PSYCHOLOGIA OGÓLNA - WYKŁADY

PSYCHOLOGIA

PSYCHOLOGIA

Psychologia jako nauka psyche - dusza, logos - słowo, myśl

nauka o duszy

Przez wieki psychologia była dziedziną filozofii. Dopiero w XIX w. wyodrębniła się jako oddzielna nauka.

Istotne elementy teorii psychologicznych można odnaleźć w dziełach Platona, Arystotelesa, św. Augustyna

W 1879 r. Wilhelm WUNDT w Lipsku utworzył pierwsze laboratorium psychologiczne

Psychologia ogólna to „anatomia” psychiki ludzkie. Koncentruje się na opisie poszczególnych zjawisk psychicznych i na poznaniu mechanizmów leżących u ich podstaw

PROCESY POZNAWCZE:

• wrażenia i percepcja

• uwaga

• uczenie się

• pamięć

• wyobraźnia

• język i komunikacja

PROCESY POZNAWCZE SPOSTRZEGANIE:

• poziom wrażeń zmysłowych

• poziom doświadczenia rozpoznawania konkretnych przedmiotów

• kategoryzacja percepcyjna - łączy proces spostrzegania z myśleniem pojęciowym

PROCESY POZNAWCZE UWAGA:

• Selektywność

Zdolność wyboru jednego bodźca spośród wielu

• Trwałość

• Przerzutność

• Podzielność

• Rozpiętość

PROCESY POZNAWCZE PAMIĘĆ:

• jako mechanizm przechowywania doświadczenia

• jako podstawa tworzenia doświadczenia indywidualnego (pamięć autobiograficzna)

PROCESY POZNAWCZE MOTYWACJA:

• różne koncepcje teoretyczne opisujące zagadnienia związane z motywacją

• typy motywacji

SPOSTRZEGANIE

WRAŻENIA ZMYSŁOWE

Doświadczenie lub recepcję prostych właściwości bodźców, takich jak np. jasność, kolor, głośność czy siła dotyku

SPOSTRZEGANIE

Doświadczenie złożonej charakterystyki bodźców, np. konkretnych przedmiotów w otaczającym środowisku, łatwo rozpoznawalnych o nazywanych

• u podstaw: wrodzony mechanizm przetwarzania sensorycznego

• możliwość dzięki: doświadczeniu nabywanemu w procesie uczenia się

PSYCHOFIZYKA

Dział psychologii zajmujący się problematyką pomiaru wrażeń zmysłowych, czyli określaniem relacji między fizyczną charakterystyką bodźca a recepcją sensoryczną.

PRAWA PSYCHOFIZYI:

Opisują w postaci formuł matematycznych prawidłowości określające ilościowe związki między bodźcem a wrażeniem.

PRÓG BODŹCA

To wielkość fizyczna, która wywołuje reakcję spostrzegania bodźca w 50% prób. Prawdopodobieństwo reakcji spostrzegania wzrasta wraz ze wzrostem intensywności bodźca.

EFEKTY SENSORYCZNE:

Subiektywna wielkość sygnału w jednej próbie eksperymentalnej reprezentowana przez zmienną losową pewnego rozkładu statystycznego.

Fluktuacja subiektywnych wielkości spowodowana jest poprzez stałą obecność szumu podczas spostrzegania bodźca.

BUFOR SENSORYCZNY

Pamięć ultrakrótka =

Rejestr sensoryczny =

Pamięć ikoniczna i echoiczna

Przechowuje w bardzo krótkim czasie (około 300 milisekund) pełny obraz spostrzeganego bodźca.

Badania: Sperling 1860

Ilość informacji jaką osoba jest w stanie przechować w pamięci podczas jednej ekspozycji - fiksacji oka, w czasie krótszym niż 170 milisekund.

Liczba zapamiętanych obiektów: 4-5

POWIDOK

Obraz następczy spostrzegania, podobny do pamięci sensorycznej. Pobudzenie analizatora zmysłowego trwa jeszcze przez chwilę po zakończeniu działania bodźca.

WYODRĘNIANIE CECH

Kluczowa zasada przetwarzania wzrokowego.

Okolica projekcyjna - stanowi reprezentację wzrokowego pola spostrzeżeniowego, w której poszczególne punkty odpowiadają przestrzennej lokalizacji przedmiotów zewnętrznych.

Pole recepcyjne danych elementów - określenie komórki w okolicy projekcyjnej reagująca na określony rodzaj bodźca.

Okolica projekcyjna składa się z kilku poziomów komórek nerwowych, połączonych ze sobą na zasadzie konwergencyjno - dywergencyjnej.

Szereg neuronów piętra niższego łączy się z neuronami na różne elementy spostrzeganej rzeczywistości.

INTEGRACJA

Dokonuje się w tak zwanym obszarze asocjacyjnym wzrokowej części kory mózgowej.

Informacje z różnych części pola recepcyjnego łączone są w sposób pozwalający na całościową recepcję złożonych przedmiotów.

Proste elementy percepcyjne tworzą się w procesie integracji poprzez łączenie jeszcze bardziej podstawowych właściwości jak zakrzywienie linii, symetria, punkty,

Rozpoznanie przedmiotu dokonuje się poprzez jego porównanie z wzorcem, czyli poznawczą reprezentację tego przedmiotu w pamięci. np. mamy wyobrażenie wazonu w głowie

Identyfikacja przedmiotu zależy od wielkości podobieństwa spostrzeganego przedmiotu do jego reprezentacji, określonej ilością odpowiadających sobie elementów składowych

NIEZMIENNIKI

Stałe cechy przedmiotów, na podstawie spostrzegania których rozpoznawane są przedmioty.

Stałe właściwości przedmiotów są szczególnymi cechami, pozwalającymi na jego rozpoznanie w różnych sytuacjach zniekształcenia

UKŁAD NERWOWY

System percepcyjny posiada dużą wrażliwość w wykrywaniu niezmienników.

REJESTROWANIE NIEZMIENNIKÓW

Stałe właściwości odkrywane podczas płynnej zmiany perspektywy przedmiotu na skutek jego ruchu lub ruchu obserwatora względem przedmiotu. W spostrzeganiu transformacji przedmiotu aktywizuje się proces wydobywania stałych właściwości.

