowanych zanieczyszczeniem lub przekształceniem różnych elementów środowiska, np. pogorszenie możliwości produkcyjnych gleby,

obciążenie dochodu narodowego zwiększonymi nakładami na różne procesy produkcyjne i konsumpcyjne, np. wzrost nakładów na doprowadzenie wody zdatnej do picia w aglomeracjach miejskich,

pogorszenie warunków zdrowotnych ludności, np. wzrost zachorowalności i konieczność ponoszenia wydatków na leczenie chorób górnych dróg oddechowych w regionach o nadmiernie zanieczyszczonym powietrzu.

W rachunku mikroekonomicznym (z punktu widzenia przedsiębiorstwa) strata staje się elementem rachunku wyników i zmniejsza w sposób bezpośredni jego zysk.

Przyjmuje ona postać straty finansowej.

Straty ekologiczne można także systematyzować w zależności np. od ich charakteru, zakresu, czy miejsca powstania.

Tabela 1. Typologia strat ekologicznych

3. Metody szacowania wartości środowiska

Wartość dóbr i usług dostarczanych gospodarce i społeczeństwu przez środowisko jest istotnym problemem ekonomicznym.

To samo środowisko może mieć różną wartość dla różnych podmiotów dokonujących wyceny.

W ekonomii klasycznej przyjmuje się teorię wartości opartej na pracy D. Ricardo, która w formie tzw. konsekwentnej teorii wartości opartej na pracy została rozwinięta przez K. Marksa.

Zgodnie z nią, dobra i usługi środowiskowe nie tworzą i nie mają wartości (ich powstanie nie wymagało nakładów pracy ludzkiej) chyba, że przy ich udostępnianiu wydatkowano pracę.

Konieczność ponoszenia nakładów pracy i kapitału na udostępnienie zasobów jest współcześnie powszechnie uznawana.

W obiegu gospodarczym nie mogą one być tym samym uznawane już za dobra wolne (ubikwitety).

Konieczne jest także ponoszenie nakładów na utrzymanie bezpiecznego w sensie ekologicznym, medycznym i społecznym stanu środowiska przyrodniczego.

Praca jest, więc wydatkowana na wydobycie, udostępnienie zasobów naturalnych, na inwestycje związane z utrzymaniem biologicznych funkcji środowiska (ochrona wód, powietrza, flory i fauny) i zabezpieczeniem funkcji gospodarczych środowiska (inwestycje i koszty utrzymania stanu środowiska).

W tym, zatem ujęciu wartość środowiska związana jest tylko, z nakładami pracy i kapitału poniesionymi na udostępnienie środowiska.

Podejście to prowadzi z reguły do niedoszacowania cen dóbr i usług środowiska przyrodniczego w obiegu gospodarczym, ponieważ niewystarczająco uwzględnia relacje rzadkości i ograniczoności zasobów.

W literaturze pojawiają się także inne koncepcje wyceny elementów środowiska, które odwołują się do kosztu, jaki zostałby poniesiony w przypadku uszkodzenia lub zużycia danego elementu środowiska.

Metody te również nawiązują do ekonomii neoklasycznej, ale przyjmują, że wartość środowiska - podobnie jak wartość zdrowia u J. Kochanowskiego - staje się najbardziej oczywista dopiero wtedy, gdy się je traci.

Podstawą wyceny może, więc być fakt lub choćby możliwość utraty danego elementu środowiska.

Dobrym przykładem jest niebezpieczeństwo utraty walorów krajobrazowych w wyniku niewłaściwego zagospodarowania przestrzennego, a następnie obniżenie atrakcyjności turystycznej danego regionu.

Wartość walorów krajobrazowych można określić na podstawie nakładów pracy i kapitału (ale także poświęconego czasu i osobistego wysiłku grup społecznych), jakie gotowi jesteśmy ponieść, aby nie dopuścić do ich zniszczenia.

Wycena całkowitej wartości danego elementu środowiska jest sumą kilku składników, takich jak:

wartość sensu stricto, odzwierciedlająca wartość użytkową, jaką dane dobro środowiskowe ma dla podmiotu dokonującego wyceny,

wartość opcyjna (option value), wynikająca z chęci, potrzeby zachowania możliwości innego, alternatywnego wykorzystania danego dobra środowiskowego w przyszłości - jeżeli dopuścimy do zniszczenia danego elementu środowiska (np. akwenu wodnego), możemy stracić możliwości jego wykorzystania w przyszłości na inne cele (np. urządzenia ośrodka rekreacyjnego);

