Psychologia Ogólna

PSYCHOLOGIA - bada prawa zachowania osobników ( zwierząt i ludzi ), i wszelkie czynniki ( zewnętrzne - środowiskowe + wewnętrzne - osobowościowe ), które tym zachowaniem kierują.

Zachowanie jest warunkowe i przez czynniki środowiskowe ( nabyte ) i genetyczne ( wrodzone ) oraz poprzez interakcje tych czynników.

Psycholodzy ustalają pewne założenia co do postrzegania z świata. Zakładają, że:

1. pewne zdarzenia się powtarzają, więc można je przewidywać;

2. wszelkie zdarzenia mają przyczyny, więc można je badać;

3. jedyna wiedzą która jest istotna jest, jest wiedza empiryczna, oparta na badaniach empirycznych, dających się powtórzyć. Prawidłowość musi być stwierdzona przez wiele niezależnych grup badaczy.

Psychologia jako nauka :

1. Opis rzeczywistość - posiada aparat pojęciowy, terminy zdefiniowane w dziedzinie wiedzy;

2. Wyjaśnianie zjawisk - dlatego ludzie zachowują się tak a nie inaczej, podać przyczyny tych zachowań;

3. Przewidywanie - przewidzieć zachowania ludzkie, statystyka i psychologia posługuje się prawdopodobieństwem, rzadko się sprawdzają;

4. Sterowanie - zachowaniem ludzi , nie ma 100% manipulowania ludźmi.

KIERUNKI PSYCHOLOGII wg. Prof. Kozieleckiego „ Koncepcje psychologiczne człowieka”

1. PODEJŚCIE BEHAWIORALNE - wg behawioryzmu podstawowych czynnikiem warunkującym zachowanie człowieka są bodźce z otoczenia.

2. PODEJŚCIE PSYCHODYNAMICZNE - najważniejszymi czynnikami są czynniki wewnętrzne np. motywy, pragnienia, prośby, potrzeby.

3. PODEJŚCIE POZNAWCZE - na zachowanie człowieka wpływają odbierane informacje z otoczenia przetworzone przy pomocy struktur poznawczych naszego umysłu.

BEHAWIORYZM

Człowiek jest istotą reaktywną. Zachowanie człowieka opisuje formuła S - R ( bodziec - reakcja ) = istota koncepcji behawiorystycznej. Osobowość nie wpływa na zachowania człowieka. Nauka nie bada zjawisk nieobserwowalnych, metafizycznych takich jak : osobowość, świadomość. Możliwości uczenia się człowieka są nieograniczone, należy tylko odpowiednio dobrać bodźce.

Źródła :

1. Laboratorium Pawłowa - Rosja - warunkowanie klasyczne ( pies )

2. Badania w USA - Watson, Tolman, Skinner - warunkowanie instrumentalne.

WARUNKOWANIE KLASYCZNE

Badali zwierzęta ( psa ) ich wyższą czynność nerwową, odruchy. Zaobserwował czynniki bezwarunkowe wtedy, gdy ich nie powinno być. Czynniki bezwarunkowe występują wtedy gdy zadziała dany bodziec, bez udziału świadomości, np. wydzielanie śliny → gdy mamy co trawić.

Pawłow - przed porą jedzenia pies wydzielał ślinę, nie mając nic do trawienia - pojawił się odruch bezwarunkowy.

Bodziec obojętny życiowo ( np. brzęczyk ) nabrał znaczenia i stał się bodźcem warunkowym wywołującym zachowania warunkowe zbliżone do bezwarunkowego ↔ bodziec symbol zapowiadał bodziec najważniejszy. Reakcja może również występować w przypadku bodźców podobnych uwarunkowanych = generalizacja.

GENERALIZACJA - reakcja pojawi się na bodziec podobny do bodźca warunkowego. Im mniej podobny bodziec tym reakcja słabsza, im bardziej podobny tym silniejsza.

RÓŻNICOWANIE - wygaśnięcie reakcji na dany bodziec, w następstwie pojawienia się kolejnego bodźca wywołującego taką samą reakcję ( =/ generalizacji )

WYGASZANIE - gdy chcemy wygasić reakcję, nie podajemy wzmocnienia (np. pies -dzwonek - bez jedzenia)

WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE = warunkowanie reakcji

Uczymy się wykonywać na określony bodziec, określoną reakcję ( badali również zwierzęta ) . Zachowanie się stanie się instrumentem do uzyskania lub utraty ( uniknięcia ) czegoś:

1. Wzmocnienia pozytywne - powodują wykonanie reakcji, aby coś utrzymać → nagrody

2. Wzmocnienie negatywne - aby czegoś uniknąć → kary.

Osobnik wykonuje pewną reakcję po to aby uniknąć kary albo otrzymać nagrodę.

Warunkowanie klasyczne jest warunkowaniem bodźca, warunkowanie instrumentalne jest warunkiem reakcji.

GENERALIZACJA reakcji

Przy pomocy nagradzania można wytworzyć nowe zachowania = METODA KOLEJNYCH PRZYBLIŻEŃ = nagradzamy zachowania coraz bardziej pożądanego, oczekując zachowania, które przybliży do pożądanego ( np. tresura zwierząt ). Nadaje się nie tylko dla zwierząt, ale również dla ludzi. Stymulować zachowania, gdy pożądane - nagradzać. Procedura kolejnych przybliżeń = małych kroczków ⇒ stymulując zachowania ⇒ nagradzamy ⇒ dążymy do pożądanego ⇒ wzmacniamy zachowanie podobne do pożądanego.

Zachowanie nie wzmacniane zanika ⇒ WYGASZANIE

Nie należy nagradzać za każdym razem, trzeba wzmacniać co jakiś czas.

PROCEDURY STOSOWANIA WZMOCNIEŃ

1. Procedura stałych odstępów czasowych - nagroda jest podawana co pewien, ściśle określony czas. Czynności wykonywane są nierytmicznie. Skracajmy długość odstępów czasowych.

Najgorsza wg behawiorystów ponieważ :

1. Czynności nie są wykonywane systematycznie;

2. Słabe powiązanie nagrody z wykonywaną pracą.

2. Procedura stałych proporcji - nagroda następuje po wykonaniu pewnej stałej liczby zachowań ( np. wynagrodzenie - po 300 bluzkach ). Wg behawiorystów jedna z najlepszych metod ponieważ występuje jasne powiązanie nagrody z ilością i jakością wykonywanej pracy. Wady : jest niemożliwa do zastosowanie do wszystkich zawodów np. kierownik, sekretarka.

3. Procedura wzmocnień nieregularnych - wiemy jaką i że dostaniemy nagrodę ale nie wiemy kiedy. Czas jest losowy. Rewelacyjna procedura - systematyczność zachowań, niestety nie realna. Może być dodatkiem do procedury odstępów czasowych ⇒ premia, nagroda, dodatek. Jest odporna na wygaszanie ⇒ nadzieja powoduje zachowania.