PSYCHOLOGIA POSTACI

SYNTEZA PERCEPCYJNA

Akcentuje percepcyjną zdolność wprowadzania organizacji i symetrii w docierającej stymulacji bodźcowej.

Zagwarantowanie percepcji przedmiotu poprzez wyodrębnienie go z wielkości odbieranych bodźców jest możliwe dzięki zdolności podziału pola spostrzeżeniowego na figurę i tło.

FIGURA

Dobrze określona swoim kształtem i miejscem w przestrzeni.

TŁO

Jest bezkształtne i służy głównie pomocą w lokalizacji przedmiotu.

Podział na figurę i tło nie jest wewnętrzną właściwością odbieranej sytuacji bodźcowej, zależy od zachowania się obserwatora.

np. Figury dwuznaczne

KONSTRUKTYWIZM

Człowiek tworzy rzeczywistość w procesie spostrzegania, między innymi dzięki posiadanym reprezentacjom przedmiotów; może dowolnie wyodrębnić figury z tła, czyli dowolnie organizować docierającą sytuację bodźcową.

PRAWA ORGANIZACJI SPOSTRZEGANEJ RZECZYWISTOŚCI:

1. Prawo bliskości - elementy położone blisko siebie w porównaniu z innymi, bardziej oddalonymi tworzą figurę.

2. Prawo podobieństwa - określa podobne prawo w stosunku do elementów podobnych.

3. Prawo domykania - system percepcyjny dodaje brakujące elementy i zamyka kształt niekompletnej figury.

4. „Dobra figura” i „dobra kontynuacja” - odpowiada prostocie spostrzeganego przedmiotu, wyrażającej się przede wszystkim w symetrii i regularności jego kształtu.

5. Prawo „wspólnej drogi” - elementy poruszające się w tym samym kierunku są spostrzegane razem i tworzą jedną figurę.

ZŁUDZENIE

Stanowią spostrzeganie zależności między elementami bodźca w sposób niezgodny z fizyczną rzeczywistością

UWAGA

UWAGA

Mechanizm redukcji nadmiaru informacji.

System poznawczy przetwarza jedynie fragment informacji, które są mu dostępne.

Kontrola procesu odbioru i przetwarzania informacji - by uniknąć skutków przeciążenia:

• spostrzegamy tylko część bodźców docierających do zmysłów

• przypominamy tylko część informacji zakodowanych w pamięci

UWAGA A ŚWIADOMOŚĆ

• Pole uwagi jest szersze od pola świadomości

• Świadomość introspekcyjna - zdawanie sobie sprawy z własnych procesów psychicznych

• Świadomość percepcyjna, zdawanie sobie sprawy z tego, co się dzieje w otoczeniu oraz we własnym ciele.

PROCESY PRZEDUWAGOWE

Polegają na przed świadomej obróbce bodźca, zwykle prezentowanych w bardzo krótkim czasie lub w sposób zdegradowany.

UWAGA (CECHY)

Selektywność	Zdolność wyboru jednego bodźca spośród wielu.
Trwałość	Utrzymanie uwagi w nudnej sytuacji.
Przerzutność	Umiejętność aktywnego wyszukiwania potrzebnego bodźca.
Podzielność	Zdolność do wykonywania kilku czynności naraz.
Rozpiętość	Liczba bodźców, na których można się skupić naraz.

FUNCKJE UWAGI:

• selektywność

• czujność

• przeszukiwanie

• kontrola czynności jednoczesnych

SELEKTYWNOŚĆ

Zdolność do wyboru jednego bodźca, źródła stymulacji lub ciągu myśli kosztem innych procesów psychicznych.

CZUJNOŚĆ

Zdolność do długotrwałego oczekiwania na pojawienie się ściśle określonego bodźca, zwanego sygnałem, a ignorowanie pozostałych bodźców, zwanych szumem.

PRZESZUKIWANIE

Aktywny proces, polega na systematycznym badaniu pola percepcyjnego, w celu wykrycia obiektów spełniających założone kryterium.

KONTROLA CZYNNOŚCI JEDNOCZESNYCH

Dokonuje się płynnie, gdy czynności wykonywane jednocześnie są proste lub dobrze zautomatyzowane. Jeżeli czynności równoczesne stają się bardziej wymagającymi w zakresie uwagi, zwykle spowalniają się wzajemnie, zatem przetwarzanie staje się szeregowe, nie równoległe.

ZASOBY UWAGI

Pewna porcja energii mentalnej, konieczna do wykonywania określonych czynności.

Wykonywanie równocześnie dwóch czynności prowadzi zazwyczaj do pogorszenia wskaźników wykonywania przynajmniej jednej z nich, chyba, że obie są tak proste, iż ich łączne zapotrzebowanie na zasoby nie przekracza ogólnych możliwości systemu.

TEORIE UWAGI:

• teorie wczesnej selekcji

• teorie późnej selekcji

• teorie uwagi podzielnej

TEORIE WCZESNEJ SELEKCJI

Przyjęcie informacji ważnej, a odrzucenie zbędnej, dokonuje się na wczesnych etapach przetwarzania informacji.

Mechanizm uwagi kieruje się sensorycznymi fizycznymi właściwościami bodźców.

Broadbent

Teoria cienia

Polega na jednoczesnym prezentowaniu dwóch różnych komunikatów do obojga uszu osoby badanej, której uwaga „podąża jak cień” za jednym z nich.

Bodźce przepuszczane przez „bramkę” uwagi zależne są od cech fizycznych

Teoria filtra uwagi Y

Dwa ramiona litery Y - dwa kanały stymulacji sensorycznej; sensoryczne „poczekalnie” bodźców.

„Noga” litery Y - wyższe piętra obróbki bodźca, „wąskie gardło” nie pozwala na obróbkę wszystkich bodźców napływających z otoczenia.

Informacje niedopuszczone do natychmiastowej obróbki, na poziomie semantycznym zostają odrzucone definitywnie i nieodwracalnie.

System poznawczy w ten sposób broni się przed skutkami przeładowania informacyjnego.

TEORIE PÓŹNEJ SELEKCJI

Wybór i odrzucenie informacji przez mechanizm uwagi dokonuje się na późnych etapach przetwarzania.

Głównym kryterium selekcji mają być semantyczne aspekty stymulacji.

