PRAWO WYKROCZEŃ
Wykroczenia w kodeksie wykroczeń
Przykłady:
art. 55 - kąpiel w miejscu niedozwolonym ,
art. 58 - żebractwo,
art. 79 - nieoświetlenie miejsc publicznych,
art. 140 - nieobyczajny wybryk (załatwianie potrzeb fizjologicznych w miejscu publicznym).
Kryterium, które pozwala odróżnić wykroczenie od przestępstwa:
kryterium formalne (kryterium sankcji karnej, czyli kary)
art. 32 Kodeksu Karnego karami za przestępstwa są: kara grzywny, kara ograniczenia wolności, kara pozbawienia wolności, kara 25 lat pozbawienia wolności, kara dożywotniego pozbawienia wolności;
art. 1 Kodeksu Wykroczeń wykroczenia: kara aresztu, kara ograniczenia wolności, kara grzywny do 5 tys. złotych, kara nagany;
kryterium społecznej szkodliwości czynu
art. 1 KK uznaje przestępstwem jedynie czyn, którego społeczna szkodliwość ma stopień wyższy niż znikomy;
art. 1 KW wymaga od wykroczenia jedynie społecznej szkodliwości czynu bez wskazania jej stopnia;
wniosek: wykroczeniem będzie czyn społecznie szkodliwy nawet w stopniu znikomym.
Zasady stosowania prawa wykroczeń
zasada określoności wykroczenia, tzn. że do odpowiedzialności za wykroczenie może być pociągnięty tylko ten, kto dopuścił się czynu zabronionego przez ustawę w czasie jego popełnienia (ta zasada wymaga, aby zespół znamion został określony przez ustawę w sposób jasny i jednoznaczny);
zasada stosowania ustaw aktualnie obowiązujących - zgodnie art. 1 KW jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia wykroczenia stosuje się ustawę nową należy jednak zastosować ustawę poprzednio obowiązującą, gdy jest ona względniejsza (wniosek: zmiana ustawy nie może prowadzić do pogorszenia sytuacji sprawcy - bierze się pod uwagę rodzaj i wysokość sankcji oraz możliwość złagodzenia i zawieszenia wykonania kary);
art. 2 §2 KW jeżeli wg nowej ustawy czyn nie jest już zabroniony, to ukaranie uważa się za niebyłe (jeżeli kara nie została jeszcze wymierzona, to nie można jej już wymierzyć)
czas popełnienia wykroczenia art. 4 § 1 KW wskazuje, że czasem popełnienia wykroczenia jest czas działania lub zaniechania (uwaga! Nie czas nastąpienia skutku; art. 101 § 3 KK w przypadku przestępstw materialnych bieg przedawnienia liczy się od momentu gdy Kutek nastąpił
zasada terytorialności art. 3 KW - odpowiedzialności na zasadach określonych w KW podlega każdy, kto popełni wykroczenie na terytorium RP jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym (w przeciwieństwie do KK obywatel Polski nie odpowie za wykroczenie popełnione za granicą, chyba że przepis szczególny przewiduje taką możliwość - art. 131 KW z przepisu tego wynika, że czynami za które obywatel RP odpowie za granicą są: kradzież, przywłaszczenie, niszczenie cudzej rzeczy, paserstwo (art. 119 KW) [czyny przypołowione, czyli liczy się kwota]);
uchwała SN z 2008 r., która mówi że czynem przypołowionym nie jest rozbój);
miejsce popełnienia wykroczenia art. 4 § 5 KW
miejsce, gdzie sprawca działał lub zaniechał działania;
gdzie skutek nastąpił;
wg zamiaru sprawcy skutek miał nastąpić;
Definicja wykroczenia
art. 1 KW, art. 47 KW - wykroczeniem jest czyn wypełniający znamiona zachowania zabronionego przez obowiązującą ustawę pod groźbą przynajmniej jednej z kar wymienionych w art. 1 KW przy czym czyn ten wykazuje społeczną szkodliwość, a jego sprawcy można przypisać winę.
Elementy art. 47 § 6 KW:
musi to być czyn zabroniony (taki, którego znamiona określone są w Ustawie Karnej,
czyn musi być czynem bezprawnym, czyli naruszać nakaz lub zakaz karny,
czyn musi być zawiniony, czyli jego sprawcy należy przypisać winę, w czasie jego popełnienia,
czyn musi być karygodny (inaczej społecznie szkodliwy),
czyn musi być czynem karalnym, czyli zagrożonym karą.
Ustawowe znamiona czynu zabronionego - zespół cech zawartych w dyspozycji przepisu. Ten zespół cech podlega udowodnieniu, brak jednej z tych cech nie pozwala na uznanie czynu za wykroczenie i powoduje umorzenie postępowania.
Podział znamion:
opisowe - zawierają opis zabronionego zachowania;
wartościujące - charakteryzują się następującymi zwrotami:
art. 140 KW - zwrot „nieobyczajny wybryk”,
art. 51 KW - zwrot „zgorszenie”;
II podział znamion:
ostre - nazwy o ustalonym znaczeniu w języku polskim, np. człowiek, zwierzę, samochód, jak również określenia wyrażone w sposób liczbowy, np. 250 zł z art. 119 KW;
nieostre - otwierają pole do różnych interpretacji;
Wyróżniamy także znamiona odsyłające - takie które odsyłają do innych przepisów prawa, np. art. 105 KW odsyła do Prawa rodzinnego
III podział znamion:
przedmiot ochrony - jest to dobro lub dobra chronione przez przepis karny - wyróżnia się rodzajowy (to dobra prawne chronione przez grupę przepisów; na rodzajowy przedmiot ochrony bardzo często wskazuje nam tytuł danego rozdziału) i indywidualny (jest to dobro prawne chronione przez jeden przepis) przedmiot ochrony. Określenie rodzajowego przedmiotu ochrony ma istotne znaczenie dla konstrukcji tzw. wykroczeń podobnych. Popełnienie bowiem wykroczenia podobnego do przestępstwa lub wykroczenia, za które sprawca był już karany wpływa na zaostrzenie wymiaru kary;
art. 47 § 2 KW wykroczenia podobnymi;
podmiot czynu zabronionego - określenie podmiotu pozwala wyróżnić
wykroczenia powszechne - to takie które może popełnić każdy. Przeważne rozpoczynają się od zaimka „kto” np. art. 50 KW - Kto nie opuszcza (…);
wykroczenia indywidualne - to takie, które może popełnić tylko osoba posiadająca cechy wskazane przez ustawodawcę, np. art. 93 KW - Prowadzący pojazd, który (…) - czasami zaczyna się od zaimka „kto”, ale dalsza dyspozycja przepisu wskazuje, że sprawcą może być wyłącznie określony podmiot, np. art. 72 KW - Kto wbrew swemu obowiązkowi nie (…);
przestępstwa indywidualne właściwe - to takie, których cecha sprawcy decyduje o bycie przestępstwa, np. art. 149 KK Dzieciobójstwo, którego dopuścić się może tylko matka;
przestępstwa indywidualne niewłaściwe - to ta cecha podmiotu decyduje o złagodzeniu bądź zaostrzeniu odpowiedzialności.
