Prawo administracyjne
I Pojecie administracji publicznej i prawa administracyjnego
Ujęcie |
ADMINISTACJA PUBLICZNA |
Podmiotowe (organizacyjne) |
|
Przedmiotowe (materialne) |
Są to sprawy administracyjne, zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej - definicja pozytywna Działalność państwa, która pozostaje po wyodrębnieniu działalności ustawodawczej i sądowniczej - definicja negatywna |
Formalne |
Jest to cała działalność organów administracji publicznej |
Podział administracji publicznej na ujęcie podmiotowe i przedmiotowe ma istotne znaczenie z tego powodu, iż wiąże się z zasadą podziału władzy. Zasada podziału władzy polega na przydzieleniu określonych działań państwa określonym organom państwowym.
Cechy administracji publicznej:
jest ukierunkowana na interes publiczny (w PRL „interes społeczny”)
cechuje ją aktywność, inicjatywa (wykonuje zadania, które nie są szczegółowo określone ustawą np. budowa dróg), działanie ukierunkowane na przyszłość (administracja wykonuje ustawy, czyli to co ustawodawcza określa generale i abstrakcyjnie, administracja ma przekształcić w rzeczywistość)
administracja podejmuje konkretne środki do regulowania spraw jednostkowych i urzeczywistniania określonych przedsięwzięć (ta cecha odróżnia administracje od ustawodawstwa, które jest abstrakcyjne i generalne)
Władztwo (imperium) administracyjne - możliwość użycia przymusu bezpośredniego (czyli beż udziału sądu) przez organy administracji publicznej dla realizacji ich jednostkowych rozstrzygnięć (zarządzeń).
Delegacja władztwa: organy administracji publicznej w zakresie zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego
Akty administracyjne, w celu użycie bezpośredniego przymusu, korzystają z domniemania ważności. Podmiot, którego akt dotyczy, jest zobowiązany dostosować się do niego, a jedynie inny organ państwowy, z reguły organ wyższego stopnia, posiadający odpowiednie kompetencje, może taki akt znieść albo zastąpić innym aktem, zwalniając w ten sposób adresata aktu od obowiązku zastosowania się do aktu poprzedniego.
Klasyfikacja administracji publicznej
Podział ze względu na kryterium środków stosowanych przez administrację publiczną dla realizacji jej zadań
administracja władcza (zwierzchnia) - realizacja zadań administracji publicznej poprzez wydawanie jednostronnych aktów prawnych (z wykorzystaniem atrybutu przymusu), czyli ingerencja w sferę prawną obywatela np. prawo o ruchu drogowym, wywłaszczenie, zobowiązania podatkowe.
administracja nie władcza (zwiadowcza) - jest to działanie przez stosowanie środków prawa cywilnego lub działań faktycznych w realizacji zadań administracji np. środki prawa cywilnego - umowa sprzedaży, umowa najmu, umowa zlecenie, umowa o dzieło; działania faktyczne - mandat
administracja świadcząca - zapewnia obywatelowi określone świadczenia i inne korzyści np. pomoc społeczna (MOPS), dotacje i subwencje
Podział wg kryterium rzeczowego (przedmiotowego) podziału zadań (wg działów administracji publicznej):
oświata
obronność
sądownictwo
gospodarka morska
infrastruktura
ochrona zdrowia
bezpieczeństwo i porządek publiczny
rolnictwo
itd.
Podział wg kryterium podmiotowego
administracja rządowa - naczelne i centralne organy administracji publicznej
administracja samorządowa (trzy stopniowa)
Prawo administracyjne
Zbiór norm prawnych, które regulują administracyjną działalność państwa
Gałąź prawa, która reguluje działalność organów państwowych, podejmowaną w celu wykonania ustalonych prawem zadań organizatorskich wypełnianych w swoistych formach działania
Normy prawa materialnego (normy te dotyczą konkretnych działów administracji publicznej np. prawo budowlane, górnicze) |
Normy prawa formalnego - procesowego (normy te bezpośrednio dotyczą toku działania organów administracyjnych) |
Normy prawa ustrojowego (normy te bezpośrednio dotyczą organizacji aparatu administracyjnego) |
WNIOSEK: Kształtują prawa i obowiązki. PRZYKŁAD: prawo obywatela do uzyskania pozwolenia na budowę - obowiązek organu administracji publicznej wydania takiego pozwolenia przy spełnieniu przez obywatela wymagań stanowiących przez prawo budowy |
WNIOSEK: Decydują o wszczęciu postępowania w sprawie, o terminie i trybie sprawy, o odwołaniach itd.; kształtują system organizacji procedur dochodzenia praw i nakładania obowiązków. PRZYKŁA: decyzja odmowna na pozwolenie na budowę |
|
II Stosunek administracyjno - prawny
Nawiązywanie stosunków administracyjno - prawnych
Przedmiot stosunku administracyjno - prawnego to działania leżące w sferze prawem określonych zadań administracyjnych objęte kompetencją jednego z podmiotów administracyjnych.
Podmioty:
organ administracyjny uprawniony do żądania określonego zachowania lub świadczenia ze strony drugiego podmiotu
osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, do której skierowany jest nakaz lub zakaz, lub, która żąda określonego zachowania się od organu administracji publicznej
Cechą charakterystyczną stosunków administracji prawnej jest ich nie równorzędność. Obowiązki lub uprawnienia administracyjne mają charakter obowiązków lub uprawnień osobistych i wygasają wraz ze śmiercią zobowiązanego lub uprawnionego z wyjątkiem zobowiązań podatkowych i roszczeń odszkodowawczych wobec skarbu państwa.
Obowiązki i uprawnienia organy administracji publicznej realizują w trzech formach:
poprzez działanie
poprzez zaniechanie
poprzez znoszenie
O tym, w jakiej formie są realizowane przesądzają przepisy prawa materialnego (nie ma tu dowolności).