chcąc zachować na przyszłość możliwości wyboru wykorzystania, jesteśmy gotowi ponosić dodatkowe nakłady pracy i kapitału już obecnie,

wartość zastępcza (vicarious value) pojawia się w sytuacji, gdy grupa osób chce ponieść dodatkowe nakłady pracy i kapitału na zachowanie danego dobra środowiskowego, mimo że z niego nie korzysta obecnie ani nie zamierza korzystać w przyszłości, ale dobro to ma wartość dla innych osób - motywem  ponoszenia dodatkowych nakładów mogą być zachowania altruistyczne:

chcemy zachować w niezmienionym stanie bagna narwiańskie, bo mają one istotną wartość dla zachowania kultury lokalnej społeczności,

wartość egzystencyjna, bytowa (existance value) to wartość wynikająca z samego faktu istnienia danego elementu środowiska - podejmujemy wysiłek finansowy, czasowy, organizacyjny, żeby zachować ginące gatunki zwierząt i roślin (przykładem może być działalność PTOP Salamandra w Poznaniu, które z udziałem grup wolontariuszy podejmuje wysiłek ochrony nietoperzy); ten typ wartości odgrywa coraz większą rolę w miarę pojawiania się globalnych zagrożeń środowiska (powinniśmy ponosić nakłady na ochronę lasów tropikalnych Amazonki, ponieważ od ich istnienia zależy utrzymanie równowagi klimatycznej świata i tym samym przetrwanie gatunku ludzkiego na Ziemi).

Biorąc pod uwagę powyższe składowe, wyróżnia się szereg współczesnych metod wyceny wartości środowiska i jego przekształceń. Do najważniejszych z nich należą:

1. Metoda analizy efektów produkcyjnych (EP), czyli badanie zmian wielkości i jakości produkcji oraz usług na skutek oddziaływania na środowisko.

Metoda ta stosowana była głównie dla wyceny skutków zmian w środowisku spowodowanych przez erozję, deforestację, strat w leśnictwie, rybołówstwie, energetyce i usługach publicznych.

Wyniki metody mogą być uwzględniane w dochodzie narodowym i w budżetach przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych.

Ograniczenia w stosowaniu metody EP wynikają przede wszystkim:

z niewystarczającego rozpoznania relacji między oddziaływaniem na środowisko a szkodami oraz kosztami i produkcją, w sytuacji, gdy zanieczyszczenia przenoszone są z odległych źródeł,

wysokiego stopnia trudności w wyodrębnianiu pojedynczego skutku i ustalenia jednej jego przyczyny w sytuacji występowania efektów synergicznych,

konieczności badania struktury rynku, określania elastyczności podaży i popytu, zachowań konsumentów oraz zdolności adaptacyjnych producentów i konsumentów, co może okazać się trudne i drogie, a czasami wręcz niemożliwe dla dóbr nierynkowych,

pojawiania się substytutów pod wpływem zmian podaży danego dobra, które mogą kreować dalsze substytuty oddziałujące na pojawianie się trudno przewidywalnych zmian w środowisku.

2. Metoda nakładów prewencyjnych (NP) i kosztów restytucji (KR).

Wartość dóbr i usług środowiskowych określana jest na podstawie wysokości kwot, które podmioty lub osoby są skłonne zapłacić w celu powstrzymania degradacji środowiska (NP) lub też w celu przywrócenia poprzedniego stanu środowiska, czyli stanu sprzed zniszczeń (KR).

Metody te były wykorzystywane do wyceny skutków erozji gleb, zamulenia, hałasu, zanieczyszczenia wody i powietrza oraz do wyboru projektów i programów środowiskowych, z uwzględnieniem postawy ludzi dotkniętych zagrożeniami i gotowych do ponoszenia dodatkowych kosztów.

Oddzielne szacunki NP i KR pozwalają także dokonać wyboru między zapobieganiem degradacji, mimo ryzyka, a działaniami restytucyjnymi w okresie późniejszym.

Ograniczenia stosowania metody wynikają z trudności uzyskania odpowiednich informacji.

Metoda NP zakłada opłacalność poniesionych nakładów, czyli racjonalność działań podmiotów, a brak odpowiedniej informacji i świadomości znaczenia danego projektu uniemożliwia prognozowanie i szacowanie poziomu nakładów.

Metoda NP nie uwzględnia reszty ekonomicznej (nadwyżki dochodów ponad minimalne, niezbędne do pozyskania czynników wytwórczych), która może być udziałem podmiotów realizujących dany projekt.

Trudności zastosowania metod są ograniczone w krajach o zróżnicowanych dochodach ludności i zróżnicowanej sytuacji finansowej podmiotów gospodarczych.