Tego podziału nie ma w przypadku wykroczeń.
strona przedmiotowa - zachowanie karalne, czyli czynność sprawcza, która może polegać na działaniu, czyli naruszeniu jakiegoś zakazu karnego lub na zaniechaniu, czyli naruszeniu nakazu; wykroczenia z zaniechania, można popełnić tylko ten na kim ciąży prawny obowiązek jakiegoś działania. Obowiązek ten może wynikać z przepisów prawa wykroczeń, przepisów prawa administracyjnego np. art. 56 KW, przepisów prawa cywilnego art. 125 KW, przepisów prawa rodzinnego np. art. 105 KW, ale może też wynikać z sytuacji, którą stworzył swoim zachowaniem sam sprawca np. art. 93 KW;
Strona przedmiotowa to także okoliczności dotyczące:
okoliczności czasu np. art. 51 KW - zakłócanie porządku publicznego
miejsca art. 49 - miejsce publiczne
sposób popełnienia wykroczenia art. 49 - demonstracyjnie
Strona przedmiotowa pozwala również określić:
wykroczenia skutkowe (materialne), czyli wykroczenia, których dokonanie uzależnione jest od zaistnienia określonego skutku, np. art. 51 KW - musi dojść do wywołania zgorszenia;
wykroczenia bezskutkowe (formalne) samo zachowanie jest czynem zabronionym np. art. 55 KW - kąpiel w miejscu niedozwolonym.
strona podmiotowa - pojęcie strony podmiotowej jest pojęciem odrębnym od pojęcia winy. Strona podmiotowa, to nic innego niż sposób popełnienia wykroczenia. Na ten sposób wskazują art. 5 i 6 KW. Te przepisy wprowadzają zasadę, że wykroczenie można popełnić zarówno umyślnie jaki i nieumyślnie (wyjątki - są wykroczenia, które można popełnić wyłącznie umyślnie - art. 124 KW Kto cudzą rzecz umyślnie niszczy (…); po drugie są wykroczenia, których ta istota zachowania karalnego sugeruje, że można je popełnić wyłącznie umyślnie - np. art. 119 KW kradzież). Zasada ta różni się od zasady przewidzianej w KK, albowiem w KK istnieje zasada, że zbrodnię można popełnić tylko umyślnie zaś występek umyślnie i nieumyślnie, ale ta nieumyślność musi wynikać z przepisu.
KW wyróżnia 2 postaci umyślności:
zamiar bezpośredni, który występuje, gdy sprawca chce popełnić dane wykroczenie;
zamiar ewentualny, gdy sprawca jedynie godzi się na popełnienie wykroczenia (ale jest mu obojętne czy popełni to wykroczenie).
Przy obu mamy do czynienia z umyślnością.
Nieumyślność - art. 6 par. 2 KW nieumyślność zachodzi wówczas, gdy sprawca nie ma zamiaru popełnienia wykroczenia, popełnia je jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach.
§ 2 art. 6 pozwala wyróżnić:
nieumyślność świadoma (lekkomyślność) - zachodzi gdy sprawca popełnia wykroczenie pomimo, że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał i to przewidywanie wskazuje na świadome działanie sprawcy;
nieumyślność nieświadoma (niedbalstwo) - brak świadomości popełnienia wykroczenia.
Formy stadialne i zjawiskowe
Formy stadialne popełnienia wykroczenia - etapy popełnienia wykroczenia czynu. Wyróżnia się następujące formy stadialne:
zamiar popełnienia czynu - nie przez wszystkich uważany jest przez formę stadialną. Zamiar jest niekaralny;
przygotowanie - polega na podjęciu czynności mających stworzyć warunki do usiłowania dokonania; w KW nie ma definicji przygotowania; przygotowanie jest zdefiniowane w art. 16 KK; w przypadku KW przygotowanie jest formą niekaralną; pośrednie zmierzanie do dokonania czynu;
usiłowanie - polega na tym, że sprawca swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do dokonania wykroczenia, które jednak nie następuje; art. 11 KW - możemy wyróżnić 3 elementy usiłowania:
zamiar popełnienia czynu - z usiłowaniem mamy do czynienia wyłącznie w przypadku wykroczeń umyślnych; art. 11 § 1 „kto w zamiarze” świadczy o tym, że usiłowanie jest możliwe zarówno w zamiarze bezpośrednim jak i ewentualnym;
zachowanie, które polega na bezpośrednim zmierzaniu do dokonania czynu zabronionego (w odróżnieniu od przygotowania). SN - zachowanie, które polega na bezpośrednim zmierzaniu, to ostatnia czynność przed dokonaniem czynu zabronionego;
brak dokonania
Podział usiłowania:
ukończone - ma miejsce, gdy sprawca wykonał wszystkie czynności, które miały prowadzić do dokonania jednakże skutek nie nastąpił, np. art. 55 KW
nieukończone - ma miejsce, gdy sprawca nie wykonał wszystkich czynności niezbędnych do dokonania wykroczenia
Karalność usiłowania - na gruncie KK usiłowanie jest karalne i wymierza się karę jak za sprawstwo. Na gruncie KW usiłowanie jest co do zasady niekaralne, jednak ustawa może wskazywać na karalność usiłowania, np. art. 119 § 2 KW.
Na gruncie KK wyróżniamy:
usiłowanie udolne
usiłowanie nieudolne - art. 13 § 2 KK. Kodeks wykroczeń nie przewiduje usiłowania nieudolnego, stad wniosek, że jest ono niekaralne.
Art. 11 § 4 KW przewiduje 2 instytucje skutkujące wyłączeniem odpowiedzialności za usiłowanie:
odstąpienie od czynu - skutkuje niekaralnością, gdy jest dobrowolne, tzn. decyzja o odstąpieniu od dokonania nastąpiła z własnej woli sprawcy, a nie osób trzecich;
czynny żal - gdy sprawca dobrowolnie zapobiegł skutkowi przestępnemu (ustawa nie wymaga, aby odwrócenie skutku było wyłącznie wynikiem zachowania się sprawcy)
dokonanie
Formy zjawiskowe powodują, że odpowiedzialność karną poniesie nie tylko sprawca główny, ale również osoby, które popełniły czyn wspólnie z inną osobą, osoba nakłaniająca, pomocnik, współsprawca.
3 koncepcje sprawstwa:
udział w cudzym przestępstwie - opiera się na odpowiedzialności akcesoryjnej. Zgodnie z nią przestępstwo popełnia wyłącznie sprawca główny. Pozostałe osoby biorą udział w popełnieniu cudzego przestępstwa i ich odpowiedzialność jest uzależniona od odpowiedzialności sprawcy głównego;
jednolitego sprawstwa - każdy kto przyczynił się do popełnienia czynu zabronionego traktowany jest jak sprawca;
polska koncepcja odpowiedzialności za podżeganie i pomocnictwo -zgodnie z tą koncepcją osoby współdziałające popełniają własne przestępstwo i ich odpowiedzialność jest niezależna od odpowiedzialności sprawcy;
Formy zjawiskowe - na gruncie prawa wykroczeń, to rzadkość:
sprawstwo (art. 18 KK)
współsprawstwo (art. 18 KK)
sprawstwo kierownicze (art. 18 KK)
sprawstwo polecające (art. 18 KK)
podżeganie (art. 12 KW)
pomocnictwo (art. 13 KW)
Podżeganie (art. 12 KW) - podżegacz swoim zachowaniem wywołuje w sprawcy wykroczenia zamiar jego popełnienia (do konkretnego czynu). Strona podmiotowa podżegania może polegać tylko na zamiarze bezpośrednim.
Strona przedmiotowa: nakłaniania, czyli wywołanie zamiaru.
Forma i działanie (art. 14 KW) - podżeganie jest przestępstwem skutkowym. Jest karalne tylko wtedy, gdy kodeks tak stanowi (art. 51 § 3 oraz art. 52 § 2).
Podżeganie może być samoistnie karalne w części szczególnej, np. nakłanianie do np. żebractwa, do prostytucji.
Pomocnictwo
Strona podmiotowa (zamiar ewentualny i bezpośredni)
Art. 14 KW - odpowiedzialność pomocnika uzależniona jest od dokonania przez sprawcę czynu.