Sposoby nawiązywania stosunków administracyjno - prawnych:
z mocy ustawy - ex lege, czyli bezpośrednio, np. z mocy ustawy nakładane są podatki, obowiązek szkolny, kodeks drogowy
poprzez akt administracyjny, czyli poprzez konkretyzację i indywidualizację obowiązku lub uprawnienia określonego w ustawie w sposób generalny i abstrakcyjny, np. zgoda na wcześniejsze przyjęcie dziecka do szkoły, czyli przed ukończeniem 7 lat w danym roku kalendarzowym
w drodze umowy administracyjnej
w wyniku działań faktycznych np. sam fakt dopuszczenia do korzystania z gminnego urządzenia publicznego
Rodzaje stosunków administracji prawnych
|
Materialne (Prawo administracji materialnej) |
Proceduralne |
Stosunki administracyjne |
Indywidualizacja i konkretyzacja praw i obowiązków na podstawie (wynikających) z prawa materialnego - administracyjnego |
|
Stosunki sporno - administracyjne |
|
|
Stosunki administracyjne:
jednorazowe, krótkoterminowe (ad hoc) np. pokazanie biletu w autobusie
trwałe:
związane z prawami osobistymi np. obowiązek szkolny, służba wojskowa
stosunek służbowy urzędnika, czyli podrzędność urzędnika
zawiązane z prawami majątkowymi np. podatki, pomoc społeczna
korzystanie z zakładów użyteczności publicznej np. wodociągi, komunikacja
nadzoru np. administracja wewnętrzna - organ wyższy nad niższym
egzekucyjny - realizacja przymusu
III Źródła prawa administracyjnego
Źródło prawa jest to forma, w której norma prawna powstaje i jest ogłaszana np. ustawy, rozporządzenia, konstytucja.
Źródła poznania prawa - organy publikacyjne (dzienniki ustaw) ustawa z dnia 20.07.2000 o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych aktów prawnych
System źródeł prawa administracyjnego - całokształt źródeł prawa we wzajemnych powiązaniach
źródła prawa stanowione przez centralne organy administracji rządowej:
sejm i senat
prezydent - rozporządzenia, zarządzenia
premier
rada ministrów
ministrowie
źródła prawa stanowione przez organy terenowe:
organy rządowej administracji ogólnej
organy rządowej administracji specjalnej (niezespolonej)
organy samorządu terytorialnego
Podział konstytucyjny źródeł prawa |
|
Źródła prawa powszechnie obowiązującego (art. 87 K):
|
Źródła prawo wewnętrzne (art. 93 K) - źródła prawa wewnętrznego regulują stosunki wewnątrz organów administracyjnych |
A Źródła prawa stanowione przez organy centralne
1. Konstytucja
2. Ustawa
Inicjatywę ustawodawczą mają:
100 tys. obywateli z czynnym prawem wyborczym
co najmniej 15 posłów lub komisja poselska
Senat
Prezydent RP
Rola Konstytucji i ustawy w prawie administracyjnym:
Zasada suwerenności narodu
Zasada suwerenności i niepodległości państwa
Zasada demokratycznego państwa
Zasada hierarchicznego systemu źródeł prawa
Zasada społeczeństwa obywatelskiego
Zasada podziału władzy
Zasada społecznej gospodarki rynkowej
Zasada przyrodzonej godności człowieka
Główne zasady administracji
Nadrzędności ustawy w systemie prawa
Wyłączność ustawy (wyłączność materii ustawowej)
3. Rozporządzenia z mocą ustawy - wydaje wyłącznie Prezydent RP, tylko i wyłącznie w stanach nadzwyczajnych:
Stan wojenny
Stan nadzwyczajny
Kląska żywiołowa
4. Rozporządzenie to akt normatywny wydawany na podstawie upoważnienia stanowionego przez organ władzy wykonawczej. Rozporządzenie jest:
źródłem prawa
formą działania administracji
Rozporządzenia wydają (art.92 ust.1 K):
Prezydent RP - podstawa prawna art.142 ust.1 K
Rada Ministrów - art.146 ust.4 p.2 K
Prezes Rady Ministrów - art.148 p.3 K
Minister kierujący działem administracji rządowej - art. 149 ust.2 K
KRRIT - art.213, ust.2 K
Przewodniczący komitetu integracji europejskiej - art. 147 p.4 K
Różnice |
||
|
Rozporządzenie |
Uchwała i zarządzenie |
Forma stanowienia prawa |
Stanowi prawo powszechnie obowiązujące (upoważnienie konstytucyjne) |
Stanowi prawo wewnętrzne |
Adresat i treść |
|
|
Czego dotyczy |
Dotyczy regulacji ustawowych i wynika z upoważnienia ustawowego |
Dotyczy spraw wspólnoty samorządowej, wymaga bezpośredniego upoważnienia ustawowego |
Upoważnienie konstytucyjne do wydawania rozporządzeń nie ma charakteru generalnego, ale podkreśla, że każdorazowo rozporządzenie jest wydawane na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.
Takie upoważnienie z nazwy wskazuje organ właściwy (Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, Minister właściwy do spraw oraz Minister Obrony Narodowej, Minister Sprawiedliwości - art.144 ust.2 i 5, art.187 ust.1)
Zasady techniki prawodawczej - Monitor Polski nr 44 poz. 310 załącznik do uchwały 147 Rady Ministrów z 25.11 1991 r.
