Uniwersytet Łódzki

Wydział Nauk O Wychowaniu

Instytut Psychologii

Rok I

Semestr II

Psychologia Emocji i Motywacji

[ćwiczenia]

Mgr Tomasz Jarmakowski

Ćwiczenia I

Funkcje emocji

CZYM SĄ EMOCJE?

Emocja jest subiektywnym stanem psychicznym uruchamiającym priorytet dla związanego z nią programu działania. Jej odczuwaniu towarzyszą zwykle zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i pantomimiczne oraz zachowania (Doliński, 2000).

FUNKCJE EMOCJI

• wzbudzanie adekwatnych do sytuacji zmian fizjologicznych (Levenson) i gotowości do określonych działań (Clore)

• emocje jako źródło informacji o sytuacji wpływających na sądy (decyzje) oraz zmiany w przetwarzaniu informacji (Clore)

• funkcje interpersonalne - ekspresja emocji i ustalenie relacji z innymi obiektami (Levenson)

• koordynacja systemów reagowania i zmiana w hierarchii reakcji (Levenson)

Do przeczytania:

Haviland-Jones,J.M. i Lewis, M. (2000) Psychologia emocji GWP str 128-136

Ćwiczenia II

Ewolucyjna koncepcja emocji

Emocje - swoisty program koordynujący pracę różnego rodzaju programów adaptacyjnych, wykształconych w procesie ewolucji. Celem tych programów

było rozwiązanie określonych problemów adaptacyjnych z jakimi stykali się nasi przodkowie.

PRZYKŁAD STRACH

Problem adaptacyjny- zagrożenie ze strony innych ludzi lub drapieżników.

Wybrane programy koordynowane przez emocję strachu:

- percepcja

- zmiana hierarchii celów

- zmiana hierarchii potrzebnych informacji

- zmiana ram pojęciowych: bezpieczny vs. niebezpieczny

- zmiana programów wnioskowania

- zmiany fizjologiczne

SYGNAŁY ZWIĘKSZAJĄCE PRAWDOPODOBIEŃSTWO KŁAMSTWA

• częstsze uśmiechanie się, uśmiech asymetryczny

• nieskoordynowanie komunikatów werbalnych dotyczących emocji i

ekspresji tych emocji

• mikroekspresje

• częstsze mruganie

• mniej ilustratorów

• częstsze pauzy

• wyższy ton głosu

• krótsze wypowiedzi

• nadmierna skłonność do generalizacji

• więcej błędów gramatycznych i przejęzyczeń

MITY NA TEMAT KŁAMSTWA

• częstsze manipulowanie

• określona postawa ciała

• kłamca nie patrzy rozmówcy w oczy

• zaczerwienienie skóry

• pocenie się

• nadmierna bladość

EKSPRESJA AUTENTYCZNA VS. EKSPRESJA UDAWANA

W przypadku ekspresji udawanej:

• czas ekspresji jest często dłuższy

• pojawia się asymetria

• brak pewnych elementów ekspresji

EMOCJE PODSTAWOWE

• Złość

• Strach

• Smutek

• Radość, zadowolenie

• Wstręt

RADOŚĆ

- uśmiech

- napięcie mięśni orbicularis oculi

- rozszerzone źrenice

ZŁOŚĆ

- zmniejszone źrenice

- opuszczone brwi

- rozszerzone nozdrza

- wargi zwężone

STRACH

- brwi podniesione i ściągnięte do góry

- brwi bardziej wyprostowane

- górne powieki podniesione

- nad brwiami i nosem podłużne zmarszczki

SMUTEK

- opuszczenie kącików przy jednoczesnym

Pozostawieniu podbródka na jego stałym miejscu

- wewnętrzne końce brwi obniżone

FUNKCJE EKSPRESJI EMOCJONALNEJ

- funkcja przystosowawcza (Charles Darwin) - pozostałości po odruchach np. cofanie głowy w strachu i ochrona jej przed uszkodzeniem

- funkcja komunikacyjna (Andrew) - przedjęzykowa forma sygnalizowania intencji

- wywołanie u odbiorców analogicznej lub innej ekspresji - np. na widok uśmiechu też się uśmiechamy

Do przeczytania:

- o ekspresji emocji: Strelau J., (2000). Psychologia. Podręcznik akademicki. GWP. str. 351-368

- o kłamstwie: Witkowski, T., (2002). Psychologia kłamstwa. Biblioteka

Moderatora. Str. 309- 341 (nieobowiązkowe)

Ćwiczenia III

Emocje a działanie

POBUDZENIE EMOCJONALNE

Pobudzenie emocjonalne - chwilowy stan organizmu charakteryzujący się energetyzacją somatyczną i zmianami świadomości, polegającymi na zawężeniu jej pola (Łukaszewski i Doliński, 2000)

PRAWO YERKESA - DODSONA

TEORIA PSYCHOLOGICZNEJ ZMIANY UKIERUNKOWANIA APTERA

• Stan teliczny - wiąże się z sytuacją, gdy człowiek ukierunkowany jest na realizację określonego celu.

• Stan parateliczny - wiąże się z nastawieniem na samą aktywność, a nie celem z nią związanym.

NASTRÓJ A DECYZJE SPOŁECZNE

Do przeczytania:

• Wpływ pobudzenia emocjonalnego na motywacje i efektywność

Łukaszewski, W. i Doliński, D. (2000). Mechanizmy leżące u

podstaw motywacji W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (tom 2, s. 441-445). Gdańsk: GWP.