Jest możliwość krzyżowania się form sprawczych i niesprawczych - pomocnictwo może przybrać formę sprawstwa, współsprawstwa, sprawstwa kierowniczego i sprawstwa polecającego.
Karane jest wtedy, gdy kodeks tak stanowi (art. 51 KW, art. 49a KW)
Sprawstwo - sprawca sam swoim zachowaniem realizuje znamiona czynu zabronionego. Jeśli nie realizuje ich sam, to wchodzi w porozumienie - wtedy mamy do czynienia z współsprawstwem.
Współsprawstwo, która wymaga co najmniej 2 osób, które działają wspólnie i w porozumieniu.
Ze współsprawstwem mamy do czynienia gdy:
1 teoria formalno-obiektywna (formalna) - ta teoria wymaga od współsprawcy realizacji przynajmniej części znamion czynu zabronionego.
2 teoria materialno-obiektywna - współsprawcą jest już osoba, która ułatwia popełnienie czynu (np. organizując transport do ucieczki z miejsca zdarzenia) lub zmniejsza ryzyko związane z popełnieniem czynu.
Sprawstwo kierownicze (art. 18 KK) - dot. osoby, która kieruje, czyli panuje nad czynem. Nie jest formą wykonawczej zachowania. Zakłada iż sprawca polecający sam nie wykonuje czynu zabronionego, ale sprawca kierowniczy bierze udział w akcji przestępczej.
Sprawstwo polecające (art. 18 § 1 KK) - zakłada iż sprawca polecający sam nie wykonuje czynu zabronionego:
wydanie polecenia
stosunek zależności
wykorzystanie stosunku zależności
I teoria - do wykonania sprawstwa kierowniczego i polecającego wystarczy samo wydanie polecenia lub kierowanie.
II teoria - do wykonania sprawstwa kierowniczego i polecającego konieczne jest dokonanie czynu przez sprawcę wykonawczego.
Przyjmuje się, że I teoria jest teorią słuszną.
Zbieg przepisów ustawy - ma miejsce gdy jeden czyn wyczerpuje znamiona co najmniej dwóch przepisów prawa wykroczeń.
Rodzaje zbiegów przepisów ustawy:
pozorny,
rzeczywisty,
idealny.
Pozorny zbieg przepisów - występuje, gdy czyn sprawcy wyczerpuje wprawdzie znamiona określone w co najmniej dwóch przepisach, ale na podstawie reguł wykładni prawa (inaczej wyłączania wielości ocen) właściwa jest kwalifikacja tego czynu tylko z jednego przepisu;
Reguły wyłączania wielości ocen
reguła specjalności, która ma miejsce, gdy stosowanie przepisu ogólnego zostaje wyłączone przez przepis szczególny. Przepis szczególny to taki przepis, który zawiera wszystkie znamiona przepisu ogólnego, a oprócz tego zawiera jeszcze inne znamiona konkretyzujące (art. 120 KW jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 119 KW);
reguła pochłaniania - przepis pochłaniający, a więc zawierający, w swoich znamionach okoliczności wskazane w drugim przepisie wyłącza stosowanie tego drugiego przepisu - przepisu pochłanianego (art. 51 KW pochłania art. 140 KW);
reguła subsydiarności występuje, gdy pomiędzy zbiegającymi się przepisami zachodzi taki stosunek merytoryczny, że zastosowanie jednego z nich (przepisu pomocniczego) wchodzi w grę, gdy nie stosuje się przepisu zasadniczego (pierwotnego).
Warunkiem stosowania tej reguły jest:
tożsamość dobra prawnego,
tożsamość przedmiotu bezpośredniego działania,
tożsamość strony podmiotowej.
Wskazanie przepisu pomocniczego może być dokonane przez:
ustawodawcę (subsydiarność ustawowa - która ma miejsce gdy ustawodawca traktuje jeden przepis jako pomocniczy [rezerwowy]. Przepis ten stosuje się dopiero, gdy czyn sprawcy nie może być zakwalifikowany z przepisu głównego. Subsydiarności ustawowej nie ma w kodeksie wykroczeń. Wynikanie z interpretacji jest to subsydiarność milcząca (przykład formy stawiane, które będą podstawą do wymierzenia kary tylko wtedy, gdy nie będzie podstawy do przypisania sprawcy samego dokonania)).
Rzeczywisty zbieg przepisów - występuje wtedy, gdy czyn narusza przynajmniej dwa przepisy i nie można zastosować reguł wyłączania wielości ocen w celu wyeliminowania drugiego przepisu (art. 95 i art. 88).
Art. 11 § 1 KK - ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo.
Art. 9 § 1 KW - jeżeli czyn wyczerpuje znamiona wykroczeń przynajmniej dwóch przepisów stosuje się przepis przewidujący najwyższą karę -> reguła ta nazywa się eliminacyjnym zbiegiem przepisów (tylko w prawie wykroczeń). To rozwiązanie różni się od rozwiązania przyjętego w KK, ponieważ w KW bierze się pod uwagę tylko jeden przepis.
Organ orzekający bierze pod uwagę:
czy sprawca popełnił jeden czyn,
czy czynem tym naruszył co najmniej dwa przepisy ustawy,
czy nie można przeprowadzić redukcji do jednego przepisu,
który z przepisów naruszonych jest najsurowszy.
Idealny zbieg przepisów (tylko w KW [art. 10], nie ma w KK) - pozwala ukarać sprawcę zarówno za przestępstwo jak i wykroczenie pomimo iż popełnił on jeden czyn. W takiej sytuacji jednak kara wymierzona za wykroczenie nie podlega wykonaniu.
Sprawca popełnia 2 wykroczenia
w KK - zbieg przestępstw
w KW - zbieg wykroczeń
rzeczywisty zbieg wykroczeń (art. 9 §2 KW) - gdy sprawca popełni co najmniej dwa wykroczenia zanim zostało wydane pierwsze choćby nieprawomocne orzeczenie. W tej sytuacji sąd wymierza karę w granicach zagrożenia określonym w przepisie przewidującym najsurowszą karę. Wskazuje się, że w takiej sytuacji należy sięgać do art. 33 KW - na gruncie tego przepisu należy zaostrzać kary.
Na gruncie KK w przypadku rzeczywistego zbiegu przestępstw sąd orzeka karę łączną (art. 85 KK). Kary łącznej nie ma w prawie wykroczeń;
pozorny zbieg wykroczeń - sytuacja, gdy wielość czynów traktowana jest jak jedno wykroczenie. Z pozornym zbiegiem wykroczeń mamy do czynienia w przypadku:
współkarane czyny uprzednie i następcze - są to zachowania naganne poprzedzające dokonanie lub mające miejsce po dokonaniu, które nie podlegają ukaraniu.
współkarane czyny uprzednie to sytuacje, których sprawca odpowiada za leżącą bliżej dokonania, a więc późniejszą formę stawialną lub zjawiskową, a czyny prowadzące do tej formy zostają ukarane z czynem głównym, np. usiłowanie będzie współkarane z dokonaniem, zaś sprawca, który najpierw nakłania inną osobę do dokonania, a następnie zostaje współsprawcą tego czynu nie będzie odpowiadał za podżeganie.