UPOWAŻNIENIE |
|
FAKULTATYWNE (dobrowolne) |
OBLIGATORYJNE (obowiązkowe) |
PRZYKŁAD: „Rada Ministrów może określić w drodze rozporządzenia...” |
PRZYKŁAD: „Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia...” |
Współuczestnictwo (upoważnienie wspólne)
Wspólne wydawanie rozporządzenia przez upoważnione organy
W porozumieniu z innym organem
Za uprzednią zgodą innego organu
Zainicjowanie wydania rozporządzenia przez inny organ
Rozporządzenie - w kacie promulgacyjnym (Dz.U.) musi powoływać się na upoważnienie ustawodawcze
Kontrola legalności wydawania rozporządzeń
Wewnątrz administracyjna |
Sądowa |
|
|
Trybunał Konstytucyjny |
Skarga konstytucyjna (art.79 K) |
Rada Ministrów na wniosek prezesa Rady Ministrów może uchylić rozporządzenie ministra w wyniku
|
Zakres: zgodność z konstytucją, ustawami i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi Moc wiążąca: orzeczenia mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, podlegają ogłoszeniu w DZ.U. Podmiot: skarżący (pełnomocnik), prokurator generalny kontra organ, który wydał zakwestionowany akt normatywny |
Skargę może złożyć każdy czyje prawo zostało naruszone po ostatecznym orzeczeniu sądu lub organu administracyjnego, po wyczerpaniu wszystkich środków odwoławczych. Skargę można złożyć w terminie do 2 miesięcy od dostarczenia prawomocnego wyroku; postępowanie zabezpieczone jest przymusem adwokackim (radca prawny) |
5. Uchwała i zarządzenie
Uchwała jest to akty wydawane przez organy kolegialne np. rady Ministrów, Rady Polityki Pieniężnej, Zarządu NBP. Zarządzenia są wydawane przez organy monokratyczne np. prezes, minister
Uchwały i zarządzenia wydawane są na podstawie upoważnień ustawowych.
Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i Prezydenta RP wydawane są w dzienniku urzędowym RP „Monitor Polski”.
Akty normatywne ministrów resortowych oraz kierowników urzędów centralnych ogłasza się w dziennikach tych organów.
6. Umowy międzynarodowe
Ratyfikowane są przez Prezydenta RP, dzielą się na dwie kategorie
Umowy wymagające zgody parlamentu
Umowy nie wymagające zgody parlamentu
Ogłaszane są zawsze w dzienniku rządowym Rzeczypospolitej polskiej. Jeżeli nastąpi kolizja ustawy i normy ratyfikowanej umowy za zgodą ustawową pierwszeństwo ma umowa ratyfikowana. Nie podlegające ratyfikacji ( umowy zawierane przez Radę Ministrów oraz umowy resortowe) nie są zaliczane do źródeł prawa powszechnego i muszą być ogłaszane w dzienniku urzędowym RP.
B Terenowe źródła prawa
Akty prawa miejscowego są to przepisy prawne powszechnie obowiązujące na oznaczonej części terytorium państwa, wydawane przez organy samorządu terytorialnego lub terenowe organy administracji rządowej. Wydawane na podstawie upoważnienia ustawowego i ogłaszane zgodnie z prawem.
Klasyfikacja terenowych przepisów prawnych
Ze względu na podmiot wydający
wydawane przez organy samorządu terytorialnego - samoistne lub wykonawcze
wydawane przez organy administracji rządowej w terenie (wojewoda) - samoistne lub wykonawcze
Ze względu na rodzaj aktów prawa
akty zawierające STATUTY:
Statut gminy - uchwala rada gminy na podstawie upoważnienia art.3 ust.1 ustawy o samorządzie gminnym. W statucie gminy mogą znaleźć się przepisy dotyczące: wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych, organizacji urzędów i instytucji gminnych, zasad zarządu mieniem gminy, zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.
Statut powiatu - na podstawie upoważnienia o samorządzie powiatowym (dotyczy to też miast na prawach powiatu), uchwala rada powiatu, a starosta w ciągu 7 dni przekazuje statut wojewodzie
Statut województwa - upoważnienie zawarte w art.7 ust.1 ustawy o samorządzie województwa, uchwala sejmik województwa w uzgodnieniu z prezesem rady ministrów, podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym
przepisy WYKONAWCZE - są to akty wykonawcze wydawane na podstawie upoważnień szczegółowych
przepisy PORZĄDKOWE - wydawane na podstawie upoważnień generalnych zawartych w przepisach ustaw
wojewoda wydaje przepisy porządkowe w formie rozporządzeń
rada powiatu w formie uchwał
rada gminy - wójt i burmistrz w formie uchwały, a prezydent w formie zarządzeń (od 2002 r.)
Klasyfikacja przepisów porządkowych wg przedmiotu regulacji:
w celu ochrony życia i zdrowia, zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego (wojewoda, samorząd powiatowy i gminny)
w celu ochrony mienia w ogóle (uprawniony tylko wojewoda)
w celu ochrony obywateli i środowiska naturalnego (samorząd powiatowy)
Przepisy porządkowe mogą przewidywać sankcje karne na zasadach i w trybie prawa o wykroczeniach. Grzywnę przepisami porządkowymi można nałożyć tylko w trybie sądowym lub mandatowym.
Nadzór nad stanowieniem prawa miejscowego:
Jednostki Samorządu Terytorialnego wg konstytucji - podlegają ochronie sądowej pod względem samodzielności zaś działalność podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności
Akt prawa miejscowego wojewody oraz nie zespolonej administracji rządowej - premier dokonuje czynności kontrolnych, uchyla akty niezgodne z ustawami i rozporządzeniami, a także polityką rządu, z zasadami rzetelności i gospodarności
Każdy czyj interes prawny został naruszony aktem prawa miejscowego może po wyczerpaniu środków odwoławczych zaskarżyć da sądu administracyjnego w terminie do 30 dni od uprawomocnienia się ostatniego odwołania
Utrata mocy obowiązującej aktu prawa miejscowego:
upływ czasu
uchylenie aktu
uchylenie ustawy upoważniającej
IV Form działania administracji
Podział
czynności prawne (ich celem jest wywołanie określonego skutku prawnego)
czynności administracyjno - prawne - występują gdy administracja działa władczo i są regulowane przez prawo administracyjne
czynności (akty) prawa cywilnego - występują gdy administracja nie działa władczo i są regulowane przez prawo cywilne
inne działania administracji nie podlegające na wydawaniu aktów prawnych, nie będące czynnościami prawnymi, nie wywołują skutków prawnych
działania społeczno - organizatorskie są to społeczne formy administrowania nie poparte przymusem państwowym np. akcje społeczne
działania faktyczne (czynności materialno - techniczne); dzielą się na działania wewnętrzne np. prowadzenie rejestrów, ewidencji oraz działania zewnętrzne np. utrzymanie czystości na ulicach, budowa urządzeń publicznych
„zwykłe” poświadczenia
Czynności administracyjno - prawne
1. Według adresata
akty zewnętrzne - mogą być skierowane do wszystkich obywateli i podmiotów nie podporządkowanych organizacyjnie, ale nie pozostających w szczególnych stosunkach zależności np. zależność zakładowa
akty wewnętrzne - są skierowane do podmiotów pozostających w szczególnym stosunku zależności (akty skierowane przez organy nadrzędne do organów podrzędnych
akty procesowe
2.