Skuteczność nagród i kar

Wg behawiorystów nagrody są najważniejsze. Jeśli nie będziemy stosować nagród zachowania wygasną. Niestosuje się kar. Kary są nieskuteczne ponieważ :

• nie eliminują zachowań niepożądanych, tylko je tłumią; np. plotkowanie w pracy przy szefie, przekleństwa w obecności rodziców;

• powodują powstawanie bardziej skomplikowanych, trudniej wykrywalnych form zachowania niepożądanego; np. skazany złodziej opracowuje nowe metody kradzieży;

• prowadzi do unikania źródła karania a nie zachowań karanych;

• unikanie może prowadzić do generalizacji;

• przy silnym karaniu może wystąpić apatia, bierność, brak działania przy zagrożeniu karą;

• uczenie się - karanie dostarcza negatywnych wzorców działania ponieważ proces karania jest procesem uczenia się.

Żeby kara była skuteczna :

• musi następować natychmiast po reakcji, zachowaniu = bez odraczania wzmocnień; także wzmocnienia społeczne;

• powinna dotyczyć danego zachowania nigdy jednostki;

• powinna być adekwatna do przewinienia;

• nie karzemy ponownie zachowań raz ukaranych

• jeżeli każemy to powinniśmy pokazać zachowanie właściwe.

Stosowanie nagród jest dużo trudniejsze niż stosowanie kar.

Behawioryści wymyślili utopię = świat bez kar.

Jednak istnieją sytuacje w których w sposób definitywny musimy oduczyć pewnych zachowań :

1. terapia awersyjna

2. desensybilizacja

TERAPIA AWERSYJNA - gdy robimy coś przyjemnego, należy podać silny nieprzyjemny bodziec.

DESENSYBILIZACJA - odczulanie. Gdy czegoś unikamy, gdy boimy się - lęk. U osoby badanej należy rzeczy, przedmioty, bodźce które sprawiają jej przyjemność ? Następnie należy stworzyć hierarchię lęku itp.

Podsumowanie koncepcji behawiorystycznej

Zalety :

• spełnia kryteria naukowości ( patrz wyżej );

• jest zweryfikowana empirycznie;

• wykorzystywana w największym stopniu w zarządzaniu.

Wady :

• człowiek jest całkowicie niesamodzielny;

• jest manipulowany, sterowany przez grupę, jest zależny od dostarczanych bodźców;

• człowiek jest pozbawiony stanów wew. , nie myśli, nie analizuje problemów.

KONCEPCJE PSYCHODYNAMICZNE

• psychoanaliza

• psychologia humanistyczna

PSYCHOANALIZA

Zygmunt Freud, Adler, Jung, Horney, Fromm

Człowiekiem sterują wewnętrzne, dynamiczne siły , popędy.

FREUD - uważał, że popęd seksualny jest najsilniejszy ( libido )

Inni - popęd mocy, dominowania, śmierci.

Te wszystkie popędy znajduję się w sferze ID. Inne sfery EGO i SUPEREGO.

W czasie życia odbywamy socjalizację. To co nam wpaja społeczeństwo jest to superego. Superego nie pozwala nam zachowywać się zgodnie z popędami.

Konflikty nieświadome - zachodzą pomiędzy sferą ID i superego. Na ogół nie zdajemy sobie z tego sprawy. Zazwyczaj ujawniają się w postaci lęku.

Ego tworzy mechanizmy obronne - zachowania pozwalające się ujawnić popędom w sposób cywilizowany. Mechanizmy te są nieświadome. Redukują one poziom lęku. Nie rozwiązują konfliktów, jedynie łagodzą ich objawy.

Mechanizmy obronne

• wyparcie, represja - usuwamy ze świadomości przykre zdarzenia;

• projekcja - przypisywanie innym nie akceptowanych przez siebie doświadczeń, cech;

• racjonalizacja - rozsądne uzasadnienie nierozsądnych zachowań :

1. „ kwaśne winogrona” , „ słodka cytryna”

2. reinterpretacja motywów - zamiana motywów rzeczywistych, na motywy społeczne ( aprobowane )

3. odwoływanie się do konieczności - „ musiałam ”

4. szukanie winy w sytuacjach zewnętrznych lub w innych ludziach

5. samooskarżanie

• substytucja

1. kompensacja - pozytywny - gdy nie możemy zrealizować naszych dążeń zastępujemy je celami rzeczywistymi

2. sublimacja - wyrażanie swoich popędów w sposób twórczy.

Zachowania jako mechanizmy obronne :

• konsumpcja

• palenie papierosów.

Tylko psychoanalityk jest w stanie odkryć rzeczywiste źródła leku i tylko on może nam pomóc w wyzbyciu się ich.

1. Wyłania on sfery o których nie mówimy, które pomijamy. Za pomocą różnych metod nakłania nas do przypomnień. Stosuje metodę :

• swobodnych skojarzeń

• testy projekcyjne

• sny - analiza

• czynności pomyłkowe - gubienie

• hipnoza.

2. Gdy uświadomimy sobie źródła naszego lęku, jest to początek procesu leczenia. Musimy teraz spojrzeć na życie w sposób świadomy, dzięki temu pozbywamy się wewnętrznych konfliktów.

Zarzuty do psychoanalizy

• nie jest to kierunek naukowy. Jest to jedynie opis, bez ścisłych zasad, brak jest systematycznych badań;

• stworzyli kliniczny obraz człowieka. Człowiek jest za swej natury chory;

• nie doceniają roli procesów poznawczych w funkcjonowaniu człowieka np. myślenie.

Zalety psychoanalizy :

• wprowadzili do psychologii nowe kierunki ( nieświadoma motywacja, mechanizmy obronne )

• zwrócili uwagę na rolę socjalizacji ( role norm, zasad, społeczeństwa we wczesnym rozwoju)

• ma ogromny wpływ na kulturę i sztukę.

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA

Przedstawiciele : Maslow, Rogers

Psychologia ta zrodziła się jako protest przeciwko behawioryzmowi i psychoanalizie. Stwierdzili, że behawioryści traktują człowieka jako robota. Natomiast psychoanalitycy dostrzegają tylko słabe strony człowieka. Oni uważają, że człowiekiem kierują siły - mówią o potrzebach człowieka.

Psychologowie humanistyczni - podejście do człowieka

• człowiek jest z natury dobry, ale ogranicza go otoczenie. I to ono nie pozwala na ujawnienie tego co jest w człowieku dobre. Dlatego należy stworzyć określony klimat psychologiczny, aby mógł on ujawnić swoje dobro;

• człowiek dąży do rozwoju, do samorealizacji;

• człowiek stanowi pewną całość. Całość organizmu z psychiką. Podkreślenie tego że to ja jestem ważny ( psychologia „ self ” )

Żeby człowiek mógł dążyć do samorealizacji musi mieć odpowiednie warunki :

• klimat psychologiczny - odpowiednie stosunki interpersonalne, oparte na wzajemnym zrozumieniu. Dominującym uczuciem ma być empatia. Zrozumienie przez współodczuwanie,

• zaakceptowanie siebie jest podstawą. Powinniśmy sami siebie lubić, skoncentrować się na zaletach. Powinniśmy również akceptować innych, zrozumieć ich,

• dążąc do rozwoju, musimy pamiętać o teraźniejszości. Nie powinniśmy skupiać się na przeszłości, na tym co już było, również gdy ciągle będziemy myśleli o przyszłości nigdy nie osiągniemy szczęścia.