Wielość zachowań należy traktować jak jedno wykroczenie, jeżeli zachowania sprawcy charakteryzuje zbieżność co do miejsca i czasu i zachowania te stanowią poszczególne stadia lub postacie tego wykroczenia bądź też czerpią swój byt z dokonanego wykroczenia.
współkarane czyny następcze to czyny wypełniające znamiona konkretnego wykroczenia charakteryzujące się korzystaniem z owoców wcześniejszego wykroczenia. Ze współkaranym czynem następczym mamy do czynienia gdy wykroczenie uboczne popełnione po wykroczeniu głównym ma z nim ścisły związek merytoryczny, polega na wykorzystaniu owoców wykroczenia głównego i zatarcia śladów popełnienia wykroczenia głównego (np. sprawca dokona kradzieży alkoholu, a następnie go wypije);
wykroczenia o wieloczynowo określonych znamionach - to wykroczenia, które wymagają wielości zachowań (art. 107 KW). Kategorią takich wykroczeń są wykroczenia o alternatywnie określonych znamionach, w przypadku których wystarczy wyczerpanie przez sprawcę jednego ze znamion, z tym że, jeżeli sprawca kilkoma czynami wyczerpie więcej niż jeden zespół znamion popełnia jedno wykroczenie;
wykroczenia trwałe - polegają na utrzymywaniu się przez jakiś czas stanu niezgodnego z prawem (np. art. 147 KW);
czynienie ciągłe (nie ma w KW) - art. 12 KK - polega na dokonaniu powtarzających się ataków na to samo dobro prawne. Polega na tym, ze jeden z góry powzięty zamiar sprawcy jest realizowany częściami w postaci oddzielnych aktów wykonawczych skierowanych ku osiągnięciu zamierzonego rezultatu. Zgodnie z art. 12 KK czynem ciągłym jest sytuacja, w której uważa się za jeden czyn zabroniony: dwa lub więcej zachowań, podjętych w krótkim odstępie czasu, w z góry powziętym zamiarze. Jednakże jeżeli przedmiotem zamachu jest dobro osobiste warunkiem uznania wielości zachowań za jeden czyn zabroniony jest tożsamość pokrzywdzonego.
Np. dwa wykroczenia do 250 zł przy czynie ciągłym zmieniają się na przestępstwo.
Okoliczności wyłączające winę:
Z a. 1 par. 2 KW wynika, że czyn musi by c bezprawny, karygodny oraz zawiniony. Nie wystarczy fakt, że popełnił czyn bezprawny, karygodny (społecznie szkodliwy). Dwie sytuacje wyłączające winę:
Błąd - na gruncie KK mamy do czynienia z 3 rodzajami błędu: błąd co do faktu, prawa, kontratypu (28 - 30 KK). Na gruncie kodeksu wykroczeń: Błąd w wersji skróconej to nic innego jak urojenie pewnych okoliczności lub nieświadomość pewnych okoliczności. Jest to niezgodność między rzeczywistością a jej odbicie w świadomości sprawcy.
Błąd co do prawa - art. 7 par. 1 KW definiuje i wskazuje na błąd co do prawa. Ważne jest to, iż: na gruncie KW błąd co do prawa jest błędem co do karalności. Na gruncie KW nie chodzi o nieświadomość co do sprzeczności czynu z normą prawną, lecz o nieświadomość że czyn jest karalny. Błąd co do karalności na gruncie KW jest okolicznością wyłączającą winę. W przypadku błędu co do karalności nie można sprawcy przypisać czynu ze względu na fakt, że czyn jest niezbawiony. Błąd co do prawa na gruncie KW wyłącza winę.
Błąd co do faktu - błąd co do znamion - art. 7 par. 2 KW - w tym przypadku, ustawodawca definiuje ten rodzaj błędu: nie popełnia wykroczenia umyślnego ( wniosek - błąd co do faktu wyłącza umyślność, nie winę). Konsekwencje tego że błąd co do faktu wyłącza umyślność - na gruncie KK sprawa nie ma tak dużego znaczenia jak na gruncie KW. Każde wykroczenie można popełnić umyślnie lub nieumyślnie. W przypadku przestępstw można je popełnić tylko umyślnie, w przypadku wykroczeń - umyślnie i nie umyślnie. Błąd co do faktu nie będzie miał dużego znaczenia na gruncie prawa wykroczeń. Aby błąd ten wyłączał umyślność, musi on być błędem istotnym. Jest on istotny wtedy gdy dotyczy znamion czynu zabronionego. Błąd co do faktu nie może dotyczyć znamionstronypodmiotowej. Przeważnie błąd co do faktu dotyczyć będzie strony przedmiotowej czyli zachowania karalnego. Przykład błędu nieistotnego - sprawca chce okraść x a okrada y.
Błąd co do kontratypu - ten rodzaj błędu nie jest uregulowany w KW. Przyjmujemy że błąd co do kontratypu jest możliwy na gruncie prawa wykroczeń. Są dwa poglądu dotyczące podstawy prawnej tej instytucji na gruncie KW:
Pogląd , że stosujemy wówczas jako podstawę prawną, art. 29 KK, który definiuje i określa błąd co do kontratypu na gruncie prawa karnego.
II poogląda - w tym przypadku stosujemy art. 7 par. 2 KW a więc przepis dotyczący błędu co do faktu.
Okoliczności wyłączające bezprawność - kontratypy Cechy i warunki byśmy mieli do czynienia z kontratypami:
Kolizja dóbr - dwa dobra prawne, które są w kolizji,
Musi istnieć konieczność poświęcenia jednego dobra prawna dla ratowania drugiego dobra,
Musi wystąpić społeczna opłacalność poświęcenia jednego dobra,
Motyw sprawcy - sprawca musi działać w celu ochrony dobra prawnego,
na gruncie KW - możemy mówić o 2 kontratypach:
Obrona konieczna - art. 15 KW- obrona konieczna polega na odpieraniu bezpośredniego i bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro prawne. Zamachem może być tylko i wyłącznie zachowanie człowieka które nie tylko narusza dobro prawne ale również takie które stwarza wysokie prawdopodobieństwo niezwłocznego naruszenia dobra. Zamach musi być rzeczywisty (musi istnieć obiektywnie, nie może być urojony), musi być bezpośredni (gdy stan zagrożenia dla dobra - niebezpieczeństwo naruszenia dobra jest realne), musi być bezprawny (nie będzie zamachem bezprawnym działalnie policjanta w granicach prawa czy działanie komornika - nie zawsze, bo może być niezgodne z prawem.) Przekroczenie granic obrony koniecznej:
Ekces intensywny - gdy sposób obrony jest nieadekwatny do niebezpieczeństwa zamachu.
Ekces ekstensywny - gdy obrona jest przedwczesna lub spóźniona.
W tych przypadkach mamy do czynienia z czynem bezprawnym oraz karalnym. Odpieranie zamachu musi polegać na realizowaniu znamion czynu zabronionego czyli musi być wykroczeniem. Odpieranie zamachu polega na działaniu i może być skierowane tylko przeciwko dobru napastnika. Zamach jest tylko i wyłączenie zachowaniem człowieka, dlatego że tylko zachowanie człowieka może być bezprawne. Obrona konieczna nie ma subsydiarności
Stan wyższej konieczności - art. 16 KW . Polega na działaniu w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa, które zagraża dobru prawnemu. Różnice , tutaj mamy do czynienia z niebezpieczeństwem a nie zamachem. Niebezpieczeństwo jest pojęciem szerszym, może być wynikiem zachowania człowieka ale nie tylko np. sił przyrody. Niebezpieczeństwo musi być bezpośrednie tj. realne i rzeczywiste - nieurojone, nie musi mieć cech bezprawności jak w wypadku zamachu. Mówimy tutaj o zasadzie subsydiarności- stan wyższej konieczności może mieć miejsce tylko wtedy gdy niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć. Dobropoświęcone musi być dobrem osobytrzeciej a nie dobrem napastnika.
Niepoczytalność - art. 17 KW
KARY
To jakie są kary wynika z art. 1 ale nie tylko. Również art. 18 mówi o tym. Jest to tzw. katalog kar.(analogicznie 32 KK).