akty generalne (normatywne)
akty indywidualne
Akty administracyjno - prawne ze względu na stopień konkretności oznaczenia adresata aktu
rozporządzenia (najbardziej generalne) określają metody postępowania
akty planowania - nakłada obowiązek wykonania planu
akty tworzące sytuacje prawne dla obywateli (zarządzenia ogólne) np. ustalenie zakazu kąpieli
akty administracyjne, czyli akty tworzące uprawnienie lub obowiązek dla oznaczonego adresata (bezpośrednio, czyli bez pomocy sądów) np. nadanie obywatelstwa
akty egzekucyjne (o ile są czynnościami prawnymi) np. wyposażenie budynku w sprzęt gaśniczy; zalicza się je do kategorii aktów administracyjnych
Akt administracyjny to władcze działanie prawne organu administracji skierowane na wywołanie konkretnych, indywidualnie oznaczonych skutków prawnych. Podstawą aktu administracyjnego są przepisy prawa. Akt taki jest szczególną formą czynności prawnych organów administracji.
Podział aktów administracyjnych
Ze względu na zdeterminowanie aktu administracyjnego przez podstawę prawną (ze względu na moment powstania skutku prawnego):
akt deklaratoryjny - stwierdza że dany stosunek prawny zaistniał i ustala wynikające obowiązki i/lub uprawnienia; działa ex tunc, od chwili gdy zaistniał dany stosunek prawny
akt konstytutywny - ma charakter twórczy, tworzy, zmienia lub znosi stosunek prawny, przy czym skutek prawny aktu następuje tutaj nie z mocy ustawy ale z mocy aktu administracyjnego; stosunek powstaje ex nunc, czyli z chwilą wydania (ogłoszenia lub doręczenia)
2. Wg stopnia sformalizowania
akty formalne np. decyzje administracyjne odpowiadające formą wyrokom sądowym
akty nieformalne np. policjat kierujący ruchem drogowym
3. Według stosunku wydającego akt do adresat tego aktu
akty zewnętrzne - skierowane są do podmiotów nie podporządkowanych organizacyjnie organowi wydającemu akt
akty wewnętrzne - skierowane są do podporządkowanych organów i innych jednostek organizacyjnych oraz do podległych pracowników
akty ogólne
akty planowania
polecenia służbowe
4.
akty pozytywne - w całości uwzględniają żądania adresata (strony)
akty negatywne - nie uwzględniające choćby w części żądań strony i nakładające na stronę obowiązek prawny bądź ustalające taki obowiązek
5.
akty jednostronne - wydawane są niezależnie od woli adresata aktu (większość aktów administracyjnych
akty dwustronne - wydaje się za zgodą adresata
6. Wg treści rozstrzygnięcia
akty nakazujące np. powołanie do wojska, znaki drogowe
akty kształtujące np. nadanie obywatelstwa
akty ustalające np. stwierdzenie obywatelstwa, prawo wyborcze
Trwałość aktu administracyjnego
Formalna |
Materialna |
Akt administracyjny jest niezaskarżalny, strona nie może spowodować uchylenia ani zmiany aktu przez wniesienie zwyczajnego środka prawnego, czyli akt jest nieprawomocny dopóki stronie przysługuje prawno wniesienia zwyczajnego środka odwoławczego. Akt jest prawomocny formalnie jeżeli upłynie termin do wniesienia zwykłego środka odwoławczego lub jeżeli jest to akt od którego nie przysługuje odwołanie z chwilą jego wydania |
Prawomocność materialna, tzn. że akt nie może być zmieniony ani zniesiony aktem równorzędnym (niewzruszalność aktu), obejmuje wyłącznie akty zewnętrzne kształtujące konkretną sytuacje prawną. |
Każdy akt prawomocny materialnie jest jednocześnie prawomocny formalnie, ale nie na odwrót.
