Wyższa Szkoła Gospodarki

W BYDGOSZCZY

2007/2008

Temat wykładu: OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ.

Wykład pierwszy:

Wprowadzenie do tematyki będącej przedmiotem wykładu.

Podstawy prawa. Niektóre pojęcia prawne, definicje.

W dobie Internetu, czyli możliwości jakie on ze sobą niesie, zagadnienia dotyczące ochrony wartości intelektualnych, ich znajomość staje się nieodzowna do funkcjonowania każdego człowieka, który korzysta z możliwości: uzyskiwania informacji, poznawania utworów muzycznych, literackich czy nawet programów komputerowych. Nieznajomość prawa w zakresie korzystania z różnego rodzaju utworów niesie za sobą niebezpieczeństwo odpowiedzialności karnej czy materialnej. Oczywiście ochrona własności intelektualnej nie ogranicza się wyłącznie do utworów uzyskanych za pośrednictwem Internetu ale w sytuacji gdy te utwory wykorzystujemy , powinniśmy sobie zdawać sprawę z konsekwencji, które mogą powstać.

Zakresem wykładu „Ochrona własności intelektualnej” zostaną objęte niektóre aspekty kilku grup własności intelektualnej: autorskie prawa osobiste i majątkowe wraz z prawami im pokrewnymi oraz prawo własności przemysłowej. Zanim jednak to nastąpi należy słuchaczy zapoznać z zagadnieniami natury pojęciowej albowiem bez poznania terminologii stosowanej w przepisach prawnych regulujących własność intelektualną wykład nie byłby zrozumiały.

W trakcie wykładu posługiwać się będzie pojęciami: norma prawna, przepis prawny, konwencja międzynarodowa, ustawa czy rozporządzenie, a także wieloma pojęciami z zakresu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej /np. działalność gospodarcza, przedsiębiorca, przedsiębiorstwo, osoba zagraniczna,/ jak i z zakresu prawa cywilnego /np. firma, przedsiębiorstwo, własność, posiadanie itp./.

Prawo własności intelektualnej trzeba najpierw umieścić w systemie prawa. Z kolei prawo też musi funkcjonować na jakimś gruncie. Tym gruntem dla prawa jest państwo. Państwo to organizacja polityczna realizująca swoje cele na określonym terytorium wobec określonego społeczeństwa tam zamieszkującego z możliwością stosowania w stosunku do niego przymusu niezbędnego do sprawowania władzy.

Taka definicja państwa sugeruje, że PAŃSTWO istniało zawsze. Tak nie było, chociaż nikt nie potrafi określić jak daleko w przeszłość ono sięga. Zaczątki państwowości umieszczane są w tzw. „zamierzchłej przeszłości”, co wcale nie oznacza, że nie można, oczywiście hipotetycznie, odtworzyć jego początku. Przy czym nie chodzi tutaj o początek państwa w sensie historycznym, lecz raczej w sensie organizacyjnym. Gdyby dokonać krótkiego wywodu to nie popełni się większego błędu, gdy powstanie państwa przedstawi się w uproszczonym schemacie: RODZINA przekształciła się w RÓD /jako związek kilku rodzin/, połączonych kilka rodów to PLEMIĘ. Potem już wystarczył tzw. ZWIĄZEK PLEMION by można było zacząć mówić o PAŃSTWIE. Oczywiście do owych prostych związków bliższego lub dalszego pokrewieństwa czy powinowactwa musiała zawsze dochodzić pewna organizacja władzy oraz dobrowolne /lub niedobrowolne/ jej podporządkowanie się. Duże związki plemienne potrzebowały ochrony / a więc drużyna, wojsko/ oraz środków do jego utrzymania /a więc podatki/. Z podatkami wojskiem związana była nieodzownie potrzeba ich ściągania i organizowania /a więc i administracja/. Do sprawnego zarządzania organizacją państwową niezbędne stawały się takie regulacje, które umożliwiały właściwe funkcjonowanie instytucji państwowej oraz społeczeństwa. Dotychczasowe zachowana oparte na zwyczajach, ukształtowanych przez lata i przekazywanych z pokolenia na pokolenie okazały się niewystarczające. Społeczeństwa zaczęły domagać się od suwerena /władcy/ zawsze takich samych zachowań rozstrzygających spory lub karzące winnych w podobnych sytuacjach, niezależnie od tego kogo dotyczą. Zaczęto tworzyć zasady regulujące zachowania społeczne oraz je spisywać. Powstawały kodyfikacje, na których oparte zostały wszystkie inne, później tworzone prawa. W taki sposób narodziło się PRAWO, które można zdefiniować jako: zbiór wzorców zachowań ludzkich, stworzonych przez PAŃSTWO, których przestrzeganie jest wymuszone. WZORZEC zachowania przedstawiany jest pisemnie, więc nie jest to nic innego niż norma prawna. Jest to elementarna cząstka prawa składająca się z hipotezy /wskazanie adresata normy i okoliczności jej zastosowania/, dyspozycji /normatywny skutek prawny, nakazane zachowanie się adresata normy/ i sankcji /reakcja organów państwowych w przypadku nie zastosowania się adresata do dyspozycji normy/. Norma może nie zawierać wszystkich elementów i składać się tylko z hipotezy i sankcji. Mogą być normy prawne bezwzględnie /imperatywne/ lub względnie obowiązujące /dyspozycyjne/. Kilka /kilkanaście, kilkadziesiąt…/ norm tworzy przepis prawny. Przepis prawny to normy ujęte w pewną „strukturę organizacyjną” opatrzoną znakami: np. księga, część, rozdział, artykuł, paragraf, ustęp, punkt itp. Przepis i norma często są w słownictwie potocznym jak i prawniczym utożsamiane i traktowane zamiennie. Przepisy prawne regulują stosunki prawne między ludźmi, czyli dają wzorce zachowań niezbędnych do tego, aby dana czynność prawna dokonana między ludźmi była nie tylko prawidłowo wykonana ale również dzięki temu usankcjonowana przez państwo. Czynności prawne mogą być traktowane jako zdarzenia prawne /zależne lub niezależne od woli ludzkiej/ mogące wywołać /tylko te zależne od woli człowieka/ skutki prawne w postaci powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Zbiór przepisów dotyczących, zawierających normy zachowań ludzkich w ramach jednorodnych stosunków prawnych tworzą /mogą tworzyć/ kodeksy. Kodeksy regulują stosunki międzyludzkie o charakterze np. cywilnym, karnym, handlowym itp. Jednak nie wszystkie jednorodne stosunki międzyludzkie są unormowane zwartym systemem w postaci kodeksu.

Przepisy prawa powinne być tak skonstruowane, aby nikt nie miał wątpliwości, co do znaczenia tekstu przepisu /normy/ prawnego. W tym celu ten, kto go tworzy, czyli ustawodawca stara się o jasność sformułowań i poprawność gramatyczno-prawniczą. Ponadto, jeżeli wprowadza jakieś pojęcia do tekstu przepisu, musi te pojęcia wyjaśnić w tzw. słowniczku. Słowniczek ów znajduje się w początkowej części przepisu prawnego. Ale to nie wszystko. Bywają w przepisie terminy, co, do których przyjmuje się, że są powszechnie znane lub też takie, których poznanie jest możliwe po przeczytaniu innego przepisu prawnego. Wówczas, w tym drugim przypadku, podaje się gdzie owego znaczenia szukać. Samo czytanie przepisu może jednak nie wystarczyć w jego zrozumieniu. Potrzebny jest, więc swoisty zabieg, który nazywamy wykładnią prawa lub interpretacją. Interpretacja to podjęcie takiego rozumowania, które doprowadza nas do zrozumienia, co ustawodawca chciał osiągnąć formułując przepis w określony sposób. Są różnego rodzaju wykładnie: np. autentyczna tj. taka, której dokonuje sam ustawodawca /np. Prezydent, Sejm, Minister itp./, czy operatywna tj. dokonywana przez organ państwowy w trakcie stosowania prawa lub doktrynalna tj. dokonywana przez przedstawicieli nauki. Uznaje się, że przepisy prawa są tworzone przez Państwo lub Ustawodawcę w imieniu państwa. Ale zarówno i państwo i ustawodawca to pojęcia, w tym wypadku, dość abstrakcyjne, gdyż po to by coś stworzyć muszą być ludzie. Państwo przekazało, więc uprawnienia w tej sprawie swoim ORGANOM, które są potem personifikowane. Owe organy tworzą prawo. Ranga owego prawa, aktu prawnego, zależy od rangi organu, który go wydał /ale nie zawsze/. Ustawy i umowy międzynarodowe /konwencje/ uchwala sejm, rozporządzenia - Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów oraz ministrowie, zawsze na podstawie ustawy. Natomiast wszystkie ustawy muszą mieć podstawę w konstytucji jako ustawie zasadniczej. Wymienione przepisy stanowią źródła prawa czyli tzw. prapoczątek jego powstania z jednej strony, z drugiej zaś są tymi pierwotnymi formami, na których może oprzeć swoje działanie lub zaniechanie organ państwowy lub obywatel.