Areszt - trwa najkrócej 5 dni, najdłużej 30. Jest karą względnie oznaczoną. Karę wymierza się w dniach. Podobnie jak kara pozbawianie wolności na gruncie KK jest kara orzekaną wyjątkowo. Następuję to w następujących sytuacjach:
Wymierzamy ją gdy czyn popełniono umyślnie a jednocześnie przemawia za tym waga czynu
lub okoliczności sprawy świadczą o demoralizacji sprawcy
albo sposób działania sprawcy zasługuje na szczególne potępienie.
Musi to być czyn umyślny.
Wyłączenie kary aresztu:
Gdy warunki osobiste sprawcy uniemożliwiają odbycie kary np. sytuacja zdrowotna tj. kalectwo czy sytuacja rodzinna, tj. sprawca opiekuje się osobą nieporadną. Kara aresztu może być karą zastępczą dla kary grzywny i kary ograniczenia wolności. Kara aresztu będzie zastępczą karą dla kary grzywny gdy egzekucja grzywny jest bezskuteczna lub z okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna. Kara aresztu będzie karą zastępczą dla grzywny dopiero gdy okaże się że sprawca nie mógł wykonać pracy społeczno-użytecznej.
Kara zastępcza aresztu będzie karą zastępczą dla grzywny gdy:
Ukarany nie wyrazi zgody na pracę społecznie użyteczną.
Gdy zamiana grzywny na prace społeczno-użyteczną jest niemożliwa lub niecelowa.
Jeden dzień zastępczej kary aresztu jest równoważny grzywnie wysokości od 20 zł do 150 zł.
Zastępcza kara aresztu nie może przekroczyć 30 dni.
Kiedy areszt będzie zastępczą karą dla kary ograniczenia wolności:
Gdy ukarany uchyla się od kary ograniczenia wolności
Gdy wykonał tylko część kary
Jeden dzień zastępczej kary aresztu równoważny jest dwóm dniom kary ograniczenia wolności.
Ograniczenie wolności - jest to kara bezwzględnie oznaczona. Trwa jeden miesiąc. W czasie odbywania kary ukarany nie będzie mógł bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu. Będzie zobowiązany do wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne i ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu kary. Na gruncie KW nie ma możliwości oddania ukaranego pod dozór kuratora co było możliwe na gruncie KK. Praca może przybrać dwa warianty:
Praca faktycznie wykonywana
W przypadku osób zatrudnionych jest to potrącenie wynagrodzenia
Grzywna - na gruncie KK kara grzywny wyrażana jest w stawkach dziennych, w KW kwotowo. Wynosi od 20zł do 5000 zł. Może być wymierzona także w postępowaniu pozasądowym tj. postępowaniu mandatowym. Grzywna może być grzywną samoistną , może być orzekana również z karą aresztu. W jednym przypadku sąd obligatoryjnie obok aresztu wymierza grzywnę tj. wykroczenie popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. W tej sytuacji sad obligatoryjnie obok kary aresztu orzeka również grzywnę. Nie orzeka grzywny tylko w przypadku, gdy jej orzeczenie byłoby niecelowe - tzn. byłaby nieściągalna. Jeżeli egzekucja grzywny będzie nieskuteczna w pierwszej kolejności sąd zamienia ja na pracę społeczno-użyteczną.
Nagana - najłagodniejsza kara, który ma charakter wychowawczy. Sąd może ją orzec jeżeli zastosowanie tej kary jest wystarczające. Karę nagany należy odróżnić od środków oddziaływania wychowawczego (pouczenie, zwrócenie uwagi czy ostrzeżenie). Środki oddziaływania wychowawczego stosuje się wtedy gdy organy ścigania mogą przyjąć, że ukaranie sprawcy jest niecelowe.
Postępowanie KPW
Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia reguluje kwestie postępowania. Podział postępowania na 4 stadia:
Postępowanie wstępne - cos a'la przygotowawcze w sprawach o przestępstwa. Polega ono na ustaleniu czy są podstawy do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie. Ma także ten etap na celu zgromadzenie danych potrzebnych do stworzenia wniosku o ukaranie. Postępowanie to ma charakter czynności wyjaśniających. Prowadzi je policja.
Postępowanie przed sądem - postępowanie główne - polega na rozstrzyganiu kwestii odpowiedzialności obwinionego za zarzucane mu wykroczenia.
Postępowanie kontrolne -polega na kontroli rozstrzygnięcia sądu.
Postępowanie wykonawcze - polega na wykonywaniu prawomocnych rozstrzygnięć.
Rodzaje postępowań w sprawach o wykroczenia:
Postępowanie zwyczajne - jest postępowaniem stosowanym wyjątkowo.
Postępowanie przyspieszone - szczególne
Postępowanie nakazowe - szczególne
Postępowanie mandatowe - szczególne
Właściwość sądu:
Sądem właściwym w pierwszej instancji jest sad rejonowy, jedyny wyjątek to sad garnizonowy w przypadku popełnienia wykroczenia przez żołnierza. W sądach rejonowych tworzone są wydziały grodzkie, jeżeli ich nie ma to w sprawach o wykroczenia orzeka się w wydziałach karnych tj. właściwych dla przestępstw.
W drugiej instancji orzekają sądy okręgowe ale nie zawsze. Sądy okręgowe będą właściwe w przypadku apelacji od wyroków jak i zażaleń na postanowienia zamykające drogę do wykonania wyroku. Przykład to postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub postanowienie o umorzeniu postępowania. W innych przypadkach (inne postanowienia i zarządzenia) właściwym sadem drugiej instancji będzie sąd rejonowy. Dla żołnierzy sądem drugiej instancji będzie wojskowy sad garnizonowy.
Skład sądu: W pierwszej i drugiej instancji sąd orzeka jednoosobowo.
Właściwość miejscowa sadu: właściwy jest sąd w którego okręgu popełniono wykroczenie.Jeżeli nie można ustalić miejsca popełnienia wykroczenia właściwy jest sąd w którego okręgu:
po 1. Wykroczenie ujawniono,
po 2. Ujęto sprawcę wykroczenia,
po 3. Właściwym jest sąd w którego okręgu obwiany przed popełnieniem wykroczenia mieszkał lub czasowo przebywał
Stosujemy tutaj przepisy KPK - art. 32. Jeżeli się nie da ustalić to sąd śródmieścia warszawy.
Zasady postępowania w sprawach wykroczeń:
KPW a KPK - na gruncie wykroczeń nie ma zasady legalizmu (art. 10 KPK) tzn. organy ścigania nie są zobowiązane do prowadzenia postępowania i mogą odstąpić od wszczęcia czy prowadzenia postępowania jeśli stwierdzą, że prowadzenie takiego postępowania jest niecelowe. W tym przypadku stosowany jest zgodnie z art. 41 KW środki oddziaływania wychowawczego.
Podobieństwa
Zasada prawdy materialnej - podstawą rozstrzygnięć muszą być ustalenia faktyczne zgodne z rzeczywistym przebiegiem zdarzenia.
Zasada swobodnej oceny dowodów - sad nie jest związany żadnymi regułami co do wartości dowodu.
Zasada bezpośredniości - sąd powinien zetknąć się bezpośrednio ze źródłami i środkami dowodowymi. Sąd powinien opierać się na dowodach pierwotnych a nie pochodnych czyli na świadku naocznym nie ze słyszenia, czy na oryginalne dokumentu a nie jego kopii.
3 odstępstwa od tej zasady:
Odczytywanie protokołu zeznać świadków lub obwinionego
Orzekania na podstawie dowodów dołączonych do wniosku o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności (DPO - art. 63 i 64 KPW).
Orzekanie w postępowaniu nakazowym na podstawie dowodów dołączonych do wniosku o ukaranie. Orzeka się w nim bez udziału stron.