Klauzule dodatkowe, które mogą być umieszczone w akcie administracyjnym:
oznaczenie okresu obowiązywania np. prawo jazdy
o warunku zawieszającym (gdy zostanie spełniony warunek akt administracyjny wywołuje skutek prawny
o warunku rozwiązującym
Wyrok sądowy a akt administracyjny
|
Wyrok sądowy |
Akt administracyjny |
1. |
Akty stosowania prawa są sformalizowane i wywołują skutki prawne |
|
2. |
Rozstrzyga w sposób wiążący i ostateczny w interesie porządku prawnego |
Jest skierowaną na przyszłość formą działania administracji |
3. |
Spór rozstrzyga bezstronny i neutralny organ |
Organ administracyjny jest organem rozstrzygającym i zarazem jedną ze stron |
4. |
Formą stosowania prawa przez organ jest orzeczenie (wyrok, postanowienie) |
Formą stosowania prawa jest akt administracyjny |
5. |
Wyrok jest rozstrzygnięciem prawnym |
Akt administracyjny jest to działanie zdeterminowane na osiągnięcie celu |
6. |
Sąd działa wyłącznie na wniosek |
Organ administracji działa na wniosek i z urzędu |
7. |
Postępowanie jest formalnie ukształtowane i wyposażone w wiele gwarancji procesowych |
Postępowanie jest mniej sformalizowane (zasada szybkości i sprawnego działanie) |
Akt uważa się za prawidłowy gdy odpowiada wszelkim prawnym wymogą; akt wadliwy jest sprzeczny z prawem
|
Wadliwość istotna |
Wadliwość nieistotna |
1. |
Wzruszalność aktu administracyjnego dot. aktów ostatecznych; powoduje możliwość uchylenia lub zmiany |
Akt jest ważny, wiąże adresata , wada może być usunięta |
2. |
Bezwzględna nieważność aktu |
Naprawa aktu przez sprostowanie, uzupełnienie |
Uznanie administracyjne (tzw. swobodne uznanie) istniej wówczas gdy administracja dla urzeczywistnienia stanu prawnego może wybierać między różnymi rozwiązaniami (norma prawna nie determinuje w sposób jednoznaczny konsekwencji prawnej)
Inne formy działania administracji
umowa cywilno - prawna - akt, który dochodzi do skutku w wyniku zgodnego oświadczenia woli stron; administracja w tym wypadku nabywa lub zbywa określone składniki majątkowe; kontrahentem może być osoba fizyczna lub inny podmiot administracji. Umowa jako forma działania administracji znajduje szersze zastosowanie tam, gdzie pewne dziedziny życia gospodarczego zostały znacjonalizowane, gdzie państwo występuje jako właściciel określonych dóbr i dlatego może korzystać z form przewidzianych w prawie cywilnym
umowa administracyjna - zawierana jest z osobą, w stosunku do której, w innym przypadku musiałby być wydany akt administracyjny. Umowa administracyjna może powodować nawiązanie, zmianę bądź znoszenia stosunków administracyjnych. W naszym porządku prawnym nie ma generalnego upoważnienia dla organów administracji publicznej do zawierania tego rodzaju umów
ugoda administracyjna - to ugoda pomiędzy stronami postępowania administracyjnego zawierana przed organem przed którym toczy się postępowanie administracyjne. Jest ona zawierana indywidualnie, w czasie trwania postępowania i przez co najmniej dwie strony o spornych interesach. Ugoda administracyjna po jej zatwierdzeniu przez organ administracyjny zastępuje decyzję w sprawie
porozumienie administracyjne - jest ono instrumentem organizowania działalności podmiotów w sferze przydzielonych im zadań. Obecnie porozumienie mogą zawierać gminy z organami administracji rządowej w sprawie przejmowania przez organy gminy zadań z zakresu administracji rządowej
przyrzeczenie - jest to szczególny rodzaj oświadczenia organu administracji przez które zobowiązuje się on do podjęcia określonego działania albo do dopuszczenia do pewnego działania. Instytucja przyrzeczenia nie jest w naszym państwie prawnie uregulowana
VI Zasady powiązania podmiotów administracji publicznej
Koncentracja - ciężar administrowania spoczywa na organa naczelnych i centralnych które decydują we wszystkich ważnych sprawach. Organy niższe są silnie skrępowane i niesamodzielne.
Dekoncentracja - ciężar administrowania leży na organach terenowych, które wykonują większość zadań administracji. Organy centralne zachowują prawo do udzielanie wytycznych, poleceń, rozkazów.
Decentralizacja - przesunięcie ciężaru administrowania na organy niższych szczebli przy jednoczesnym wyposażeniu tych organów w samodzielność i względną niezależność
Centralizacja - podejmowanie decyzji należy wyłącznie do organów wyższych; organy niższe mają jedynie pozycję organów przygotowujących rozstrzygnięcia.
Hierarchiczne podporządkowanie organów administracji - niższe organy są podporządkowane wyższym w układzie pionowym. Zasada ta przejawia się w podwójnej zależności:
służbowej
osobowej
VII Regulacja administracyjno - prawna statusu osoby fizycznej
Obywatelstwo - to więź prawna między jednostką (osobą fizyczną) a państwem, z której wynikają określone wzajemnie uprawnienia i obowiązki.
Zasady ogólne prawa o obywatelstwie polskim
Ustawa z dnia 15 lutego 1962 o obywatelstwie polskim
O obywatelstwie traktuje art. 34 Konstytucji RP
Zasady konstytucyjne
ciągłość obywatelstwa
wyłączność obywatelstwa polskiego
równouprawnienie małżonków w zakresie obywatelstwa
Art. 34 ust.1 K
1. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne przypadki nabycia obywatelstwa ustala ustawa.
2. Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba, że sam się go zrzeknie.
Art. 3 ustawy o obywatelstwie polskim
1. Zawarcie związku małżeńskiego przez obywatela polskiego z osobą nie będącą obywatelem polskim nie powoduje zmian w obywatelstwie małżonków.
2. Zmiana w obywatelstwie jednego z małżonków nie pociąga za sobą zmiany obywatelstwa drugiego.
Istnieją dwa systemy nabywania obywatelstwa:
1. prawo ziemi - ius soli - obowiązuje między innymi w USA. Obywatelstwo uzyskuje się
przez urodzenie się w danym kraju.
2. prawo krwi - ius sangriuris - obowiązuje w Polsce. Obywatelstwo uzyskuje dziecko po
rodzicach. (może uzyskać ich dwa, gdy jedno z rodziców ma jedno obywatelstwo, a drugie -
drugie)
Bez względu ile dany obywatel miałby paszportów (obywatelstw) w danym kraju, jest on
traktowany jako obywatel tego właśnie kraju.