Oddziaływanie na ludzi :

• powinniśmy stworzyć człowiekowi możliwości, aby sam mógł sobie pomóc, rozwiązać swój problem,

• człowiek jest bardzo wysoko ceniony, potrafi dokonać właściwego samo opisu.

Na bazie taj psychologii rozwinęło się wiele treningów, wychodzących poza terapię np. treningi asertywności, komunikowania się.

Podsumowanie

ZALETY :

• przywróciła ona człowiekowi autonomię, pokazała, że jest jednostką która może się samorealizować. Koncentruje się na przeżyciu i zrozumieniu,

• opracowali oni różne metody treningów, dzięki czemu zwrócili uwagę na empatię, asertywność, komunikowanie się,

• wiele nauk korzysta z nauk psychologów humanistycznych.

WADY :

• nie da się udowodnić, że człowiek jest z natury dobry, że dąży do samorealizacji;

• krytyka koncepcji - tu i teraz - koncentrowanie się na dniu dzisiejszym;

• bardzo mało dowiadujemy się o człowieku;

• brak badań potwierdzających teorie psychologów humanistycznych;

• jest nie naukowa.

KONCEPCJE POZNAWCZE

Zachowaniem człowieka sterują informacje docierające z :

• otoczenia

• otoczenia, ale przetworzone przez nas, są pewnym opisem świata dokonanym przez nas.

W strukturach poznawczych zapisana jest wiedza.

1. Wiedza deklaratywna - która zawiera wszystkie informacje o świecie. Wiedza „co”. Każdy jednak tworzy indywidualny zapis, wiedza jest więc charakterystyczna dla pojedynczej jednostki. W tej wiedzy jest również struktura „ja” - wiedza dotycząca mnie samego.

Struktura „ja” zawiera :

• wiedzę opisową - OPIS - dotyczące mnie samego jako osoby

• samoocenę - OCENA - jak oceniam siebie w różnych sferach

• wiedza „jaki chciałbym być”, do czego dążę, jakie mam standardy.

2. Wiedza proceduralna - wiedza o tym jak wykonać różna działania. Sposoby działania które sami tworzymy jak i te które nabywamy. Wiedza „jak”.

Informację stanowią istotę funkcjonowania człowieka. Musi być optymalna ilość, poziom informacji. Gdy posiadamy zbyt mało informacji tracimy poczucie rzeczywistości, tożsamość.

Deprywacja sensoryczna - ograniczenie możliwości odbierania bodźców.

Gdy posiadamy nadmiar informacji - nie jesteśmy w stanie ich wszystkich odebrać możemy tylko zmagazynować. Posiadamy `wąskie gardło' przez które przechodzą informacje, zwracają naszą uwagę. Uwaga jest bowiem pewnym filtrem informacji. Przepuszcza te informacje :

1. które są nam w danym momencie najbardziej potrzebne, które podtrzymają obecną działalność;

2. które podlegają naszym zainteresowaniom;

3. wszystkie sygnały zagrożenia;

4. wyróżniające się w wyjątkowy sposób np. dźwięk , barwa.

Jednak większość informacji do nas nie dociera. Sprzeczność pomiędzy informacjami posiadającymi, a docierającymi - wówczas radzę sobie metodą dysonansu poznawczego : ( Festiger )

1. nie dostrzegam, nie widzę informacji, które mi nie odpowiadają ;

2. podważam źródło informacji;

3. uznaję zachowanie sprzeczne za sytuację wyjątkową;

4. przerabiam informację tak aby była zgodna z moimi wcześniejszymi informacjami.

CECHY FORMALNE STRUKTUR POZNAWCZYCH

1. złożoność poznawcza - liczba aspektów, które człowiek bierze pod uwagę przy ocenie rzeczywistości - duża złożoność poznawcza;

2. stopień abstrakcyjności - abstrakcyjność ( ogólne pojęcia, zasady ) - konkretność ( zapisane określone zdarzenia ). Większość osób ma struktury konkretne, ponieważ są one wcześniej poznawane;

3. otwartość struktur poznawczych - w miarę pojawiania się nowych informacji uzupełnia swoje struktury, to struktury dynamiczne;

4. zamkniętość struktur poznawczych - nie odbierają nowych informacji, nie rozbudowują się

5. aktywność struktur poznawczych - struktury, które potrafią przechodzić z wiedzy deklaratywnej na wiedzę procedurową;

6. bierność struktur poznawczych - brak przejścia między wiedzą deklaratywną a wiedzą procedurową. Potrafię tylko odtworzyć, nie potrafię zastosować.

PODSUMOWANIE KONCEPCJI POZNAWCZYCH

ZALETY :
- tworzy otwartość struktur poznawczych, wykorzystywanie w innych naukach;

• spełniają większość warunków poprawnego budowania teorii, poprawne metodologicznie, opierają się na wiedzy empirycznej;

• człowiek postrzegany jako istota myśląca, podejmująca decyzje. Człowiek potrafi sam naprawiać swoje błędy gdyż analizuje swoje działanie.

WADY :

• brak sfery emocjonalnej;

• tworzy hermetyczny język, trudno ją przekazać.

PROCES EMOCJONALNY

Komponent :

1. fizjologiczny - mówi o nasileniu emocji;

2. emocjonalny - mówi o treści informacji

Ad. a ) FIZJOLOGICZNY

Przysadka mózgowa - pobudzenie - hormony - nadnercza ( adrenalina i noradrenalina ). Występuje 7 emocji podstawowych, przy rozpoznawaniu i ocenianiu istnieje zgodność:

• strach

• zdziwienie

• szczęście

• gniew

• smutek

• wstręt

• zainteresowanie.

W przypadku wszystkich emocji pobudzenie - bodziec jest taki sam - wyjątek strach i gniew.

Emocje powstają przez aktywizację wzorców aktywnych - człowiek przychodzi na świat z pewną reakcją na określone bodźce. Wzorcem efektywnym jest np. postać małego człowieka ( dla człowieka i większości zwierząt ) ⇒ schemat dziecięcości .

Skład :

• dużą głowa w stosunku do tułowia

• wysokie, wypukłe czoło

• pucułowate policzki

• krótkie, pulchne kończyny

• duże oczy

• usta ułożone jakby do ssania

Emocje wywołują w nas także wczesne doświadczenia. Uczymy się, że pewne rodzaje bodźców są przyjemne, inne mniej.

Emocje powstają w wyniku wszystkiego co wpływa na zmianę, na przebieg tego co robimy (np. przeszkadzanie podczas pracy). Im mniej potrafimy przewidzieć daną sytuację tym większe wzbudza w nas emocje.