Model „osłabiacza”

Informacje nieważne, nieistotne lub niespełniające kryterium selekcji są osłabione na wczesnym etapie przetwarzania, ale nie blokowane i bezpowrotnie odrzucane.

Osłabiane przechodzą do dalszych etapów przetwarzania i mogą być wykorzystane na wyższym nawet świadomym piętrze analizy.

Trzy etapy odbioru informacji w modelu:

1. Odbiór i analiza bodźca ze względu na właściwości fizyczne.

2. Analiza bodźców ze względu na charakterystyczne wzorce percepcyjne

3. Uwaga skupiana jest świadomie na informacjach - nadawane są im sens i znaczenie

Osłabianie informacji zachodzi co najmniej dwukrotnie. Informacja osłabione nie podlega całkowitej eliminacji.

Teorie integrujące

Selekcja informacji dokonuje się zarówno na wczesnych, jak i późniejszych etapach przetwarzania.

Model Johnstona

Istnieje jeden filtr uwagi, przystosowujący się do wymaganego poziomu przetwarzania informacji.

Poziom płytki - szybka analiza cech fizycznych bodźca.

Poziom głęboki - wolna semantyczna analiza bodźca.

Model interakcji cech

• przeduwagowy

• uwagowy

Przetwarzanie ruchu w polu widzenia dokonuje się automatycznie, szybko i przeduwagowo (rozumienie ewolucyjne)

TEORIE UWAGI PODZIELNEJ

Teoria modułu

Jeżeli jakieś czynności angażuje ten sam kanał sensoryczny to czynności są spowalniane

Teoria zasobów

Odwołuje się do zasobów uwagi.

UCZENIE SIĘ

UCZENIE SIĘ

Uczenie się stanowi proces powstawania poprzez doświadczenie - względnie trwałych zmian w zachowaniu jednostki.

WARUNKOWANIE KLASYCZNE

Proces, w którego przebiegu początkowo obojętny dla organizmu bodziec w wyniku długotrwałego podawania go wraz z bodźcem, który bez uprzedniego uczenia wywołuje określoną odruchową, wrodzoną reakcję organizmu, nabiera zdolności do wywoływania tej reakcji.

Bodziec bezwarunkowy	Bez uczenia wywołuje reakcję organizmu.
Reakcja bezwarunkowa	Wrodzona reakcja organizmu.
Bodziec warunkowy	Bodziec, który w wyniku podawania go z bodźcem bezwarunkowym nabrał zdolności wywoływania podobnej reakcji.
Reakcja warunkowa	Reakcja wywołana przez bodziec warunkowy.

WARUNKOWANIE KLASYCZNE

Iwan Pawłow (1849 - 1936)

Psy

Podawanie pokarmu wraz z bodźce warunkowym.

Bodziec warunkowy - reakcja: wydzielanie śliny

Bodziec niespecyficzny stawał się bodźcem warunkowym

Generalizacja bodźca - reakcję warunkową wywoływały również inne bodźce do niego podobne; zanikała, gdy po ekspozycji nie pojawiał się bodziec bezwarunkowy (różnicowanie bodźca)

WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE

Zachowanie, które w danej sytuacji wywołuje odczucie zadowolenia, zostaje skojarzona z tą sytuacją i jeśli w przyszłości sytuacja się powtórzy, to wzrasta prawdopodobieństwo, że powtórzone zostanie także, to zachowanie.

Jeżeli natomiast w danej sytuacji zachowanie wywoła odczucie dyskomfortu, to spada prawdopodobieństwo powtórzenia tego zachowania w podobnych warunkach w przyszłości.

Jerzy Konorski

analiza procesów nerwowych w powstawaniu odruchów warunkowych

Burrhusa Skinner

behawioralny mechanizm powstawania reakcji instrumentalnych

Wzmocnienie pozytywne

każda konsekwencja zachowania, która powoduje zwiększenie się prawdopodobieństwa powtórzenia się danego zachowania w przyszłości

Kara

każda konsekwencja zachowania, która zmniejsza prawdopodobieństwo pojawienia się danego zachowania w podobnych warunkach w przyszłości.

Wzmocnienie negatywne

takie wykonanie reakcji, które pozwala uniknąć przykrych, awersyjnych konsekwencji, co powoduje zwiększenie się prawdopodobieństwa powtórzenia tej reakcji w przyszłości.

Pomijanie (wygaszanie)

po wystąpieniu zachowania nie pojawiają się konsekwencje, które wystąpiłyby w wypadku powstrzymywania się od wykonania tej reakcji i gdy obserwujemy spadek częstości wykonywania zachowania będącego elementem tej zależności.

Metoda kolejnych przybliżeń

Początkowo nagradzana jest reakcja w niewielkim stopniu przypominająca ostateczną formę, do której dążymy, ale obrazująca związek z pożądaną reakcją.

Warunkowanie:

• czas

• relacja zależności pomiędzy reakcja a jej następstwem

AWERSYJNA KONTROLA ZACHOWANIA

Relacja pomiędzy zachowaniem, a nieprzyjemnymi, awersyjnymi wydarzeniami środowiskowymi.

Karanie - gdy wykonanie reakcji powoduje wystąpienie bodźca awersyjnego

Ucieczka - gdy wykonanie reakcji powoduje eliminację aktualnie działającego bodźca awersyjnego

Unikanie - gdy wykonanie reakcji zapobiega pojawieniu się bodźca awersyjnego

UCZENIE SIĘ WYKRYCZAJĄCE POZA WARUNKOWANIE

Uczenie się poznawcze charakteryzuje obecność procesów pośredniczących między sytuacją, a zachowaniem podmiotu.

UCZENIE SIĘ

Stanowi nieobserwowalny proces, prowadzący do zmian w zachowaniu.

Dokonuje się na podłożu indywidualnego doświadczenia.

Jest możliwy dzięki istnieniu pamięci, czyli zdolności do przechowywania śladów tego doświadczenia.

Doświadczenie jednostki tworzą gromadzone stopniowo i opracowywane dane, pozyskiwane głównie drogą własnej aktywności.

DOŚWIADCZENIE

Sieć poznawcza, ułatwiająca odczytywanie sensu informacji i ich porządkowanie.

Stanowi strukturę dynamiczną, umożliwia bieżącą koordynację rzeczywistości z jej umysłowymi modelami.