Przepisów prawnych jest wiele. Grupowano je wg takiego samego rodzaju stosunków, które były do rozstrzygnięcia. Powstawały systemy i gałęzie prawa. Tworzyły je okoliczności faktyczne wynikające z życia społecznego. Usystematyzowała je nauka. System prawa to ogół przepisów prawnych w danym państwie regulujących stosunki społeczne, charakteryzujący się uporządkowanym kryterium podziału prawa według ustalonych zasad. Gałąź prawa to część przepisów prawa, w ramach istniejącego systemu prawnego, regulujących określoną dziedzinę życia społecznego, wyodrębnioną według kryterium podobieństwa rozwiązywanych stosunków społecznych.

Gdy gałąź prawa reguluje stosunki społeczne do których odnosi się w sposób pełny i nie musi zapożyczać, do regulacji tych stosunków, norm z innej gałęzi prawa określamy ja jako podstawową. Podstawowymi /niejako „samowystarczającymi”/ gałęziami w Polsce są prawa: konstytucyjne /zwane też państwowym/, administracyjne, finansowe, cywilne, rodzinne i opiekuńcze, pracy, karne. Niektórzy /nauka/ rozróżniają również gałęzie kompleksowe biorąc jako kryterium przedmiot regulacji prawnej np. prawo gospodarcze czy podatkowe lub transportowe. Są to zespoły norm odnoszące się do jednego przedmiotu regulacji, ale tak określona gałąź korzysta z norm należących do kilku innych gałęzi prawa.

Gałęzi prawa jest wiele tak wiele, że nie sposób ich wszystkich w tym miejscu wymienić. Może być ich jeszcze więcej jako, że rozwój stosunków społecznych normowanych w jednej gałęzi może powodować wyłanianie się z niej innej bardziej szczegółowo regulującej wspomniane /określone/ stosunki społeczne.

Mając na uwadze tematykę wykładu należy postawić zasadnicze pytanie: gdzie w systemie prawa umieścić prawo własności intelektualnej? Wydaje się, że pomimo stosunkowo dużego materiału prawnego sięgającego nawet XIX wieku mówienie o prawie własności intelektualnej jako o odrębnej podstawowej gałęzi prawa jest przedwczesne.

Umieszczanie prawa własności intelektualnej w ramach prawa cywilnego czy gospodarczego jest raczej nieuprawnione z uwagi na daleko idące odrębności rozwiązań w charakterze stosunków, które są poprzez nie tj. prawo własności intelektualnej, normowane. Chociaż również trzeba pamiętać, że niektóre normy prawa cywilnego są stosowane pomocniczo przy rozwiązywaniu problemów z zakresu prawa własności intelektualnej. W tej sytuacji prawo własności intelektualnej należałoby traktować jako gałąź kompleksową z uwagi na wiele „zapożyczeń” prawnych z innych dyscyplin.

W tym miejscu wydaje się konieczne ukazanie pewnych pojęć, z których korzysta prawo własności intelektualnej, a które są wypracowane na gruncie innych dyscyplin.

Do niektórych pojęć prawa cywilnego używanych w prawie własności intelektualnej zaliczamy:

a./ osoba fizyczna. /każdy człowiek od urodzenia aż do śmierci/

b./ osoba prawna, /trwałe zespolenie pewnej grupy osób fizycznych i środków majątkowych dla osiągnięcia określonych celów społecznych, której ustawa nadała zdolność bycia podmiotami praw i obowiązków/. Osobami prawnymi w/g kodeksu cywilnego są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną c/ zdolność prawna to możliwość bycia podmiotem praw lub obowiązków.

d/ zdolność do czynności prawnych, /zdolność do czynności prawnych oznacza kwalifikacje /uprawnienie/ osoby do dokonywania działań, jakimi są czynności prawne/. Może być: pełna lub ograniczona. Pełną zdolność posiada człowiek, który ukończył 18 rok życia [pełnoletność]. Pełnoletnia staje się też kobieta, która ukończyła 16 rok życia i zawarła związek małżeński. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych posiada osoba, która ukończyła lat 13 lub częściowo ubezwłasnowolniona orzeczeniem sądu.

e/ czynność prawna to oświadczenie woli człowieka mające na celu wywołanie określonych skutków prawnych. Zamierzonym stanem czynności prawnej może być powstanie, zmiana lub zniesienie już istniejącego stosunku prawnego,

f/ przedstawicielstwo, reprezentowanie, umocowanie,

Przedstawicielstwo - wywołanie określonych skutków prawnych za pośrednictwem innej osoby. Przedstawiciel reprezentuje osobę zastępowaną. Umocowanie to upoważnienie przedstawiciela do działania na rzecz osoby reprezentowanej.

g/ przedsiębiorca to osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą /lub zawodową/ .

h/ firma: osoby fizycznej to jej imię i nazwisko, osoby prawnej to jej nazwa.

i/ przedsiębiorstwo, zgodnie z art. 55¹ Kodeksu Cywilnego  jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym doprowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);

2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;

4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;

5) koncesje, licencje i zezwolenia;

6) patenty i inne prawa własności przemysłowej;

7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;

8) tajemnice przedsiębiorstwa;

9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Do podstawowych pojęć prawa cywilnego zaliczamy również: własność i posiadanie oraz pojęcia: rzeczy i przedmioty nie będące rzeczami. Nieznajomość znaczenia tych terminów nie pozwoli na zrozumienie wielu spraw związanych. z innymi zagadnieniami które będą omawiane na kolejnych wykładach.

Prawo własności intelektualnej używa też pojęć z zakresu prawa gospodarczego. Np. przedsiębiorstwo państwowe /zgodnie z ustawą o przedsiębiorstwach państwowych/ to: samodzielny i samorządny oraz samofinansujący się podmiot gospodarczy posiadający osobowość prawną. A więc głównym jego celem jest osiągnięcie zysku, przy czym w tym swoim dążeniu realizuje jakieś cele społecznie użyteczne jakkolwiek nie jest to jego celem zasadniczym. Ustawa o przedsiębiorstwach państwowych odróżnia P. tworzone jako P.P. działające na zasadach ogólnych od przedsiębiorstw użyteczności publicznej.

Przedsiębiorstwo użyteczności publicznej /art.6.1/ to PP, ma na celu bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności. W szczególności działają one w zakresie: inżynierii sanitarnej, komunikacji miejskiej, zaopatrzenia ludności w energię, zarządzanie lokalami, terenami zielonymi, uzdrowiskami itp.

Z kolei ustawa o swobodzie działalności gospodarczej jest przykładem nierozerwalnego związku wielu gałęzi prawa przy prowadzeniu działalności gospodarczej w naszym kraju. Jakkolwiek samą ustawę raczej zaliczyć należy do zakresu prawa administracyjnego to jednak prawo własności intelektualnej bez jej istnienia nie mogłoby się obejść a sam obrót gospodarczy byłby mocno utrudniony a nawet wręcz niemożliwy.