• Emocje a decyzje społeczne

Doliński, D. (2000). Emocje, poznanie i zachowanie. W: J. Strelau

(red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (tom 2, s. 379-381). Gdańsk: GWP.

• Literatura dodatkowa

Reykowski, J. (1974). Eksperymentalna psychologia emocji. Warszawa: Książka i Wiedza, str. 357-396

Ćwiczenia IV

Emocje a procesy poznawcze

DWUPROCESUALNZ MODEL PERSWAZJI

WPŁYW EMOCJI I NASTROJU NA PROCESY POZNAWCZE - ŁADUNEK EMOCJONALNY TREŚCI

1. Lepiej zapamiętujemy te elementy, które mają silne zabarwienie emocjonalne

2. Generalnie lepiej zapamiętujemy elementy związane z pozytywnymi emocjami w porównaniu do elementów związanych z negatywnymi emocjami

3. Istnieje pamięć emocjonalna niezależna od świadomej pamięci faktów

4. Lęk i smutek wpływają na uwagę, ale w nieco odmienny sposób

5. Zasada zgodności zapamiętywania z aktualnym nastrojem

6. Związek nastroju ze sposobem przetwarzania informacji co warunkuje podatność na perswazję

Do przeczytania:

Oatley,K. i Jenkins, J.M., (2005). Zrozumieć emocje Wydawnictwo Naukowe PWN, str. 260-284

Ćwiczenia V

Eksperymenty psychologiczne

PLANOWANIE EKSPERYMENTÓW PSYCHOLOGICZNYCH

1. Na jakie pytanie badawcze chcemy odpowiedzieć?

- wpływ emocji na X?

- wpływ X na emocje?

2. Czy interesują nas generalne prawa dotyczące emocji czy też prawa dotyczące poszczególnych emocji?

3. Co to jest eksperyment?

Symulacja pewnych procesów psychicznych występujących w prawdziwym życiu

4. Grupa/grupy eksperymentalna/e i grupa kontrolna

5. Kontrola czynników zakłócających

6. Kwestie etyczne

Ćwiczenia VI

Samokontrola emocji i zachowań

SAMOKONTROLA EMOCJI

Działania inicjowane przez jednostkę w celu zredukowania przez nią rozbieżności między standardem osobistym a własną emocją lub formą zachowania.

RODZAJE DZIAŁAŃ SAMOKONTROLI EMOCJI

1. Techniki nad sytuacyjnymi wyznacznikami emocji

2. Techniki kontroli wewnętrznej

1. Techniki oddziaływające na komponenty poznawcze emocji

2. Techniki oddziaływające na komponenty fizjologiczne emocji

TECHNIKI NAD SYTUACYJNYMI WYZNACZNIKAMI EMOCJI

• Unikanie sytuacji emocjorodnych i usuwanie się z nich

• Poszukiwanie i podtrzymywanie kontaktu z bodźcami emocjo rodnymi

• Poszukiwanie i włączanie bodźców uruchamiających reakcje, które wykluczają emocję

TECHNIKI ODDZIAŁYWANIA NA KOMPONENT POZNAWCZY EMOCJI

• Kontrola pojawiających się myśli, wyobrażeń - „Nie myśl o tym”, „Pomyśl o czymś innym”

• Autoperswazja

- zmiana interpretacji sytuacji i własnego stanu

- słowo jako bodziec warunkowy

TECHNIKI ODDZIAŁYWANIA NA KOMPONENT FIZJOLOGICZNY EMOCJI

• Techniki obwodowe np. trening autogenny Schulza

• Techniki centralne

Ćwiczenia VII

Samokontrola emocji i zachowań cz. II

SCHEMAT EKSPERYMENTU

1. Cel eksperymentu

2. Hipoteza/hipotezy

3. Metody/narzędzia badawcze

4. Osoby badane

5. Przebieg/plan eksperymentu

SAMOKONTROLA ZACHOWANIA

Działania inicjowane przez jednostkę w celu zredukowania przez nią rozbieżności między standardem osobistym a własną emocją lub formą zachowania.

TECHNIKI OPARTE NA MANIPULOWANIU WŁASNĄ UWAGĄ

1. Jakie formy koncentracji na przyszłej nagrodzie sprzyjają samokontroli zachowania tj, oparcia się pokusie? (str. 276-286)

2. Jakie formy samo instruowania (autowerbalizacji) sprzyjają samokontroli? (str. 293-300)

ZASADY POZNAWCZEJ KONTROLI ZACHOWANIA

1. Koncentracja na informacyjnym aspekcie odraczanej (przyszłej) nagrody zwiększa możliwości samokontroli zachowania.

2. Koncentracja na motywacyjnym aspekcie odraczanej nagrody często prowadzi to do frustracji i zmniejsza możliwości samokontroli.

3. Powstrzymywanie się od koncentracji na pokusie jest bardziej efektywne niż próba koncentracji na zdaniu konkurencyjnym dla pokusy.

4. Autowerbalizacja jest skuteczniejsza niż polecenia z zewnątrz.

DYSONANS POZNAWCZY

Dysonans poznawczy - nieprzyjemne napięcie odczuwane przez człowieka w momencie kiedy pojawią się dwa sprzeczne elementy poznawcze (myśli, przekonania).

KIEDY ZAKAZ JEST NAJSKUTECZNIEJSZY?

Zakazy na tyle silne by powstrzymać od niepożądanego zachowania lecz na tyle słabe by nie redukować dysonansu poznawczego są najskuteczniejsze w powstrzymywaniu od niepożądanego zachowania (szczególnie w długoterminowej perspektywie).

---