Uczenie się oparte na doświadczeniu !!!!

Nieustanny proces budowania obrazu świata i siebie we własnym umyśle.

Zachodzi w kontaktach z innymi - społeczne uczenie się:

• nieświadome naśladownictwo

• świadome modelowanie - działanie intencjonalne (celowe)

WIEDZA

System informacji zakodowany w strukturach pamięci długotrwałej, za których pomocą poznawczo odwzorowujemy świat.

Wiedza deklaratywna	„wiedza, że odnosi się do rzeczy i zdarzeń oraz do relacji między nimi”
Wiedza proceduralna	„wiedza jak obejmuje znajomość sposobów działania”
Metawiedza	Refleksja podejmowana nad zasobem posiadanej wiedzy.
Wiedza metapoznawcza	Odrębne przekonania i sądy o sobie jako jednostce uczącej się.

REPREZENTACJA

Odwzorowanie w umyśle całości lub części rzeczywistości zewnętrznej albo wewnętrznego świata jednostki. Jest ono możliwe dzięki spostrzeganiu i myśleniu.

PAMIĘĆ

PAMIĘĆ

Proces składający się z wielu faz.

Właściwości jednostki

Pamięć jest procesem odpowiedzialnym za rejestrowanie, przechowywanie i odtwarzanie doświadczenia.

• Informacje dotyczące biologicznej struktury organizmu

• Indywidualna przeszłość jednostki

• Właściwości świata, w którym jednostka żyje

• Podobna do pisma - pierwotnie ma charakter obrazowy

• pismo klinowe - piktogramy (obrazy osób, przedmiotów)

• pismo hieroglificzne - piktogramy i znaki abstrakcyjne (pojęcia)

• pismo alfabetyczne - abstrakcyjne (rozumienie w kontekście)

PAMIĘĆ JAKO PROCES I ZDOLNOŚĆ

Pamięć jako zdolność	Pamięć jako proces
Element psychicznego „wyposażenia” jednostki, wykazujący duże różnice indywidualne.	Sposób kodowania doświadczenia, stanowiący uniwersalną właściwość człowieka.
Składnik inteligencji	Jest fazą przetwarzania informacji.
Składa się z wielu zdolności specyficznych np. pamięci wzrokowej, słuchowej.	Składa się z wielu faz; liczba tych faz zmienia się w zależności od stopnia szczegółowości opisu; w opisie najogólniejszym mamy fazy zapamiętywania, przechowywania i odtwarzania informacji.
Można ją doskonalić	Można doskonalić niektóre fazy procesu pamięciowego np. fazę odtwarzania.

PAMIĘĆ - PSYCHOLOGIA POZNAWCZA

Pamięć jako proces przetwarzania informacji

w pamięci:

• inaczej kodowane informacje dotyczące ludzi, inaczej rzeczy

• pojedyncze informacje

• umiejętności

• wiedzę

RODZAJE PAMIĘCI

• Atkinson i Shiffrin:

• pamięć ultrakrótka

• pamięć krótkotrwała

• pamięć trwała

• Larry Squire:

• pamięć deklaratywna

• pamięć niedeklaratywna

PAMIĘĆ DEKLARATYWNA

Pamięć jawna, której treści mogą zostać uświadomione i zwerbalizowane „wiedza że..”

odnosi się do:

• faktów

• obiektów i ich właściwości

• zależności pomiędzy faktami - pamięć semantyczna

• zdarzeń - pamięć epizodyczna

PAMIĘĆ NIEDEKLARATYWNA

Ma charakter utajony, niejawny; umożliwia wykonanie pewnych czynności w dokładnie określanym kontekście sytuacyjnym „wiedza jak..”

Dotyczy:

• umiejętności

• zjawiska torowania - bodźce wcześniejsze ułatwiają identyfikację bodźców pojawiających się później

PAMIĘĆ - METAFORY

1. Metafora śladu na piasku

2. Metafora „magnetofonowa”

3. Metafora „komputerowa”

Csiksentmihalyi:

• w ciągu życia człowieka przetwarza 185 miliardów bitów informacji

FAZY PRZETWARZANIA INFORMACJI

1. 
   Spostrzeganie

2. Zamiana spostrzeżenia w ślad pamięciowy

3. Rekodowanie (…) - modyfikowanie dotychczasowej zawartości pamięci przez informacje docierające do jednostki

4. Bodziec uruchamiający procesy pamięciowe

5. Wydobywanie - poszukiwanie informacji w pamięci

6. Decyzja o wyborze informacji, która zawarta jest w śladzie rekodowanym i odpowiada podanym wskazówkom dla procesu wydobycia

7. Pamięć świadomowa

8. Decyzja o zachowaniu

9. Zachowanie

• nowa informacja może być włączona w dotychczasowe struktury wiedzy (asymilacja)

• struktury wiedzy mogą zostać tak zmodyfikowane, by uwzględniały nowe informacje (akomodacja)

• informacja może zostać zupełnie odrzucona przez jednostkę

• informacje, nawet nowe, jednak świadomie i z większą motywacją nabywane przez osobę trwalej osadzają się w magazynach pamięci

NABYWANIE INFORMACJI

Prawo częstości

Im więcej razy dany materiał jest powtarzany, tym lepiej jest pamiętany.

Prawo Foucault

Gdy zapamiętany materiał jest obszerny, to czas poświęcony na opanowanie jednego elementu wzrasta szybciej aniżeli jego objętość.

ODTWARZANIE

Przypominanie

Jednostka wykonując polecenie skierowane do jej pamięci, musi samodzielnie wydobyć wszystkie potrzebne informacje zawarte w śladzie pamięciowym, to jest wyszukuje taki podzbiór informacji, który łączy sane zawarte w śladzie pamięciowym z danymi zawartymi w pytaniu.

Rozpoznawanie

Polega na tym, że jednostka otrzymuje zbiór możliwych odpowiedzi na dane pytanie, a jej zadaniem jest wskazanie odpowiedzi poprawnej.