Emocje wzbudzają również :

• sytuacje wyboru, gdy musimy coś porównać;

• różnice pomiędzy naszymi poglądami, wartościami a rzeczywistością.

Wiele osób spodziewając się sytuacji nowych boi się ich i unika. Natomiast osoby, które lubią nowe sytuacje mają optymalny poziom stymulacji - bezpieczny sposób dostarczania emocji.

Kontrolowanie emocji :

• kontrola sytuacji, które wywołują emocje

• kontrola samego stanu emocjonalnego

• kontrola komponenty fizjologicznej.

Kontrola sytuacji - najprostszy i najefektywniejszy sposób. Poszukujemy bodźców, które będą rodziły inne emocje ( zastąpią emocje negatywne - pozytywnymi ).

Nie można dwóch rodzajów emocji przeżywać jednocześnie tzn. nie można jednocześnie się smucić i cieszyć, złościć się i przeżywać lęki, kochać i nienawidzić w danym momencie.

Wpływ na proces emocjonalny :

• tłumienie tego procesu w sposób świadomy

1. wyzwolenie procesu emocjonalnego pozytywnego

2. autowerbalizacje uspokajające.

Na ból i głód nie jesteśmy w stanie wpłynąć

• podejście do sytuacji w sposób rozumowy, a nie emocjonalny - wyłączenie emocji;

• techniki skierowane na fizjologiczny komponent emocji - skierowane na obwodowy i centralny układ nerwowy. Umiejętność rozluźnienie mięśni.

Na centralny układ nerwowy jest bardzo trudno wpływać = polega to na wnikaniu wewnątrz siebie.

Typy emocji:

• frustracja - to reakcja na zablokowanie dążeń danej osoby, lub przeszkody w zaspokojeniu celu. Może być ono krótkotrwałe jak również może trwać bardzo długo ( przez większość życia ).

• frustracja - wg Kopalińskiego - stan przykrego napięcia psychicznego, spowodowany niezaspokojeniem jakiś potrzeb lub niemożliwością osiągnięcia jakiegoś celu.

Reakcje na frustrację :

1. zadaniowa - reakcja właściwa, powinna występować - gdy dążymy do realizacji celu to nie zmieniamy potrzeby, lecz jedynie poszukujemy różnych metod.

2. obronna - przestajemy się koncentrować na celu naszego działania, a koncentrujemy się na przeszkodzie. Pojawiają się tu negatywne emocje takie jak lęk, złość itp.

3. agresja - to najczęściej występująca reakcja na frustrację.

Rodzaje agresji na frustrację :

• fizyczna - bezpośrednia

• słowna- ironiczna

• bezpośrednia

• przeniesiona na inne obiekty ( zazwyczaj słabsze od nas )

• rozproszona w różnych kierunkach

• samoagresja- słowne i fizyczne ataki na siebie.

Agresja może być również reakcją wyuczoną, nie zawsze jest reakcją na frustrację. Filmy wpływają na osoby niedojrzałe. Nie tylko biernie obserwuje - przełamuje barierę i wykonuję ruch.

Agresja powinna być wyładowana, nie można jej kumulować ⇒ jednak to utrwal reakcje agresywne = nie jest to najlepsze rozwiązanie.

4. Regresja:

• cofnięcie się w metodzie

• cofnięcie się do wcześniejszych rozwojowo reakcji, faz w zachowaniu np. emocjonalnie - tupanie, krzyczenie.

5. fiksacja - stereotypizacja = usztywnienie - powtarzanie pewnej reakcji, zachowania które nie doprowadziło do sukcesu, ale mimo to ciągle powtarzamy te same reakcje bez najmniejszych zmian.

Te zachowania mogą zachodzić sporadycznie - wtedy są nie szkodliwe. Gdy zaczynają się powtarzać staje to się niebezpieczne. Kształtuje się nowa osobowość; np. reagujemy regresją = osobowość infantylna.

STRES

Frustracja jest jedną z sytuacji stresowych.

Zjawisko stresu opisał w 1936 roku HANS SELYE. Stres - zjawisko biologiczne i psychologiczne.

Stres wg Selye - niespecyficzna reakcja organizmu na jakiekolwiek stawiane mu wymagania. Przebiega na zasadzie Ogólnego Systemu Adaptacyjnego GAS .

GAS - jest typową reakcją na typowe zachowania organizmu. Jest reakcją niespecyficzną - przebiega zawsze tak samo nie zależnie od tego jaki bodziec na nią działa.

Stresory - bodźce wywołujące stres.

FAZY STRESU - G A S :

	Na poziomie biologicznym	Na poziomie psychologicznym
1.	Alarm	mobilizacja
2.	adaptacja	rozstrojenie
3.	wyczerpanie	destrukcja

Ad 1.

Faza ogólnego pobudzenia wszystkich wewnętrznych układów. Jest to faza bardzo dobra dla poradzenia sobie ze stresem. Wszystkie organy są zmobilizowane by działać. Pracujemy tu na optymalnym poziomie naszych możliwości. Pracujemy szybko, dobrze i efektywnie.

Jednak często nie potrafimy poradzić sobie ze stresem i przechodzimy do fazy drugiej.

Ad 2.

Układy wewnętrzne nie są w stanie się mobilizować. Następuje obniżenie efektywności. My wykonujemy więcej pracy i działań a efekt i tak jest gorszy. Nasze funkcjonowanie się pogarsza, mimo, że próbujemy się zmobilizować. Te stan przynosi duże zmiany w naszym zachowaniu :

• zmienia zachowanie - napięcie emocjonalne, pobudliwość

• pojawia się agresja, nie oczekiwane i nieadekwatne do sytuacji wybuchy emocjonalne

• zmienia się zachowanie = funkcjonowanie poznawcze - brak skoncentrowania uwagi, luki w pamięci trudności w podejmowaniu decyzji, pogarsza się stan zdrowia

• wzrasta tendencja do zażywania używek

• trudności ze snem, koszmary

• choroby z przystosowania - owrzodzenie, choroby układu krążenia.

Gdy nadal podlegamy napięciu stresowemu przechodzimy do fazy trzeciej.

Ad 3.

Może się zakończyć śmiercią. Wyczerpanie energii adaptacyjnej. Organizm nie może przystosować się do danej sytuacji, zanik mechanizmów obronnych. Ci którzy wychodzą z trzeciej fazy już nigdy nie będą całkowicie zdrowi. Zupełny brak koncentracji, całkowita apatia i rezygnacja, brak kontaktu z otoczeniem.

CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE STRES - STRESORY

Prawie wszystkie sytuacje wymagające. Jednak natężenie stresu zależy od konkretnej osoby.

• sytuacje deprywacji - brak lub znaczne ograniczenie tego, co jest nam potrzebne do normalnego funkcjonowania

• przeciążenia - stopień trudności zadania czy sytuacji jest na granicy naszych wydolności, możliwości.