Zasada skargowości - zgodnie z ta regułą sąd nie wszczyna postepowania z urzędu lecz na skutek wniesienia wniosku o ukaranie.
Zasada kontradyktoryjności - polega na wyodrębnieniu dwóch przeciwstawnych stron postepowania i przyznaniu im równych praw.
Zasada domniemania niewinności - zgodnie z tą zasada, każdy uważany jest za niewinnego dopóki dopóty jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem. Z zasadą tą związana jest reguła in dubio pro reo zgodnie z którą nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść obwinionego. Z domniemaniem związane jest prawo do obrony ( w znaczenia materialnym - to prawo do składania wniosków, wypowiadania się co do wszystkich kwestii) obrona ta to obrona przed zarzutem. Obrona formalna to prawo do posiadania obrońcy. Ważna kwestią jest to (odnośnie prawa do obrony), że sprawca na gruncie prawa wykroczeń staje się stroną postępowania dopiero z chwilą złożenia wniosku o ukaranie. Staje się wówczas podmiotem, który może posiadać obrońcę. Wniosek jest taki, że na etapie postępowania wstępnego sprawca nie może posiadać obrońcy.
Przesłanki procesowe:
Są to okoliczności warunkujące dopuszczalność procesu. Brak przesłanek skutkuje tym, że podczas kontroli wniosku o ukaranie brak przesłanek procesowych będzie skutkował wydaniem przez prezesa sądu postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania. Po wszczęciu postępowania brak przesłanek procesowych skutkuje wydaniem postanowienia o umorzeniu postępowania. Jeżeli rozpoczęto przewód sądowy -w przypadku kpk z chwilą odczytania aktu oskarżenia, kpw odczytaniu zaskarżenia? - sad wydaje wyrok o umorzeniu postępowania. Gdy po wszczęciuprzewodu sądowego stwierdzono brak cech wykroczenia albo dowodów pozwalających na przypisanie jego popełnienia sąd wydaje wyrok uniewinniający.
Podział przesłanek:
Przesłanki dodatnie - to takie, które musza zaistnieć aby postępowanie mogło się toczyć. Zaliczamy do nich:
Istnienie znamion wykroczenia w czynie zarzucanym, - czy
Istnienie prawnych warunków odpowiedzialności za wykroczenia
Podległość sprawy orzecznictwu sądów do spraw wykroczeń - sprawcy nie może przysługiwać immunitet(materialne, krajowe, konsularne, dyplomatyczne)
Właściwość sądu (sąd ma obowiązek badania spraw z urzędu, bez konieczności składania wniosku). W przypadku powstania sporu o właściwość spór ten rozstrzyga sąd okręgowy właściwy dla okręgu w którym działa sąd, który pierwszy wszczął spór. (Art. 12 KPW).
Złożenie wniosku o ukaranie przez uprawniony podmiotom - może pochodzić od oskarżyciela publicznego. Są przestępstwa gdzie wniosek musi złożyć sam pokrzywdzony np. 113 par. 3 - kradzież na szkodę osoby najbliższej, 123 par. 2 - wykroczenie ścigane na wniosek pokrzywdzonego - kradzież płodów ziemi. Nie jest przeszkodą procesową brak formalny wniosku o ukaranie. (brak ten można usunąć na żądanie prezesa sądu).
Przesłanki ujemne - tzw. Przeszkody procesowe.:
Przesłanki ujemne to okoliczności, których wystąpienie stanowi przeszkodę procesowa. Oznaczają one w skrócie zakaz wszczynania postępowania i nakaz umarzania już wszczętego postępowania.
Ustawowa okoliczność uchylająca karalność za wykroczenie np. art. 11 par. 4 KW - przepis mówi, ze nie podlega karze za usiłowanie kto dobrowolnie odstąpił od czynu lub zapobiegł skutkowi,
Przedawnienie orzekania - Art. 45 KW - wskazuje że przedawnienie następuje po upływie roku od popełnienia czynu a jeżeli wszczęto postepowanie to po upływie dwóch lat od popełnienia czynu,
Śmierć obwinionego,
Prawomocne rozstrzygnięcie sprawy w innym postepowaniu,
Zawisłość sprawy przed innym sądem.
Źródła dowodowe, środki dowodowe - rzeczy lub osoby, od których uzyskujemy informację.
Źródła dowodowe:
wyjaśnienia obwinionego
wyjaśnienia świadka
opinia biegłego
oględziny miejsca, osób, rzeczy.
dowody rzeczowe
eksperyment procesowy
Wymagają sporządzenia protokołu. Pozostałe notatki urzędowe.
Dowody przeprowadzamy na wniosek i z urzędu.
Wniosek dowodowy może złożyć strona lub jej przedstawiciel, czyli oskarżyciel publiczny, oskarżyciel posiłkowy i jego pełnomocnik, obwiniony i jego obrońca.
Wniosek dowodowy musi zawierać okoliczność, która ma być udowodniona.
Na gruncie KP w sprawach o Wykroczenia (KPW) - stosujemy art. 170 KPK - oddalenie wniosku dowodowego następuje jeżeli:
1) przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne,
2) okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy,
3) dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności,
4) dowodu nie da się przeprowadzić,
5) wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania.
Decyzja o oddaleniu wniosku dowodowego jest niezaskarżalna - w każdej chwili można złożyć ponowny wniosek, nawet jeżeli nie pojawią się nowe fakty ani nowe okoliczności.
Środki dowodowe
Wyjaśnienia obwinionego - ma on prawo a nie obowiązek składania wyjaśnień. Może odmówić złożenia, nie odpowiadać na pytania, może odpowiadać np. tylko na pytania swojego obrońcy. Nie ma obowiązku składania prawdziwych wyjaśnień - w przeciwieństwie do świadka. Obwiniony w przypadku pomawiania innej osoby może narazić się na odpowiedzialność karną z art. 234 i 235 KK - fałszywe oskarżenia i przestępstwo tworzenia fałszywych dowodów.
Dwa przypadki, gdy ten środek dowodowy będzie jedyny:
obwiniony przyznaje się do winy i jego wyjaśnienia nie budzą wątpliwości. Sąd będzie mógł nie przeprowadzać dalszego postępowania dowodowego - art. 72 §3 KPW
złożenie wyjaśnień przez obwinionego i złożenie przez niego wniosku o skazanie bez rozprawy - dobrowolne poddanie się odpowiedzialności - art. 58 KPW
Zeznania świadków - Świadek ma obowiązek, nie prawo stawienia się na wezwanie sądu i złożenia zeznań zgodnych z prawdą. Złożenie fałszywych zeznań to przestępstwo, o czym należy świadka pouczyć.
Są sytuacje gdy świadek będzie mógł odmówić składania zeznań - KPW recypuje tu przepisy KPK - art. 182 KPK.
Sytuacje te, np.:
- art. 182 par. 1 - osoba najbliższa dla obwinionego może odmówić zeznań. Osoba najbliższa - art. 47 par. KW - od jakiegoś czasu obejmuje konkubenta/konkubinę.
Odmowa to prawo.
- art. 182 par. 3 - prawo odmowy zeznań przysługuje świadkowe, który w innej toczącej się sprawie jest oskarżony o współudział.
KPW recypuje także art. 183 KPK - prawo odmowy odpowiedzi na pytanie - przysługuje ono świadkowi jeśli odpowiedź na pytanie narażałaby osobę obwinioną lub mu bliską na odpowiedzialność o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe.
Tajemnica służbowa, zawodowa, państwowa - ZAKAZ WZGLĘDNY - osoby te będą mogły być przesłuchane na ta okoliczność jeśli przez właściwe organy z tej tajemnicy zostaną zwolnione.
ZAKAZ BEZWZGLĘDNY - dotyczy obrońcy, adwokata - dot. okoliczności, o których dowiedział się podczas zajmowania się ta sprawą oraz duchownego.