(testy wielokrotnego wyboru)

PAMIĘĆ KRÓTKOTRWAŁA I DŁUGOTRWAŁA

• U podłoża trwałego zapamiętywania informacji tkwi strukturalna lub biochemiczna zmiana w ośrodkowym układzie nerwowym

• Zmiana ta ułatwia przekazywanie informacji między poszczególnymi neuronami

• Fizjologicznym podłożem pamięci STM jest aktywność samopobudzających się obwodów neuronów

• Informacje pozostają w pamięci krótkotrwałej tylko w czasie aktywności tych obwodów

Właściwości	Pamięć krótkotrwała	Pamięć trwała
Czas	Kilkakanaście sekund do kilku lub kilkunastu minut	Nieograniczony
Pojemność	7 +- 2	Neograniczona
Zapamiętanie	Szybkie, nie wymaga wysiłku, automatyczne	Wolniejsze, wymaga zaangażowania i skupienia uwagi
Utrwalenie materiału	Powtórki wewnętrzne pozwalają na przekazanie do LTM	Wykrycie wewnętrznej struktury lub znaczenia, uczenie się dowolne
Format	Akustyczny lub wzrokowy	Semantyczny lub wzrokowy
Wrażliwość na zapominanie	Duża, informacje zapominane zanikają bezpowrotnie	Mała; informacje są zapominane pozornie, ponieważ można je odzyskać dzięki stosowanym świadomie specjalnym strategiom wydobycia albo też odzyskiwane są spontanicznie
Dostęp	Łatwy i natychmiastowy	Powolny, niekiedy wymaga wysiłku
Czynniki powodujące interferencję	Podobieństwo akustyczne	Podobieństwo semantyczne lub wzrokowe

TEORIA POZIOMÓW PRZETWARZANIA

• Fizyczny

• Akustyczny

• Semantyczny

• Im głębsze przetwarzanie informacji pamięciowych, tym lepiej informacje są pamiętane

• Powtórki wewnętrzne:

• podtrzymujące

• wypracowujące

STRATEGIE PAMIĘCIOWE

• Wyobrażenia interakcyjne

Pozwalają na łączenie niepowiązanych ze sobą elementów za pomocą obrazków

• Metoda słów - wieszaków

Skorzystanie ze znanego tekstu, by utworzyć listę skojarzeń

• Grupowanie

Reguły grupowania zależą od rodzaju materiału przeznaczonego do zapamiętania

DGOKAIEPG;DEKOPEGIGA;PEDAGOGIKA

• Akronimy

polega na wymyślaniu słowa albo wyrażenia, w którym pierwsze słowa odnoszą się do zapamiętanych informacji

• Akrostychy

zamiast słowa lub zwrotu tworzymy zdanie, w którym litery początkowe odnoszą się do listy zapamiętanych informacji

JĘZYK I KOMUNIKACJA

JĘZYK

• właściwość tylko ludzka

• służy nie tylko komunikowaniu się

• buduje reprezentacje rzeczywistości w umyśle

• uwarunkowany jest biologicznie oraz społecznie

KOMUNIKACJA

• właściwość nie tylko ludzka

• przyjmuje formy werbalne i pozawerbalna

PSYCHOLINGWISTYKA

Przedmiotem badania jest realność psychologiczna różnych modeli języka, pojmowanego jako system znaków i reguł posługiwania się nimi.

Psycholingwistyka odróżnia język od mowy

Język: system znaków i reguł posługiwania się nimi

Mowa: konkretne akty użycia tego systemu

KOMPETENCJA JĘZYKOWA

Utajona wiedza umysłowa, dotycząca posługiwania się systemem językowym

Zdanie: jednostka kompetencji językowej

3 składniki:

• syntaktyczny: reguły składni rządzące frazami, które tworzą zdanie

• semantyczny: znaczenie zdania

• fonologiczny: forma dźwiękowa (fonem - najmniejszy dający się zidentyfikować dźwięk mowy)

REALIZACJA JĘZYKOWA

Konkretne akty użycia wiedzy językowej

FUNKCJE JĘZYKA:

1. Reprezentatywna: przedstawieniowa w stosunku do rzeczywistości fizycznej, psychicznej i społecznej

2. Komunikacyjna: zorientowana na użytkowników danego języka

KOMPETENCJA JĘZYKOWA

• Teoria Chomsky'ego

opisuje wiedzę idealnego (niepopełniającego błędów) użytkownika dowolnego języka naturalnego

wiedza ta uwarunkowana jest biologicznie i ujawnia się w rozwoju dziecka

przyswajanie: zachodzi naturalnie, bez wysiłku, bez specjalnej motywacji

uczenie się: świadomy, intencjonalny proces opanowywania reguł języka

KOMPETENCJA KOMUNIKACYJNA

Umiejętność używania języka w sposób dostosowany do danej sytuacji społecznej i do innych użytkowników tego języka.

Umiejętność wyrażona w języku swoich intencji w sposób zrozumiały dla odbiorcy.

Istotna jednostka: wypowiedź

dyskurs - złożony z wypowiedzi

PŁATY MÓZGU

Percepcja mowy - prawe ucho, lewa półkula

Percepcja melodii - lewe ucho, prawa półkula

Lewy płat czołowy (ośrodek Broca) - odpowiedzialny jest za czynności związane z omówieniem i aktywnym słuchaniem

Płat skroniowy (ośrodek Wernicke) - rozumienie mowy, rozumienie znaczeń

UWARUNKOWANIA BIOLOGICZNE

• Kobiety:

ośrodki odpowiedzialne za mowę bardziej równoległe, rozłożone w obu półkulach: bardziej rozwinięte ciało modzelowate

lepiej przyswajają zdolności w zakresie gramatyki, fonetyki, ortografii, większa fluencja słowna

Halpern: mózg kobiety nie wykazuje takiej lateralizacji, dziewczynki lepsze wyniki w mówieniu, czytaniu

• Mężczyźni:

zdolności językowe zdecydowanie w lewej półkuli, stąd lepiej: abstrakcyjne problemy językowe; precyzyjne informacje; gorzej z …

• Dzieci do 3 r.ż. (6 r.ż.)

rozwija się umiejętność przyswajania w sposób naturalny

ośrodki korowe oraz układ fonetyczny, aparat mowy giętki, skłonny do przyswajania wielu kodów językowych nie zdeterminowany na przyswajanie języka ojczystego

• Do 10 r.ż.