Nabycie obywatelstwa w prawie polskim:
z mocy prawa:
przez urodzenie
przez znalezienie
przez repatriację
przez uznanie za repatrianta
na podstawie aktu indywidualnego
nadanie obywatelstwa polskiego wg art. 8 ustawy, można nadać obywatelstwo polskie, jeżeli cudzoziemiec przebywa w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie, przez co najmniej 5 lat
uznanie za obywatela polskiego cudzoziemiec, który nie ma żadnego obywatelstwa lub posiada nieokreślone obywatelstwo, jeżeli zamieszkuje w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie, przez co najmniej 5 lat
przez złożenie oświadczenia woli i jego przyjęcie przez właściwy organ
formy uproszczone:
opcja - osoby, które spełniły przesłanki do nabycia obywatelstwa z mocy prawa, lecz nie nabyły go wskutek oświadczenia rodziców o wyborze innego obywatelstwa po ukończeniu 16 roku życia, do 6 miesięcy od dnia osiągnięcia pełnoletności po złożeniu odpowiedniego oświadczenia
uproszczona naturalizacja - nabycie obywatelstwa przez naturalizację następuje na mocy zezwolenia na osiedlenie i po przebywaniu na terytorium państwa przez 5 lat; uproszczona forma polega na skróceniu tego czasu do 3 lat przy zawarciu małżeństwa
reintegracja - osoby, które utraciły obywatelstwo polskie przez nabycie obywatelstwa obcego, wskutek zawarcia związku małżeńskiego z obywatelem innego kraju, odzyskują obywatelstwo polskie, jeżeli po ustaniu, bądź unieważnieniu takiego małżeństwa złożą odpowiednie oskarżenie
Obywatelstwo nadaje:
- Prezydent RP
- Oświadczenia przyjmuje wojewoda
- Właściwy Konsul (gdy poza granicami kraju)
Utrata obywatelstwa polskiego:
zrzeczenie się obywatelstwa za pomocą orzeczenia woli
opcja
Art. 13 ust. o obywatelstwie polskim
1. Obywatel polski traci obywatelstwo polskie na swój wniosek po uzyskaniu zgody
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego.
VIII Akty stanu cywilnego (prawo o aktach stanu cywilnego)
Status osoby fizycznej:
imię i nazwisko
płeć
obywatelstwo
Stan cywilny:
panna, kawaler
wolny
zamężny
Rejestracji podlega:
urodzenie
małżeństwo
zgon (rodzina, szpital, właściwy organ)
Zmiany w tych aktach wykonywane są na mocy postanowienia sądu.
Czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego dokonuje kierownik urzędu stanu cywilnego lub jego zastępca w formie aktu stanu cywilnego, decyzji i postanowień.
Urodzenie dziecka należy zgłosić w ciągu 14 dni w urzędzie stanu cywilnego właściwym ze względu na miejsce urodzenia dziecka.
Akt urodzenia sporządza się na podstawie zaświadczenia wystawionego przez lekarza lub zakład służby zdrowia. Do zgłoszenia urodzenia dziecka są obowiązani w kolejności:
1. ojciec
2. lekarz lub położna albo inna osoba obecna przy porodzie,
3. matka, jeżeli jej stan zdrowia na to pozwala
Jeżeli urodzenie dziecka nastąpiło w szpitalu lub innym zakładzie, do zgłoszenia urodzenia jest obowiązany szpital lub zakład.
Osoba zgłaszająca urodzenie dziecka, którego rodzice pozostają w związku małżeńskim, przedstawia odpis skrócony aktu małżeństwa.
Jeżeli dziecko nie pochodzi z małżeństwa, może być za zgodą matki uznane przez ojca przed sporządzeniem aktu urodzenia, przy sporządzaniu aktu urodzenia lub po sporządzeniu tego aktu.
Uznanie dziecka może nastąpić przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo przed sądem opiekuńczym, a za granicą przed polskim konsulem, jeżeli uznanie dotyczy dziecka, którego rodzice są obywatelami polskimi. Uznanie dziecka nie może nastąpić po jego śmierci.
Kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia przyjęcia oświadczenia o wyborze dla dziecka więcej niż dwóch imion, imienia ośmieszającego, nieprzyzwoitego, w formie zdrobniałej oraz imienia nie pozwalającego odróżnić płci dziecka.
Rodzice mogą w ciągu 6 miesięcy od daty sporządzenia aktu urodzenia złożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego pisemne oświadczenie o zmianie imienia (imion) dziecka wpisanego do aktu w chwili jego sporządzenia.
Po sporządzeniu aktu urodzenia, kierownik urzędu stanu cywilnego, wydaje osobie zgłaszającej urodzenie, odpisy skrócone aktu urodzenia w liczbie 3 egzemplarzy wolne od opłaty skarbowej.
Małżeństwo może być zawarte przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego wybranym przez osoby zamierzające wstąpić w związek małżeński, a także w obecności duchownego kościoła lub innego związku wyznaniowego.
Nie może zawrzeć małżeństwa osoba, nie mająca ukończonych lat osiemnastu. Jednakże z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat szesnaście.
Osoby zamierzające zawrzeć małżeństwo są obowiązane przedstawić kierownikowi urzędu stanu cywilnego miejsca zamieszkania jednej z osób zamierzających zawrzeć małżeństwo:
1. dokument stwierdzający tożsamość oraz złożyć odpis skrócony aktu urodzenia, a także dowód ustania lub unieważnienia małżeństwa, jeżeli pozostawała poprzednio w związku małżeńskim,
2. złożyć pisemne zapewnienie, że nie wie o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa,
3. złożyć zezwolenie na zawarcie małżeństwa, jeżeli tego wymagają przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Cudzoziemiec zamierzający zawrzeć małżeństwo jest obowiązany złożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego dokument stwierdzający, że zgodnie z właściwym prawem może zawrzeć małżeństwo. Na wniosek cudzoziemca sąd może go zwolnić od złożenia takiego dokumentu, jeżeli otrzymanie dokumentu jest utrudnione.
Małżeństwo przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego nie może być zawarte przed upływem miesiąca od dnia, kiedy osoby, które zamierzają je zawrzeć, złożyły kierownikowi urzędu stanu cywilnego pisemne zapewnienie, że nie wiedzą o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie tego małżeństwa. Jednakże kierownik urzędu stanu cywilnego może zezwolić na zawarcie małżeństwa przed upływem tego terminu, jeżeli przemawiają za tym ważne względy.
Osobom zamierzającym zawrzeć małżeństwo przed duchownym kościoła lub innego związku wyznaniowego, kierownik urzędu stanu cywilnego wydaje zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. Zaświadczenie traci moc po upływie trzech miesięcy od dnia jego wydania. Wydając zaświadczenie kierownik urzędu stanu cywilnego informuje strony o dalszych czynnościach koniecznych do zawarcia małżeństwa.