• utrudnienia - brak wiedzy, informacji

• zagrożenia - niebezpieczeństwo utraty ważnej wartości

• wydarzenia życiowe

LCU - life change units - jednostki zmian życiowych. Każde zdarzenie ma odpowiednią ilość jednostek. Jeżeli człowiek zbierze w ciągu dwóch lat 300 jednostek to wywoła to poważną chorobę.

Zmiany pozytywne też wywołują stres.

Odporność na stres zależy od :

• typu układu nerwowego - trudno tu wprowadzać jakiekolwiek zmiany;

• doświadczenia z dzieciństwa - dziecko nie powinno przeżywać problemów dorosłych.

Radzenie sobie ze stresem :

• nie powinno się unikać stresu, należy się z nim zaznajamiać

• ważne jest nauczenie się technik relaksacyjnych

• aktywność fizyczna

• postawa do siebie i do świata - umiejętność spojrzenia z boku, optymizm.

MOTYWACJA

Motywacja - proces wewnętrzny zachodzący w danej jednostce. Motywacja warunkuje realizację zachowań ukierunkowanych na cel. Człowiek sam podejmuje działania aby ten cel sformułować.

Są zachowania ukierunkowane na cel, a człowiek tego celu nie formułuje :

• polecenia i zadania zewnętrzne - nie będą to czynności motywowane

• czynności rutynowe, zautomatyzowane

Czynności motywowane mają charakter intencjonalny ( w odróżnieniu od zachowań ukierunkowanych ).

Warunki do spełnienia, aby powstał proces motywacyjny:

1. motyw ; poczucie niespełnienia i gotowość do zrealizowania czegoś

2. cel działania ; czynnik, który może stan niespełnienia zredukować

3. przekonanie o możliwości uzyskania tego celu ; prawdopodobieństwo uzyskania celu < 0

Te trzy warunki stanowią iloczyn. Jeśli, któryś z czynników = 0, wtedy proces motywacyjny nie powstaje.

Ad 1. MOTYW

Motyw mogą stanowić

• niezaspokojenie potrzeb fizjologicznych

• potrzeby psychiczne

• wystąpienie czynników zakłócających nasze czynności

• sformułowanie przez nas zadań

• zaktywizowanie zainteresowań

• zaktywizowanie wartości

Jeżeli istnieje motyw, a my nie realizujemy go - powstaje napięcie motywacyjne. Gdy nie zrealizujemy celu napięcia to może długo się utrzymać i tym samym obciążać naszą sprawność. Zredukować możemy nie tylko przez realizację celu, ale również przez czynniki zastępcze.

Ad 2. CEL DZIAŁANIA

Wartość tego celu dla nas zależy od :

• jego jakości

• od poprzednich doświadczeń z zaspokajania naszych potrzeb. Na podstawie tego formułujemy nasze preferencje.

Ad 3. PRAWDOPODOBIEŃSTWO UZYSKANIA CELU

• bierzemy pod uwagę obiektywne uzyskanie celu

• większe znaczenie ma jednak subiektywne prawdopodobieństwo. Jak my sami oceniamy p - stwo osiągnięcia danego celu. Zależy to jedynie od nas jak to oceniamy, od naszej samooceny lub atrakcyjności celu. Im atrakcyjniejszy cel tym wyżej oceniamy nasze szanse ( na odwrót u osób z niską samooceną )

• formy interpretacji informacji dotyczących osiągnięcia sukcesu ( można widzieć same negatywne przesłanki )

Gdy osiągniemy cel otrzymujemy satysfakcję. Tym większą im mniejsze p-stwo osiągnięcia celu.

Gdy nie uda się osiągnąć celu - zazwyczaj wyżej oceniamy porażkę niż sukces ponieważ zazwyczaj otoczenie dodatkowo nas ocenia.

Motywacja ma charakter bardzo złożony.

POLIMOTYWACYJNOŚĆ ZACHOWANIA - w każdym momencie działamy pod wpływem więcej niż jednego motywu.

U ludzi dorosłych można wyróżnić kilka motywów dominujących i oprócz nich motywy towarzyszące. W normalnych warunkach realizujemy tylko część motywów.

TYP KONFLIKTÓW MOTYWÓW

1. dążenie - dążenie - mamy 2 cele o podobnym stopniu atrakcyjności ale zdobycie jednego wyklucza zdobycie drugiego. Po podjęciu decyzji atrakcyjność wybranego celu wzrasta, a odrzuconego spada.

2. unikanie - unikanie - musimy coś wybrać, ale obydwa wydają nam się jednakowo, równie negatywne. Wiąże się to z długotrwałym napięciem emocjonalnym. Odrzucona możliwość wydaje nam się lepsza. Niektórzy decydują się na rozwiązania zastępcze.

3. dążenie - unikanie - ten sam cel wyzwala sprzeczne tendencje. Jednocześnie chcę i nie chcę.

Siła tendencji

dążenie

unikanie

cel

daleko blisko

Gdy cel jest blisko tendencja unikania jest większa niż dążenia.

Procesy motywacyjne wpływają na emocjonalność naszego zachowania.

Procesy emocjonalne wpływają na procesy umysłowe, poznawcze :

• postrzeganie, spostrzegawczość

• myślenie

• proces zapamiętywania

PRAWA YERKESA - DODSONA - opisują zależność między sposobem działania a natężeniem procesów emocjonalno - motywacyjnych.

1. sprawność

działania b

a

zainteresowania

natężenie motywacji

Odchylenie gdy :

• motywacja lękowa

• zainteresowania.

W punkcie a - zadania trudne

W punkcie b - zadania średnio trudne

UCZENIE SIĘ

Rodzaje uczenia się:

1. reakcja piętna - imprinting, wdrukowanie, naznaczenie, największy komponent wrodzony

2. warunkowanie klasyczne

3. warunkowanie instrumentalne

4. uczenie się przez próby i błędy

5. uczenie się przez wgląd

6. uczenie się przez rozwiązywanie problemów.

Uczenie się - jest to sposób dochodzenia do rozwiązania

Ad 1. REAKCJA PIĘTNA

Została najpierw opisana na zwierzętach przez LORENZ'A (badania nad kaczkami i gęsiami)

Stwierdził on, że po wykluciu się następuje okres krytyczny - gotowość podążania za ... . Jest to wrodzone.

Okresy krytyczne = okresy szczególnych podatności, gdzie uczy nam się bardzo dobrze, np. u małych dzieci nauka chodzenia, koniecznie chce to potrafić. Gdy daną rzecz będziemy ćwiczyli w okresie krytycznym wówczas rezultat będzie bardzo dobry. Jednak okresy te jest bardzo trudno rozpoznać.

Ad 4. PRZEZ PRÓBY I BŁEDY

Gdy mamy problem, który nie wiemy jak rozwiązać staramy się kojarzyć odpowiednie metody. Metoda ta jest bardzo nieefektywna, czasochłonna. Prawidłowe rozwiązania się nie utrwalają, nie do końca wiemy skąd wzięło się rozwiązanie bowiem nie przeprowadziliśmy analizy. Metodę tą stosujemy najczęściej przy trudnych zagadnieniach. W podobnych przypadkach, po pewnym czasie zapamiętamy działanie, jednak do końca go nie rozumiejąc.