Nakłady prewencyjne i ponoszone koszty restytucji mogą zwiększać wartość środowiska, w metodach NP i KR przyjmuje się natomiast błędne założenie o nieistnieniu wtórnych korzyści.

Pełne odtworzenie zniszczonego środowiska może nie być możliwe (restytucja jest więc ograniczona), skutki zmian pojawiają się w odległej przyszłości, niektóre elementy środowiska nie dają się odtwarzać, a tym samym metoda KR jest ograniczona.

3. Metody wyceny kapitału ludzkiego (KL), które obejmują:

metodę kosztu choroby - szacuje ona zmiany prywatnych i publicznych wydatków na opiekę zdrowotną oraz wartość utraconej produkcji z tytułu podwyższonej zachorowalności oraz śmiertelności z powodu emisji zanieczyszczeń,

metodę funkcji produkcji, która bada zachowanie się gospodarstw domowych w poprawie dobrobytu przez polepszenie stanu zdrowia członków rodziny.

Zastosowanie metod KL wymaga identyfikacji cech środowiska, będących przyczyną chorób, oraz precyzyjnego określenia związku przyczynowo-skutkowego między cechami środowiska a występowaniem choroby.

Konieczne jest także oszacowanie liczby ludności zagrożonej chorobami o podłożu ekologicznym oraz obliczenie prawdopodobnych strat w czasie pracy i wydatków na leczenie.

W przypadku metody funkcji produkcji zdrowia konieczna jest obserwacja gospodarstwa domowego i szczegółowa analiza wydatków na zdrowie wraz z podnoszeniem się dobrobytu. Zastosowanie metod KL ograniczone jest dostępnością danych.

Z pomocą tych metod wyceniono skutki zanieczyszczenia wody i powietrza, chorób związanych ze środowiskiem wodnym, złych warunków sanitarnych, niebezpiecznych i niezdrowych warunków pracy.

Metoda funkcji produkcji zdrowia pozwala ponadto szacować ukrytą wartość zmian podaży nierynkowych dóbr i usług środowiska przez badanie wpływu pośrednich skutków tych zmian na popyt na usługi zdrowotne mające cenę rynkową.

Ograniczenia możliwości stosowania metod KL wynikają z trudności rozpoznania wpływu jakości środowiska na zdrowie człowieka (niezbadana etiologia wielu chorób oraz występowania wielu potencjalnych czynników chorobotwórczych, które mogą, ale nie muszą być skorelowane z czynnikami środowiskowymi).

Metody te nie uwzględniają ludności nieprodukcyjnej i pomijają wydatki na minimalizowanie ryzyka choroby (szczepienia ochronne, działania zapobiegawcze w chorobach związanych z alergią, brak empirycznych badań dotyczących pojawiającej się wraz ze wzrostem dobrobytu skłonności ludzi do płacenia za swoje zdrowie).

Ograniczenia stosowania metod KL wynikają także z braku podstaw i informacji dla określenia przez ludzi ekonomicznych mierników następstw chorób.

4. Metody hedoniczne (MH), które określają wartość środowiska na podstawie dóbr zastępczych, głównie nieruchomości i pracy ludzi:

metoda wartości nieruchomości (WN), która polega na określeniu zależności między zróżnicowaniem cen nieruchomości a jakością miejscowego środowiska za pomocą analizy regresji oraz oszacowaniu kwoty, którą ludzie są gotowi zapłacić za poprawę jakości środowiska i utrzymanie wartości tej nieruchomości;

metodę tę stosuje się głównie w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej, ograniczenia jej zastosowania w krajach słabo rozwiniętych wynikają z rozregulowania rynku nieruchomości (spekulacje) oraz braku rzetelnej informacji o warunkach środowiska;

wyniki analizy są często zależne nie tylko od rozmiarów skutków, ale także od przyjętych założeń oraz zastosowanych technik (subiektywność metod, arbitralność założeń),

metoda zróżnicowania zarobków (ZZ) polega na analizie rynku pracy, ocenie stanu jego równowagi i analizie różnic w zarobkach uwarunkowanych zmienną jakością środowiska;

średnia płaca powinna być wyższa w regionach o dużym stopniu zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego (wyższe nakłady na lecznictwo, na utrzymanie czystości, energię itd.) i w przedsiębiorstwach, gdzie środowiskowe warunki pracy są szkodliwe dla zdrowia;

ograniczenia zastosowania metody ZZ wynikają głównie z rozregulowania rynku pracy oraz braku danych na temat kwalifikacji zawodowych, założenia o pełnej swobodzie przemieszczania się ludzi i wyboru miejsca pracy a także z rozbieżności między obiektywną a subiektywną oceną ryzyka pogorszenia stanu środowiska (część pracowników może uważać pracę w ryzykownych warunkach za atrakcyjną, szczególnie w sytuacji wysokiego bezrobocia);

często okazuje się, że nie występują bezpośrednie związki między jakością środowiska a cenami i dochodami w regionach zamieszkania.