Po sporządzeniu aktu małżeństwa kierownik urzędu stanu cywilnego wydaje 3 bezpłatne egzemplarze odpisu skróconego tego aktu.
Zgon osoby należy zgłosić najpóźniej w ciągu 3 dni od dnia zgonu. Do zgłoszenia zgonu są obowiązani w kolejności:
1. małżonek lub dzieci zmarłego,
2. najbliżsi krewni lub powinowaci,
3. osoby zamieszkałe w lokalu, w którym nastąpił zgon,
4. osoby, które były obecne przy zgonie lub naocznie się o nim przekonały,
5. administrator domu, w którym nastąpił zgon.
Jeżeli zgon nastąpił w szpitalu lub innym zakładzie, do zgłoszenia zgonu jest obowiązany szpital lub zakład.
Akt zgonu sporządza się na podstawie karty zgonu wystawionej przez lekarza lub zakład służby zdrowia.
Osoba zgłaszająca zgon jest obowiązana zwrócić dowód osobisty zmarłego. Kierownik urzędu stanu cywilnego wydaje osobie zgłaszającej zgon 3 bezpłatne egzemplarze odpisu skróconego aktu zgonu.
IX Zmiana imion i nazwisk (Ustawa z 15 listopada 1956 o zmianie imion i nazwisk)
Prawo do zmiany ma pełnoletni obywatel w swoim imieniu lub poprzez przedstawiciela ustawowego, jeżeli jest to obywatel nieletni.
Wniosek o zmianę nazwiska podlega uwzględnieniu, jeżeli jest uzasadniony ważnymi względami, a w szczególności, jeżeli:
1. ośmieszające lub uwłaczające godności człowieka
2. o brzmieniu niepolskim
3. posiadające formę imienia
4. jeżeli wnioskodawca chce zamieścić nazwisko na takie, którego od lat nie używa
Art. 7 ustawy reguluje sprawę wniosków o zmianę imienia.
Wniosek ten podlega uwzględnieniu, jeżeli jest uzasadniony ważnymi względami, a w
szczególności, gdy wnioskodawca nosi:
1. imię ośmieszające i uwłaczające godności człowieka
2. o brzmieniu niepolskim
Organ wpisujący imię wpisuje tylko imię, które spełnia pewne warunki. Między innymi: imię musi umożliwić odróżnienie płci.
Zmiana nazwiska rozciąga się na małoletnie dzieci. Ustawa zabrania zmiany na nazwisko
historyczne, zasłużone itp.: chyba, że wnioskodawca ma dowody na pokrewieństwo, więzy
rodzinne z osobą noszącą dane nazwisko.
Wniosek nie będzie podlegać uzasadnienia, gdy mogłoby to umożliwić, ułatwić
- działalność przestępczą
- unikanie zobowiązań
Organem właściwym w zmianach imion i nazwisk jest właściwy starosta. Jeżeli wnioskodawca nie posiada stałego miejsca zamieszkania organem właściwym jest prezydent m. st. Warszawy.
Ustawa przewiduje zasady pisowni nazwisk (o pisowni decyduje starosta, odwołanie można złożyć do wojewody)
X PESEL
otrzymuje na stałe każdy człowiek zamieszkały na stałe na terytorium polski.
Źródłem zasilania rejestru PESEL są organy gminy, które na mocy Art. 46 ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 o ewidencji ludności i dowodach osobistych prowadzą ewidencję ludności w formie gminnych zbiorów meldunkowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 87 poz. 960 z późn. zm.)
Rejestr PESEL - Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności prowadzony jest od 1979 roku i zawiera dane osób przebywających stale na terytorium RP, zameldowanych na pobyt stały lub czasowy trwający ponad 2 miesiące a także osób ubiegających się o wydanie dowodu osobistego lub osób, dla których odrębne przepisy przewidują potrzebę posiadania numeru PESEL. Są to następujące dane:
1. numer PESEL
2. nazwisko i imiona aktualne
3. nazwisko rodowe
4. nazwiska i imiona poprzednie
5. imiona rodziców i nazwisko rodowe matki
6. datę i miejsce urodzenia
7. płeć
8. obywatelstwo
9. adres i datę zameldowania na pobyt stały
10. adres zameldowania na pobyt czasowy trwający ponad 2 miesiące wraz z określeniem czasokresu zameldowania
11. serię i numer dokumentu tożsamości (dowodu osobistego, karty stałego lub czasowego pobytu na terytorium RP) oraz oznaczenie organu, który go wydał
12. datę zgonu
1. Numer PESEL nadaje minister właściwy do spraw administracji publicznej w formie czynności materialno-technicznej.
Numer PESEL nadaje się:
a) obywatelom polskim zameldowanym na pobyt stały lub czasowy trwający ponad 2 miesiące, a także osobom ubiegającym się o wydanie dowodu osobistego,
b) cudzoziemcom zameldowanym na pobyt stały lub czasowy trwający ponad 2 miesiące na podstawie jednego z niżej wymienionych dokumentów:
- zezwolenia na pobyt lub zezwolenia na pobyt czasowy,
- zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony lub na osiedlenie się,
- decyzji o udzieleniu zgody na pobyt tolerowany lub o nadaniu statusu uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej,
- karty pobytu,
- karty pobytu obywatela Unii Europejskiej lub dokumentu pobytu
c) obywatelom polskim i cudzoziemcom, którzy podlegają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ubezpieczeniom społecznym lub ubezpieczeniu zdrowotnemu, z wyłączeniem osób wymienionych w pkt. a) i b),
d) obywatelom polskim zamieszkałym za granicą, ubiegającym się o wydanie paszportu.
Nadanie numeru PESEL następuje na wniosek:
- właściwego organu gminy, w przypadku osób wymienionych w pkt. a i b,
- płatnika składek ubezpieczeniowych, w przypadku osób wymienionych w pkt. c,
- polskiego konsula, w przypadku osób wymienionych w pkt. d.