Ad 5. PRZEZ WZGLĄD

Czasami następuje po serii prób i błędów. Inna nazwa - „aha” - zrozumiałem, olśnienie. Spojrzeliśmy w sytuacje i znaleźliśmy rozwiązanie. Wymagana jest tu pewna analiza, musimy pomyśleć nad problemem. Uczenie się przez wgląd nie zawsze prowadzi do prawidłowego rozwiązania.

Ad 6. PRZEZ ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW

• najbardziej dojrzałe, systematyczne

• poprzez zdobytą wiedzę dochodzimy do rozwiązania

• przyjmujemy pewien plan, zasady.

Nabywanie wprawy, utrwalanie wiedzy

Obrazują to krzywe uczenia się :

1. Dotyczy zupełnie nowych zagadnień, sytuacji ( przy zastosowaniu jednej metody )

I etap - zniechęcenie

II etap - gwałtowny przyrost wiedzy

III etap - okres wprawy, brak przyrostu wiedzy , ale dużo utrwalania

Przyrost wiedzy

III etap

II etap

I etap

Kolejne próby

2. Gdy uczymy się czegoś co już znamy ( jedną metodą)

Przyrost wiedzy

Kolejne próby

3. Krzywa schodkowa uczenia się.

Zmiana metody uczenia się - każdy schodek inna metoda

Przyrost wprawy

Kolejne próby

4. Krzywa efektów uczenia

Obrazuje efekty uczenia, ta krzywa nigdy nie dojdzie do osi poziomej jeśli nie zmienimy metody.

Liczba błędów

Kolejne próby

5. Krzywa zapominania

% poprawnych

odtworzeń

sen

czuwanie

czas

Zjawisko reminiscencji - to modyfikacja krzywej zapominania .

% poprawnych

odtworzeń

jesteśmy w stanie przy odtworzeniu, odtworzyć więcej niż przy ostatnim powtórzeniu potrafiliśmy

czas

Zapoznawanie przebiega szybciej w stanie czuwania niż snu.

Przyswajanie wiedzy w celu utrwalenia ⇒ konieczność powtarzania, nie ma innej możliwości przyswojenia zapamiętanej wiedzy.

PRAWA POWTARZANIA :

• Obliczanie ilości potrzebnych powtórzeń ⇒ przy bezsensownym materiale ilość powtórzeń wzrasta bardzo szybko

• Uczenie się zaczynamy od zrozumienia ⇒ przy materiale, który rozumiemy ilość powtórzeń nie musi być już tak bardzo duża

• część materiału, którą powinniśmy najczęściej powtarzać ⇒

1. środek materiału

2. koniec

3. początek - najmniej

Pytanie : Czy lepsze efekty dają powtarzanie od razu, czy rozciągnięte w czasie ?

Odpowiedź : Powtarzania rozciągnięte w czasie dają lepsze efekty, ale odstęp nie powinien być dłuższy niż 24h.

• Jeśli materiał jest krótki ⇒ lepiej uczyć się go w całości bez dzielenia na części

• Gdy materiał jest bardzo długi ⇒ dzielimy na sensowne części.

Nastawienie w uczeniu się:

• na to czego mam się uczyć ⇒ zazwyczaj uczymy się całości

• co powinnam znaleźć w materiale ⇒ ginie nam całość

Nastawienie wpływa na to czego się nauczymy.

Czas, kiedy mamy odpowiadać :

• najlepsze odtworzenia jeśli mamy dokładnie podobny termin i w tym terminie odpowiadamy.

Emocje zazwyczaj wspomagają proces uczenia się ( lepiej uczymy się tego co jest dla nas przyjemne, ciekawe )

Transfer

• ułatwia ( pozytywne ) lub utrudnia ( negatywne ) czynności uczenia się przez uczenie się uprzednie

• może on też dotyczyć czynności zmysłowych i ruchowych ( jak piszemy prawą ręką to, czy lewą jest nam łatwiej = tak, nie musimy uczyć się już od początku

• transfer zasad - wiedza wcześniejsza wykorzystywana w nowych sytuacjach.

PAMIĘĆ

Pamięć - to dynamiczny mechanizm związany z zachowywaniem i wydobywaniem informacji pochodzących z przeszłego doświadczenia.

FAZY PROCESU PAMIĘCIOWEGO :

1. Zapamiętywanie - zapisywanie w pamięci

2. Przechowywanie

3. Odtwarzanie

Ad. 1 ZAPAMIĘTYWANIE
To faza rejestrowania informacji i zdarzeń. Chcemy zapisać w pamięci pewne treści.

Uwaga mimowolna - przypadkowa

Uwaga dowolna - wymaga od nas koncentracji, uwagi na treściach , które chcemy zapamiętać.

Zapamiętujemy przez dobudowanie treści do znanych i posiadanych informacji. Powinny być powiązania pomiędzy kolejnymi systemami. Należy zapamiętać pewien „adres” tzn. jak dotrzeć do poznanych informacji .

Zapamiętujemy nie tylko informacje, ale cały ! kontekst ! tej informacji.

Ad 2. PRZECHOWYWANIE

Może trwać bardzo długo nawet do kilkudziesięciu lat. Jednak może trwać też tylko kilka sekund. Czasami wystarczy odnowić dojście do odpowiednich treści.

Treści, które przechowujemy ulegają zmianom, modyfikacjom. Następuje przeorganizowanie naszej wiedzy przez informacje zdobyte później.

Ad 3. ODTWARZANIE

Odbywa się przy pomocy odpowiednich strategii wydobycia. Musimy dotrzeć do wejścia systemu. Mamy różne formy odtwarzania i tylko dzięki nim możemy sprawdzić co zapamiętaliśmy.

FORMY ODTWARZANIA :

• Przypominanie - największa aktywność umysłowa podmiotu. Można ją stosować przy bardzo dobrze opanowanych treściach ( pyt. otwarte )

• Rozpoznawanie - nie musimy samodzielnie formułować odp. , musimy tylko stwierdzić która z odpowiedzi jest w naszej pamięci ( testy )

Ponowne uczenie się trwa krócej niż uczenie właściwe. Musimy bowiem przetrzeć tylko dojścia. Łatwiej dotrzeć do tekstu, do którego możemy dotrzeć z kilku stron, który kojarzy nam się z większą ilością instrumentów np. nauka z różnych podręczników

RODZAJE PAMIĘCI :

• Ultrakrótka, sensoryczna - czas przechowywania treści kilka dziesiątych sekundy

• pełni jednak bardzo ważną rolę - pozwala zachować ciągłość spostrzegania, uchwycić sens np. tego co czytamy

• bardzo wiernie postrzegamy ale tylko przez chwilę, np. obserwowanie osób na ulicy. Rejestruje tylko zmysłowe bodźce, nie rejestruje znaczenia