5. Metoda kosztu podróży (MKP). Wartość środowiska sprowadzana jest w niej do wartości czasu i kosztów dotarcia do miejsc o określonych walorach rekreacyjnych.

W ramach metody wykorzystuje się modele kosztów podróży oraz losowe modele użyteczności.

Potrzebne dane dla ich budowy to koszty podróży, koszty czasu podróży, liczba odwiedzających dane miejsce, miejsce początku podróży, cechy podróżujących (w tym dochody i wykształcenie) oraz zaludnienie w każdej ze stref, z której pochodzą odwiedzający dane miejsce (np. Tatrzański Park Narodowy).

Metoda MKP może być wykorzystywana do badania wartości obiektów naturalnych (parków narodowych i rezerwatów przyrody), badania popytu na dobra środowiska wykorzystywane jako nakłady produkcyjne działalności rekreacyjnej, badania wartości poprawy jakości dóbr środowiska na terenach rekreacyjnych (poprawy jakości kąpielisk), badania strat z tytułu rozlewu ropy naftowej.

Jest ona stosowana głównie w krajach, gdzie wyjazdy w celach rekreacyjnych są powszechne (rozwój motoryzacji) i gdzie czas jest istotnym kosztem alternatywnym.

Ograniczenia stosowania metody wynikają przede wszystkim

z konieczności posługiwania się upraszczającymi założeniami dotyczącymi zachowań ludzi, konieczności zbierania dużej liczby danych, zależności wyników od przyjętych metod statystycznych, wątpliwości, co do stosowania stawek płac dla wyceny czasu podróży, występowania wielości celów podróży oraz sprzeczności między profesjonalnymi (obiektywnymi) pomiarami jakości środowiska a odczuciami i systemami wartości środowiska wśród turystów.

6. Metoda deklarowanych preferencji (MDP), gdzie wartość ustalana jest przez badanie poglądów ludzi i oszacowanie:

gotowości do płacenia za korzyści środowiskowe (WTP - Willingness to Pay),

gotowości do akceptacji kwot rekompensaty strat jakości środowiska (WTA - Willingness to Accept).

Ograniczenia jej stosowania są znaczne i jest ona także przez część autorów nazywana metodą wyceny warunkowej.

Była wykorzystywana głównie do wyceny skutków poprawy stanu środowiska (zaopatrzenie w wodę, budowa kanalizacji, usuwanie śmieci, oczyszczanie skażonych rzek).

Jest to jedyna metoda wyceny "nieużytkowych" wartości środowiska (wartość istnienia unikatowego środowiska roślinnego) oraz wyceny podstaw roszczeń prawnych - rekompensaty za zniszczenie tych wartości (np. wyciek ropy naftowej na wybrzeżach, gdzie żyją unikatowe gatunki ptaków). Może być także wykorzystywana do wyceny wpływu transportu na środowisko.

Polskie doświadczenia w szacowaniu strat ekologicznych w gospodarce narodowej są znaczące. Pierwsze badania związane ze stratami spowodowanymi wykorzystywaniem zanieczyszczonych wód w przemyśle były prowadzone już w końcu lat 70. Najdokładniejsze szacunki strat przeprowadził A. Symonowicz w latach 1985-1990.

Ostatnie badania strat ekologicznych w gospodarce zostały dokonane na podstawie wskaźników strat jednostkowych dla 1990 i 1995 r. Oszacowane straty ekologiczne w 1990 r. odpowiadały 8,1% produkcji globalne w gospodarce narodowej oraz 15,2% produktu krajowego brutto.

W 1995 r. wartości te wynosiły 5,6% produkcji globalnej i 11,3% produktu krajowego brutto. Produkcja globalna i produkt krajowy brutto w ciągu pięciu lat w cenach stałych wzrósł o około 17%. Oszacowane straty ekologiczne obniżyły się w tym czasie o około 30%. Oznacza to poprawę jakości środowiska w wyniku ponoszonych nakładów inwestycyjnych i obniżenie presji gospodarki na środowisko, a tym samym spadek poziomu strat ekologicznych w gospodarce narodowej kraju.

---