Ustawa ta wprowadza takie samo pojęcie przedsiębiorcy jakie istnieje w prawie cywilnym ale za przedsiębiorców uznaje także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Inne pojęcia wyjaśniane w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, które funkcjonują również w prawie własności intelektualnej to: działalność gospodarcza, osoba zagraniczna czy przedsiębiorca zagraniczny.

Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. (Art. 2.)

Osoba zagraniczna: a) osobę fizyczną mającą miejsce zamieszkania za granicą, nieposiadającą obywatelstwa polskiego, b) osobę prawną z siedzibą za granicą, c) jednostkę organizacyjną niebędąca osobą prawną posiadającą zdolność prawną, z siedzibą za granicą;

Przedsiębiorca zagraniczny - osobę zagraniczną wykonującą działalność gospodarczą za granicą;

Powyżej podano tylko przykładowo niektóre terminy oraz pojęcia stosowane w prawie cywilnym, gospodarczym czy handlowym jak również w prawie własności intelektualnej. Szczegółowy zakres wyjaśnień terminologiczno-pojęciowych jest zawarty w przepisach wstępnych każdego aktu prawnego. Tak więc należy przyjąć zasadę, że nie można zacząć interpretacji przepisu prawnego bez wcześniejszego zapoznania się z terminologią. Stwierdzenie to jest tym ważniejsze, że niezależnie od tych „sztandarowych” pojęć stosowanych w działalności gospodarczej przepisy każdego aktu prawnego regulujące określone stosunki prawne, mogą dawać swoje, mniej lub bardziej uproszczone definicje pojęć. Owe definicje mogą być nieco rozbieżne w sformułowaniu z wybranymi definicjami pojęć prawa gospodarczego jednak ogólnego ich sensu nie zmieniają. I tak np. prawo własności przemysłowej mówiąc o: osobie - rozumie przez to osobę fizyczną lub prawną; osobie zagranicznej - rozumie się przez to osobę niemającą obywatelstwa polskiego i odpowiednio miejsca zamieszkania albo siedziby bądź poważnego przedsiębiorstwa na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej; przedsiębiorcy - rozumie przez to osobę prowadzącą w celach zarobkowych działalność wytwórczą, budowlaną, handlową lub usługową, zwaną "działalnością gospodarczą";

Nasuwająca się pewna wątpliwość dotycząca zakresu stosowania tej ustawy zostaje rozwiana kolejnym zapisem: Przepisy ustawy dotyczące przedsiębiorców stosuje się odpowiednio również do osób prowadzących działalność inną niż gospodarcza, a także do jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej.

Ustawa o prawach autorskich i prawach pokrewnych nie wyjaśnia terminologii dotyczącej przedsiębiorcy ani działalności gospodarczej ale się nią posługuje. Ponadto używa całkowicie inną wyjaśniając jej znaczenie w art. 6. Tak więc nie uniknęła ona czerpania w swoich rozwiązaniach terminologii z innych dziedzin prawa. Otóż uznając, że do zarządzania zbiorowego prawami autorskimi i prawami pokrewnymi musi istnieć jakaś instytucja/cje/ ustaliła, że owa instytucja zorganizowana zostanie jako stowarzyszenie lub organizacja radiowa i telewizyjna.. W art. 104. 1. stwierdza się że organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi są stowarzyszenia zrzeszające twórców, artystów wykonawców, producentów lub organizacje radiowe i telewizyjne, których statutowym zadaniem jest zbiorowe zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich lub praw pokrewnych oraz wykonywanie uprawnień wynikających z ustawy. Do tych organizacji stosuje się przepisy prawa o stowarzyszeniach Jest tu pewna rozbieżność terminologiczna, która zostanie zinterpretowana i wyjaśniona w rozdziale trzecim, przy okazji omawiania organizacji zbiorowego zarządzania.

Pojęcie własności intelektualnej.

Tematem wykładu jest „Ochrona własności intelektualnej”. Pojęcie własności zostało wyjaśnione już na wykładzie ustnym. Upraszczając je można powiedzieć, że własność jest to prawo do nieograniczonego, wszak z pewnymi wyjątkami, władania rzeczą tj. np. pobierania pożytków i innych dochodów z rzeczy, używania, zbycia, przetworzenia, zużycia lub zniszczenia oczywiście również i posiadania. Natomiast intelektem nazywamy zdolności umysłowe wynikające ze sprawności naszego mózgu, który potrafi wykorzystując wiedzę czy doświadczenie człowieka oraz po włączeniu do tego wyobraźni tworzyć różnego rodzaju rzeczy materialne jak i niematerialne.

W ten sposób tworzone są pewne wartości czyli dobra, które mogą być powodem chęci ich zawłaszczenia przez innych ludzi. A skoro są to dobra będące przedmiotem pożądania więc należało je chronić. Natomiast twórca ma pełną swobodę dysponowania swoim dziełem.

Potrzeba zgody twórcy na wykorzystanie jego dzieła, to efekt daleko idącej komercyjności naszego świata. Pomysł odpłatnego udostępnianie efektów pracy naszego umysłu powstał w osiemnastym wieku. Powstanie prawa autorskiego wywodzi się z przywilejów drukarskich. Akty prawne chroniące prawa majątkowe powstały w Anglii /1710/ i Francji /1771,1773/. Potem systematycznie tworzono je w innych państwach, również i w powojennej Polsce. Natomiast jeśli chodzi o ochronę intelektualnych wytworów w przemyśle to początku uregulowań należy szukać w drugiej połowie dziewiętnastego wieku, gdy powstała Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej /20.03.1883r/.

Pojęcie dóbr intelektualnych na gruncie prawa polskiego jest określone głównie w dwóch ustawach: Ustawa z dnia 4 lutego 1994r o prawie autorskim i prawach pokrewnych.( Dz.U. 1994 Nr 24 poz.83; ostatnia zmiana: 2007.11.01 zm. Dz.U.07.181.1293 art. 1); Ustawa z dnia 30 czerwca 2000r Prawo własności przemysłowej tekst. Jednolity Dz.U. z 2003r Nr 119, poz.1117 /z późn. zm. Ostatnia zmiana 2007.11.01 zm. Dz.U.07.136.958 art. 1/.

Ustawy te do dóbr intelektualnych zaliczają: utwory prawa autorskiego, przedmioty praw pokrewnych oraz bazy danych a także podlegające ochronie prawnej: wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, znaki towarowe, topografie układów scalonych, oznaczenia geograficzne, odmiany roślin.

Dobra intelektualne są produktem umysłu ludzkiego i same przez się nie mają postaci materialnej. Przedmioty stworzone na podstawie wyobraźni, czyli „pracy” umysłu ludzkiego /intelektu/ są materializacją oryginalnych treści myślowych. Skoro ten produkt umysłu materializuje się w postaci różnego rodzaju dóbr nic nie stoi na przeszkodzie aby zaliczyć dobra intelektualne do kapitału rozumianego nie tylko jako środki materialne i niematerialne przedsiębiorstwa ale i do „kapitału” indywidualnej osoby fizycznej nie prowadzącej działalności gospodarczej. Wytwór umysłu /dobra intelektualne/ bywa dźwignią finansową , która poprawia finanse owej działalności ale często stanowi też istotny przychód dla osób, których nie zaliczymy do przedsiębiorców.