• ma dużą pojemność - 18 elementów

• Krótkotrwała ; krótka STM ( short time memory )

• czas przechowywania 15 sekund

• pamięć akustyczna - słyszę i notuję

• charakterystyczne są dźwiękowe pomyłki ( baran - banan )

• znajdują się w polu naszej świadomości

• pojemność 7 +/- 2 elementy. Tworzą one7+/- 2 całości

• osoby, które mają większą pojemność w pamięci krótkiej mają wyższy poziom inteligencji

• czas 15 sekund można przedłużyć jeżeli będziemy często powtarzać. Możemy tylko powtarzać pomyłką ( pamięć dźwiękowa )

• długotrwała ; długa, trwała ( LTM ) - z nią kojarzymy pojęcie pamięci

• rejestrowanie trwa bardzo długo , musimy powtarzać, analizować

• pojemność - nieograniczona ( trudno określić jak duża )

• okres przechowywania - czasem nawet nieograniczony

• dostęp do zapisywanych informacji - trudny, wymaga przypomnienia adresu, drogi dojścia

• treści zapisane w tej pamięci tworzy systemy, są uporządkowane

• operacyjna - zdefiniowana dopiero niedawno

• w pamięci dokonujemy podstawowe zadania umysłowe. Tam ściągamy informacje potrzebne nam dane informacje i nimi operujemy

• treści, które następnie wracają do pamięci długiej mogą być już zmodyfikowane.

Inne rodzaje pamięci :

Ze względu na zorganizowanie treści

• semantyczna - pojęcia, informacje, definicje i powiązania między nimi

• epizodyczna - zdarzenia, epizody naszego życia. Nie są już tak dobrze zorganizowane.

Zapisywanie :

• Epizodyczna - zapisujemy zgodnie z efektem lampy błyskowej zapisujemy fragment zdarzenia, na podstawie skojarzeń

• Semantyczna - zapisywanie informacji w postaci systemu o różnych pojęciach - układy semantyczne

My bardzo ufamy pamięci epizodycznej. Uważamy, że jeśli pamiętamy fragmenty to tak miało być.

AMNEZJA - poważne ubytki w pamięci

Wiąże się z przykrymi uczuciami, które mogą wywołać zaburzenie pamięci.

Amnezja następcza - nie pamiętamy tego co zdarzyło się po traumatycznym zdarzeniu

Amnezja wsteczna - nie pamiętamy tego co zdarzyło się przed tragicznym znaczeniu

Amnezja dziecięca - nie pamiętamy co się działo w naszym dzieciństwie

MNEMOTECHNIKI - specjalne sposoby doskonalenia pamięci. Służą jednak raczej jako podszkolenie pamięci w małych ilościach, do precyzyjnego zapamiętania. Są mniej przydatne przy konieczności zapamiętania dużej partii materiału.

1. grupowanie

2. powiązanie grupy obiektów w całości

3. technika wyobrażeniowa

4. słowa haki, wieszaki

5. metoda miejsc ( droga i jej kolejne elementy )

6. skróty

1. Zapamiętujemy to co jest zgodne z naszymi emocjami, postawami i poglądami

2. Zapamiętujemy nie informacje ale ich reprezentacje. Zapamiętujemy zgodnie z interpretacją.

Po dłuższym okresie czasowym jest nam trudniej odpowiednio rozpoznać wcześniej uzyskane informacje ( np. wskazać złodzieja )

3. B.E. LOFTUS - na podstawie przeprowadzonych badań stwierdził, że świadkowie pamiętają czasem rzeczy których nie było. Im dłużej i częściej powtarzamy sobie jakieś pytanie lub wyobrażamy sobie coś, tym częściej wydaje nam się, że dana sytuacja miała miejsce. Wyobrażenie może być zarejestrowane przez pamięć jako coś co wydarzyło się w naszej rzeczywistości.

NEISSER - efekt lampy błyskowej . Wydaje nam się, że pamiętamy coś, czego nie było, co jedynie mogło się odbyć .

Czasami jednak nie pamiętamy wyglądu rzeczy, na które patrzymy kilka razy dziennie.

MYŚLENIE

Czynność myślenia - jest łańcuchem operacji umysłowych za pomocą których przetwarzamy informacje zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach.

1. Materiał myślenia - to czym myślimy :

• spostrzeżenia

• wyobrażenia

• pojęcia

2. Operacje umysłowe

3. Reguły myślenia - sterują operacjami, organizują operacje umysłowe

Ad. a ). MATERIAŁ MYŚLENIA

Spostrzeżenia - jest to myślenie sensoryczno - motoryczne ( spostrzeżeniowo - motoryczne ). Myślenie odbywa się na zewnątrz. Charakterystyczne dla wczesnych okresów

rozwojowych.

Wyobrażenia - ( myśli wyobrażeniowe ), możemy przekształcić różne obiekty wyobrażając je sobie:

• odtwórcze - wyobrażaliśmy sobie to co już kiedyś widzieliśmy

• twórcze, wytwórcze - danych obiektów nigdy nie widzieliśmy

Pojęcia ( myślenie pojęciowe ) - najdojrzalsze, od 16 - 17 roku życia pełne myślenie pojęciowe. Wyróżnia się pojęcia :

• MATRYCOWE - jest to poznawcza reprezentacja skończonej liczby wspólnych cech, które w jednakowym stopniu przysługują wszystkim desygnatom ( egzemplarzom ) danej klasy. Potrafimy jednoznacznie określić desygnaty danego pojęcia i odróżnić je od nie- desygnatów. Desygnaty te są mniej lub bardziej typowe.

• NATURALNE - nie ma skończonej liczby cech odróżniających desygnaty od nie - desygnatów. Większość pojęć to pojęcia naturalne. Typowe i nietypowe egzemplarze np. krzesła w różnych modelach.

OPERACJE ANALIZY I SYNTEZY

Analiza - jest rozkładaniem całości na części, wyodrębnienie części.

Synteza - łączenie części w całość, pozwala spostrzegać całości nawet gdy są one rozdrobione.

Najbardziej dojrzałą formą są operacje analityczno - syntetyczne. Analiza nie może istnieć bez syntezy i na odwrót.

Operacje umysłowe są sterowane pewnymi regułami :

1. Algorytmy

2. Heurystyki

Ad. 1. ALGORYTMY

To niezawodne przepisy, sposoby wykonania jakiegoś zadania czy rozwiązania problemu. Określają jakie kolejne kroki należy wykonać aby dojść do rozwiązania. Stosujemy je w sposób mechaniczny. Znając algorytm potrafimy dojść do prawidłowego wyniku. Są one niezawodne, jednoznaczne, nie ma od nich żądnych odstępstw. Są przepisami masowymi, nie dotyczą pojedynczych przypadków, przy ich pomocy można rozwiązać wszystkie zadania całej klasy.