Największa plastyczność mózgu w zakresie uczenia się języka, zwłaszcza w zakresie fonetyki

• hipoteza wieku krytycznego

zalążek funkcji mowy w obu …

UWARUNKOWANIA BIOLOGICZNE JĘZYKA

Uniwersalna gramatyka biologicznie uwarunkowana, traktowana jako genetyczne wyposażenie gatunku

• wspólny wszystkim ludziom system reguł formalnych (syntaktycznych)

• teorie akcentujące uniwersalny system elementów semantycznych

Uniwersalna semantyka

Anna Wierzbicka

Lista wyrażeń w kilkudziesięciu językach, których nie da się przełożyć na elementy prostsze

• elementy pierwotne

• niedefiniowalne pojęcia

Uniwersalna gramatyka

składnia uniwersalnych semantycznych elementów pierwotnych

„Ja czuję coś dobrego”

„Ktoś jest duży

UNIWERSALNA GRAMATYKA

Teoria mechanizmów językowych wspólnych gatunkowi.

Uniwersalia językowe biologicznie uwarunkowane.

Gramatyka języka naturalnego jako system generujący zdania tego języka i przypisujący im odpowiednie reprezentacje syntaktyczne, semantyczne, fonologiczne.

• Predaktywność

Każdy język pozwala na orzekanie czegoś o czymś tworząc struktury predakatowo - argumentowe

• Gramatykalizacja

Każdy język posiada poza elementami leksykalnymi (wyrazami odnoszącymi się do różnych kategorii rzeczywistości), również elementy gramatyczne (morfemy) - stanowią one zbiór stały realizowany automatycznie

• Składnia

Stanowi główny filar struktury języka; czysto formalne reguły nadzorujące tworzenie zdań, reguły struktur frazowych.

PRODUKCJA I PERCEPCJA MOWY

Mowa wytwarzana jest dzięki pracy aparatu głosowego, który moduluje strumień powietrza, wychodzący z płuc, w falę dźwiękową.

Możliwa jest realizacja około setki różnych fonemów.

• krtań ze strunami głosowymi

• jama gardłowa

• języczek

• podniebienie twarde i miękkie

• jama nosowa z językiem, dziąsłami i zębami

• wargi

• jamy w aparacie głosowym służą do rezonowania dźwięków i produkcji samogłosek

• tworząc zapory na drodze strumienia powietrza generowane są spółgłoski

artykulator

Analizator słuchowy

Odbiór dźwięków mowy - prawe ucho, lewa półkula.

Odbiór innych dźwięków (melodii) - lewe ucho, prawa półkula.

Samogłoski są przetwarzane przez obie półkule.

Są odróżniane w sposób ciągły, nie poddają się prawu przewagi prawego ucha.

Kilku miesięczne dziecko - produkuje w gaworzeniu wszelki możliwe fonemy

Kilkudniowe niemowlę - jest już w stanie odróżnić różne fonemy

SŁOWNIK UMYSŁOWY

Reprezentuje intuicyjną wiedzę na temat wyrazów danego języka, jaką dysponują użytkownicy tego języka.

Wiedza ta dotyczy takich jak aspektów:

• semantyczny - znaczenie danego wyrazu

• syntaktyczny - część mowy, funkcja, jaką dany wyraz może pełnić w zdaniu

• fonologiczny - postać fonetyczna wyrazu

• ortograficzny

Organizacja

• Częstość użycia:

w sposób oczywisty różnicuje status poszczególnych wyrazów w słowniku umysłowym pod wpływem ich dostępności.

• Prototypowość:

pewne obiekty, z danej kategorii reprezentowanej w umyśle, są bardziej typowe, a także częstsze

hierarchiczna struktura reprezentacji różnych kategorii (poziom podstawowy, nad i pod - rzędny poziom)

• Skojarzenia konotacyjne:

stanowią o ewoluatywnym aspekcie wyrazów słownika umysłowego;

pozytywne i negatywne emocje jakie wywołują w nas określone wyrazy

DOSTĘP LEKSYKALNY

Dostęp do danego wyrazu zarówno w produkcji, jak i przy jego rozumieniu

Model logogenowy

logogen - wyraz reprezentowany w słowniku

aktywizacja logogenu - zależna od kontekstu, częstości użycia, prototypowości

ANALIZA DYSKURSU

Jest całością złożoną z wypowiedzi, mającą swój początek i koniec.

Cechuje się spójnością, to znaczy kolejne wypowiedzi są ze sobą powiązane.

Minimalna jednostka dyskursu - para przyległa (np. pytanie - odpowiedź)

Dyskurs może mieć formę konwersacyjną (dialog) lub narracyjną (monolog)

Dyskurs konwersacyjny

podstawowa forma komunikacji, bierze w nim udział co najmniej dwóch uczestników.

Analiza:

1. Wchodzących w grę par przyległych.

2. Wkładu uczestników.

3. Illokucji (jak reaguje odbiorca)

4. Zaburzeń procesu komunikowana się

Dyskurs narracyjny

opis zdarzeń zaistniałych w rzeczywistym lub fikcyjnym świecie

monolog

słuchający tworzy model sytuacyjny - reprezentację sytuacji, o której mowa

Dyskurs perswazyjny

zakłada wpływanie na podstawy innych ludzi

nastawienie na osobę lub nastawienie na nagrodę lub karę

Nastawienie na	Orientacja na	Wyraża się w:
nadawcę	nagradzanie	Obietnice, odwoływaniu się do uczuć pozytywnych „Twoi przyjaciele nie zawiodą cię”, „Jeżeli to zrobisz będę cię szanował”.
nadawcę	karanie	Groźby, opinie negatywne manipulacja awersyjna „Jeżeli to zrobisz znienawidzę cię”.
odbiorcę	nagradzanie	Apeluje do moralności, do przyjemności, do wzorów „Tak należy postępować”.
odbiorcę	karanie	Wskazuje wyrzuty sumienia, przedstawia wzór negatywny „Jeśli to zrobisz bardzo mnie skrzywdzisz”.

Dyskurs eksplanacyjny

wskazuje przyczyny zachodzących zjawisk w sytuacjach społecznych

umiejętność przejęcia perspektywy drugiego

decentracja

Tekst

zjawisko językowe, wielozdaniowe, stanowiące całość informacyjną i mające wewnętrzną strukturę: początek, rozwinięcie i zakończenie.