Wartości intelektualne to również WIEDZA. Wiedza powstaje wyłącznie w umysłach ludzkich powodując w konsekwencji, że człowiek z niej korzystający takie zmaterializowane wartości intelektualne tworzy. Posiadanie odpowiedniej wiedzy umożliwia tworzenie wartości intelektualnych. Taka teza jest tylko częściowo prawdziwa. Sprawdza się ona przy tworzeniu utworów ściśle specjalistycznych ale jest już wątpliwa w sytuacji tworzenia utworu, który jest wytworem wyłącznie wyobraźni człowieka. Oczywiście można dyskutować czy malarz prymitywista nie musiał posiadać wiedzy o sposobie gruntowania podkładu pod obraz olejny, czy twórca wynalazku, nie musiał najpierw posiąść wiedzy na temat funkcjonowania jakichś mechanizmów i podstawowych praw fizyki, czy twórca utworu muzycznego nie musiał posiąść wiedzy, dzięki której utwór muzyczny, który powstał w jego umyśle mógł być przez niego odtworzony na jakimś instrumencie /wiedza o działaniu i wydobyciu potrzebnych dźwięków/. Z tego wynika, że jakaś wiedza jest jednak niezbędna do tworzenia wartości intelektualnych chociaż decydującą rolę zawsze będzie odgrywała wyobraźnia, kreująca pewną IDEĘ, którą tworzący wartości intelektualne będzie chciał zmaterializować.

W tym miejscu dochodzimy do stwierdzenia, że wartości intelektualne tworzone są przez człowieka, który dzięki wyobraźni i wiedzy, w tym również wynikającej z doświadczenia i zdolności, oraz czasami, gdy jest to niezbędne, przy pomocy urządzeń i procesów technologicznych, jest w stanie wytworzyć pewien materialny lub niematerialny efekt. Korzystanie z tego EFEKTU działania ludzkiego może być dostępne dla innych bez zgody lub za zgodą twórcy.

Po przeprowadzeniu powyższych rozważań, naszym zdaniem, za PRAWO WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ można uznać zespół norm regulujących zachowania społeczne wobec indywidualnych , dotychczas nie spotykanych przejawów umysłu ludzkiego efektem czego jest powstanie oryginalnego dzieła w sferze kultury duchowej lub materialnej.

Kultura duchowa to „ogół dzieł naukowych, literackich i dzieł sztuki tworzących dorobek ludzkości w danym okresie historycznym” a kultura materialna to „ogół dóbr materialnych i umiejętności produkcyjno-technicznych społeczeństwa w danym okresie historycznym”.

Źródła prawa

Źródła prawa to pojęcie odnoszące się do tworzenia i stosowania prawa. Prawo wywodzi się z wielu źródeł. Są różne ujęcia tego zagadnienia: w jednym /formalnym/ rozumieniu źródła prawa oznacza akty normatywne, czy też inaczej akty prawne zawierające przepisy prawa oraz tryb tworzenia takich aktów. Są to samoistne źródła prawa. W innym znaczeniu tj. jako źródło poznania prawa rozumiemy wszelkie materiały służące poznaniu prawa oraz wszelkie formy przekazu o prawie (dokumenty, publikacje, nawet Internet). Są to niesamoistne źródła prawa.

Źródła polskiego prawa można podzielić na źródła powszechnie obowiązujące i źródła wewnętrznie obowiązujące. Różnica między nimi polega na podstawie relacji między wydającym akt a adresatem. System źródeł prawa powszechnie obowiązującego jest systemem zamkniętym gdyż od strony przedmiotowej - Konstytucja wyczerpująco wymienia rodzaje źródeł prawa powszechnie obowiązującego - art. 87, 234. Zaś od strony podmiotowej - tylko podmioty wymienione w Konstytucji mogą stanowić źródła prawa powszechnie obowiązującego.

Obowiązująca Konstytucja z 1997 roku do źródeł powszechnie obowiązujących zalicza: Konstytucję, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego, rozporządzenia Prezydenta z mocą ustawy - art. 234. Katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego jest w zasadzie zamknięty i nie może być rozszerzany. Rozporządzenie z mocą ustawy, wydawane przez prezydenta RP, wyłącznie w ściśle określonych przez Konstytucję wypadkach. Nadto źródłami powszechnie obowiązującego prawa są przepisy stanowione przez organizację międzynarodową, jeśli umowa międzynarodowa konstytuująca tę organizację przewiduje taką skuteczność prawną tych przepisów w prawie wewnętrznym. Warunkiem obowiązywania aktów powszechnie obowiązujących jest ICH PUBLIKACJA.

System źródeł prawa wewnętrznego jest systemem otwartym od strony przedmiotowej i podmiotowej - Konstytucja nie zamyka listy źródeł prawa wewnętrznego i organów mogących je wydawać. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 1 grudnia 1998 (K 21/98) „system aktów prawa wewnętrznego ma - w przeciwieństwie do systemu aktów będących źródłami prawa powszechnie obowiązującego - charakter systemu otwartego (...)”.

Jako źródła prawa wewnętrznie obowiązujące Konstytucja wymienia uchwały i zarządzenia Rady Ministrów. Należy przy tym podkreślić, że katalog źródeł prawa wewnętrznie obowiązującego jest otwarty i istnieją również inne akty prawne wewnętrznie obowiązujące nie wymienione w Konstytucji (okólniki, zalecenia itp.). Art. 93 ust. 1 wymienia następujące akty prawa wewnętrznego: uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezesa Rady Ministrów zarządzenia ministrów.

W Polsce powstawały też w przeszłości różne akty prawne (źródła) regulujące sferę wartości intelektualnych. Przepisy tworzone u nas opierały się na rozwiązaniach już istniejących na świecie przepisów prawnych.

W okresie rozbiorowym w Polsce obowiązywały, w zakresie prawa autorskiego, systemy prawne zaborców - niemieckiego, austriackiego i rosyjskiego. Pierwsza rosyjską ustawą, która regulowała prawa autorskie uchwalono 15 kwietnia 1857 r . Była to ustawa o cenzurze. Dnia 11 marca 1911 r. w Rosji weszła w życie nowa ustawa o prawach autorskich. Obowiązywała ona także w Królestwie Polskim. Austriacka ustawa z dnia 26 grudnia 1895 r. o prawie autorskim do utworów literatury, sztuki i fotografii była jedynym aktem prawnym w historii ziem polskich pod zaborem austriackim, dającym ochronę utworom fotograficznym. Niemiecka ustawa z dnia 9 stycznia 1907 r. o prawie autorskim do utworów sztuk plastycznych i fotograficznych objęła swoim zasięgiem również ziemie polskie pozostające pod jurysdykcją niemiecką.

Po uzyskaniu niepodległości obowiązywały u nas jeszcze akty państw zaborczych.

Pierwsza polska ustawa o prawach autorskich powstała w 1926 r. Jej tworzenie trwało kilka lat. Prace w tym zakresie rozpoczęto w listopadzie 1919 r. Powierzono przygotowanie ustawy autorskiej prof. Fryderykowi Zollowi. Kodyfikacja nastąpiła wraz z uchwaleniem 26 marca 1926 r. ustawy o prawie autorskim. Po raz pierwszy w polskim ustawodawstwie sformułowano w definicję utworu. Kolejna polska ustawa o prawie autorskim została uchwalona w dniu 10 lipca 1952 r. Ustawodawca nie zamieścił w niej definicji syntetycznej utworu, ograniczając się do egzemplifikacji przedmiotów prawa autorskiego. Następna ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych weszła w życie 4 maja 1994 r. Ustawa ta obowiązuje obecnie z pięcioma zmianami.W ustawie tej uwzględniono dyrektywy UE w zakresie ochrony prawa autorskiego i praw pokrewnych.

Ochroną własności przemysłowej zajmuje się Ustawa z dnia 30 czerwca 2000r Prawo własności przemysłowej. Ustawa ta została oparta na wielu konwencjach międzynarodowych oraz dostosowana dużym stopniu do dyrektyw Unii Europejskiej. Ustawa prawo własności przemysłowej jest pierwszym polskim aktem prawnym regulującym całościowo te zagadnienia.

Ochrona dóbr intelektualnych w pierwszych konwencjach.

Jak wspomniano ochrona praw intelektualnych zapoczątkowana została dwoma aktami prawnymi: Konwencją paryską o ochronie własności przemysłowej z 20 marca 1883r oraz Konwencją berneńską z 9 września 1886r o ochronie dzieł literackich i artystycznych.