Ad. 2. HEURYSTYKI

• są to zawodne reguły taktyki, różne intuicje;

• określają kierunek w jakim powinniśmy podążać, mówią w sposób ogólny co powinniśmy zrobić ;

• słabo organizują sytuację problemową .

Przykład : „ Droga do przodu ” wychodzimy od początku

„ Droga do tyłu ” wychodzimy od stanu końcowego, zobacz do czego masz dojść.

RODZAJE MYŚLENIA :

1. myślenie produktywne

2. myślenie reproduktywne

Ad. A. Myślenie reproduktywne

Prowadzi do powstania zupełnie nowych informacji dla osoby stosującej ten rodzaj myślenia, dla podmiotu. Wychodzimy poza utarte schematy.

1. twórcze - wynik obiektywnie nowy

2. nietwórcze - wynik nowy tylko dla podmiotu.

Wg Guilfard'a są dwa rodzaje problemów związane z myśleniem twórczym i nietwórczym. Wiążą się one z dwoma sposobami rozwiązywania problemów. Jednak aby je zastosować muszą być odpowiednie struktury.

• konwergencyjne - zbieżne; gdy istnieje jedno prawidłowe rozwiązanie problemu i naszym zadaniem jest wskazanie rozwiązania tego zadania ( np. testy )

• dywengencyjne - rozbieżne; nie mają jednego prawidłowego rozwiązania. Wymagają one myślenia twórczego. Aby móc zastosować, samo zadanie musi mieć odpowiednią strukturę.

Ad. B. Myślenie reproduktywne

Bazujemy na istniejących skojarzeniach, polega na stosowaniu wiedzy w odpowiedniej sytuacji.

PROCES ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW :

Cztery podstawowe fazy:

1. dostrzeganie problemów :

• jedna z najważniejszych i najtrudniejszych faz.

• wymaga posiadania dość szerokiej wiedzy z wielu dziedzin

• musimy znać dużo danych dotyczących rozwiązania problemu

• trwa ona zazwyczaj najdłużej

• nie ma żądnych reguł sterujących tą regułą.

2. Analiza sytuacji problemowej :

• złożona, zawiera kilka elementów

• analizujemy cel działania

• analiza działań początkowych

3. wytwarzanie pomysłów rozwiązania problemu

• faza twórcza

• należy operować systematycznie

1. obrać kierunek działania

2. tworzyć pomysły cząstkowe

3. połączyć w pomysł cząstkowy

4. weryfikacja pomysłów

• powinna być wyraźnie oddzielona od fazy 3, nie można tych dwóch faz łączyć.

• jest obarczona pewnymi zjawiskami psychologicznymi

• Efekty obronne :

1. Efekt emocjonalny, ojcowski - przywiązujemy się emocjonalnie do jednego z rozwiązań i nie dostrzegamy żadnych z zagrożeń z nim związanych;

2. Efekt pierwszeństwa - jest on bardzo ogólny, występuje w różnych sytuacjach - traktujemy pierwsze informacje na dany temat jako najlepsze, lepsze, dobrze sprawdzone.

Przeszkody psychologiczne w prawidłowym rozwiązywaniu problemów :

1. Błędy nastawienia - przy rozwiązywaniu problemów obieramy jakiś kierunek dojścia do rozwiązania i bardzo mocno go przestrzegamy. Wtedy nie potrafimy wyjść z tego błędnego kierunku. Aby zmienić myślenie potrzebujemy czasu;

2. Fiksacja funkcjonalna - wiąże się ona z problemem sztywności myślenia. Sytuacja w której specyficzna funkcja przedmiotu utrudnia zastosowanie go w nowy sposób.

PODEJMOWANIE DECYZJI :

Najwcześniejsze modele - zakładały człowieka w optymalnych warunkach, który podejmuje optymalne decyzje - człowiek ekonomiczny

Później jednak uznano, że ludzie nie są doskonałymi decydentami.

Koncepcje podejmowania decyzji :

• maksymalizacja użyteczności - człowiek dąży do maksymalizacji użyteczności pozytywnej, minimalizuje wszystko to co przynosi przykrość, ból;

• teoria gier - zakłada, że jeżeli jedna osoba wygrywa to druga musi przegrać. Wynik musi wynosić zero.

Ludzie przy podejmowaniu decyzji nie są racjonalni. Wybierają pierwsze rozwiązanie, które przyjdzie im na myśl. Często w analizie występują sprzeczności np. często zmieniamy kryteria podejmowania decyzji. Ludzie kierują się heurystykami, które obniżają jakość naszego myślenia. Najczęściej błędnie oceniamy prawdopodobieństwo zdarzeń.

HEURYSTYKI np. :

1. reprezentatywność - jeżeli coś jest losowe to musi mieć określony rozkład;

2. dostępność - świadomości psychiczne - prawdopodobieństwo pewnych zdarzeń uważamy za wyższe, gdy potrafimy je zaktualizować w pamięci lub jest bezpośrednio dostępne. Może się również wiązać z częstotliwością zdarzeń;

3. złudzenie gracza - polega na przeświadczeniu, że po serii porażek nastąpi sukces.

Często przeceniamy pewność naszych decyzji. Uważamy, że jeżeli się na coś zdecydujemy jest to bardzo poprawne. Jesteśmy fatalnymi decydentami, nie mamy dobrej teorii do podejmowania decyzji. Jesteśmy bardzo subiektywni w ocenianiu sukcesu.

SPOSTRZEGANIE

Wrażenia są traktowane jako najprostszy proces psychiczny, który jest odzwierciedleniem jednej cechy przedmiotu niezależnie od innej np. kolor, kształt.

Spostrzeżenie - jest reprezentacją całego przedmiotu, wszystkich jego cech.

Wrażenia składają się na spostrzeżenie, ale spostrzeżenie nie jest zwykła sumą wrażeń, potrzebne jest nam jeszcze doświadczenie.

SPOSTRZEGANIE - to proces rozpoznawania i kategoryzacji. Odbieramy informacje sensoryczne i porównujemy z tym co mamy w pamięci. Dzięki temu rozpoznajemy to co spostrzegamy. Spostrzeganie zależy od naszych doświadczeń.

Zjawisko stałości spostrzegania - jeżeli znamy już dany przedmiot, to spostrzegamy je jako takie, jakimi są zawsze, a nie w danym momencie ( np. patrząc z boku widzimy całość ).

Doświadczenie w spostrzeganiu pozwala uniknąć błędów.

Są pewne układy bodźców powodujące, że widzimy rzeczywistość w określony sposób.

Organizujemy rzeczywistość według cech bodźców :

• bliskość przestrzenna - obiekty blisko siebie traktujemy jako całość, w odróżnieniu od tych, które są oddalone;

• podobieństwo wyglądu - obiekty podobne traktujemy jako całość np.

OXOX

OXOX traktujemy jako kolumny, a nie rzędy.

• tendencja do zamykania figur, dążenie do dobrej figury, najprostszej, która ma najprostszą organizację.

• rola nastawienia -

1. chwilowe

2. stałe

Kontekst zmienia nasze postrzeganie .

1

---