Dyskurs - czynność

tekst - wynik dyskursu

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA

Zalicza się do niej gesty, mimikę, tembr i wysokość głosu, postawę ciała i posługiwanie się przestrzenią.

Proksemika - dotyczy przestrzeni podczas rozmowy; analiza odległości, w jakich ludzie się kontaktują i dotykają

W komunikacji - dominujący jest aspekt niewerbalny (interpretacja)

ZASADY EFEKTYWNEJ KOMUNIKACJI

• komunikaty „ja”

• aktywne słuchanie:

parafraza, klaryfikacje, pytania otwarte, odzwierciedlenie

• „nawiązanie raportu” - dostrojenie się na poziomie:

• werbalnym (podobny język, intonacja)

• niewerbalnym (odczytanie emocji, dostrojenie postawy)

• dopasowanie językowe: do metaprogramu interlakutora (komunikowanie w swoisty dla siebie sposób)

• 55% komunikacja niewerbalna

• 38% intonacja głosu

• 7% komunikat werbalny

EMOCJE- PODSTAWOWE POJĘCIA

EMOCJE

stan umysłowy charakteryzujący się: krótkotrwałością, intensywnością, wzbudzony na skutek jakiegoś konkretnego wydarzenia zewnętrznego lub intrapsychicznego kontekstu, jest intencjonalna- istnieje bowiem konkretna relacja pomiędzy podmiotem a obiektem którego dotyczy.

• Stanowią podstawowy, pierwotny kanał komunikacyjny, modelują zachowanie

• Zazwyczaj wzbudzane są pod wpływem silnego bodźca

• Ich pojawieniu się towarzyszy element „oceny” sytuacji, będącej wynikiem poznawczego oszacowania znaczenia wydarzenia bodźcowego

• Ocena: kategorie przyjemności lub przykrości

• Ze wzbudzaniem uczuć łączą się również kontrola oraz motywacja.

CECHY EMOCJI:

• Spowodowana jest zazwyczaj przez świadome wartościowanie przed podmiot zdarzenia jako istotnego dla jakiejś ważnej dla niego sprawy.

• Emocja odczuwana jest jako pozytywna, jeżeli zdarzenie sprzyja tej sprawie, a jako negatywna, jeżeli ją utrudnia.

Rdzeniem emocji jest gotowość do podjęcia działania i podsuwanie planów, konkretna emocja nadaje priorytet jednemu lub kilku rodzajom działania, narzucając poczucie ich pilności.

• może więc zakłócać alternatywne procesy umysłowe lub działania albo rywalizować z nimi.

Konkretna emocja jest zazwyczaj doznawana jako odrębny typ stanu umysłowego, któremu niekiedy towarzyszą lub następują po nim zmiany somatyczne, akty ekspresji i działania.

OBSZARY EMOCJI:

• Ekspresja mimiczna

• Komponent behawioralni

• Komponent poznawczy, odczucie

• Stan fizjologiczny

• Rozumienie emocji

• Identyfikacja emocji

• Regulacja, kontrola emocji.

PROCES EMOCJONALNY

1. Spostrzeżone zostaje wydarzenie-zwykle nieoczekiwane, które zmienia status cenionego celu

CO SIĘ STAŁO

2. Często podważone zostają jakieś przekonania: powoduje to wystąpienie zmian somatycznych i ekspresji

JAK REAGUJĘ NA TO CO SIĘ DZIEJE?

3. Tworzy się plany działania w odniesieniu do wydarzeń, tak by zachować lub zmodyfikować cel i rozważone są prawdopodobne rezultaty tych planów

CO MOGĘ NA TO PORADZIĆ? CO MOŻE SIĘ POTEM WYDARZYĆ?

OCENA POZNAWCZA:

• Pierwszy krok rozpoznawania emocji

• Rozpoznanie zdarzenia jako znaczącego

• teorie składnikowe

• teorie wartości celu

Składniki:

• Przyjemność,

• przewidywalny wysiłek,

• aktywność uwagi,

• pewność,

• sprawczość,

• kontrola sytuacji,

• postrzeganie przeszkody,

• ważność,

• przewidywalność

Radość: przyjemna, niski wysiłek, wysoka pewność, wysoka uwaga

Pierwotna ocena poznawcza:

1. Czy występuję czy też nie ważność dla celu- emocja wystąpi, jeśli zdarzenie jest ważne dla celu lub problemu - jeżeli jest wzbudzana - emocja się pojawia, jeśli nie - brak emocji.

2. Zgodność z celem lub niezgodność- zbliżanie się do celu powoduje emocje pozytywne, a oddalenie się od niego emocje negatywne.

3. Typ zaangażowania ego w zdarzenie- jego wartość dla podmiotu, np. jeżeli angażuje poczucie własnej wartości, możliwe emocje to duma i gniew.

Ważność dla celu Zdarzenie

tak nie

emocja brak emocji

Zgodność z celem

tak nie

emocja pozytywna emocja negatywna

Zaangażowanie ego	Emocje pozytywne/negatywne
Nieistotne	radość
Podważające poczucie własnej wartości	gniew
Podnoszące poczucie własnej wartości	duma
Zagrożenie dla JA	Strach, lęk
Wzajemne uczucie	miłość
Utrata dla Ja	smutek

WARTOŚCIOWANIE KONTEKSTOWE:

Myśli dotyczące kontekstu sytuacji związanej z doświadczeniem emocjonalnym

Dotyczą plany i tego jak poradzić sobie ze zdarzeniami, które wywołało daną emocję

Ocena wtórna- uruchamia myśli, związane z doświadczeniem konkretnej sytuacji

Związane z procesem adaptacji: myśli zawsze związane są ze wskazywaniem znaczenia tego, co się wydarzyło, zrozumieniem sytuacji nieoczekiwanej, tworzeniem nowych planów.

GOTOWOŚĆ DO DZIAŁANIA:

Główny rdzeń emocji

Zachowanie trafnie opisuje wskazuje rodzaj emocji

Emocje wyznaczają kierunek działania- emocje to procesy, które pozwalają nam się skupić na każdym pojawiający się problemie i zmienić bieg zdarzeń, jeśli to konieczne. Najczęściej- gotowość do działania dotyczy innych osób.