Konwencja berneńska z dnia 9 września 1886 r. o ochronie dzieł literackich i artystycznych.,” przejrzana w Berlinie 13 listopada 1908 r. i w Rzymie 2 czerwca 1928 r. Publikator: Dz. U. 1935, nr 84, poz. 515. z 21 listopada 1935” w art. 1 określiła zakres oraz wyjaśniała podstawową terminologię w niej stosowaną. I tak: „Wyrazy "dzieła literackie i artystyczne" obejmują wszelkie utwory literackie, naukowe i artystyczne, bez względu na sposób lub formę ich wyrażenia, jako to: książki, broszury i inne pisma; odczyty, przemówienia, kazania i inne dzieła tego samego rodzaju; dzieła dramatyczne lub dramatyczno-muzyczne; dzieła choreograficzne i pantomimy, których układ sceniczny został ustalony na piśmie lub w inny sposób; utwory muzyczne ze słowami lub bez słów; utwory rysunkowe, malarskie, architektoniczne, rzeźby, utwory rytownicze i litograficzne; ilustracje, mapy geograficzne; plany, szkice i wyroby plastyczne, dotyczące geografii, topografii, architektury lub nauk.

Bez uszczerbku dla praw autora dzieła oryginalnego, podlegają ochronie na równi z utworami oryginalnymi, tłumaczenia, przystosowania, układy muzyczne oraz inne przeróbki dzieła literackiego lub artystycznego, jak również zbiory rozmaitych dzieł.”

Pomimo dość szerokiego zakresu Konwencja rozszerza ochronę na utwory fotograficzne i utwory otrzymane w sposób podobny do fotografii. Ponadto felietony powieściowe, nowele i wszelkie inne utwory, bądź literackie, bądź naukowe, bądź artystyczne, bez względu na ich przedmiot, ogłoszone w dziennikach lub pismach periodycznych w którymkolwiek z krajów Stron Konwencji nie mogą być odtwarzane w innych krajach bez zgody autorów.

Aktualne artykuły dyskusyjne na tematy ekonomiczne, polityczne lub religijne mogą być odtwarzane przez prasę, jeżeli odtworzenie ich nie jest wyraźnie zastrzeżone. Jednak źródło ich pochodzenia (miejsce zamieszczenia i autor) winny być zawsze jasno wskazane. Karane jest nie przestrzeganie tego obowiązku, ale karalność określać powinno ustawodawstwo kraju, w którym żądało się ochrony.

Postanowienia Konwencji stosowano też do publicznego wystawiania utworów dramatycznych lub dramatyczno-muzycznych i do publicznego wykonywania utworów muzycznych, bez względu na to, czy utwory te były ogłoszone, czy nie. Autorzy utworów dramatycznych albo dramatyczno - muzycznych przez cały czas trwania ich prawa do utworu oryginalnego korzystali z ochrony przed nieupoważnionym wystawianiem publicznym ich utworów w przekładzie.

Autorzy utworów literackich i artystycznych korzystają z wyłącznego prawa do zezwalania na publiczne rozpowszechnianie swych utworów za pomocą radia. Z tego tytułu również powinny mieć odpowiednią ochronę w swoich państwach a nadto przysługuje im stosowne wynagrodzenie za takie korzystanie z ich utworów.

W Konwencji tej nadmienia się też o ochronie wartości intelektualnej w przemyśle nadmieniając, że dzieła sztuki „stosowanej do przemysłu” są chronione o tyle, o ile na to zezwala wewnętrzne ustawodawstwo każdego kraju.

Państwa - Strony Konwencji zostały zobowiązane do zapewnienia ochrony tym wszystkim dziełom.

Zakres rozumienia pojęcia „dzieł artystycznych i literackich” jest dość szeroki ale jak się potem okaże obecne ustawodawstwo przejęło ten zakres w całości aczkolwiek inaczej je grupując.

Są też pewne wyłączenia spod ochrony. Ochrona nie rozciąga się na wiadomości bieżące lub na działy drobnych wypadków, mające charakter zwykłych informacji prasowych. Ponadto dotyczą one /wyłączenia/ przemówień politycznych oraz mów na rozprawach sądowych. Tak więc mogą być one wyłączone spod ochrony, gdyby ustawodawstwo określonego Państwa - Strony takie wyłączenia dopuszczały.

Przystąpienie do Konwencji powodowało rozciągnięcie ochrony dla twórców nie tylko w państwie ich pochodzenia ale w każdym państwie ratyfikujących owy akt prawny. Oznacza to również, że twórcy, w jakimkolwiek bądź Państwie-Strony mogą dochodzić swoich roszczeń na takich samych prawach i wykonując te same czynności formalne. Przy czym nie ma znaczenia czy utwór został ogłoszony po raz pierwszy w kraju pochodzenia twórcy czy w innym kraju Państwa-Strony Konwencji.

"Utwory ogłoszone" to utwory wydane. Ale nie stanowi ogłoszenia przedstawienie utworu dramatycznego lub dramatyczno-muzycznego, wykonanie dzieła muzycznego, wystawienie dzieła sztuki i budowa dzieła architektonicznego. Skoro są utwory ogłoszone więc wprowadzono do Konwencji również pojęcie utworów ”nieogłoszonych” jednak nie dając ich definicji. Pomimo to łatwo można zrozumieć, że chodzi o utwory nie wydane. Konwencja idzie jeszcze dalej w ochronie twórcy dając autorom, nie należących do żadnego z krajów Stron Konwencji, którzy po raz pierwszy ogłaszają swoje utwory w jednym z tych krajów, prawo korzystania z tych samych praw, co i autorom - obywatelom Stron Konwencji. Jednak odbywa się to na zasadzie wzajemności co oznaczą, że gdyby w kraju autora nie należącego do Stron-Konwencji, autor będący obywatelem Strony Konwencji, nie otrzymywał należytej ochrony wówczas Państwo-Strony Konwencji może odmówić takiej ochrony również autorowi pochodzącemu spoza Państwa- Strony Konwencji.

Już wówczas przewidywano możliwość nielegalnego wykorzystania dzieł chronionych Konwencją czy to w postaci przeróbek czy innych zmian powodujących „zniekształcenie” dzieła. Do niedozwolonych odtworzeń zaliczono w szczególności dokonane bez upoważnienia dostosowania pośrednie utworu literackiego lub artystycznego, jak np.: przystosowania, układy muzyczne, przeróbki powieści, noweli lub poezji na sztukę teatralną i odwrotnie. Dotyczyło to tylko odtworzenia tego samego utworu w tej samej formie, albo w innej formie ze zmianą, dodatków lub skrótów nieistotnych i nie noszących cech nowego dzieła oryginalnego. Takie zmiany objęto również ochroną prawną. Autorom dzieł muzycznych dano wyłączne prawo udzielania upoważnień do: przenoszenia tych dzieł na instrumenty, służące do mechanicznego ich odtwarzania, publicznego wykonywania tych dzieł za pomocą takich instrumentów. Nie zapomniano również o możliwości wykorzystywania utworów do celów kina. Autorzy utworów literackich, naukowych i artystycznych mieli wyłączne prawo udzielania upoważnień do odtwarzania, przystosowania i publicznego przedstawiania swoich utworów za pomocą kinematografu oraz
do takiej samej ochrony ale tylko wówczas jeżeli autorzy owi nadali utworowi charakter oryginalny. Jeżeli tego charakteru brak, to utwór kinematograficzny korzysta z ochrony utworów fotograficznych. Utwór kinematograficzny doznaje ochrony jak utwór oryginalny.
Przewidując możliwości wynikające z rozwoju techniki dano podobną ochronę do odtwarzania lub wytwarzania dzieła, otrzymywanego za pomocą wszelkich innych sposobów, podobnych do kinematografii.