Opinia biegłego
Gdy pojawią się okoliczności wywołujące wątpliwości co do poczytalności obwinionego.
Nie ma tu instytucji z art. 203 KPK, czyli obserwacji psychiatrycznej.
Powołuje się tylko o wyłącznie JEDNEGO biegłego. Na gruncie kpk co najmniej dwóch.
Biegły zobowiązany jest do bezstronności. Należy go odróżnić od tłumacza i specjalisty - są to inne środki. Tłumacz i specjalista także zobowiązani się do bezstronności.
Art. 233 par. 4 kk - kto jako biegły, rzeczoznawca lub tłumacz przedstawia fałszywą opinię podlega karze.
Oględziny miejsca, rzeczy lub osób.
Dowody rzeczowe.
Przeprowadza się przeszukanie na podstawie postanowienia prokuratora lub sądu. W wypadkach niecierpiących zwłoki przeprowadza się przeszukanie na podstawie polecenia przełożonego lub za okazaniem legitymacji służbowej - w tych przypadkach jednak przeszukanie podlega zatwierdzeniu przez prokuratora. O przeszukaniu mówi art. 44/34? KPW.
Środki dowodowe tu to - dokumenty, badania krwi (jazda samochodem po alkoholu)
Środki przymusu:
Zatrzymanie - czas zatrzymania to w postępowaniu przyspieszonym do 48h, w zwyczajnych do 24h. Zatrzymanie stosujemy wobec osoby ujętej na gorącym uczynku popełnienia wykroczenia lub bezpośrednio potem, jeżeli:
- zachodzą podstawy do przeprowadzenia postępowania przyspieszonego i
- nie można ustalić jej tożsamości.
Przymusowe doprowadzenie:
- obwinionego - jeżeli nie usprawiedliwi on swojej nieobecności
- świadka - który nie stawi się na rozprawę.
CZYNNOŚCI WYJAŚNIAJĄCE
-art 54 i nast.
Nie ma postępowania przygotowawczego !!! Jest ono zastąpione czynnościami wyjaśniającymi - POSTĘPOWANIE WSTĘPNE. Ustalamy tu czy istnieją podstawy do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie. Na tym etapie dochodzi do zebrania wszystkich danych potrzebnych do sporządzenia wniosku o ukaranie.
Wszczęcie tego etapu nie wymaga wydania postanowienia. Czynności wyjaśniające powinny zakończyć się w ciągu jednego miesiąca. Jeżeli okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości z czynności wyjaśniających sporządza się notatkę urzędowa. Jeśli budzą wątpliwości, są niejasne - sporządzamy protokół.
Podczas czynności wyjaśniających przesłuchuje się osobę podejrzaną. Czynności wyjaśniające przewiduje instytucje z art. 54 par 7. KPW, która to instytucja zezwala na odstąpienie od przesłuchania osoby obwinionej i umożliwia jej nadesłanie wyjaśnień na piśmie.
Gdy kończymy czynności wyjaśniające - sporządzamy wniosek o ukaranie.
KPW przewiduje wydanie rozstrzygnięcia nie na rozprawie, a już na posiedzeniu - art. 58 KPW. Daje to możliwość umieszczenia we wniosku o ukaranie, wniosku obwinionego o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy.
Przesłanki, które muszą zaistnieć aby sąd mógł rozpoznać wniosek na posiedzeniu, a nie rozprawie :
sąd musi dysponować protokołem przesłuchania obwinionego (musiał być przesłuchiwany podczas czynności wyjaśniających)
brak wątpliwości co do popełnienia czynu
przekonanie oskarżyciela publicznego, że cele postępowania zostaną osiągnięte bez przeprowadzenia rozprawy
zgoda obwinionego na taki sposób rozstrzygnięcia sprawy.
Ustawa nie wymaga przyznania się do winy - ale art. 58 nie będzie miał zastosowania w przypadku gdy obwiniony zaprzecza zarzutowi popełnienia wykroczenia, odmawia składania wyjaśnień lub też jego wyjaśnienia są niepełne lub niewiarygodne.
Sąd ma obowiązek powiadomienia stron o terminie tego posiedzenia, ale strony nie muszą brać w nim udziału. Obowiązkowa obecność dotyczy obrońcy - pod warunkiem, że zachodzi okoliczność z art. 21 KPW - obrona obligatoryjna.
Gdy sprawę skierowano na rozprawę →
obecność obwinionego nie jest obowiązkowa, ale sąd będzie mógł uznać że obecność będzie obowiązkowa i powiadomić o tym obwinionego.
Tak jak w czynnościach wyjaśniających, tak tez na rozprawie obwiniony może nadesłać swoje wyjaśnienia na piśmie - art. 67 par. 3 KPW (świadek tego nie może zrobić).
Sąd orzeka jednoosobowo. Powinien wydać rozstrzygnięcie już na pierwszej rozprawie.
Przebieg rozprawy (4 etapy):
Wywołanie sprawy
Przewód sądowy
Przemówienia końcowe stron.
Wyrokowanie.
/TRYB ZWYCZAJNY/
Wywołanie sprawy:
sprawdzenie obecności stron (nawet niestawiennictwo oskarżyciela publicznego nie tamuje rozprawy???)
zgłaszanie przesłanek procesowych (przeszkody)
Przewód sądowy:
odczytanie wniosku o ukaranie (od tego się zaczyna)
pouczenie o prawie do odmowy składania wyjaśnień, pyta czy składa wyjaśnienia czy ich odmawia
gdy obwiniony przyznaje się do winy i składa wyjaśnienia nie budzące wątpliwości - sąd może zakończyć procedowanie - art. 72 par. 3.
art. 73 KPW - wniosek o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności (art. 58)
sąd przeprowadza postępowanie dowodowe (gdy wcześniejsze okoliczności nie zachodzą)
obowiązek sądu poinformowania stron o zmianie kwalifikacji prawnej
zamknięcie przewodu sądowego
Mowy końcowe:
oskarżyciela publicznego
posiłkowego
obrońcy
obwinionego.
Wyrokowanie (art. 413 KPK - treść wyroku).
/TRYB SZCZEGÓLNY/
Tryby szczególne:
nakazowe (sądowe - przed sadem)
przyspieszone (sądowe)
mandatowe (pozasądowe)
Postępowanie nakazowe
Sąd orzekał nakazem karnym - ale orzekać można tylko wyrokiem, więc od 2001 roku mamy wyrok nakazowy.
Najczęściej zmieniane, nowelizowane postępowanie.
Do 2003 r. było bardzo sformalizowane, wniosek o ukaranie mógł pochodzić tylko od oskarżyciela publicznego. Od 2003 r. nawet oskarżyciel posiłkowy może wnieść wniosek o ukaranie.
Art. 53 i 54 - postępowanie nakazowe.
Przesłanka dodatnia (aby postępowanie mogło się toczyć):
brak wątpliwości co do okoliczności czynu i winy obwinionego.
Przesłanka ujemna:
obwiniony jest głuchy, niemy, niewidomy (tylko postępowanie zwyczajne).
Sąd w tym przedmiocie orzeka na posiedzeniu stron
Bez udziału stron.??
Sąd może orzec każdą karę wyrokiem nakazowym oprócz aresztu.
Wyrok nakazowy nie podlega uzasadnieniu nawet na wniosek stron.
Środkiem zaskarżenia jest sprzeciw (nie apelacja), który wnosi się w terminie 7 dni. Gdy go nie wniesiono wyrok nakazowy staje się prawomocny. W razie wniesienia sprzeciwu wyrok nakazowy traci moc i sprawa podlega rozpoznaniu w trybie zwyczajnym.