Dowód osobisty jest dokumentem stwierdzającym tożsamość osoby oraz poświadczającym obywatelstwo polskie. Osoba będąca obywatelem polskim i zamieszkała w Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana posiadać dowód osobisty:
od ukończenia 18 roku życia,
od ukończenia 15 roku życia, jeżeli pozostaje w stosunku pracy lub nie zamieszkuje wspólnie z osobami, pod których władzą rodzicielską lub opieką się znajduje, albo nie pozostaje pod władzą rodzicielską lub opieką. Od 1 maja 2004 r., na uzasadniony wniosek rodziców lub opiekunów, dowód osobisty może być wydawany osobie, która nie ukończyła 13 roku życia.
Osoba będąca obywatelem polskim ma prawo otrzymać dowód osobisty od ukończenia 13 roku życia.
XI Ewidencja ludności (podstawa prawna - ustawa z 10.04.1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych)
Ustawa ta określa, że ewidencja ludności polega na rejestracji danych dotyczących:
miejsca pobytu osób
urodzeń
obowiązku wojskowego
zmiany stanu cywilnego
obywatelstwa
imion i nazwisk
zgonów
Na każdej osobie przebywającej na terytorium RP spoczywa tzw. obowiązek meldunkowy, który polega na:
zameldowaniu i wymeldowaniu się w miejsce pobytu stałego lub czasowego
zameldowaniu o urodzeniu dziecka
zameldowaniu o zmianie stanu cywilnego
zameldowaniu o zgonie osoby
Obowiązek zameldowania się dot. osób posiadających obywatelstwo polskie i przebywających stale na terytorium RP w miejscu pobytu stałego. Pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania (nie można mieć w tym czasie innego miejsca pobytu)
Pobytem czasowym określa się przebywanie bez zmiany miejsca pobytu stałego w innej miejscowości pod oznaczonym adresem lub w tej samej miejscowości, lecz pod innym adresem.
Jeżeli dana osoba przebywa w danym miejscu nieprzerwanie dłużej niż 2 m-ce jest obowiązana zameldować się na pobyt stały.
Ustawodawstwo przewiduje, że osoba, która przebywa w określonej miejscowości pod tym samym adresem dłużej niż 3 doby jest obowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy najpóźniej przed upływem 4 doby licząc od dnia przybycia.
Wymeldowanie się obowiązuje osobę, która opuszcza miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 2 m-ce.
Osoba, która wyjeżdża za granicę na okres dłuższy niż 2 m-ce jest zobowiązana zgłosić swój wyjazd bądź powrót właściwemu ze względu na miejsce pobytu stałego organowi gminy.
Dane osobowe ze zbiorów meldunkowych zbioru PESEL oraz ewidencji wydanych i utraconych dowodów osobistych mogą być udostępnione:
w zakresie niezbędnym do realizacji zadań ustawowych organom administracji publicznej, sądom, prokuraturze, organom policji, straży granicznej, służby więziennej, ABW, Agencji Wywiadu a także organom kontroli skarbowej i wywiadu skarbowego
innym państwowym i komunalnym jednostkom organizacyjnym oraz podmiotom w zakresie potrzebnym do realizowania zadań publicznych określonych w przepisach prawa
osobom i jednostkom organizacyjnym, jeżeli wykażą w tym interes prawny, jeżeli po ich wykorzystaniu w celach badawczych, statystycznych, badania opinii publicznej lub rynku dane te zostaną poddane takiej modyfikacji, która nie pozwoli na ustalenia tożsamości osób, których dane te dotyczą
innym osobom i podmiotom, jeżeli uwiarygodnią one swój interes faktyczny w otrzymaniu danych i za zgodą osób, których dane dotyczą
Administracyjno - prawna regulacja zrzeszania się obywateli
Wolność zrzeszania się polega na wolności tworzenia zrzeszeń, wolności przystępowania do już istniejących zrzeszeń oraz wolności występowania ze zrzeszeń
Stowarzyszenia (ustawa z 7 kwietnia 1989 roku prawo o stowarzyszeniach)
Stowarzyszenie to dobrowolne, samorządne, trwałe zrzeszenie o celach nie zarobkowych. Ustawa przewiduje dwa rodzaje stowarzyszeń:
1. Stowarzyszenia, które posiadają osobowość prawną
Może je założyć, co najmniej 15 osób, które uchwalają statut i wybierają komitet założycielski.
Ustawowo przewidziane są 3 rodzaje organów w stowarzyszeniu
uchwałodawczy
wykonawczy
kontrolny
Stowarzyszenia podlegają rejestracji w KRS-ie i uzyskują osobowość prawną z chwilą uzyskania wpisu
2. Stowarzyszenia zwykłe, nie posiadające osobowości prawnej. Jest to forma uproszczona nie posiada osobowości prawnej, którą mogą założyć, co najmniej 3 osoby. Tego typu stowarzyszenie rejestruje się w urzędzie wojewódzkim.
Nadzór nad działalnością stowarzyszeń
wojewoda właściwy ze względu na siedzibę stowarzyszenia
starosta właściwy ze względu na siedzibę stowarzyszenia
Katalog źródeł finansowania
Definicja pozytywna podaje pozytywne cechy administracji publicznej
Definicja negatywna mówi, czym administracja publiczna nie jest
Kursywą napisane są moje notatki
Prawo dzieli się na: 1. cywilne (równorzędność podmiotów); 2. karne; 3. administracyjne (nie równorzędność podmiotów)
patrz: załącznik - Konstytucja
patrz: załącznik - Tryb ustawodawczy
Artykuł 92 ustęp 1 Konstytucji
Poświadczenie jest to akt stwierdzający tylko istnienie określonego stanu faktycznego lub określonego stanu prawnego, zwykle na podstawie uprzednio dokonanych ustaleń czy zapisów
prawo procesowe istnieje we wszystkich działach prawa jako służące do realizacji prawa materialnego
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl <<<>>> Zacznij zarabiać http://partner.e-sciagi.pl
3