Ochrona praw autorskich wg Konwencji trwa za życia autora i pięćdziesiąt lat po jego śmierci. Jednakże w przypadku, w którym czas trwania ochrony nie byłby przyjęty jednolicie przez wszystkie kraje Strony Konwencji czas ten określi ustawodawstwo kraju, w którym żąda się ochrony, i okres ten nie będzie mógł przekraczać czasu trwania ochrony ustalonego w kraju powstania utworu. Dla utworów fotograficznych i utworów otrzymywanych w sposób podobny do fotografii, dla utworów pośmiertnych, dla utworów anonimowych lub wydanych pod pseudonimem, czas trwania ochrony określa ustawa kraju, w którym żąda się ochrony, jednakże czas ten nie może przekraczać czasu trwania ochrony, ustalonego w kraju powstania utworu.

Czas trwania prawa autorskiego, służącego wspólnie współtwórcom utworu oblicza się od daty śmierci ostatniego pozostałego przy życiu współtwórcy.

Przewidziano również sytuacje, gdy twórca występuje pod pseudonimem lub jest anonimowy. Co do dzieł wydanych bezimiennie lub pod pseudonimem, wydawca takiego dzieła ma prawa autora i może jako taki dochodzić praw wynikających z ochrony. Jest on, bez potrzeby innego udowadniania, uważany za przedstawiciela autora bezimiennego lub piszącego pod pseudonimem.

W przypadku ochrony własności przemysłowej opracowano Konwencje związkową paryską z dnia 20 marca 1883 roku o ochronie własności przemysłowej.

Ochronę rozciągnięto na określone dobra związane z działalnością gospodarczą obywateli zamieszkujących państwa Strony Konwencji. Ochroną, wynikająca z tej konwencji objęto: patenty na wynalazki, modele użytkowe, rysunki lub modele przemysłowe, znaki fabryczne i handlowe, nazwy firm handlowych.

Termin "własność przemysłowa" Konwencja nakazuje rozumieć w ”najszerszym znaczeniu”; a ponadto ochroną obejmuje wszelką produkcję z dziedziny rolnictwa (wino, ziarno, owoce, bydło itp.) i górnictwa (minerały, wody mineralne itp.). Pod nazwą patentów na wynalazki rozumie różne rodzaje patentów przemysłowych, dopuszczonych przez prawodawstwa krajów zawierających umowę,(np. patenty udoskonalenia ) zarówno na sposoby wyrobu, jak i na wyroby.

Wprowadzono też zakaz używania publicznych herbów, godeł i odznaczeń, bez upoważnienia władz kompetentnych. Zakazano również używanie oznak i stempli urzędowych, stosowanych przez jeden z krajów Konwencji.

Duża część przepisów Konwencji jest poświęcona ochronie znaków fabrycznych i handlowych. Każdy znak fabryczny lub handlowy, zarejestrowany prawidłowo w kraju, z którego pochodzi, będzie dopuszczony do zgłoszenia i chroniony w innych krajach Związku czyli Stron Konwencji. Ponadto rodzaj produktu, na którym znak fabryczny lub handlowy zostanie umieszczony, nie może w żadnym razie stanowić przeszkody dla zgłoszenia znaku. Jak widać ochronę rozciągnięto na każdy znak umieszczony na każdym towarze. Jednak Konwencja nie określa pojęcia „produkt”, dając przez to dowolną interpretację tego terminu.

Przewidziano też ochronę przed tworzeniem tzw. „podróbek” czyli wystawianiem towarów na sprzedaż ze znakami określonego producenta, pomimo tego, że ów producent tego towaru nie wyprodukował. Obronę przed takimi działaniami przewidują art. art. 6,9 i 10 Konwencji. Na ich podstawie można zabronić wwozu takiego towaru na teren Stron Konwencji lub go zająć, jeżeli możliwość taką przewidują stosowne przepisy krajowe. Zajęcia będzie się dokonywać zarówno w kraju, w którym nastąpiło bezprawne oznaczenie, jako też i w kraju, do którego przywieziono wyrób. Władze nie są obowiązane zarządzać zajęcia w razie tranzytu.

Takie samo postępowanie przewidywała Konwencja wobec każdego wyrobu, na którym wskazano nieprawdziwą miejscowość pochodzenia produktu oraz jednoczesne połączenie nazwy miejscowości, z fikcyjnym nazwiskiem handlowym. Za osobę dopuszczającą się takiego procederu uznaje się tego, kto w takim działaniu ma interes tj. uważa się każdego zajmującego się produkcją (lub handlem), tworzeniem kwestionowanego wytworu i zamieszkałego, bądź w miejscowości nieprawdziwie podanej za miejsce pochodzenia, bądź w okolicy, w której ta miejscowość jest położona.

Ochrona jest szeroka i zakazuje produkcji oraz handlu towarami ze sfałszowanymi znakami towarowymi lub ze znakami powodującymi mylne przypuszczenie co do ich (towarów) pochodzenia. Jako osobę zainteresowaną, czyli osiągającą zyski, uważa się osobę albo fałszująca znak albo wprowadzającą towar ze sfałszowanymi i z mylącymi oznakowaniami do obrotu.

Nie wszystkie znaki towarowo-handlowe są chronione. Wprowadzono pewne wyjątki. I tak nie podlegają ochronie z prawem ich odrzucenia i unieważnienia:

„1. Znaki, mogące naruszyć prawa, nabyte przez osoby trzecie w kraju, w którym zgłasza się o udzielenie ochrony.

2. Znaki, pozbawione wszelkich własności odróżniających, lub zawierające wyłącznie oznaczenia lub wskazówki, mogące służyć w handlu dla oznaczenia rodzaju, jakości, ilości, przeznaczenia, wartości, miejsca pochodzenia lub czasu wytworzenia produktów, bądź też zwykle używane w potocznej mowie lub ustalone zwyczajowo w uczciwych stosunkach handlowych kraju, w którym zgłasza się o udzielenie ochrony”.

Odrzucone i nie rejestrowane będą również znaki, które są sprzeczne z zasadami moralności lub niezgodne z porządkiem publicznym.

W ramach ochrony zwalczana będzie również nieuczciwa konkurencja. Przewidziano też zakaz dyskryminacji w swoim państwie obywateli pochodzących z innego państwa należącego do Stron Konwencji. Podobną ochronę dostali obywatele krajów, nie należących do Stron Konwencji, zamieszkali lub posiadający rzeczywiste i poważne przedsiębiorstwa przemysłowe lub handlowe na terytorium jednego z krajów, które przystąpiły do Konwencji. Warunkiem ochrony było zgłoszenie, zgodne z przepisami prawa, patentu na wynalazek, wzoru użytkowego, rysunku lub modelu przemysłowego, znaku fabrycznego lub handlowego w jednym z krajów zawierających umowę, przez twórcę lub albo przez jego prawnego zastępcę.

Problem, który należało rozstrzygnąć było tzw. pierwszeństwo zgłoszenia, co oznaczało, że bardzo istotne było ustalenie daty zgłoszenia. Było to o tyle ważne, iż z nią związana była ochrona prawna i możliwość czerpania korzyści przez twórcę ze stworzonego dobra intelektualnego. Należy przy tym pamiętać, że przy braku takich możliwości przekazywania informacji jak obecnie porównanie dat różnych zgłoszeń i ich skoordynowanie nie było łatwe. Ustalenie gdzie było najpierw zgłoszenie: czy w Hiszpanii czy w Norwegii było czasochłonne. Wprowadzono też specjalną procedurę mającą na celu rejestracje oraz ustalanie pierwszeństwa. W razie potrzeby udowodnienia faktu zarejestrowania tworu chronionego Konwencją nie wykluczano żądania, od zgłaszającego roszczenia, świadectwa o zarejestrowaniu zgodnym z prawem w kraju rodzinnego, wydanego przez stosowną władzę.