Postępowanie mandatowe
Art. 95 i nast.
Najbardziej uproszczone, drobne sprawy. Można orzec tylko i wyłącznie grzywnę i tylko i wyłącznie grzywnę w wysokości do 500zł.
Przesłanka dodatnia → brak wątpliwości co do faktu wykroczenia i brak wątpliwości co do osoby sprawcy.
Przesłanki ujemne
→ gdy istnieje konieczność orzeczenia również środka karnego (np. zakazu prowadzenia pojazdów),
→ gdy wykroczenie wypełnia znamiona przestępstwa.
Rodzaje mandatów - 3 rodzaje. (testy na aplikacje!!)
Gotówkowy - wydawany bezpośrednio ukaranemu, który kwituje w ten sposób uiszczenie grzywny.
Kredytowany - wydawany ukaranemu za potwierdzeniem odbioru.
Kredytowy-zaoczny - wydawany jest pod nieobecność sprawcy.
Mandatem gotówkowym może być nałożona grzywna osobie, która czasowo przebywa na terytorium RP lub nie ma stałego miejsca zamieszkania.
Prawomocność mandatów: (testy na aplikacje!!)
mandat gotówkowy staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny funkcjonariuszowi
mandat kredytowany staje się prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru przez ukaranego
kredytowany-zaoczny jest prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny we wskazanym miejscu i czasie
Postępowanie mandatowe jest postępowaniem warunkowym → może mieć miejsce tylko i wyłącznie pod warunkiem uzyskania zgody obwinionego. Odmowa przyjęcia mandatu powoduje, że mandat traci moc i sprawa rozpoznawana jest w postępowaniu zwyczajnym. O prawie do odmowy przyjęcia mandatu funkcjonariusz ma obowiązek poinformować ukaranego - art. 97 par. 2 i 3 KPW. W razie przyjęcia mandatu stanowi on prawomocne rozstrzygnięcie.
Mandat nie jest zaskarżalny!!! Co najwyżej może być uchylony, a podstawa uchylenia jest tylko jedna sytuacja → gdy mandat został orzeczony/wydany za czyn, który nie był wykroczeniem.
Uchylenie mandatu może mieć miejsca z urzędu lub na wniosek ukaranego i ten wniosek składa się w terminie 7 dni od uprawomocnienia mandatu.
Postępowanie przyspieszone
Może mieć miejsce w sytuacji, gdy rozpoznanie sprawy w postępowaniu zwyczajnym jest
niemożliwe lub
znacznie utrudnione.
Sytuacja, gdy obwiniony jedynie czasowo przebywa na terytorium RP lub nie ma stałego miejsca zamieszkania.
Typ ten stosujemy wobec sprawców wykroczeń o charakterze chuligańskim.
Stosujemy wyłącznie wobec osób ujętych na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem i niezwłocznie doprowadzonych do sądu.
Podstawą wszczęcia takiego postępowania może być wniosek o ukaranie zgłoszony ustnie do protokołu.
Postępowanie to powinno być przeprowadzone w krótkim czasie i w razie przerywania rozprawy na okres dłuższy niż 3 dni rozpoznanie następuje w postępowaniu zwyczajnym.
Skrócone są terminy wniesienia środka odwoławczego - apelacji - 3 dni (a nie 7), od ogłoszenia wyroku.
Art. 89 i nast.
ŚRODKI ODWOŁAWCZE (od nieprawomocnych orzeczeń) na gruncie KPW:
Apelacja
Zażalenie
/dot. trybu zwyczajnego/
Termin na wniesienie to 7 dni od doręczenia lub ogłoszenia orzeczenia.
Podstawy środka odwoławczego na gruncie KPW
Względne podstawy odwoławcze - 4
→ obraza przepisów prawa materialnego, np. zarzut braku znamion czynu zabronionego lub przyjęcie błędnej kwalifikacji prawnej
→ obraza przepisów prawa procesowego, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia, np. w zakresie postępowania dowodowego - naruszenie zakazu bezwzględnego przesłuchania obrońcy
→ błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść orzeczenia. Zarzutu tego nie można łączyć z zarzutem 1 (obraza prawa materialnego)
→ rażąca niewspółmierność kary lub środka karnego.
Bezwzględne przyczyny odwoławcze (sąd bierze pod uwagę niezależnie od granic zaskarżenia):
→ wydanie orzeczenia przez osobę nieuprawnioną lub podlegająca wyłączeniu albo niezdolną do orzekania (nietrzeźwość),
→ nienależyta obsada sądu
→ niepodpisanie orzeczenia
→ wydanie orzeczenia przez sąd powszechny w sprawie należącej do sądu wojskowego lub odwrotnie
→ wydanie orzeczenia przez sąd niższego rzędu w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu
→ orzeczono karę lub środek karny nieznany ustawie
→ sprzeczność w treści orzeczenia uniemożliwiająca jego wykonanie, np. orzeczenie kary bez określenia jej wymiaru,
→ brak obrońcy w sytuacji obrony obligatoryjnej art. 21 KPW
APELACJA
Jest środkiem odwoławczym od wyroku I instancji. Prawo do wniesienia apelacji przysługuje stronom i ich przedstawicielom (pełnomocnik, obrońca). Apelacje może wnieść również prokurator.
Apelacje cechuje dewolutywność, która oznacza, przeniesienie rozpoznania sprawy do sądu wyższej instancji oraz suspensywność, polegająca na wstrzymaniu wykonania zaskarżonego wyroku.
Na gruncie postępowania w sprawach o przestępstwa apelacja jest środkiem bezwzględnie suspensywnym i bezwzględnie dewolutywnym.
Podnosi się, że suspensywność i dewolutywność ma bezwzględny charakter, ale na gruncie KPW art. 82 par.4 przewiduje się możliwość zaopatrzenia wyroku w klauzule natychmiastowej wykonalności. Wyrok ten może być wykonany zanim sąd rozpozna apelacje.
Termin do wniesienia apelacji to 7 dni od daty otrzymania wyroku z uzasadnieniem. Sąd rozpozaje apelacje na rozprawie, nie na posiedzeniu.
Sąd odwoławczy orzeka wyrokiem:
utrzymującym w mocy zaskarżone orzeczenie
uchyla zaskarżone orzeczenie
zmienia zaskarżone orzeczenie
Sąd odwoławczy wyrok II instancji uzasadnia z urzędu. Wyjątek - wyrok utrzymujący w mocy orzeczenie.
ZAŻALENIE
Środek odwoławczy od postanowień i zarządzeń. W przypadku postanowień i zarządzeń zamykających drogę do wydania wyroku zażalenie rozpoznaje sad okręgowy, a w przypadku pozostałych postanowień i zarządzeń zażalenie rozpoznaje sąd rejonowy.
Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od ogłoszenia lub doręczenia orzeczenia.
Zażalenie jest środkiem odwoławczym o względnej dewolutywności, dlatego że sąd I instancji może je uwzględnić jeżeli orzeka w tym samym składzie, w innym wypadku przekazuje zażalenie sądowi odwoławczemu.
W przypadku zażalenia suspensywność ma charakter względny - samo złożenie zażalenia nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia/zarządzenia, jednakże sąd który wydał zaskarżone orzeczenie lub sąd powołany do rozpoznania zażalenia może wstrzymać zaskarżone orzeczenie.
Test
Wziąć indeksy - od razu wpisy.
Jednokrotnego wyboru, 25-26 pytań.
Test
formy stadialne i zjawiskowe,
okoliczności wyłączające winę i bezprawność,
zbiegi przepisów
zbiegi wykroczeń
kary
znamiona czynu zabronionego
strona podmiotowa
Test z 2 pierwszych spotkań !!!!!!!!!! Reszty nie trzeba!!!!