EKSPRESJA, ZMIANY SOMATYCZNEJ, DZIAŁANIE:

• Końcowa faza procesu emocjonalnego

• Efekty procesu emocjonalnego

EKSPRESJA

• Ekspresja mimiczna- ponadkulturowa

• Gesty, ekspresje uwarunkowane kulturowo

• Emblematy- gesty (m.in. obraźliwe)

• Ilustratory- gesty towarzyszące mowie (machanie rękami, zaciskanie pięści)

• Regulatory- stosowane do utrzymania płynności rozmowy (kiwanie głowa, potakiwanie)

• „przejawy afektu”- ekspresje takie, jak uśmiech i zmarszczenie brwi

• „Adaptatory”- manipulacje związane z własnym ciałek (czynności przemieszczone- znaki leku lub konfliktu wewnętrznego)

NASTRÓJ

Stan emocjonalny, który trwa zwykle przez godziny, fni lub tygodnie, czasem jako tło o niskiej intensywności.

Nie jest jasne kiedy zaczyna się, kiedy kończy

Bezprzedmiotowy

Nieukierunkowany

TEORIE EMOCJI

	Teorie składnikowe	Teorie emocji podstawowych
Podstawowe założenie	emocje są oparte na składnikach podobnych do odruchów	emocje wywodzą się z uwarunkowanych genetycznie programów charakterystycznych dla gatunku
Oszacowania	oparte na cechach lub wymiarach	oparte na istotności dla celu
Ocena istotności	pojęcia emocjonalne, w tym mowa wewnętrzna, są zmienne kulturowo	niepodzielne epizody emocjonalne są zgodne z wzorcami podstawowymi
Gotowość do działania	zmienna kulturowo	wywodzi się z opartych na ewolucji programów gotowości
Ekspresja	ekspresja zmienia się wraz z kontekstem i może nie odzwierciedlać emocji	ekspresje mimiczne sa sztywnymi ludzkimi uniwersaliami i odpowiadają emocjom podstawowym
Zmiany fizjologicznE	niska korelacja z innymi aspektami emocji

INTELGENCJA EMOCJONALNA

INTELGENCJA EMOCJONALNA

Zdolność spostrzegania i wyrażania emocji, ich rozumienia, wykorzystywania oraz kierowania nimi w celu wspierania rozwoju jednostki.

MODELE TEORETYCZNE OPISUJĄCE IE:

• Model Salovey'a i Mayer'a

zdolność do rozumienia własnych i cudzych uczuć oraz di wykorzystywania emocji w myśleniu i działaniu

IE-cechy osobowości

IE- zdolności poznawcze

• Umiejętność właściwej percepcji, oceny i wyrażania emocji

• Umiejętność dostępu do uczuć

• Zdolność do generowania w momentach gdy mogą wspomóc myślenie

• Umiejętność rozumienia emocji i zrozumienia wiedzy emocjonalnej

• Umiejętność regulowania emocji tak, by wspomóc rozwój emocjonalny i intelektualny

Cztery podstawowe wymiary IE:

Percepcja i wyrażanie emocji- trafna identyfikacja uczuć

Asymilacja emocji- wpływ uczuć na procesy myślenia

Rozumienie emocji- wiedza na temat sfery emocji

Zarządzanie emocjami- umiejętność modyfikowania emocji własnych i cudzych.

• Model Daniela Golemana

IE zawiera w sobie talenty, jak zdolności motywacji i wytrwałości w dążenie do celu mimo niepowodzeń, umiejętność panowania nad popędami i odłożenia na później ich zaspokojenia, regulowania nastroju i niepoddawania się zmartwieniom upośledzającym zdolność myślenia, wczuwania się w nastroje innych osób i optymistycznego patrzenia w przyszłość

• IE to wszystkie pozytywne cechy człowieka, które nie zawierają się w pojęciu inteligencji ogólnej

• Wiele cech wskazanych przez Golemana jest od lat badanych na gruncie psychologii ogólnej

• Różne aspekty poznania osobowości, motywacji, emocji i inteligencji

• „model mieszany”

• Model Reuvena Bar-ON

IE to zespół powiązanych ze sobą emocjonalnych i społecznych kompetencji, zdolności i cech determinujących efektywne rozumienie i wyrażanie siebie, rozumienie innych ludzi i relacje z nimi a także radzenie sobie z codziennym życiem.

• Samoświadomość

• Zrozumienie własnych sił i słabości

• Zdolność konstruktywnego wyrażania swoich uczuć i myśli

• Poziom interpersonalny: IE zależy od zdolności rozpoznawania emocji, uczuc i potrzeb innych ludzi oraz od umiejętności tworzenia i podtrzymywania konstruktywnych, satysfakcjonujących związków.

Kompetencje wchodzące w skład inteligencji emocjonalnej:

• Zdolność trafnego spostrzegania, oceniania i wyrażania emocji

• Zdolność znajdowania dostępu do uczuć oraz do ich wzbudzania, kiedy ułatwiają poznanie poznawcze

• Zdolność rozumienia informacji mającej znaczenie afektywne i posługiwania się wiedzą o emocjach

• Zdolność regulowania emocji w celu pobudzania rozwoju emocjonalnego i intelektualnego

• Zdolność zapewniania sobie dobrego samopoczucia.

ROZWÓJ IE:

• Charakterystyki temperamentne

• Relacja rodzic-dziecko

• Interakcja- prowadzi do trwałych zmian w rozwoju morfologicznym kory okołooczodołowej (ta ma wpływ na zdolności kory do modulowania aktywności jądra migdałowatego i innych struktur podkorowych)

• Niewłaściwa interakcja- neuronalna podstawa regulacji emocji ulega zaburzeniu

• Dzieciństwo-

• Nazywanie i ekspresja emocjonalna wrodzona- funkcja przystosowawcza w komunikacji dziecka z innymi

• Umiejętności werbalne w zakresie emocji- dobry prognostyk w zakresie adaptacyjnych zachowań społecznych

• Sposób w jaki rodzice wyrażają emocje zarówno pozytywne jak i negatywne

• Reakcje rodziców na emocjonalną ekspresyjność dziecka

• Okres przedszkolny- wzrastająca regulacja emocji (konieczna z uwagi na rosnąc wymagania społeczne)

język

komunikacja

Ocena poznawcza

Wartościowanie kontekstowe

Gotowość do działania

Zmiana psychologiczna, ekspresja, działania

---