W celu usprawnienia przepływu informacji o zarejestrowanych tymczasowo lub na stałe wyrobów czy znaków chronionych wprowadzono ich rejestrację. Rejestracja poszła dwutorowa: po pierwsze każdy z krajów, zawierających umowę, zobowiązany został do ustanowienia odrębnego urzędu dla spraw własności przemysłowej i centralnego biura zgłoszeń w celu umożliwienia podawania wszystkim do wiadomości zgłoszonych patentów na wynalazki, modele użytkowe, rysunki i modeli przemysłowych oraz znaków fabrycznych i handlowych. Urząd ten powinien wydawać urzędowe pismo periodyczne. Po drugie utworzono w Bernie urząd pod nazwą "Biuro międzynarodowe dla ochrony własności przemysłowej", podlegający Rządowi Konfederacji Szwajcarskiej, który powinien ustalić jego organizację i czuwać nad jego funkcjonowaniem.

Biuro międzynarodowe powinno gromadzić informacje wszelkiego rodzaju, odnoszące się do ochrony własności przemysłowej nadsyłane z zewnątrz. Z kolei informacje dotyczące ochrony własności przemysłowej z Biura miały być rozsyłane wszystkim Rządom. Można zauważyć tutaj rejestracyjną, koordynacyjną i informacyjną rolę Biura. Uznano, że Biuro międzynarodowe powinno być stale do dyspozycji członków Związku w celu dostarczania im informacji specjalnych, których mogliby potrzebować w sprawach, odnoszących się do międzynarodowego zarządzania własnością przemysłową. Zobowiązano je do składania ze swych czynności rocznego sprawozdania dla wszystkich członków Związku. Ponadto wprowadzono dla Biura obowiązek redagowania pisma okresowego w języku francuskim, poświęconego tym sprawom.

Uzgodniono że Konwencja pozostanie w swej mocy przez czas nieograniczony. Może być wypowiedziana. Wypowiedzenie jest skuteczne po upływie roku od dnia, w którym nastąpi jej wypowiedzenie.

Obydwie konwencje tj. berneńska i paryska to podstawy wszystkich następnych przepisów prawnych w zakresie ochrony własności intelektualnej. Konwencje te były wielokrotnie zmieniane i uzupełniane dzięki czemu dostosowywano je do zmian społecznych i gospodarczych następujących na świecie. Były one podstawą indywidualnych krajowych rozwiązań normujących ochronę własności intelektualnej. Stało się tak i w Polsce, gdzie obowiązujące przepisy, dostosowano wprawdzie do naszych warunków, ale jednak w głównej mierze rozwiązania w nich przyjęte oparte są na rozwiązaniach opisywanych w powyższych Konwencjach.

Po krótkim przedstawieniu historycznych rozwiązań czas na ukazanie aktualnych regulacji prawnych w Polsce.

Proces powstawania i określenie dóbr intelektualnych

Miejsce powstania:

UMYSŁ

Niezbędne elementy, które nie muszą występować równocześnie:

WYOBRAŹNIA*WIEDZA*DOŚWIADCZENIE*ZDOLNOŚCI*ŚRODKI -

URZĄDZENIA

Dzięki tym elementom człowiek (ma możliwość) tworzy

DZIEŁO

które może mieć indywidualny charakter a przez to stanowić chronioną wartość intelektualną.

Wartość ta, która stanowi czyjąś własność wyraża się jako:

UTWÓR PROJEKT WYNALAZCZY

Przejawiają się te formy w następujących pojęciach:

*Literacki, publicystyczny, kartograficzny, *Wynalazki;

naukowy, program komputerowy; *Wzory użytkowe;

*Plastyczny, fotograficzny, lutniczy, *Wzory przemysłowe;

*Wzornictwo przemysłowe; *Znaki towarowe;

*Architektoniczny, architektoniczno- *Oznaczenia geograficzne;

*Urbanistyczny, urbanistyczny; *Topografia układu scalonego;

*Muzyczny, słowno-muzyczny, słowny; *Projekt racjonalizatorski.

*Sceniczny, choreograficzny, pantomi-

miczny;

*Audiowizualny;

*Baza danych.

Nie jest to katalog zamknięty. Jest to katalog zamknięty.

WARTOŚCI CHRONIONE:

AUTORSKIE PRAWA OSOBISTE - AUTORSKIE PRAWA MAJĄTKOWE - PRAWA

POKREWNE - NOWE ODMIANY ROSLIN - OZNACZENIA FIRMOWE

Bibliografia:

Literatura podstawowa:

* Janusz Barta, Ryszard Markiewicz: Prawa autorskie i prawa pokrewne. 2006 Wolter

Kluwer;

• Rafał Golat: Dobra niematerialne. Kompendium prawne. 2005 Brandta;

• Wiesław Kotarba: Ochrona własności przemysłowej w gospodarce polskiej w dostosowaniu do wymogów Unii Europejskiej i Światowej Organizacji Handlu. Wyd. ORGMASZ 2000.

• Wiesław Kotarba: Zarządzanie wiedzą chronioną. ORGMASZ Warszawa 2001.

• Grzegorz Tylec: Ochrona utworu w prawie polskim. 2006 LexisNexis.

Literatura uzupełniająca.

1. Prawo cywilne - część ogólna. Zbigniew Radwański 8.wydanie C.H. Beck Warszawa

2005;

2. Praca zbiorowa pod redakcją Wojciecha Kocota: Elementy prawa. Podręcznik. Difin Warszawa 2004.

3. Praca zbiorowa pod redakcją Jerzego Kucińskiego i Stefana Koryckiego. Wyższa Szkoła Ekonomiczna. Warszawa 2001.

4. Wstęp do prawoznawstwa. Lech Morawski; Wydanie X; TNOiK- Toruń 2006

Źródła:

* Ustawa z dnia 4 lutego 1994r o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Dz.U. 1994 Nr 24 poz.83 wraz z późniejszymi zmianami - ostatnia w 2007r.;

* Ustawa z dnia 30 czerwca 2000r Prawo własności przemysłowej tekst. Jednolity Dz.U. z 2003r Nr 119, poz.1117 /z późn. zm. ostatnia w 2007r/

* Traktat Światowej Organizacji Intelektualnej o Prawie Autorskim sporządzony w Genewie 20 grudnia 1996r Dz.U. 2005r Nr 3 poz. 12;

* Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 16 kwietnia 1993r Dz.U. Nr 47 poz. 211 /ostatnia zmiana w 2005r Dz.U. Nr 10 poz. 68/;

* Ustawa z dnia 27.07.2001 o ochronie baz danych. Dz.U. 2001 Nr 128, poz.1402.

* Kodeks cywilny ustawa z dnia 23 kwietnia 1964r /Dz.U. Nr 16 poz. 93/ wraz z wieloma późniejszymi zmianami

* Kodeks spółek handlowych ustawa z dnia 15 września 2000r wraz z późniejszymi zmianami.

* Ustawa z dnia 2 lipca 2004r o swobodzie działalności gospodarczej. /Dz.U. 173.poz.1807 z dnia 06.08.2004r/

UWAGA!

1. Wykład służy wyłącznie do użytku słuchaczy WSG

i nie może być udostępniany innym osobom.

2. Wykład pisemny i ustny stanowią całość. Są podstawą

wiadomości do zaliczenia.

„Uwaga” dotyczy również kolejnych /następnych/ wykładów.

Np. kopiujemy czy rozpowszechniamy w jakikolwiek inny sposób.

/z uwagi na ograniczoną ilość godzin/

Państwa ale tylko rozumianego w sensie terytorialno-społecznym.

Celem niniejszego wykładu nie jest jednak pokazanie zasad tworzenia się organizmu państwowego lecz m.in. umieszczenie prawa własności intelektualnej w polskim systemie prawnym.

Np. prawo rzymskie to podstawa wszystkich późniejszych kodeksów cywilnych.

Brak jest np. kodeksów: administracyjnego, transportu, gospodarczego… .

Te ostatnie musi ratyfikować Prezydent

Bardziej szczegółowo zostanie to omówione dalej w podrozdziale p.n. Źródła prawa.

szczególnie kompleksowych

Np. z prawa finansowego wyodrębniło się prawo podatkowe; z prawa cywilnego prawo rodzinne i opiekuńcze.

Np. z prawa cywilnego, administracyjnego, gospodarczego itp.

Np. pojęcie przedsiębiorstwa. Zostało ono też zdefiniowane przez prawo cywilne zob. powyżej.

U S T A W A z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej /Dz.U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1807/.

Np. wartościami intelektualnymi

Takie samo pojecie przedsiębiorcy istniejące w prawie cywilnym.

Jest mowa o osobie prawnej osobie fizycznej a co z innymi organizacjami, którym ustawa nie dając osobowości prawnej przyznaje zdolność do czynności prawnych?

Art.3.2 ustawy Prawo własności przemysłowej. USTAWA z dnia 30 czerwca 2000 r.

Szczegółowy zakres obowiązywania tej ustawy zostanie omówiony w rozdziale dot. własności przemysłowej.

Zob. np. Rozdział 121 dot. Kontroli produkcji nośników optycznych a ponadto nie będzie można tej terminologii pominąć ponieważ używa ona pojęcia PRODUCENT, które to pojęcie jest najczęściej związane z działalnością gospodarczą i przedsiębiorcą.

Ograniczają prawo własności przepisy ustaw, zasady współżycia społecznego i społeczno-gospodarcze przeznaczenie danej własności

Np. koncepcje, idee czy prognozy.

Zob. Janusz Barta, Ryszard Markiewicz: Prawo autorskie i prawa pokrewne. Oficyna a Wolter Kluwer 2007

Chodzi o I Wojnę Światową, po której odzyskaliśmy niepodległość.

Są też i inne np. ustawa o ochronie baz danych z dnia 27 lipca 2001 r.(Dz.U. z 2001 r. Nr 128, poz. 1402) i ustawą o ochronie prawnej odmian z 26 czerwca 2003 r. (Dz. U. 137 z 6 sierpnia 2003, poz. 1300). , którą się nie będzie szczegółowo zajmowano w tym wykładzie

Np. programy komputerowe, wykłady czy odczyty naukowe…

Np. malarstwo prymitywistów, utwory muzyczne osób tworzących je „ze słuchu”, wynalazki powstałe m.in. dlatego, że wynalazca „nie wiedział”, że czegoś nie można zrobić.

Którą można nazwać „pośrednią” czyli takiej która nie miała nic wspólnego z pewną realizowaną koncepcją, a była jedynie techniką, która prowadzi do realizacji idei.

Odpłatną lub bezpłatnie.

Słownik języka polskiego Tom pierwszy A-K PWN Warszawa 1978 str. 1083.

Zob. EWA FERENC-SZYDEŁKO: KSZTAŁTOWANIE SIĘ PRAW AUTORSKICH DO UTWORU FOTOGRAFICZNEGO www.prawo.lex.pl/czasopisma/znusrp/utw_foto.html - 109k

Zob. dz. cyt. Janusz Barta, Ryszard Markiewicz: Prawo autorskie i prawa pokrewne str. 16.

F. ZOLL„W swych pracach z zakresu prawa autorskiego starał się możliwie jak najszerzej chronić interesy twórcy, a zwłaszcza jego interesy osobiste, mniejszą zaś uwagę poświęcał ochronie interesów majątkowych. Już w opracowanych na początku 1920 r. Zasadach prawa autorskiego określił (po raz pierwszy na świecie) pojęciowo przedmiot prawa autorskiego, przy czym kładł nacisk na cechę osobistej twórczości dzieła. Prawo podmiotowe autorskie ujmował więc jako jedność, a nie jako sumę różnych szczegółowych uprawnień i ochronę tego prawa - podobnie jak przy zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.” www.adwokatura.pl/palestra/111205/pol.htm - 28k -

Ewa Ferenc-Szydełko dz. cyt.

Ustawa z dnia 4 lutego 1994r o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Dz.U. 1994 Nr 24 poz.83 wraz z późniejszymi zmianami - ostatnia w 2007r.; Stan prawny na 01.02.2008r.

2006.07.07 sprost. Dz.U.06.121.843 pkt 1, pkt 2 2006.09.01 zm. przen. Dz.U.06.21.164 ogólne 2007.06.06 zm. przen. Dz.U.06.94.658 ogólne 2007.06.20 zm. Dz.U.07.99.662 art. 1 2007.11.01 zm. Dz.U.07.181.1293 art. 1

Tekst. jednolity Dz.U. z 2003r Nr 119, poz.1117 /z późn. zmianami, ostatnia zmiana: 2007.11.01 zm. Dz.U.07.136.958 art. 1/

M.in. Konwencji Paryskiej z 20.03.1883r wraz z kolejnymi zmianami, Konwencji Berneńskiej z 9.09.1886 wraz z kolejnymi zmianami, Konwencji Rzymskiej z 26.10.1961r i wielu innych aktach międzynarodowych.

Oczywiście wcześniej były różne przepisy regulujące niektóre dziedziny ochrony przemysłowej, jak np. 1) ustawa z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości (Dz. U. z 1993 r. Nr 26, poz. 117 oraz z 1997r. Nr 88, poz. 554 i Nr 121, poz. 770);

2) ustawa z dnia 31 stycznia 1985 r. o znakach towarowych (Dz. U. Nr 5, poz. 17, z 1989 r. Nr 35, poz.

192, z 1993 r. Nr 10, poz. 46, z 1994 r. Nr 74, poz. 331 i z 1997 r. Nr 88, poz. 554);

3) ustawa z dnia 30 października 1992 r. o ochronie topografii układów scalonych (Dz. U. Nr 100, poz.

498 oraz z 1997 r. Nr 88, poz. 554 i Nr 121, poz. 770);

4) ustawa z dnia 31 maja 1962 r. o Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1993 r. Nr 26, poz. 118);

5) przepisy art. 5-7 ustawy z dnia 30 października 1992 r. o zmianie ustawy o wynalazczości i ustawy o Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 1993 r. Nr 4, poz. 14).

Jak również ustawa o nasiennictwie z 24.11.1995r, ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 16.04.1993r itp., jednak nigdy nie opracowano jednolitej spójnej ustawy o ochronie własności intelektualnej w przemyśle.

Podobną rolę odgrywały w Anglii Statute of Anne /1710/ i francuskie ustawy z 1771 i 1773r/.

(ratyfikowana zgodnie z ustawą z dn. 5 marca 1934 r. Dz. U. nr 27, poz. 213)

cytat z tejże ustawy określający aktualizację aktu prawnego.

Art. 3, art. 9.

Art. 1 ust. 2 Konwencji berneńskiej.

Art.. 4 tamże

Art. 15 ust. 2.

Przejrzana w Brukseli dn. 14 grudnia 1900 r. i w Waszyngtonie dn. 2 czerwca 1911 roku. Dz.U.22.8.58 1931-10-22 zm. wyn. Z Dz.U.32.2.8 art.18 ust.2.

Nazwa firmy handlowej będzie chroniona we wszystkich krajach Związku bez obowiązku zgłaszania, niezależnie od tego, czy stanowi ona część znaku fabrycznego lub handlowego, czy też nie. Art. 8.  

„Za stronę interesowaną uważa się każdego wytwórcę, fabrykanta albo kupca, zajętego produkcją, fabrykacją tego wytworu lub handlem i osiedlonego, bądź w miejscowości fałszywie podanej za miejsce pochodzenia, bądź w okolicy, w której ta miejscowość jest położona”. Art.10 Konwencji

Art. 6 Konwencji związkowej paryskiej (cyt. powyżej).

„Wszystkie kraje, zawierające umowę, obowiązują się zapewnić przynależącym do Związku skuteczną ochronę przeciw nieuczciwej konkurencji”. Art. 10-bis.

Zob. art. 1 i 2. cyt. powyżej.

Art. 4. tamże

Chodzi o udzielenie tymczasowej ochrony wynalazkom, nadającym się do opatentowania, wzorom użytkowym, rysunkom lub modelom przemysłowym, jak też znakom fabrycznym lub handlowym, dla wytworów, które będą umieszczane na wystawach międzynarodowych, oficjalnych lub oficjalnie uznanych, zorganizowanych na terytorium jednego z tych krajów.

Art. 12

1

---